Ishsizlik va uning turlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Ishsizlik va uning turlari

Yuklangan vaqt:

22.12.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4135.1484375 KB

Ko'chirib olish

Mustaqil ish Mavzu: Ishsizlik va uning turlari

Reja:  1. Ishsizlik tushunchasi;  2. O’zbekiston Respublikasining “Aholini ish ta’minlash to’g’risidagi” qonuni;  3. Ishsizlik sabablari;  4. Ishsizlik turlari va ularning tasnifi.

1. ISHSIZLIK TUSHUNCHASI • Ishsizlik – iqtisodiy jihatdan aktiv (faol) aholining bir qismi o`z kuchini qo`llay olmay “ortiqcha” bo`lib, mehnat zaxirasi armiyasi bo`lib qolish hodisasi. Ishsizlik inson manfaatlariga toʻgʻridan-to’g’ri ta’sir qiladigan yirik ijtimoiy-iqtisodiy muammolardan biri hisoblanadi. Ish joyini yo’qotish ko’p kishilar uchun oilaviy turmush darajasining pasayishini, shaxsiy hayotining notinchligini keltirib chiqaradi, kishiga jiddiy ruhiy ta’sir ko’rsatadi.

2. O’zbekiston Respublikasining “Aholini ish bilan ta’minlash to’g’risidagi” qonuni  Ushbu qonunning 3-moddasi ishsizlar haqida bo’lib, u quyidagicha: 3-modda. Ishsizlar 16 yoshdan boshlab to pensiyaga chiqish huquqini olishgacha bo‘lgan yoshdagi, ishga va ish haqi (mehnat daromadi)ga ega bo‘lmagan, haqiqatda ish qidirayotgan, mehnat qilishga, kasb-kor tayyorgarligi va qayta tayyorgarlikdan o‘tishga tayyor shaxs sifatida ish bilan ta’minlash davlat xizmatlarida ro‘yxatga olingan va shu xizmatlar maqbul keladigan ishni taklif qilmagan, lekin mehnatga layoqatli shaxslar ishsizlar deb hisoblanadilar. Ish bilan ta’minlash davlat xizmatida ro‘yxatga olingan paytdan boshlab 10 kun ichida taklif etilgan o‘ziga maqbul ishni ikki marta rad etgan shaxslar ish qidirayotgan deb e’tirof etilmaydi va taklif etilgan ishni rad qilgan vaqtdan boshlab 30 kalendar kun o‘tgandan keyingina ishsiz sifatida takroran ro‘yxatga olinish huquqiga ega bo‘ladi. Ishsizlar sifatida ro‘yxatga olish tartibi O‘zbekiston Respublikasining normativ hujjatlari bilan belgilanadi. Yana shuningdek, 25-modda. “Ishsizlarga kasb o‘rgatish, ularning malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash” haqida, hamda 29, 30, 31-moddalarda ma’lum bir toifadagi ishsizlarga ma’lum bir miqdorda to’lanadigan nafaqalar ham belgilab qo’yilgan. 35 10 02 1D

3. Ishsizlik sabablari  Ishsizlikning uchta asosiy sababi bor: 1. Ishdan bo'shatish; 2. Ishdan ixtiyoriy ravishda voz kechish; 3. Mehnat bozoriga birinchi kirish.

4. Ishsizlik turlari va ularning tasnifi.  Friksion (oraliq) ishsizlik – bir ishdan boshqa ishga joylashgunga qadar bo’lgan davrdagi ishsizlik.  Tarkibiy ishsizlik – yangi kasb va mutaxassislik o’zlashtirib yoki boshqa joyga ko’chib o’tib, yangi ishga joylashgunga qadar bo’lgan ishsizlik.  Siklik ishsizlik – iqtisodiy siklningning inqiroz fazasi bilam bog’liq bo’lib, u ishlab chiqarishning pasayishi va yalpi talabning qisqarishi natijasida vujudga keladi va siklning yuksalish fazasida mavjud bo’lmaydi.  Institutsional ishsizlik – ishchi kuchi bozori infratuzilmasi muassasalarining yetarli darajada rivojlanmaganligi yoki samarali faoliyat ko’rsatmaganligi natijasida paydo bo’ladi.  Texnologik ishsizlik – ishlab chiqarish jarayonida texnologik usullarning kirib kelishi bilan bog’liq bo’ladi.  Hududiy ishsizlik – muayyan hududdagi tarixiy, demografik, madaniy, milliy va ijtimoiy- ruhiy xususiyatdagi bir qator kompleks omillar ta’siri ostida ishchi kuchi talabi va taklifi o’rtasidagi nomutanosiblik natijasi hisoblanadi.  Yashirin ishsizlik – bu ish kuni yoki ish haftasi davomida to’liq band bo’lmaslikdir.  Turg’un ishsizlik – mehnatga layoqatli aholining ish joyini yo’qotgan, ishsizlik bo’yicha nafaqa olish huquqidan mahrum bo’lgan, hamda faol mehnat faoliyatiga hech qanday qiziqishi bo’lmagan qismini qamrab oladi.

Iqtisodiyotda ishsizlik darajasi ■ Iqtisodiyotda ishsizlik darajasi quyidagi formula orqali aniqlanadi: Ishsizlik darjasi = Ishsizlik soni Ishchi kuchi soni x 100%

INFLATSIYA VA ISHSIZLIK • Bozor iqtisodiyoti nazariyasida ishsizlik va inflyatsiya bir biriga teskari bog’langan. Ishsizlik qancha katta bo’lsa, inflyatsiya shuncha tushishi va aksincha – bandlik ortishi narxlar ko’tarilishiga olib kelishi ko’zda tutilgan. Bu ish bilan ta’minlangan aholi iste’moli ortishi sabab ortadigan talab narxlarni ko’tarishi, ishsizlik tufayli daromadi kamaygan aholi yalpi talabi tushushi va bu narxlarni ham pastga olib tushishi bilan izohlanadi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT! ser

O'xshashlar

Ishsizlik va uning turlari

Bandlik va ishsizlik. Ularning darajalari va turlari

Ishchi kuchi, ishsizlik turlari va ish haqi

Yalpi ishchi kuchi uning bandligi va ishsizlik

Yalpi ishchi kuchi, uning bandligi va ishsizlik