Iqtisodiy tebranish va ishsizlik - Iqtisodiyot - Slaydlar

Iqtisodiy tebranish va ishsizlik

Yuklangan vaqt:

31.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4416.841796875 KB

Ko'chirib olish

Iqtisodiy tebranish va ishsizlik.  Iqtisodiy Tebranishlar:  Moliyaviy Tebranishlar.  Sanoat sohasidagi Tebranishlar.  Eksport-import munosabatlari.  Xalqaro iqtisodiy munosabatlar.  Ishsizlik:  Ishsizlik Tushunchasi.  Ishsizlik Darajasi.  Iqtisodiy Oqibatlar.  Siyosiy va Ijtimoiy Tahlilatlar

Iqtisodiy Tebranishlar  Moliyaviy Tebranishlar: Moliyaviy tebranishlar mamlakatning iqtisodiy holatini ta'sir qiladi. Inflatsiya, deflatsiya, valyuta kurslaridagi o'zgarishlar, soliq siyosati va boshqa moliyaviy amallar iqtisodiy tebranishlarni ko'rsatadi. Эта фотография , автор: Неизвестный автор, лицензия: CC BY

 Moliyaviy tebranishlar, mamlakatning moliyaviy tizimi va pul birligining (valyutaning) kurslaridagi o'zgarishlarni ifodalovchi bir necha o'zgarishlardir. Bu o'zgarishlar, mamlakatning iqtisodiyoti va pul birligining xalqaro moliya munosabatlari uchun ko'rsatkichlardir. Quyidagi bir necha moliyaviy tebranishlar mavzusida tushunchalar:  1. **Inflatsiya:** Inflatsiya moliyaviy tebranishlarning bir turi hisoblanadi. Inflatsiya, pulning umumiy qiymatini o'sishi va narxlarning o'sishi bilan bog'liqdir. Agar pulning miqdori o'sishiga olib keladigan mahsulotlar va xizmatlar miqdori o'sishini tezlashtirib ketishi natijasida narxlarning o'sishi (inflatsiya) yuzaga kelishi mumkin.  2. **Deflatsiya:** Deflatsiya - pulning umumiy qiymati pastlashishi va narxlarning kamayishi bilan bog'liqdir. Deflatsiya moliyaviy tebranishlarning qandaydir bir turi bo'lib, pulning sotib olish qobiliyati oshishi, narxlarning pastlashishi va umumiy mahsulotlar sifatining ham pastlashishi mumkin.  3. **Valyuta Kurslaridagi O'zgarishlar:** Mamlakatning valyutasining boshqa valyutalar qarshi kurslari bilan o'zgarishi moliyaviy tebranishlarning ko'rsatkichlaridan biridir. Agar mamlakatning valyutasining qiymati o'ssa, boshqa valyutalar qarshi kurslari oshadi va bu xalqaro savdo munosabatlari va eksport-importni ta'sir qilishi mumkin.  4. **Moliyaviy Siyosat:** Davlatning moliyaviy siyosati, soliq siyosati, pul bosimi, mamlakatda o'tkazilayotgan moliyaviy operatsiyalar, moliyaviy institutlarning faoliyatini belgilash moliyaviy tebranishlarni shakllantiradi.  5. **Sarmoya Omborlaridagi O'zgarishlar:** Moliyaviy tebranishlar sarmoya omborlaridagi o'zgarishlar orqali ko'rsatiladi. Sarmoya omborlaridagi o'zgarishlar mamlakatning sarmoya sifatini va valyuta miqdorini o'zgartirishi mumkin.  6. **Xalqaro Moliya Munosabatlari:** Xalqaro kredit tashkilotlarining faoliyati, mamlakatning xalqaro savdo munosabatlari, xalqaro moliya tashkilotlarining mamlakatdagi roli moliyaviy tebranishlarni shakllantiradi.  Moliyaviy tebranishlar mamlakat iqtisodiyotida o'zgarishlarga olib kelishi, inflatsiya va deflatsiya muammosini yaratishi, valyuta kurslarining o'zgarishi, soliq siyosati va moliyaviy institutlarning faoliyati bilan bog'liqdir. Bu o'zgarishlar mamlakat iqtisodiyotining istikboli va uning tizimi uchun muhimdir.

