Хорижий инвестициялар ҳақида Тушунча ва унинг моҳияти

Хорижий инвестициялар ҳақида Тушунча ва унинг моҳияти

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2010.5 KB

Ko'chirib olish

Хорижий инвестициялар ҳақида Тушунча ва унинг моҳияти РЕЖА:1A

1.1. Инвестиция ҳақида тушунча Ўзбекистон Республикасида инвестиция хусусида қонуний ҳужжатлар 1991 йилдан бошлаб қабул қилинган бўлиб, улар ўтган вақт ичида анча такомиллаштирилди. Ўзбекистон Республикасининг “Инвестиция тўғрисида”ги қонунида кўрсатилишича, “инвестиция бу - иқтисодий самара (фойда, даромад) олиш ёки ижобий ижтимоий натижага эришиш учун сарфланадиган пул маблағлари, банкларга қўйилган омонатлар, пайлар, қимматли қоғозлар (акция, облигациялар), технологиялар, машиналар асбоб-ускуналар, лицензиялар ва самара берадиган бошқа ҳар қандай бойликлардир”

«Инвестиция» атамаси лотин тилидаги «invest» сўзидан келиб чиққан бўлиб «қўйиш», «маблағни сафарбар этиш», «капитал қўйилмаси» маъносини беради. Кенг маънода инвестиция маблағни кўпайтириб ва қайтариб олиш мақсадида капитални сафарбар этишни билдиради. Инвестиция дейилганда барча турдаги миллий ва интелектуал бойликлар тушунилиб, улар тадбиркорлик фаолияти объектларига йўналтирилиб даромад келтириши ёки бирор-бир ижобий самарага эришиши зарур. Инвестиция киритишдан асосий мақсад даромад олиш ва ижобий ижтимоий самарага эришишдир. Инвестиция киритишда, аввало:

Инвестиция функциясининг графиги Фоиз с тавкаси r I Инвестиция ҳа жми Инвестиция талабининг эгри чизи ғ и исталган инвестиция ҳажми (I) ва реал фоиз ставкаси миқдори (r) ўртасидаги бо ғ лиқликни ўрнатади. Реал фоиз ставкаси, яъни пул капиталини қарзга олиш нарх и қанчалик юқори бўлса, инвестициялашни хоҳловчилар шунча кам бўлади ва аксинча реал фоиз ставкаси қанчалик паст бўлса, фойда келтирадиган инвестиция лойиҳалари шунча кўп бўлади. Шунинг учун ҳам инвестиция функцияси графиги пасаювчан кўринишда бўлади Инвестиция функциясининг графиги 0102 0A 01 11 0610 0A0A 0A 02010101 01 01 0A0A 0A 0A 0A 0A 0A 0A 0A 0A 0A 0A 140A 0102 15 16 0A 0A

Инвестиция харажатлари фойда келтиришини аниқлашда номинал фоиз ставкаси эмас, балки реал фоиз ставкаси ҳисобга олинади. Реал фоиз ставкаси нархлар даражасининг ўзгаришини акс эттириб, номинал ставкадан инфляция даражасини айирмаси кўринишида аниқланади. Масалан, номинал фоиз ставкаси 16% га тенг бўлса, инфляция даражаси йилига 12% ни ташкил этса, унда реал фоиз ставкаси 4% (16%-12%) ни ташкил этади. Агарда, бу миқдор кутилаётган соф фойда меъ ё ридан паст бўлса, инвестиция харажатлари ўсиб боради.

1.2 . Инвестиция муносабатларининг давлат томонидан тартибга солиниши Ўзбекистонда инвестиция фаолиятини давлат томонидан тартибга солинишининг асосий йўналишлари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади:

Ўзбекистон Республикасида чет эл инвестицияларини тартибга солиш ва жалб этиш билан шуғулланадиган расмий муассасалар Расмий муассаса но ми М уассаса нинг чет эл инвестицияларини тартибга солиш ва жалб этиш билан боғлиқ фаолият доираси Вазирлар Маҳкамасининг ташқи иқтисодий фаолиятни мувофиқлаштириш департаменти Қуйидаги жорий жараёнларни мувофиқлаштиради: -инвестиция фаолиятини, биринчи навбатда чет эл инвестициялари билан амалга ошириладиган лойиҳаларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш бўйича зарур ҳукумат қарорларини ишлаб чиқиш; -давлат бошқаруви идоралари, вазирликлар ва идоралар ишини ташкил этиш. Иқтисодиёт вазирлиги Инвестиция сиёсатини ва дастурларини ишлаб чиқиш Ташқи Иқтисодий алоқалар , инвестициялар ва савдо вазирл иги -Мамлакат ва хориж инвесторларининг инвестиция таклифлари тўғрисида маълумотлар банкини шакллантириш; -инвестиция муҳитини ўрганиш; -хорижий инвесторларга ахборот ва бошқа хизматлар кўрсатиш; -инвестиция лойиҳаларини амалга оширишда мамлакат ва хориж инвесторларига ёрдам кўрсатиш; -чет эл капитали иштирокида амалга ошириладиган инвестиция лойиҳаларининг бажарилишини кузатиш (мониторинг); -корхоналарни ташқи иқтисодий фаолият иштирокчилари тарзида рўйхатга олиш ва хорижий компаниялар ваколатхоналарини аккредитациялаш Давлат мулки ни бошқариш қ ўмитаси Давлатга тегишли мулкни хусусийлаштириш ва тасарруф этиш жараёнларида чет эл инвестицияларини тартибга солиш.

