logo

Ўзбекистон миллий иқтисодиёти ва Марказий Осиё давлатларининг транспортацияси, ўтишнинг иқтисодий муаммолари

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2205 KB
Ўзбекистон миллий иқтисодиёти ва Марказий Осиё давлатларининг транспортацияси, ўтишнинг иқтисодий му а ммолари . www.arxiv.uz Режа. I. Кириш. II. Асосий қисм : 1. Ўзбекистон миллий иқтисодиёти. 2. Транформацияни умумий тавсифи . 3. Ўрта Осиё мамлакатларида трансформация жараёнининг назарий ва услубий негизлари . 4. Ўтиш даврининг дастлабки босқичида Марказий Осиё давлатларида трансформация ва глобаллашув муаммолари . III . Хулоса. www.arxiv.uz Президенти Ислом Каримов Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон давлат раҳбарларининг Тошкент учрашувида Марказий Осиё мамлакатлари истиқлол эришганидан кейинги биринчи ўн йиллик «ўта маъсулиятли ва улкан тарихий аҳамиятга эга давр» эканлигини Ўзбекистон Республикаси таъкидлади. Бу даврда мустақил давлатчиликни барпо этиш билан биргаликда, трансформация (яъни иқтисодий тизимларни қайта шакллантириш асосида бир ижтимоий тизимдан иккинчисига ўтиш) ҳамда жаҳон хўжалигига интеграция жараёнлари энг долзарб вазифалар қаторидан жой эгаллади.www.arxiv.uz Ўзбекистон миллий иқтисодиёти . Ўзбекистон Республикаси Президентимиз И.А.Каримов томонидан ишлаб чиқилган, мустақил тараққиёт йўлига асосланган ҳолда бозор иқтисодиётига тўла ишонч билан ўтиб бормоқда. Президентимиз И.А.Каримов айтганларидек, «Сиёсий мустақиллик ривожланган, ўзаро мутаносиб, тўлақонли иқтисодиёт билан мустаҳкамланмас экан, у бор-йўғи қуруқ, баландпарвоз гаплар, сохта обрў орттириш воситасига айланиб қолаверади». Мустақилликнинг ўтган йиллари давомида миллий хўжалигимиз иқтисодий жиҳатдан мустаҳкамланиб, инқироз ҳолатидан чиқарилди ва унинг кўпгина соҳаларида барқарор ўсишга эришилди. Бозор механизмининг таркибий қисмлари қарор топди ва унинг инфратузимлари вужудга келтирилди, ҳозирги кунда эса иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш, иқтисодиётни ҳар тарафлама эркинлаштириш амалга оширилмоқда. Энг муҳими, шу давр ичида миллий истиқлол ғояси ва мафкураси шаклланиб, кишиларимиз онгига сингиб бормоқда. Қўйган дастлабки қадамларимиз натижасида шаклланиб келаётган миллий иқтисодимиз янги асрда умумий уйимиз – янгиланаётган ватанимизнинг ҳаётий асосини, унинг келгусидаги тараққиёт манбаини ташкил этади. Бундай янгиланиш жараёнида биз учун илгари унча таниш бўлмаган қонун-қоидалар, тушунчалар, хўжалик юритиш механизмлари, усуллари, тамойиллари кириб келмоқда. Мулкдорлар, тадбиркорлар, тижоратчилар, акционерлар, банкирлар, биржа эгалари ва ходимлари, менежерлар, брокерлар ва бозор иқтисодиётининг бошқа амалиётчиларидан иборат янги ижтимоий гуруҳ ва қатламалар шаклланмоқда. «Ўзбекистон миллий иқтисодиёти» мамлакатимизда яшаётган ҳамма фуқароларнинг даромадлари, турмуш даражаси иқтисодиёт ривожланиши ва унинг тараққиёти билан, уларнинг ижодий меҳнати натижасида миллий маҳсулотнинг кўпайиши, бу маҳсулот тўғри тақсимланиши ва ундан мақсадга мувофиқ фойдаланилиши, шунингдек, миллий пул барқарорлиги билан боғлиқлигини ўргатади ҳамда миллий истиқлол мафкурасининг фуқаролар онгида шаклланишида, уларнинг интеллектуал камолотга эришувида муҳим аҳамият касб этади. www.arxiv.uz  Ўзбекистон Республикаси Президентимиз И.