Иқтисодий ўсиш ва миллий бойлик 2 - Iqtisodiyot - Slaydlar

Иқтисодий ўсиш ва миллий бойлик 2

Yuklangan vaqt:

14.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

535.1083984375 KB

Ko'chirib olish

ИҚТИСОДИЙ ЎСИШ ВА МИЛЛИЙ БОЙЛИК 1 • Иқтисодий ўсишнинг мазмуни, турлари ва кўрсаткичлари 2 • Иқтисодий ўсишнинг омиллари 3 • Иқтисодий ўсиш моделлари 4 • Миллий бойлик тушунчаси ва унинг таркибий тузилиши 5 • Ўзбекистонда иқтисодий ўсишнинг юқори суръатларини таъминлаш омиллари ва натижалари 01 0F 11 01 01 12 01 01 13 01 01 14 01 1904 15 01 1B 03

1. Иқтисодий ўсишнинг мазмуни, турлари ва кўрсаткичлари Иқтисодий ўсиш • бевосита ялпи ички маҳсулот ҳажмининг мутлақ ва аҳоли жон бошига ҳамда иқтисодий ресурс харажатлари ҳар бир бирлиги ҳисобига ўсиши, сифатининг яхшиланиши ва таркибининг такомиллашувида ифодаланади. Иқтисодий ўсиш кўрсаткичлари реал ЯИМ реал ЯИМнинг аҳоли жон бошига ўсиши11160801 2A1E 0117 01 1A 0F 22 05 03 0102030405 1318 1318

Иқтисодий ўсишнинг барча тавсифи йиллик ўсиш суръатларининг фоиздаги ўлчовида тўлиқ ўз ифодасини топади: бу ерда: • – иқтисодий ўсиш суръати, фоизда; ЎС • – таққосланаётган давр (йил)даги реал ЯИМ ҳажми; ЯИМ базис давр • – жорий давр (йил)даги реал ЯИМ ҳажми. ЯИМ жорий давр % 100    давр базис давр базис давр жорий ЯИМ ЯИМ ЯИМ С У 01 23 1A 01 2709 04 1B 01 2709 03 25 1A 09 01 2709 1E 25 1E

Quyidagi jadval ma’lumotlaridan foydalanib, bo‘sh kataklarni to‘ldiring. YaIM miqdorini yillar kesimida 2016 yilgi narxlarda hisoblab, iqtisodiy o‘sish sur’atini aniqlang. Yillar Nominal YaIM, mlrd.so‘m Inflyasiya, YaIM deflyatori: bog‘liq qatorlar (yillik, %) YaIM deflyator i: bog‘liq qatorlar (bazaviy yil = 2016 y.) 2016-yilgi narxlarda hisoblanga n YaIM, mlrd.so‘m (Real YaIM) Qo‘shimch a iqtisodiy o‘sish sur’ati, foiz 2016 255 421,9 8,9 2017 317 476,4 19,1 2018 426 641,0 26,9 2019 532 712,5 17,8 2020 605 514,9 11,4 2021 738 425,2 13,5 2022 888 341,7 13,8 30 46 3C

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 20220.01.02.03.04.05.06.07.08.09.010.0 3.8 4.2 4.0 4.2 7.4 7.0 7.5 9.5 9.0 8.1 7.1 7.5 7.1 7.3 6.9 7.2 5.9 4.4 5.5 6.0 2.0 7.4 5.7Iqtisodiy faoliyat turlari kesimida O`zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsulotining qo'shimcha o`sish sur`atlari, % Iqtisodiy faoliyat turlari kesimida O`zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsulotining qo'shimcha o`sish sur`atlari, %

Иқтисодий ўсиш натижасида миллий иқтисодиёт ишлаб чиқариш имкониятларининг кенгайиши Инвестиция товарлари Истеъмол товарлариY 2000 Y 202201 191F

«70 миқдори қоидаси» Холбуки, иқтисодий ўсишнинг 2000 йилдаги 4,0% даражасида бу кўрсаткичга 17,5 йилда (70:4) эришиш мумкин эди. КТ = 70 Бу ерда • ЯИМни 2 бараварга ошириш учун талаб қилинадиган вақтТ • иқтисодий ўсиш суръати К5F53490822 5C 1A 5E 1813 01 25 03 5F 01 0402 60

Иқтисодий ўсиш турлари Экстенсив иқтисодий ўсишга • ишлаб чиқаришнинг аввалги техникавий асоси сақланиб қолган ҳолда ишлаб чиқариш омиллари миқдорининг кўпайиши туфайли эришилади. Иқтисодий ўсишнинг интенсив тури • шароитида маҳсулот чиқариш миқёсларини кенгайтиришга ишлаб чиқариш омилларини сифат жиҳатидан такомиллаштириш, янада илғор ишлаб чиқариш воситаларини ва янги техникани қўллаш, ишчи кучи малакасини ошириш, шунингдек мавжуд ишлаб чиқариш потенциалидан яхшироқ фойдаланиш йўли билан эришилади. 01 612A 01 040B 05 0E 01 01 0B 04 03 15 0B 23

