Bozorning mohiyati va vazifalari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Bozorning mohiyati va vazifalari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

441.5712890625 KB

Ko'chirib olish

BOZORNING MOHIYATI VA VAZIFALARI. KURS ISHI

Kirish I Bob. Bozor iqtisodiy kategoriya sifatida nazariy jihatdan asoslanishi 1.1 Bozor iqtisodiy kategoriya sifatida. Bozor ob’ektlari va sub’ektlari. 1.2. Bozorning afzalliklari va salbiy tomonlari 1. 3. Bozorning Iqtisodiy maqsadlari va vazifalari . II Bob. . Bozor iqtisodiyoti, uning moҳiyati va O’zbekistonning o’z yo’li 2.1. Bozor tizimi to’g’risida umumiy tushunchalar 2.2. Bozor iqtisodiyotiga o’tishda respublika iqtisodiyoti oldida turgan asosiy muammolar 2.3 .Kichik tadbirkorlikni rivojlantirish bozor iqtisodiyotiga қarab қadam sifatida

 Бозор – бу сотувчилар ва харидорларнинг товарларни пул воситасида айирбошлаш юзасидан келиб чиккан иктсиодий муносабатларидир.  Эркин ракобатли бозор. Бундай бозорда сотувчилар ва харидорлар купчиликни ташкил этади, улар уртасида доимо ракобат булади. Улардан хеч бири бозорда хукмрон мавкеда булмайди.  Монополлашган, ракобат чекланган бозор- бу озчилик сотувчилар ва харидорлар хукмрон булган, ракобат чекланган ва умуман булмаган бозор

Zamonaviy bozor xo‘jaligi Ishlab chiqarish va xo‘jalik yuritishning ijtimoiy shakllarining rivojlanishi tadriji (evolyutsiyasi) asosida butun jamiyatning va alohida olingan har bir individning talab va ehtiyojlarini qondirishga yo‘naltirilgan ijtimoiylashtirilgan tovar ishlab chiqarishning faoliyat yuritishi bo‘lgan Zamonaviy bozor tizimining vujudga kelishiga olib keldi. Bozor xo‘jaligi – iqtisodiyotni tashkil qilishning tovar ishlab chiqarishga asoslangan, ishlab chiqarish va iste’mol o‘rtasidagi o‘zaro harakatini Bozor vositasida ta’minlovchi ijtimoiy shaklidir. Bozor – tovar va pul muomalalarining o‘zaro qat’iy harakatlari asosida vujudga keluvchi Iqtisodiy munosabatlarning tizimidir.

Zamonaviy bozor xo‘jaligi Ishlab chiqarish va xo‘jalik yuritishning ijtimoiy shakllarining rivojlanishi tadriji (evolyutsiyasi) asosida butun jamiyatning va alohida olingan har bir individning talab va ehtiyojlarini qondirishga yo‘naltirilgan ijtimoiylashtirilgan tovar ishlab chiqarishning faoliyat yuritishi bo‘lgan Zamonaviy bozor tizimining vujudga kelishiga olib keldi. Bozor xo‘jaligi – iqtisodiyotni tashkil qilishning tovar ishlab chiqarishga asoslangan, ishlab chiqarish va iste’mol o‘rtasidagi o‘zaro harakatini Bozor vositasida ta’minlovchi ijtimoiy shaklidir. Bozor – tovar va pul muomalalarining o‘zaro qat’iy harakatlari asosida vujudga keluvchi Iqtisodiy munosabatlarning tizimidir.

 Bozor xo‘jaligining subyekt-obyekt tuzilmasi, bu - bozor subyektlari o‘rtasidagi munosabatlar tizimi bo‘lib, ularning maqsadlarini, turli tomonlarga yo‘naltirilib, yo‘l-yo‘lakay muqobil kelishiluvchi iqtisodiy manfaatlarini, bozor aloqalarining Turli-tuman obyektlari harakatlanishining holati hamda tashkil qilish shakllari va o‘zaro bog‘liq harakatlarini aks ettiradi

Bozor xo‘jaligini subyekti. 1 Uy-xo‘jaligi – bu bir yoki bir necha kishilik tarkibidagi iqtisodiy birlikdir. U: - inson kapitalining ishlab chiqarilishi va qayta ishlab chiqarilishini ta’minlaydi; o‘zi mustaqil qaror qabul qiladi; ishlab chiqarish omillaridan qaysi biriga egalik qiladi; o‘z talab va ehtiyojlarini maksimal darajada qondirishga intiladi Korxona – shunday iqtisodiy birlikki, u:  ishlab chiqarish omillarini sotish maqsadida mahsulot ishlab chiqarish uchun ishlatadi;  maksimal foyda olishga intiladi;  o‘zi mustaqil ravishda qaror qabul qiladi Bank – bozorning normal faoliyat yuritishi uchun zarur bo‘lgan pul massasining harakatini tartibga soluvchi moliya-kredit muassasasidir Davlat – huquqiy, siyosiy hokimiyatni zarur hollarda ijtimoiy aloqalarga erishish uchun bozor subyektlari ustidan nazoratni ta’minlovchi hukumat muassasalari timsolida taqdim etiladi

 Bozor xo‘jalik obyektlari:  tovarlar va xizmatlar, ishlab chiqarish omillari (mehnat, yer, ishlab chiqarish vositalari), pul, kapital, qimmatbaho qog‘ozlar, davlat tomonidan beriladigan imtiyozlar va subsidiyalar, ijtimoiy to‘lovlar va preferentsiyalardir.