 Sanoat sohasidagi tebranishlar, mamlakatning sanoat tizimining rivojlanishi, yangi texnologiyalar va innovatsiyalar, sanoatning mahsulotlari va xizmatlar sifatini oshirish, korxona va sanoat bo'yicha soxalar tashkil etish, ishlab chiqarish quvvatini oshirish, sanoat siyosati va sanoat sohasidagi boshqa o'zgarishlarni o'z ichiga oladi. Quyidagi bir necha sanoat sohasidagi tebranishlar: 1. Yangi Texnologiyalar va Innovatsiyalar: Sanoat sohasidagi tebranishlarning eng muhim qismi yangi texnologiyalar va innovatsiyalardir. Yangi texnologiyalar va innovatsiyalar, ishlab chiqarish jarayonlarini yengilaydi va yangi mahsulotlar yaratishda imkoniyatlarini oshiradi. 2. Sanoatning Avtomatlashishi: Robototexnika va avtomatlashgan jarayonlar, sanoat sohasidagi tebranishlarning biri bo'lib, ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlash va ishchi kuchini oshirish imkonini yaratadi. 3. Energetika sohasidagi Yangiliklar: Elektr energiya, alternativ energiya manbalaridan foydalanish, energiya saqlash texnologiyalari sanoat sohasidagi tebranishlarning bir qismidir. 4. Sanoatni Rivojlantirish Dasturlari: Davlat tomonidan sanoat sohasini rivojlantirishga qaratilgan dasturlar, investitsiyalar, va sanoat sohasini o'stirishga qaratilgan strategiyalar sanoat sohasidagi tebranishlarni shakllantiradi. 5. Tashqi Sarmoyalar va Hamkorliklar: Sanoat sohasidagi tebranishlar tashqi sarmoyalardan va xalqaro korxonalar bilan hamkorliklardan kelib chiqadi. Xalqaro sarmoyalar, kreditlar, va xorijiy investitsiyalar sanoat sohasidagi rivojlanish uchun muhimdir. 6. Ta'lim Tizimining Rivojlanishi: Sanoat sohasidagi mutaxassislar va xodimlar uchun kerakli bilim va ko'nikmalar o'zgarib chiqmoqda. Sanoat sohasidagi tebranishlar ta'lim tizimining ham rivojlanishini talab qiladi. 7. Oziq-ovqat va Kimyo Sanoati: Sanoat sohasidagi tebranishlar ichida oziq-ovqat sanoati, kimyo sanoati kabi sohalarda rivojlanish, yangi mahsulotlar yaratish, sanoat tarmog'ini kengaytirishni o'z ichiga oladi. 8. Elektronika va Avtomobilsozlik sohasidagi O'zgarishlar: Elektronika sohasidagi yangiliklar, avtomobilsozlik sohasidagi rivojlanishlar sanoat sohasidagi tebranishlarning bir qismidir.  Sanoat sohasidagi tebranishlar, sanoatning innovatsiyalar va yangiliklar orqali rivojlanishi, ishlab chiqarishni yuqori sifatli va samarali qilish imkoniyatlarini oshirishda muhimdir. Sanoat sohasidagi tebranishlar, davlat va korxona tashkilotlari, sarmoya tashkilotlari va sanoat sohasidagi mutaxassislar tomonidan o'zaro hamkorlik va ko'rsatiladigan tahlil va strategiyalar bilan bir qatorda o'rganiladi.