Ишлаб чиқарувчи кучлар даражаси қуйидаги кўрсаткичлар билан тавсифланади: 1 • ишлаб чиқариш воситаларининг ривожланганлик даражаси; 2 • ходимнинг малакаси ва тайёргарлик даражаси; 3 • ишлаб чиқаришнинг моддий ва шахсий омили ўртасидаги нисбат; 4 • меҳнат тақсимоти, ишлаб чиқаришнинг ташкил этилиши, ихтисослаштирилиши ва кооперацияси.01 160A13 2E 01 040B 07 4B 01 22 53 01 040B 0A13 4F 01 0E 5D

2. Иқтисодий ўсишнинг омиллари 1 • табиий ресурсларнинг миқдори ва сифати; 2 • ишчи кучи ресурслари миқдори ва сифати; 3 • асосий капитал (асосий фондлар) нинг ҳажми; 4 • технология ва фан-техника тараққиёти.Иқтисодий ўсишнинг таклиф омиллари121608 2E 01 03 4B 01 04 53 01 0F0506 4F 01 03 01 18

Ялпи ички маҳсулот ишчи кучи, капитал ва табиий ресурслар сарфларининг функцияси ҳисобланади, яъни: • – ялпи ички маҳсулот; Y • – ишчи к учи сарфлари; L • – капитал сарфлари; К • – табиий ресурслар сарфлари. N) , , ( N K L f Y 25 1318 1F 01 2709 1F 46 01 2709 04 64 01 2709 16 60 01 2709 03 09 65

Иқтисодий ўсишни белгилаб берувчи бир қатор хусусий кўрсаткичлар • – маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг жонли меҳнат сарфларига нисбати;Меҳнат унумдорлиги (Y/L) • – жонли меҳнат сарфларининг маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига нисбати;Меҳнат сиғими (L/Y) • – маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг унга сарфланган капитал харажатларига нисбати;Капитал самарадорлиги (Y/К) 01 22 01 2709 0E 210F 0C 0D 252025 42 09 01 2709 1E 0E 0C 0D 42 09 01 2709 0E 210F 22 10 1A 42 09

• – капитал харажатларининг маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига нисбати;Капитал сиғими (К/ Y) • – маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг қўлланилган табиий ресурслар миқдорига нисбати;Табиий ресурслар самарадорлиги (Y/N) • – табиий ресурслар сарфининг маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига нисбати;Маҳсулотнинг ресурслар сиғими (N/ Y) • – ишлаб чиқариш жараёнида қўлланилаётган капитал ҳажмининг ишчи кучи миқдорига нисбати.Ишчи кучининг капитал билан қуролланганлик даражаси (К/L) 01 27 16 040B 10 2C 01 27 0E 020A1414 0E040207 03 1A 09 01 27 03 0E 0C0405 0D2363 275E 2C 09 01 27 04 020A1414 040B 01 2A 17 1C 09

Иқтисодий ўсишга тақсимлаш омиллари ҳам таъсир қилади. Ишлаб чиқариш cалоҳиятидан мақсадга мувофиқ фойдаланиш учун нафақат ресурслар иқтисодий жараёнга тўлиқ жалб қилинган бўлиши, балки жуда самарали ишлатилиши ҳам зарур. Ресурсларнинг ўсиб борувчи ҳажмидан реал фойдаланиш ва уларни керакли маҳсулотнинг юқори миқдорини оладиган қилиб тақсимлаш ҳам зарур бўлади.01 18 09 03 010B 0E 0C 030A 1E11 66 13 0E 06 1A0A

Реал маҳсулот ўсишини аниқлаб берувчи омиллар 1. Банд бўлган ишчилар сони 2. Ишлаган киши-соатларининг ўртача миқдори 1. Техника тараққиёти 2. Капитал қўйилмалар ҳажми 3. Таълим ва малака тайёргарлиги 4. Ресурсларни жойлаштириш самарадорлиги 5. Бошқа омиллар Меҳнат сарфлари Меҳнат унумдор- лиги Ишлаб чиқаришнинг реал ҳажми68 1B 2E2409 4B2409 0A13 2E2409 4B2409 532409 03 4F2409 05 4E2409 19 05 19 11 14040D 01 17 1318