А.Каримов томонидан ишлаб чиқилган, мустақил тараққиёт йўлига асосланган ҳолда бозор иқтисодиётига тўла ишонч билан ўтиб бормоқда. Президентимиз И.А.Каримов айтганларидек, «Сиёсий мустақиллик ривожланган, ўзаро мутаносиб, тўлақонли иқтисодиёт билан мустаҳкамланмас экан, у бор-йўғи қуруқ, баландпарвоз гаплар, сохта обрў орттириш воситасига айланиб қолаверади». Мустақилликнинг ўтган йиллари давомида миллий хўжалигимиз иқтисодий жиҳатдан мустаҳкамланиб, инқироз ҳолатидан чиқарилди ва унинг кўпгина соҳаларида барқарор ўсишга эришилди. Бозор механизмининг таркибий қисмлари қарор топди ва унинг инфратузимлари вужудга келтирилди, ҳозирги кунда эса иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш, иқтисодиётни ҳар тарафлама эркинлаштириш амалга оширилмоқда. Энг муҳими, шу давр ичида миллий истиқлол ғояси ва мафкураси шаклланиб, кишиларимиз онгига сингиб бормоқда. Қўйган дастлабки қадамларимиз натижасида шаклланиб келаётган миллий иқтисодимиз янги асрда умумий уйимиз – янгиланаётган ватанимизнинг ҳаётий асосини, унинг келгусидаги тараққиёт манбаини ташкил этади. Бундай янгиланиш жараёнида биз учун илгари унча таниш бўлмаган қонун- қоидалар, тушунчалар, хўжалик юритиш механизмлари, усуллари, тамойиллари кириб келмоқда. Мулкдорлар, тадбиркорлар, тижоратчилар, акционерлар, банкирлар, биржа эгалари ва ходимлари, менежерлар, брокерлар ва бозор иқтисодиётининг бошқа амалиётчиларидан иборат янги ижтимоий гуруҳ ва қатламалар шаклланмоқда. «Ўзбекистон миллий иқтисодиёти» мамлакатимизда яшаётган ҳамма фуқароларнинг даромадлари, турмуш даражаси иқтисодиёт ривожланиши ва унинг тараққиёти билан, уларнинг ижодий меҳнати натижасида миллий маҳсулотнинг кўпайиши, бу маҳсулот тўғри тақсимланиши ва ундан мақсадга мувофиқ фойдаланилиши, шунингдек, миллий пул барқарорлиги билан боғлиқлигини ўргатади ҳамда миллий истиқлол мафкурасининг фуқаролар онгида шаклланишида, уларнинг интеллектуал камолотга эришувида муҳим аҳамият касб этади. www.arxiv.uz АСОСИЙ МАКРОИҚТИСОДИЙ КЎРСАТКИЧЛАР % ДА 2007 йил 2008 йил 2009 йил 2010 йил 2011 йил 201 2 йил ЯЛПИ ИЧКИ МАҲСУЛОТНИНГ ЎСИШИ 9,5 9,0 8,1 8,5 8,3 8,2 САНОАТ МАҲСУЛОТНИНГ ЎСИШИ 12,1 12,7 9,0 8 ,3 6,3 7,7 ХИЗМАТ КЎРСАТИШ ҲАЖМИ 20,6 21,3 12,9 13,4 16,1 16,2 САВДО СОҲАСИ 21,0 7,2 16,6 14,7 16,4 13,9 ДАВЛАТ БЮДЖЕТИНИНГ БАЖАРИЛИШИ +1,1 +1,5 + 0,2 + 0,3 +0,4 +3,28 ИНФЛЯЦИЯ ДАРАЖАСИ 6,8 7,8 7,4 7,3 Прогноз даражад а 7 ИҚТИСОДИЁТ БЎЙИЧА ЎРТАЧА ИШ ҲАКИНИНГ ОШИШИ 44,2 40,0 40 32 26,5 26,5 АҲОЛИ ЖОН БОШИГА РЕАЛ ДАРОМАДЛАРНИНГ ЎСИШИ 27,0 23,0 26,5 23,5 23,1 17,52007-201 2 ЙИЛЛАРДА ЭРИШИЛГАН АСОСИЙ МАКРОИҚТИСОДИЙ КЎРСАТКИЧЛАР 1-жадвал www.arxiv.uz Транформацияни умумий тавсифи. Собиқ Иттифоқ таркибида