 Eksport-import munosabatlari mamlakatning iqtisodiyoti uchun muhimdir va bir qancha amalga oshiriladigan jarayonlarni o'z ichiga oladi. Bu munosabatlar quyidagi ko'rsatkichlar orqali tahlil qilinadi:  1. **Tijorat Munosabatlari:** Eksport-import munosabatlari bir mamlakatning boshqa mamlakatlarga mahsulotlarini va xizmatlarini eksport qilish va boshqa mamlakatlardan mahsulotlar va xizmatlar sotib olish orqali o'zaro almashtiriladigan tijorat munosabatlarni ifodalaydi.  2. **Eksport va Import Miqdorlari:** Eksport miqdori, mamlakatning sotib olishgan mahsulot va xizmatlarini aks ettiradi, import miqdori esa mamlakatning sotgan mahsulot va xizmatlarini ko'rsatadi. Bu miqdorlar mamlakatning xalqaro tijoratining o'zgarishlarini namoyon qiladi.  3. **Xorijiy Investitsiyalar:** Eksport-import munosabatlari mamlakatga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda o'zgarishlar yaratadi. Eksport va importning o'sishiga qo'shimcha investitsiyalar ham keldi. Shu sababli, xorijiy investitsiyalar mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi va sarmoya ko'chirishida muhim ahamiyatga ega.  4. **Tijorat Balansi:** Eksport va import miqdorlari tijorat balansini shakllantiradi. Agar mamlakat o'z exportini importidan ko'p ko'rsatayotgan bo'lsa, tijorat balansi musbat bo'ladi, va bu mamlakatning eksportlarining importlardan ko'proq bo'lganini anglatadi.  5. **Valyuta Kurslari:** Eksport va importning o'zgarishi mamlakatning valyuta kurslarini ta'sir qiladi. Agar eksport o'ssa, mamlakatning valyutasining qiymati oshishi mumkin. Bu esa boshqa mamlakatlarga nisbatan valyutaning kuchayishiga olib keladi.  6. **Savdo Qilish O'zgarishlari:** Mamlakatning eksport-import munosabatlari, savdo qilish o'zgarishlarini ham ta'sir qiladi. Sanoat va xizmatlar sifati o'zgarib chiqishi, yangi tijorat tarmoqlarining rivojlanishi ham bu jarayonlarga olib keladi.  Eksport-import munosabatlari mamlakatning xalqaro tijoratini, sarmoya ko'chirishini, sanoat va xizmatlar sohasidagi rivojlanishini ta'sir qiladi. Shu sababli, davlatlar eksport va import miqdorlarini kuzatib borish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun qo'llanilayotgan strategiyalarni shakllantirishadi.

 Xalqaro iqtisodiy munosabatlar, mamlakatlar o'rtasidagi tijorat, moliya tashkilotlari bilan xamkorlik, qurilmalararo iqtisodiy hamkorliklar, sarmoya ko'chirib olish, va boshqa xalqaro iqtisodiy tashkilotlar orqali o'zgarishlarni olib keladi. Bu munosabatlar, mamlakatlar o'rtasidagi tijoratni rivojlantirish, sarmoya tashkil etish, texnologiyalar o'rtasidagi almashinuvni kuchaytirish, va mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishini ta'minlashda katta ahamiyatga ega.  Quyidagi bir necha xalqaro iqtisodiy munosabatlar mavzularida o'rganish mumkin:  1. **Xalqaro Savdo:** Mamlakatlar o'rtasidagi savdo munosabatlarini o'z ichiga oladi. Xalqaro savdo, mamlakatlar o'rtasida mahsulotlar, xizmatlar, va moliyaviy resurslarni almashtirish imkonini yaratadi.  2. **Moliya Tashkilotlari bilan Xamkorlik:** Moliya tashkilotlari, masalan, Xalqaro Valyuta Fondi (IMF), Xalqaro Moliya Korporatsiyasi (IFC) va boshqa xalqaro moliya tashkilotlari orqali mamlakatlar moliya olishadi va sarmoya ko'chirish imkoniyatlarini oshiradi.  3. **Qurilmalararo Iqtisodiy Hamkorliklar:** Mamlakatlar qurilmalararo iqtisodiy hamkorliklar orqali o'zaro foydalanish, texnologiyalar almashinuvi, yassi ushbu mamlakatlar o'rtasidagi rivojlanishni ta'minlashga yordam beradi.  4. **Sarmoya Ko'chirish:** Xalqaro sarmoya tashkil etish va uni jalb qilish mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishini oshirishda muhim rol oynaydi. Xalqaro investorlar, korxonalar va moliya tashkilotlari orqali kelib chiqqan sarmoyalarni mamlakatlarga jalb qilish, ularga yangi imkoniyatlar ochish uchun asosiy bo'lib keladi.  5. **Xalqaro iqtisodiy Tashkilotlar:** Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar, masalan, Dunyo Banki, Xalqaro Valyuta Fondi (IMF), Dunyo Savdo Tashkiloti (WTO) kabi tashkilotlar, mamlakatlar o'rtasidagi iqtisodiy munosabatlar va uning samaradorligini oshirishga yordam beradi.  6. **Qo'shimcha Xalqaro Tijorat Tartiblari:** Xalqaro tijorat tartiblari, masalan, Xalqaro Kredit Tijorati (ITC), Osiyo-Osiyo Tijorat Markazi (AEC), Xalqaro Transport Ittifoqi (ITF) va boshqa xalqaro tashkilotlar, mamlakatlar o'rtasidagi savdo munosabatlarini rivojlantirishda hamkorlik qiladilar.  Xalqaro iqtisodiy munosabatlar, sodiqlik va tanqidiylikni o'z ichiga oladi va mamlakatlarni global iqtisodiy tizimga integratsiya qilish, yuridik va iqtisodiy tartibni mustahkamlash, va mamlakatlarning o'zaro foydalanishini rivojlantirishda muhim rol oynaydi.