3. Иқтисодий ўсиш моделлари Иқтисодий ўсишни таҳлил қилишда неоклассик назария намоёндалари бизнингча бир томонлама бўлган қуйидаги нотўғри назарий шартларга асосланадилар: маҳсулотнинг қиймати барча ишлаб чиқариш омиллари томонидан яратилади; ишлаб чиқариш омилларининг ҳар бири ўзининг кейинги қўшилган маҳсулотига тегишли равишда маҳсулот қийматини яратишга ҳиссасини қўшади. Шунга кўра, бунга жавобан барча кейинги қўшилган маҳсулотга тенг келувчи даромад ҳам олади; маҳсулот ишлаб чиқариш ва бунинг учун зарур бўлган ресурслар ўртасида миқдорий боғлиқлик мавжуд; ишлаб чиқариш омилларининг эркин тарзда амал қилиши ҳамда улар ўртасида ўзаро бир-бирининг ўрнини босиш имконияти мавжуд.13 01 0C 0C 0E 04 03 1A 06 0E 0E04 04 0A10

Неоклассик модель кўп омилли ҳисобланиб, америкалик иқтисодчи П.Дуглас ва математик Ч.Кобб яратган ишлаб чиқариш функцияси асос қилиб олинган. Кобб- Дуглас моделида ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсишида ишлаб чиқариш турли омилларининг улушини аниқлашга ҳаракат қилиниб, у қуйидагича ифодаланади: бу ерда: • – ишлаб чиқариш ҳажми; Y • – капитал сарфлари; K • – ишчи кучи сарфлари; L • – мутаносиблик коэффициенти; A • - ишлаб чиқариш ҳажмининг ишчи кучи ва капитал сарфлари бўйича эластиклик коэффициенти. ва   L AK Y 68 0E 6B 06 1A 1813 01 2709 04 46 01 2709 16 6D 01 2709 04 64 01 2709 0E1103 6E 01 63 1A 06 09 15 07

Ч.Кобб ва П.Дуглас ўз тадқиқотларида АҚШ қайта ишлаш саноатининг 1899-1922 йиллар мобайнидаги иш фаолиятини таҳлил қилиб, ишлаб чиқариш функциясининг кўрсаткичларини аниқлашга ҳаракат қилганлар: Кейинчалик Кобб-Дугласнинг ишлаб чиқариш функциясини голланд иқтисодчиси Ян Тинберген янада такомиллаштириб, унга янги омил – техника тараққиёти кўрсаткичини киритди. Натижада ишлаб чиқариш функцияси формуласи қуйидаги кўринишни олди: бу ерда: • – вақт омили. е rt 75, 0 25, 0 01 , 1 L K Y    rt e L AK Y     16C 2E 17 60 0D 1F 04 1A 01 27 15 18 3E3D 09

Е.Домарнинг моделида қуйидаги тенглик орқали мувозанатнинг таъминланиши шарт қилиб қўйилади: Пул даромадининг қўшимча ўсиши (талаб) = Ишлаб чиқариш қувватларининг қўшимча ўсиши (таклиф) ёки • – ҳар йиллик соф капитал қўйилмалар; I • – соф капитал қўйилмаларнинг қўшимча ўсиши; ∆ I • – соф капитал қўйилмаларнинг ўсиш суръати; ∆ I/I • – мультипликатор, бу ерда а –жамғаришга бўлган ўртача мойиллик;1/а • - капитал самарадорлиги.  Бу тенгликни формула тарзида ёзилса, у қуйидаги кўринишга эга бўлади:     I a I 1 a I I    71 0E 01 2709 210F13 47 01 2709 05 73 4709 01 2709 05 73 4774 01 2709 0E11 0E0608 2E74 01 630916 08 09

Р.Харроднинг иқтисодий ўсиш модели инвестиция ва жамғармалар ўртасидаги макроиқтисодий мувозанат, яъни га асосланади. У статик ҳолдаги макромувозанат учун алоҳида, динамик ҳолдаги макромувозанат учун алоҳида формуладан фойдаланади. 1-формула қуйидаги кўринишда бўлади: бу ерда: • – миллий даромаднинг ўсиш суръати (∆Y/Y); G • – капитал сиғими (I/∆Y); С • – миллий даромад таркибидаги жамғаришнинг улуши (S/Y).SS C G  66 0A 21 0E 02 1A 01 27 0E 76 01 27 16 29 01 27 0E 11 77

2-формула қуйидаги кўринишда ўз ифодасини топади: бу ерда: • – ҳақиқий жамғарма ва тахмин қилинаётган инвестициялар ўртасидаги динамик мувозанатни таъминловчи ўсишнинг кафолатланган суръати; Gw • – капитал коэффициентининг талаб этилаётган миқдори.Cr S Cr Gw  4B6323 03 1A 18 01 2709 21 04 03 76 01 2709 16 0E 79