бўлган, бугун мустақил ҳисобланган мамлакатларнинг ҳар бирида ўтган давр ичидаги тажрибаларни ўрганиш бу борада муайян хулосаларга келиш ва бозор ислоҳотларини ўтказишда самаралироқ йўлларни танлаш учун зарур. Бироқ ана шу муаммолар атрофидаги фикр-мулоҳазалар ҳамда мунозаралар асосан Марказий ва Шарқий Европа (МШЕ) мамлакатларида, Россияда, камроқ даражада эса Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги (МДҲ) аъзо бошқа давлатларнинг ўтиш даври жараёнини таҳлил қилишдан иборат бўлиб қолди. Марказий Осиёдаги беш давлат бу борада энг кам эътибор берилган мамлакатлар жумласидандир. Фақат кейинги пайтлардагина чет элларда бу мамлакатлар ҳақида ҳам баъзи нашрлар пайдо бўлди, лекин уларнинг тажрибасини яна ҳам чуқурроқ ва ҳар томонлама ўрганиш ҳамон долзарб бўлиб турибди. www.arxiv.uz  Собиқ Иттифоқ таркибида бўлган, бугун мустақил ҳисобланган мамлакатларнинг ҳар бирида ўтган давр ичидаги тажрибаларни ўрганиш бу борада муайян хулосаларга келиш ва бозор ислоҳотларини ўтказишда самаралироқ йўлларни танлаш учун зарур. Бироқ ана шу муаммолар атрофидаги фикр-мулоҳазалар ҳамда мунозаралар асосан Марказий ва Шарқий Европа (МШЕ) мамлакатларида, Россияда, камроқ даражада эса Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги (МДҲ) аъзо бошқа давлатларнинг ўтиш даври жараёнини таҳлил қилишдан иборат бўлиб қолди. Марказий Осиёдаги беш давлат бу борада энг кам эътибор берилган мамлакатлар жумласидандир. Фақат кейинги пайтлардагина чет элларда бу мамлакатлар ҳақида ҳам баъзи нашрлар пайдо бўлди, лекин уларнинг тажрибасини яна ҳам чуқурроқ ва ҳар томонлама ўрганиш ҳамон долзарб бўлиб турибди. www.arxiv.uz  Иқтисодий жараёнларда трансформация жараёнларининг таҳлилига етарли институтционал эволюцион нуқтаи назардан ёндашилмаган. Ўтиш даври иқтисодиётини бошдан кечираётган мамлакатлардаги иқтисодий сиёсатни, кўпчилик чет эллик муаллифларнинг ҳам назарий, ҳам амалий тадқиқотларида кузатиш мумкин. Жараёнларда макроиқтисодий эркинлаштириш ва барқарорлаштиришнинг тайёр колипларига ортиқча урғу берилиши, шунингдек, иқтисодиётда ўтиш даврини бошидан кечираётган, алоҳида олинган ҳар бир мамлакатда мавжуд бўлган хос шароитларни атрофлича ҳисобга олмасликни кузатиш мумкин. Бундан ташқари, бу жараёнда иқтисодий ривожланишнинг узоқ муддатли стратегик ва истиқболли вазифаларини етарлича баҳолай олмаслик ва устуворлик қисқа муддатли вазифаларга берилганлиги сезилади. Ўрта Осиё мамлакатларида трансформация жараёнининг назарий ва услубий негизлари. www.arxiv.uz Маҳсулот ишлаб чиқариш кўламлари ва унинг ялпи пасайиши сабаблари ўтиш даврининг илк босқичларидаёқ намоён бўлади. Булар турли усуллар, шу жумладан, статистикадаги ва услубиётдаги мавжуд хатолар билан ҳам изоҳланади. Бироқ ЯИМ миқдорини ўлчашда қўшимча тарзда яна уч гуруҳ омилларни эътиборга олиш керак. Булар қуйидагилардир Бошланғич институциона л, иқтисодий ва ижтимоий шарт- шароитлар Давлат назоратининг бекор қилиниши натижасида юзага келган саросималик ва тизим