 Ishsizlik, mamlakatdagi ishlab chiqarish quvvatining butun ishlab chiqarish vaqtida ish o'rniga yetmaganligi holatini ifodalovchi tushunchadir. Ishsizlik darajasi mamlakatdagi ish bilan bandligini aks ettiradi va mamlakatdagi har bir ishchi kuchini va ish bilan bandligini o'z ichiga oladi. Ishsizlikning tushunchasi quyidagi muhim nuqtalarga ega:  Mamlakatdagi Ishlab Chiqarish Quvvati: Ishsizlik, mamlakatning ishlab chiqarish quvvatining o'lchovini aks ettiradi. Agar mamlakatda ishlab chiqarishning rivojlanishi va quvvatli bo'lishi mumkin bo'lsa, ishsizlik darajasi pastroq bo'ladi.  Iqtisodiy Daromadlar va Investitsiyalar: Ishsizlik darajasi mamlakatdagi iqtisodiy holatni ifodalaydi. Iqtisodiy daromadlar, investitsiyalar, sarmoya tashkil etish, sanoat sohasidagi rivojlanish o'zgarishlarni ishsizlik darajasiga ta'sir qiladi.  Har xil sohalarda Ishsizlik: Ishsizlik har xil sohalarda paydo bo'lishi mumkin. Sanoat sohasi, agrar soha, xizmat sohasi kabi sohalarda ishsizlik darajasi o'zaro farq qilishi mumkin.  Ishsizlik Darajasining O'zgarishi: Ishsizlik darajasi mamlakatdagi ishlab chiqarish quvvati va iqtisodiy holatning o'zgarishlariga bog'liq o'zgaradi. Bu o'zgarishlar, ishlab chiqarishni oshirish, yangi ish o'rinlari yaratish, ta'lim tizimini yangilash kabi tadbirlar orqali ishsizlikni pasaytirish uchun muhimdir.  Kasb-hunar O'rganish va Ta'lim Tizimi: Ta'lim tizimi, kasb-hunar o'rganish, va o'zlashtirish tadbirlari ishchilarning malakali va talabkor bo'lishi uchun muhimdir. Ishsizlik darajasini pastroqlashtirish uchun ta'lim tizimini yanada rivojlantirish, sohada talabkor mutaxassislar yaratish lozim.  Siyosiy va Ijtimoiy Faktorlar: Siyosiy va ijtimoiy tuzilmalar, soliq siyosati, sarmoya tashkil etish siyosatlari, ish bilan bog'liq kadrlar bilan qo'shimcha qonunlar, ijtimoiy himoya tizimlari kabi siyosiy va ijtimoiy tuzilmalar ishsizlik darajasini ta'sir qiladi.  Ishsizlik tushunchasi mamlakatning iqtisodiyotini, jamiyatni va uning a'zolarini ta'sir qiladi. Bu sababli ishsizlik bilan kurashishda davlatlar, tadbirkorliklar, va jamiyat o'rtasida birgalikda ishlash muhimdir.