Ўзбекистон Республикасида чет эл инвестицияларини тартибга солиш ва жалб этиш билан шуғулланадиган расмий муассасалар (давоми) Молия в азирлиги Қарз сиёсати ва ҳукумат кафолатларини бериш. Адлия в азирлиги Чет эл инвестициялари иштирокидаги корхоналарни рўйхатга олиш. Ташқи ишлар вазирлиги Хорижий инвесторларга ва Ўзбекистонда ишлаётган хориж ий фуқароларга визалар бериш. Ички ишлар вазирлиги Хорижий инвесторларни ва Ўзбекистонда ишлаётган хорижий фуқароларни турар жойи бўйича рўйхатга олиш. Давлат солиқ қўмитаси Чет эл инвестициялари иштирокидаги корхоналарни солиққа тортиш ва уларнинг божхона билан боғлиқ фаолиятини тартибга солиш . Марказий банк Конвертация тартиб-қоидаларини, шунингдек, унинг ўтказилишини, валюта маблағларидан фойдаланишни тартибга солиш, қарз сиёсати. Ташқи иқтисодий фаолият миллий банк и Ташқи иқтисодий фаолиятга банк хизмати кўрсатиш ва лойиҳани молиялашни амалга ошириш. «Ўзбекинвест» давлат суғурта компанияси ва «Ўзбекинвест- инте р нешнл» қўшма корхонаси Чет эл инвестицияларини инвестиция таваккалчилигидан ва хавф- хатарлардан суғурталаш . «Ўзбекинвестлойиҳа» миллий инжиниринг компанияси Дастлабки техник-иқтисодий асос но мани ва инвестиция лойиҳалари техник-иқтисодий асос ном аларини тайёрлаш . Давлат мулки қўмитаси ҳузуридаги қимматли қоғозлар бозори фаолиятини мувофиқлаштириш ва назорат қилиш маркази Қимматли қоғозлар бозорини шакллантириш, ривожлантириш, назорат қилиш ва тартибга солиш соҳаларида давлат сиёсатини амалга ошириш. Мамлакат ва хорижий эмитентларнинг қимматли қоғозларини сотиб олиш орқали мажмуа инвестицияларини амалга ошириш.

1.3.Хорижий инвестициялар ва уларни жалб қилиниш сабаблари Хорижий инвестициялар - бу чет эл инвесторлари томонидан юқори даражада даромад олиш, самарага эришиш мақсадида мутлоқ бошқа давлат иқтисодиётининг, тадбиркорлик ва бошқа фаолиятларига сафарбар этадиган барча мулкий, молиявий, интеллектуал бойликлардир. 1998 йил 30 апрелда қабул қилинган «Чет эл инвестициялари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг 3-моддасида «Чет эллик инвесторлар асосан даромад (фойда) олиш мақсадида тадбиркорлик фаолияти ва қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа турдаги фаолият объектларига қўшадиган барча турдаги моддий ва номоддий бойликлар ва уларга доир ҳуқуқлар, шу жумладан, интеллектуал мулкка доир ҳуқуқлар, шунингдек чет эл инвестицияларидан олинган ҳар қандай даромад Ўзбекистон Республикаси ҳудудида чет эл инвестициялари деб эътироф этилади».

Инвестициялар замонавий техника ва техналогиялар билан куролланиш, илмий- техник, ишлаб чиқариш ва ақлий имкониятларини тиклашнинг асосий воситадир. Айнан хорижий инвестициялар орқали миллий иқтисодиёт жонланиб, ишлаб чиқариш замонавий, рақобатдошлар товарлар ишлаб чиқаришга ихтисослашиб боради. Бу эса ўз навбатида янги иш ўринларининг ташкил этилиши ва мамлакатдаги мавжуд иқтисодий ва ижтимоий муаммоларнинг ҳал бўлишига олиб келади.

1.4. Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантиришда хорижий инвестицияларнинг роли Ўзбекистон улкан хорижий инвестициялар йўналтирилаётган мамлакатлар гуруҳига кириш учун барча шарт-шароитларга, хорижий инвестицияларни жалб этиш учун бир қатор афзалликларга эга. Мамлакатимиз мустақилликка эришганидан буён қулай инвестиция муҳитини яратиш давлатимиз иқтисодий сиёсатининг марказий масалаларидан бири бўлиб келмоқда.