парчаланишидаги «қопқонлар» билан боғлиқ бошқа ҳолатлардир. Ў заро иқтисодий ёрдам кенгаши (собиқ СЭВ) ва парчаланиши; www.arxiv.uz  Маҳсулот ишлаб чиқаришнинг пасайиши сабабларини аниқлаш ва тизимли ўзгариш билан боғлиқ бошқа «қопкон»ларни уйғунлаштириш учун танланган ва олиб борилган сиёсатни унинг мавжуд институтционал ва бошқа омиллар билан мувофиқлиги нуқтаи назаридан кўриб чиқиш муҳим ва зарурдир. Таҳлиллар шуни кўрсатадики, иқтисодиёти ўтиш даврида бўлган мамлакатлардаги ўта қаттиқ макроиқтисодий барқарорлашув ҳам реал ЯИМ ҳажмига салбий таъсир ўтказади. (2-жадвал). Шуни таъкидлаш керакки, тубдан эркинлаштириш сиёсати иқтисодиёти ўтиш даврида бўлган мамлакатларда ишлаб чиқариш ва тўлов балансига салбий таъсир кўрсатди. Тизим ўзгаришлари жараёнида, «очиқ эшиклар иқтисодига анча эҳтиёткорлик билан ёндашган, ташқи ва ўз ички бозорларида юз бераётган ўзгаришларга прагматик тарзда муносабатда бўлган мамлакатлар иқтисодий ўсиш нуқтаи назаридан қаралганда камроқ шикастландилар. Шу билан бир вақтда амалда туб ислоҳотлар ўрин олган ички ва ташқи сиёсат фаолиятини ялпи эркинлаштирган давлатлар кўпроқ даражада зарар кўрди. www.arxiv.uz Давлатлар номи Инфля- ция максимум даражага етган йил Инфля- циясининг максимал даражаси Барқа- рорлашув дастурла- рини ишга тушириш санаси Инфля- ция 40% дан пастга тушган йил Энг кам ЯИМ ишлаб чиқарилга н йил Энг кам ЯИМ 1989 й.га нисба- тан. ҳис.да Қ озоғистон 1992 2984,1 Январ 1994 1996 1995 55,0 Қирғизистон 1993 1363,0 Май 1993 1996 1995 50,4 Тожикистон 1993 7343,7 Февраль 1995 1994-1998 1996 39,2 Туркманистон 1993 9750,0 Январ 1997 1997 1997 42,0 Ўзбекситон 1994 1281,0 Ноябр 1994 1998 1995 83,4Марказий Осиё мамлакатларида ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) ва инфлация даражаси ҳақида айрим маълумотлар (1991-2001 й.) 2-жадвал www.arxiv.uz  Туб ислоҳотлар ва инвестицияларнинг камайиши. Капиталнинг четга чиқиб кетиши анча сезиларли бўлди ва баъзи ҳолатларда ташқи молиялаштиришнинг умумий ҳажмидан ҳам ошиб кетди. Ички ва ташқи хусусий инвестициялар бир меъёрда кўпайишини таъминлай олмаган мамлакатларда инвестицияларнинг камайиши айниқса, кўпроқ салбий натижаларга олиб келди. 3-жадвалда ўтиш даври мамлакатларининг турли гуруҳларига оид бир қатор иқтисодий кўрсаткичлари келтирилган. Хусусийлаштириш ва капиталнинг четга чиқиб кетиши. Фалаж қилиб даволаш» тарафдорлари илгари сурган учта асосий унсурнинг бири эркинлаштириш ва макроиқтисодий барқарорлик сингари жадал хусусийлаштиришдан иборат эди. Бу, ўз навбатида, тизимларни қайта шакллантиришда жиддий силжишларга олиб келди. Хитой ва Вьетнам тажрибаси шуни кўрсатадики, ўтиш даврининг бошларида йирик миқёсда хусусийлаштирмасдан туриб ҳам бозор ислоҳотлари соҳасида жиддий ютуқларга эришиш мумкин экан. Туб ислоҳотлар йўлидан борган мамлакатларда ўтиш даврининг дастлабки босқичида молиявий институтларнинг етишмаслиги, хусусийлаштиришдаги «ваучер» шакллар, жамият бойликларини яшириш ва ошкор тарзда эгаллаб олиш ҳамда катта миқдордаги капиталнинг четга чиқиб кетиши маҳсулот ишлаб чиқариш камайишида муҳим сабаблардан бири бўлди. www.arxiv.uz Ўтиш даври мамлакатлари (А) тўртта ҳар хил гуруҳи ва (Б) Марказий Осиё Маҳсу-лот ишлаб чиқариш Инвестициялр (ЯИМга нисбатан ялпи ички инвестициялар ҳажми) Инфляция Монети- зация коэфф. Бюджет дифицити А 1.