 Ishsizlik tushunchasi va ishsizlik darajasining o`lchanishi.   Iqtisodiyotning beqaror rivojlanishi oqibatida, iqtisodiy pasayish davrida ishlab chiqarish resurslari to`liq foydalanilmay qoladi. YaIMni yaratishda qatnashadigan iqtisodiy resurslarning eng asosiylaridan biri bo‗lgan mehnat resurslaridan to‗liq foydalanilmaslik ishsizlikda namoyon bo‗ladi. Makroiqisodiy tahlilda mehnat resurslari emas balki ishchi kuchi kategoriyasidan ko‗proq foydalaniladi. Ishchi kuchi yoki iqtisodiy faol aholi deganda mehnatga layoqatli yoshdagi ishlayotgan va ishsiz yurgan aholining umumiy soni tushuniladi. Mehnat bozorida boshqa resurslar bozori singari talab va taklif qonuni amal qiladi. Ishchi kuchining bahosi hisoblangan real ish haqi hajmi oshsa ishchi kuchiga bo‗lgan talab qisqaradi, agar real ish haqi hajmi kamaysa ishchi kuchiga bo‗lgan talab ortadi, ishchi kuchi taklifi esa kamayadi. Ishchi kuchiga bo‗lgan talab miqdorining ishchi kuchi taklifi miqdoridan kam bo‗lishi ishsizlikni keltirib chiqaradi. Ishsizlar – bu, ishchi kuchining bir qismi bo‗lib, ijtimoiy ishlab chiqarishda band bo‗lmagan, lekin ishlashni xohlovchi va faol ish qidirayotgan aholidir. Ishsizlik darajasi deb ishsizlarni ishchi kuchi soniga nisbatiga (% hisobida) aytiladi va uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:   Ishsizlik darajasi =(ishsizlar soni / ishchi kuchi soni)x100   Ishsizlikning quyidagi turlari mavjud: Friksion ishsizlik. Unga ish qidirayotgan yoki yaqin vaqtlar ichida ish bilan ta‘minlanishni kutayotgan ishchi kuchi kiradi. Ishsizlikning bu turi asosan ish yoki turar joylarni o‗zgartirish, o‗quv yurtlarini tugatish va shuningdek, boshqa sabablardan kelib chiqadi. U doimo mavjud bo‗lib, ma‘lum bir darajada kerakli hisoblanadi. Tarkibiy ishsizlik. Tarkibiy ishsizlar guruhiga ishlab chiqarish strukturasining o‗zgarishi natijasida ishchi kuchiga talab tarkibining o‗zgarishi natijasida ishsiz qolganlar kiradi. Unga asosan malakalarini o‗zgartirishi va oshirishi, ma‘lumot olishi, yangi kasb egallashi lozim bo‗lgan ishsizlar guruhlari kiradi. Friksion ishsizlik bilan tarkibiy ishsizlikning asosiy farqi shundaki, birinchisida, ma‘lum malaka va tajriba mavjud bo‗ladi va undan foydalanib, ish joylarini tezroq topib olishadi, ikkinchisida esa, ishchi kuchi darhol va tezroq ish joylarini topa olmaydi. Davriy ishsizlik asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasida ishchi kuchiga bo‗lgan talabning kamayishidan paydo bo‗ladi. Davriy pasayish tovar va xizmatlarga bo‗lgan yalpi talabning kamayishini, shunga muvofiq, yalpi tatalabning kamayishini, va oqibatda aholining ish bilan bandligi qisqarishi va ishsizlikning o‗sishini bildiradi.

xulosa  Mamlakatda bo`ladigan iqtisodiy tebranishlarga aytib o`tkanimizdek har bir soha tasir o`tkazadi , siyosatimiz xalqaro iqtisodiy munosabatlarimiz ayni shu o`rinda O`zbekistonning xalqaro jahon hamjamiyatida qo`llayotgan siyosati juda nozik va olqishlarga munosib mana ma`lumki yaqin turkiy davlatlar o`rtasida kuchli diplomatic kelishuvga erish arafasida bu esa har bir davlat uchun manfatli bo`ladi.Ishsizlikni tartibga solish borasida ham ko`plab chora tadbirlar ko`rilayabdi .

O'xshashlar

Ishsizlik va uning turlari

Ishsizlik va uning turlari

Ishsizlik sabablarini baholash

Bandlik va ishsizlik. Ularning darajalari va turlari

Yalpi ishchi kuchi uning bandligi va ishsizlik