Davlat mulkini xususiylashtirish va boshqarish-iqtisodiyotni tartibga solish vositasi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Davlat mulkini xususiylashtirish va boshqarish-iqtisodiyotni tartibga solish vositasi

Yuklangan vaqt:

16.10.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

413.6435546875 KB

Ko'chirib olish

D AV L AT M U L K I N I X U S U S I Y L A S H T I R I S H VA B O S H Q A R I S H - I Q T I S O D I Y O T N I TA R T I B G A S O L I S H V O S I TA S I

REJA : 1. O`zbekistonda mulkchilik shakllari 2. Xususiylashtirishning usullari 3. Xususiylashtirishning bosqichlari 4. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning hozirgi bosqichining xususiyatlari

MULKCHILIK SHAKLLARI  0‘zbekistonda mulk shakllariga quyidagilar kiritiladi: davlat mulki, jamoa mulki, xususiy mulk, shaxsiy mulk, aralash mulk.  Shaxsiy mulk - fuqarolaming shaxsiy yoki oilaviy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan mulk taqsimoti va tashkiliy-iqtisodiy munosabatlarining yetuklik darajasi bilan mos kelishi zarur.Bu mulk shakli asosan shaxsning yoki uning oila a'zolarining mehnati asosida ko‘payadi va rivoj topadi.  Shaxsiy mulk ob'ektlari - bu turar joylar, bog‘-hovli va uylar, transport vositalari, pul jamg‘armalari, uy-ro‘zg‘or va shaxsiy iste'mol buyumlari, yakka tartibda va boshqa xo‘jalik faoliyati uchun kerakli ishlab chiqarish vositalari, ularda hosil qilingan mahsulot va boshqalar bolishi mumkin(savdo, umumiy ovqatlanish, maishiy xizmat sohasidagi, iqtisodiyotning boshqa tarmoqlaridagi kichik korxonalar).

Davlat mulki - egalik qilish, foydalanish va tasarruf qilish davlat ixtiyorida bolgan mulk ob'ektlaridan iborat. Davlat mulki asosan ikki yo‘l bilan hosil bo'ladi: 1) xususiy mol-mulknmg milliylashtirilib, davlatning ixtiyoriga o'tkazilishi; 2) davlat mablag‘lari hisobidan korxonalar qurish, davlatga qarashli korxona va tashkilotlarda investisiyalami amalga oshirish. Jamoa mulki - muayyan maqsad yo‘lida jamoaga birlashgan kishilar tomonidan moddiy va ma'naviy boyliklami hamjihatlik bilan o‘zlashtirishni bildiradi. Jamoa mulki davlat mulkini korxona jamoasi sotib olishi, badal to‘lab korxona qurishi, aksiya chiqarib, ularni sotish kabi yollar orqali paydo boidi. Xususiy mulk - ayrim sohibkorlarga qarashli boiib, yollanma mehnatga nsoslangan holda foydalanadigan mulkdir. Xususiy mulk o‘z mol-mulkiga xususiy egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish huquqidan iboratdir

Davlat tasarrufidan chiqarish - davlat korxonalarini va tashkilotlarini jamoa, ijara korxonalariga, aksiyador jamiyatlarga, mas'uliyati cheklangan jamiyatlarga, davlatga qarashli mulk bolmaydigan boshqa korxonalar va tashkilotlarga aylantirishdirdir. Xususiylashtirish - fuqarolarning va davlatga taalluqli bolmagan yuridik shaxslarning davlat mulki ob'ektlarini yoki davlat aksiyali jamiyatlarining aksiyalarini davlatdan sotib olishidir. Xususiylashtirish - davlat mulkiga egalik huquqining davlatdan xususiy shaxslarga o`tishidir.

DAVLAT MULKINI XUSUSIYLASHTIRISHDAN CHIQARISH

XUSUSIYLASHTIRISHNING USULLARI Xususiylashtirishning usullari ham turli-tuman boiib, ularni 3 guruhga ajratish mumkin: 1) davlat mulkini bepul bolib berish orqali xususiylashtirish; 2)davlat mulkini sotish orqali xususiylashtirish; 3) davlat mulkini bepul bolib berish hamda sotishni uyg‘unlashtirish orqali xususiylashtirish. O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlaming dastlabki pallasidayoq mulkchilikning hamma shakllari teng huquqli ekanligi konstitusion tarzda e'tirof etildi va davlat mulki monopolizmini tugatish hamda bu mulkni xususiylashtirish hisobiga ko‘p ukladli iqtisodiyotni real shakllantirish vazifasi qo‘yildi.