МШЕ мамлакатлари -3,1 23 72,8 -18 -4,5 2. Болтиқ бўйи мамлакатлари -28,5 26 120,6 -41 1,8 3.МДҲ мамлакатлари (4-б бунга кирмайди)-27,4 -27,4 26 384,2 -52 5,7 4.Ҳарбий ҳаракатлар борган МШЕ ва собиқ Иттифоқ мамлакатлари -50,8 22 576,8 -52 -7,0 Б Ўзбекистон 4,7 28,5 257,5 -50 5,5 Қирғизистон -33,1 20,8 163,1 -50 -9,7 Қозоғистон -26,4 24,3 406,9 -57 4,9 Туркманистон -34,1 ... 584,2 -58 -1,6 Тожикистон (ҳарбий ҳаракатлар ҳисобига олинди) -51,1 26,4 390,5 -54 -8,8Иқтисодий ўтиш даврига хос мамлакатлар ва Марказий Осиё давлатларига оид макроиктиодий кўрсаткичлар, 1989-2001й. 3-жадвал www.arxiv.uz  Бозор итститутларининг аҳамияти ошиб борган бир ҳолда давлат томонидан тартибга солишнинг жорий этилиши ҳамда янги индустриал мамлакатлар даражасига етиб олиш келажакда янада етук ва эркин бозор иқтисодиётига ўтишда муҳим омил бўлиши лозим. Бироқ Марказий Осиё мамлакатларида ана шу даражага етишиш ҳамда ўтиш даври муаммоларини ҳал этиш, шунингдек, ривожланишга эришиш учун, энг аввало, давлат ва унинг иқтисодий воситалари кучайтирилиши, қайта қурилиши лозим. Энг асосий вазифа - давлатнинг иқтисодиётни тартибга солиш воситаларига путур етказмасдан, унинг маъмурий-буйруқбозлик, марказдан режалаштириш сиёсатидан воз кечиб, бозор шароитига мослашиб, иқтисодиётни керакли даражада бошқара оладиган тузилмага айлантиришдан иборат. Давлатнинг фаол аралашиш сиёсати реал секторларни ҳимоя қилиш нуқтаи назаридан ҳам, иқтисодий ўсишга кўмаклашиш нуқтаи назаридан ҳам анча тўғри бўлиб чикди ( 4 - жадвал). www.arxiv.uz Давлатлар ЯИМнинг камайиши Саноатда ишлаб чиқаришнинг камайиши Давомийлик (йиллар) Камайиш (даражсигача) Давомийлик (йиллар) Камайиш (даражасигача) Марказий Осиё Қозоғистон 8(1990-95,98,99) 1960 йиллар охири 6(1990-1995) 1970 йиллар боши Қирғизистон 6(1991-95,99) 1970 йиллар боши 6(1990-1995) 1960 йиллар боши Тожикистон 7(1990-1996) 1950 йиллар охири 7(1991-1997) 1960 йиллар боши Туркманистон 7(1991-1997) 1960 йиллар боши 6(1992-1997) 1970 йиллар боши Ўзбекистон 5(1991-1995) 1980 йиллар боши 1(1992) 1988 йил МШЕ (танлаб олинган) Болгария 6(1990-93,96,97) 1970 йиллар охири 5(1990-93,96) 1970 йиллар ўртаси Чехия Республикаси 5(1990-92,98,99) 1970 йиллар охири 4(1990-93) 1970 йиллар ўртаси Венгрия 4(1990-1993) 1970 йиллар охири 4(1990-93) 1970 йиллар ўртаси Польша 2(1990-1991) 1980 йиллар ўртаси 3(1990-1992) 1970 йиллар ўртаси Словакия 4(1990-1993) 1970 йиллар охири 5(1990-1994) 1970 йиллар охириМарказий осиё мамлакатлари ҳамда Марказий ва Шарқий Европадаги баъзи давлатларда ишлаб чиқариш камайишининг давомийлиги ва даражаси, (1990-2001 йиллар) 4-жадвал www.arxiv.uz  Индустриаллаштиришга қарши