Тармоқлараро баланс чизмаси И Ш Л А Б Ч И Қ А Р И Ш истеъмолчи тармоқлар n пировард истеъмол Жами: фойда-ланиш бўйича ЯИМХ А Р А Ж А Т Л А Р И ш лаб чиқаруви тармоқлар n 3 2 1 а 11 а 12 а 13 а 1n С 1 I 1 G 1 X 1 Y 1 а 21 а 22 а 23 а 2n С 2 I 2 G 2 X 2 Y 2 а 31 а 32 а 33 а 3n I оралиқ қиймат II аn 1 аn 2 аn 3 а nn С n I n G n X n Y n Қўш илган қиймат IV I + II W 1 W 2 W n P 1 P 2 P n III Им- порт М 1 М 2 М n = I + III Жами: хара- жатлар бўйича ЯИМ Y 1 Y 2 Y n03

4. Миллий бойлик тушунчаси ва унинг таркибий тузилиши Миллий бойлик • инсоният жамияти тараққиёти давомида аждодлар томонидан яратилган ва авлодлар томонидан жамғарилган моддий, номоддий ва интеллектуал ҳамда табиий бойликлардан иборатдир. Миллий бойликни шартли равишда қуйидаги учта йирик таркибий қисмларга ажратиш мумкин: 1. Моддий-буюмлашган бойлик. 2. Номоддий бойлик. 3. Табиий бойлик.141608 18 0D 01 040C05 03 1E 21 190414 0F 2E2409 1A 4B 5324

Миллий бойликнинг инсон меҳнати билан яратилган моддий қисми қиймат шаклига эга бўлиб, таркибий тузилиши бўйича қўйидагиларни ўз ичига олади: 1 • ишлаб чиқариш хусусиятидаги асосий капитал (фондлар); 2 • ноишлаб чиқариш хусусиятидаги асосий капитал (фондлар); 3 • айланма капитал (фондлар); 4 • тугалланмаган ишлаб чиқаришнинг моддий-буюмлашган қисми; 5 • моддий заҳиралар ва эҳтиёжлар; 6 • аҳолининг уй хўжалигида жамғарилган мол-мулк. 1904 0204 020A08 2E 01 040B 4B 01 0C06 53 01 0F 4F 01 03 4E 01 0E 4C 01 0F

Моддий-буюмлашган бойлик ўсишининг асосий омиллари сифатида қуйидагиларни ажратиб кўрсатиш мумкин: меҳнат унумдорлигининг ўсиши; ишлаб чиқариш самарадорлигининг ортиши; миллий даромадда жамғариш нормасининг ортиши. 19 0F 0F 0E18 110C 0A05 04 05 0613 0E04 1E 0C 06

5. Ўзбекистонда иқтисодий ўсишнинг юқори суръатларини таъминлаш омиллари ва натижалари Ўзбекистонда мустақиллик йилларида олиб борилган ислоҳотлар орқали иқтисодиётнинг барқарор ўсиши таъминланди, макроиқтисодий ва молиявий барқарорлик мустаҳкамланди, иқтисодиёт ва унинг айрим соҳалари ўртасидаги мутаносиблик кучайди; бозор механизмининг таркибий қисмлари қарор топди ва унинг инфратузилмалари вужудга келтирилиб, ривожлантирилди. 15160809 1A 1B 06 04 03 1A 110C 0E 0E 03 16

Мамлакатимизда иқтисодий ўсишнинг юқори суръатларини таъминланиш мақсадида қуйидаги жараёнларнинг амалга оширилишига катта эътибор қаратилди: 1 • кенг кўламдаги тизимли бозор ислоҳотларини изчил амалга ошириш; 2 • хорижий инвестицияларни жалб қилиш чора-тадбирларини кучайтириш; 3 • иқтисодиётда чуқур таркибий ўзгаришларни амалга ошириш; 4 • ишлаб чиқаришни модернизация қилиш ва янгилаш; 5 • экспортга ихтисослашган янги тармоқ ва корхоналарни барпо этиш; 6 • кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни жадал ривожлантиришга қаратилган, ҳар томонлама пухта ўйланган сиёсатни амалга ошириш. 190F 03 06 2E 01 16 4B 01 22 53 01 04 4F 01 04 4E 01 5D 4C 01 16 21

Эътиборларингиз учун рахмат! 282918

O'xshashlar

Иқтисодий ўсиш ва миллий бойлик

Иқтисодий ўсиш ва унинг турлари

Иқтисодий базис тушунчалар 2

Иқтисодий жиноятчиликка қарши курашишнинг миллий ва халқаро тизими

Ўзбекистон миллий иқтисодиёти ва Марказий Осиё давлатларининг транспортацияси, ўтишнинг иқтисодий муаммолари