XUSUSIYLASHTIRISHNING BOSQICHLARI I bosqich (1992-1993 yillar) xususiylashtirish jarayoni umumiy uy-joy fondini, savdo, mahalliy sanoat, xizmat ko‘rsatish korxonalarini hamda qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash ; II bosqich (1994-1995 yillar); III bosqich (1996-1998 yillar) xususiylashtirilmaydigan ob'ektlar ro'yxatiga kirmagan barcha ob'ekt va korxonalar (jami 3146 ta) davlat tasarrufidan ehiqerildi.; IV- bosqich (1998-2002 yillar) davlat byudjetiga xususiylashtirishdan tushgan mablag'lami yo'naltirish, xususiylashtirilgan korxonalarga xorijiy investisiyalami jalb etish, boshqaruv samaradorligini oshirish va mulkchilik yangi munosabatlarini tolaqonli amal qilishi uchun sharoitlar yaratish; V-bosqich (2003 yildan boshlab) Xususiylashtirish jarayonlari samaradorllulnl oshirish va jadallashtirish, iqtisodiyotda xususiy sektoming ishtirokini liHilliiNhtirish va salmog‘ini oshirish Foyda keltirmayotgan korxonani mehnat IihiioiinIkh bo'lib berish Chet el firmalari va fuqarolariga tashqi qarzni uzish evaziga IiviinIi yoki sotish Mulkni bepul bo'lib berish hamda sotish usullarini nyil'iinliiNlitirish orqali xususiylashtirish

XUSUSIYLASHTIRISHNING HOZIRGI BOSQICHIGA XOS XUSUSIYATLAR VA TAMOYILLAR:  xususiy mulk va xususiy tadbirkorlik huquqini himoya qilishga doir qonunchilikni yanada mustahkamlash;  xususiylashtirish ishlariga nisbatan munosabat va yondashuvlami tubdan o'zgartirish, iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlariga qarashli korxonalarning aksiyalarini kimoshdi savdosiga qo‘yish;  davlat mulkini xususiy investorlarga sotish samarasini ta’minlashda investorlaming korxonalami rivojlantirishga qaratilgan investitsiya majburiyatlari bilan jalb etilishi ustuvorligi;  zarar ko‘rib ishlayotgan, past rentabelli, istiqbolsiz davlat korxonalari va ulardagi davlat ulushini investitsiya majburiyatlari evaziga nolga teng xarid qiymati bo‘yicha xususiy mulkka sotish.

ILOVALAR C E B = C E N T R A L E A S T E R N E U R O P E A N D B A LT I C S TAT E S ; S E E = S O U T H E A S T E R N E U R O P E A N S TAT E S ; C I S = C O M M O N W E A LT H O F I N D E P E N D E N T S TAT E S T H E S H A R E O F P RIVA T E S E C T O R ( CO LU M N S ) , G D P G RO W T H 1 9 8 9 = 1 0 0 ( L I N E S ) ,0 20 40 60 80 100 120 140 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 C EB S EE C I S C EB GDP C I S GDP S EE GDP

European Union Countries (15) The share of the state sector in GDP production , in % The share of the state sector in employment, in % Greece 14,2 4 Sweden 13,1 5 Austria 12 . a/ France 11,8 5,2 Germany 10,9 1,3 Belgium 10,9 10,4 Finland 10,9 . a/ Ireland 10,1 . a/ Italy 9,6 2,2 Portugal 8,5 3,9 Denmark 7,9 1,7 Luxemburg 5,7 . a/ Netherlands 4,6 3-4 Spain 4,1 5 U.K. 2,3 . a/

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR 1. Mulkchilik turlari va shakllari. 2. Mulkka egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish jarayonida vujudga koladigan iqtisodiy munosabatlar. 3. Xususiylashtish va uning bosqichlari. 4 .0 ‘zbekistonda xususiylashtirish jarayoni qanday olib borilayotganligi haqida ma'lumot beiring.

FOYDALANILGAN MANBALAR:  B.E.Mamaraximov, M.A.Mamatov. Iqtisodiy siyosatga kirish. (O‘quv qo`llanma). - T.: «Innovatsion rivojlanish nashriyot-matbaa uyi», 2021 -252 b.  Yakubova M.A. “Iqtisodiy siyosatga kirish” O’quv qollanma. Toshkent - 2022, 252 - bet.  https:// www.elibrary.imf.org/view/journals/001/1999/068/article-A00 1-en.xml?ArticleTabs=abstract  https://www.investopedia.com/terms/p/privatization.asp

E`tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Davlat byudjetining iqtisodiyotni tartibga solishdagi roli

Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning mohiyati, shakllari va usullari

Tadbirkorlik faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish va nazorati qilish

Iqtisodiyotni boshqarish tizimi va tadbirkorlik

Iqtisodiy sub’ektlar faoliyatini davlat tomonidan moliyaviy tartibga solish instrumentlari