сиёсат ўрнига фаол индустриал сиёсат. «Де - индустриаллаштириш» ғояси ўтиш даврида саноати ривожланган мамлакатларда марказдан режалаштиришга асосланган иқтисодиётдаги номутаносибликка барҳам берадиган мантиқий ва объектив жараён сифатида «фалаж қилиб даволаш» тарафдорлоари томонидан илгари сурилди. Бироқ Марказий Осиё мамлакатларининг аксариятида саноат етарли даражада ривожланмаган, қишлоқ хўжалиги анча устувор бўлганлиги учун саноатсизлаштиришга унчалик хожат йўқ эди. Марказий Осиё мамлакатларида кун тартибидаги асосий масала саноатнинг янги тармоқларини барпо этиш ва мавжудларини замонавийлаштириш асосида саноатни тезкор суръатлар билан ривожлантиришдан иборат эди. Шунга қарамай Ўзбекистондан ташқари Марказий Осиёдаги ҳамма давлатларида «де-индустрлаштириш» сиёсати фаол амалга оширилди. Ўзбекистонда мавжуд бўлган саноат тармоқларининг керакли миқдорда сақланиб қолиши ва янгилари барпо этилиши асосида иқтисодиётни янада саноатлаштиришга ўтиш стратегияси жуда ҳам муҳим натижаларга олиб келди. Ўзбекистон ҳукумати мустақилликнинг биринчи йилиданоқ иқтисодиётда мавжуд секторларни ривожлантиришга урғу берди. Ўтиш даври стратегияси ва индустриал сиёсат. 15 та янги, мустақил давлат орасида Ўзбекистонда маҳсулот ишлаб чиқаришдаги камайиш узоқ давом этмаганлиги ва даражаси унчалик юқори бўлмаганлиги ҳамда ўтиш давридаги 26 давлат, айниқса, МДҲ мамлакатлари ичида саноат ривожида юқори суъратли тикланиши билан ажралиб туради (5-жадвал). Ушбу ижобий кўрсаткичлар кўп жиҳатдан давлатнинг амалга оширилаётган стратегияси ва саноатдаги фаол сиёсати натижасидир. Давлат томонидан тўғри танланган сиёсат дастлабки шарт-шароит ва иқтисод таркибидаги бирмунча афзалликлардан фойдаланиш учун янги омиллар бўлди. www.arxiv.uz Йиллар 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Қозоғистон 86 73 53 48 49 51 49 51 58 Қирғизистон 74 55 40 33 34 47 50 48 51 Тожикистон 76 70 52 45 34 34 36 38 42 Туркманистон 85 89 67 61 73 57 58 - - Ўзбекистон 93 97 98 98 100,9 105 109 115 122,4 МДҲ ўртача 82 72 56 52 50 52 51 54 60 Марказий Осиё давлатларида саноат ишлаб чиқариши кўрсаткичлари, 1992- 2000 йиллар 5 -жадвал www.arxiv.uz Бу тажрибадан чиқариладиган асосий сабоқ қуйидаги тадбирлар амалга оширилишини тақозо этади Импорт ўрнини қоплашнинг етарли даражасини сақлаган ҳолда саноат ишлаб чиқаришнинг экспортга йўналишини кучайтириш Ўз даромадлари, жумладан, эркин алмаштириладиган валюта даромадлари ҳисобидан саноат секторида инвестиция эҳтиёжига қаратилган сиёсатни ўтказиш Саноатнинг асосий тармоқларини, қайта ва қўшма лойиҳалар ҳамда корхоналар асосида янги қувватларни ва инфратузилмаларни барпо этиш мақсадида бевосита хорижий инвестициялар учун очиқ тадбиркорлик муҳитини яратиш Кўп маблағлар талаб қиладиган лойиҳаларни рағбатлантириш ўрнига кўп меҳнат талаб қиладиган кичик ва ўрта корхоналарни ривожлантириш мақсадида миллий инвесторлар учун нисбатан кўпроқ имкониятлар яратиш. www.arxiv.uz Эътиборингиз учун раҳмат !!! www.arxiv.uz