Ўзбе кистон Ре спубликасида 2005-2009 йилларда инве стициялар суръатлари (олдинги йилга нисбатан ф оизда) 107,0 109,3 122,9 128,3 124,8 95,0 100,0 105,0 110,0 115,0 120,0 125,0 130,0 2005 2006 2007 2008 2009 йиллар ф о и з

Ўзбекистон Республикасида 2010 йилги инвестицион дастури капитал қўйилмаларининг асосий параметрлари № Молиялаштириш манбаларининг номлари 2010 йилги прогноз, млрд. сўм Жамига нисбатан фоизда Капитал қўйилмалар, жами 18220,3 100 1. Марказлаштирилган инвестициялар 3819,8 20,9 2. Номарказлаштирилган инвестициялар 14400,5 79,1 2.1. Корхоналар маблағлари 7777,7 42,7 2.2. Тижорат банклари кредитлари 1530,0 8,4 2.2.1 Шу жумладан, АТБ «Қишлоқ қурилиш банк»ининг имтиёзли кредитлари 256,3 1,4 2.3. Тўғридан тўғри хорижий инвестициялар ва кредитлар 3876,8 21,2 2.4. Аҳоли маблағлари 1216,0 6,6

1.5. Инвестиция фаолиятини молиялаштириш манбалари Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарнинг асосий ва айланма ишлаб чиқариш фондларида инвестицияларни молиялаштиришнинг ўзига хос манбалари шакллантирилган бўлиб, бундай манбалар корхоналарнинг ўз-ўзини молиялаштириш тамойилларига асосланади.

Инвестиция лойиҳасини молиялаштириш манбалари ва иштирокчилари таснифи Гуруҳлар Кичик гуруҳлар Инвестиция фаолияти иштир окчилари ташкилий шакллари Бюджет ва нобюджет фондлар Давлат бюджети Ҳукумат Иқтисодиёт вазирлиги Молия вазирлиги Маҳаллий бюджетлар Маҳаллий ваколатли органлар Нобюджет фондлар Пенсия фонди Бандлик фонди Инвестиция фонди ва бошқа фондлар Кредит тизими Банклар Кредит муассасалари Марказий банк Давлат ғазначилиги Инвестицион банклар Кредит уюшмалари Суғурта тизими Суғурта фондлари ва ташкилотлари Давлат суғурта компаниялари Нодавлат суғурта компаниялари Молиялаш-тиришнинг жамоавий шакллари Инвестицион ташкилотлар Инвестицион банклар Суғурта ташкилотлари Инвестиция компаниялари ва фондлари Нодавлат пенсия фондлари Суғурта компаниялари Пайли инвестицион фондлар Хорижий инвесторлар Чет эл давлатлари, ҳукуматлари, халқаро молиявий институтлар , тижорат банклари, институционал инвесторлар, инвестицион банклар Жа ҳон банки Европа тикланиш ва тараққиёт банки, Халқаро молиявий корпорация Корхоналар , жисмоний шахслар Мулкчиликнинг турли шаклларидаги ҳар қандай корхоналар

Сўнгги йилларда инвестициялар таркиби, хусусан, бюджетдан ажратиладиган инвестициялар ва банк кредитлари аҳамияти кескин ўзгарди. Айни пайтда инвестициялар молиявий манбалари таркибий тузилишида ҳам сезиларли ўзгаришлар рўй берди 2005-200 9 й илларда инвестиц иялар таркибининг ўзгариши, фоизда Молиялаштириш манбалари 2005 йил 2006 йил 2007 йил 2008 йил 200 9 йил Давлат бюджет и 12,7 10,7 9,0 9,0 8,1 Чет эл и нвестици ялари 19,2 19,0 22,8 25,8 32,4 Корхоналар ва аҳоли маблағлари 60,3 60,0 59,0 53,9 46,9 Бошқа манбалар 7,8 10,3 9,2 11,3 12,6

Ўзбекистонда ҳам инвестиция лойиҳаларни тузиш ва молиялаштириш учун қулай инвестиция муҳитини яратиш бўйича изчил чора-тадбирлар ишлаб чиқилмокда. Уларнинг негизида иккита асосий омил ётади: Ҳозирги пайтда Ўзбекистон Республикасида қулай инвестиция лойиҳаларини тузиш ва уларни молиялаштириш бўйича қуйидаги омиллар мавжуд:

O'xshashlar

Хорижий инвестициялар учун Узбекистон иктисодиётини жалб килувчанлигини оширишнинг асосий йуналишлари

Инвестициялар ва уларнинг макроиктисодиётдаги таъсири

Иктисодиётни ривожлантиришда инвестициялар ва инвестиция лойихаларининг урни

Хорижий инвестицияларнинг шакл ва турлари

Хорижий инвестицияларни суғурталаш ва таваккалчилик