Bozorning afzalliklari: resurslarning samarali taqsimlanishi; moslanuvchanlik, o‘zgaruvchi sharoitlarga yuqori darajada moslashish; ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilarning tanlash va harakat erkinliklari ; xilma-xil talablarni qondirish, tovarlar va xizmatlar sifatini oshirish salohiyati. ilmiy-texnik taraqqiyot yutuqlarini maksimal darajada ishlatish;

BOZORNING SALBIY TOMONLARI:   qayta tiklanmaydigan resurslarning saqlanishiga yordam bermaydi;   qabul qilinayotgan qarorlarning potensial salbiy oqibatlarini ko‘pchilik holatlarda hisobga olmaydi, inkor etadi;   tovarlar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish uchun rag‘batlar yaratilmaydi;   to‘liq bandlikni va narxlarning mo‘‘tadil darajada bo‘lishini kafolatlamaydi;   fandagi tadqiqotlarning ta’sirchan asoslanishini ta’minlamaydi;   tegishli rezession va inflyatsiya jarayonlari bilan birga rivojlanishi nomo‘’tadil bo‘ladi.

BOZOR IQTISODIYOTIDA NARXNING VAZIFASI. T a q s im la s h v a z ifa s i – e n g m u h im d ir. U s h u n d a n ib o ra tk i, n a rx la r to v a rla rn in g s o tu v c h ila r v a x a rid o rla r o ‘rta s id a g i ta q s im la n is h ig a ta ’s ir q ila d i. U y -jo y u c h u n ija ra h a q in in g b a la n d b o ‘lis h i u y la rd a y a s h o v c h ila rn i k a m b a g ‘a lla s h tirs a , u y e g a la rin i b o y ita d i, s h u n in g u c h u n n a rx la rn in g b u v a z ifa s i tu rli x ild a g i ta rtib g a s o lu v c h i m e z o n la rn in g ta ’s irig a e n g k o ‘p tu s h is h ig a a ja b la n a rli x o l e m a s

Narxlarni tartibga solish. Ma’lumki, rivojlangan bozor iqtisodiyotida ishlab chiqaruvchi o‘z faoliyatining maqsadga muvofiq yo‘nalishlari haqidagi hamma axborotni tovarlar, xizmatlar, resurslarga bo‘lgan narxlarning tizimi orqali oladi. Bunga «marketing» deb nom olgan Bozor strategiyasi va davlatning tegishli ravishda mo‘ljallantirilgan harakatlari yordam beradi.

Soxalar Ma’muriy Buyrukbozlik iқtisodiyoti sharoitida Erkin bozor iқtisodiyoti sharoitida Mulk soxasida Ishlab chikarish Soxasida Moliya- viy soxada. Rakobat soxasida *Davlat yagona mulkdor xisoblanardi. *Xech kanday xususiy mulkchilikka ruxsat berilmasdi. *Natijada mulkka nisbatan Tejamsizlikni keltirib chikarardi. *Nimani, kancha ishlab chikarish, resrsni kaerdan, maxsulotni kimga va kanday narxda sotish bularni xammasi Markazdan turib davlat tomonidan rejalashtirilar edi. *Shy bilan ishlab chikaruvchilarining «kullar boglanib», ularga erkinlik berilmas edi. Moddiy ishlab chikarish davlat ixtierida bulganligi sababli undagi tarmoklarning xammasi davlat byudjetidan ta’minlanib kelingan. Bu esa moliyaviy mablagga nisbatan tejamkorlikni va samaradorlikni emas, balki yulgichlikni, bokimandalikni keltirib chikargan. Rakobat «Sostilistik musobaka» almashinib keladi. Erishilmagan etuk va bajarilmagan rejalarning erishilishi «rakamlar» da ta’minlanardi. *mulk xilma- xilligi vujudga keladi, xususiylashtirish sodir buladi. *Mulkka nisbata xukm surib kelgan «Bizniki» degan ibora «Meniki» bilan almashtiriladi. Endi mulkka xienat kilinmaydi. *Aks xolda u xonavayron buladi. *Markazlashgan rejalashtirishni erkin faoliyat egallaydi. *Nima ishlab chikarish, kanday kilib ishlab chikarish, kim uchun ishlab chikarish, masalasi ishlab chikaruvchilar tomonidan bozordagi talab va taklif, narx navoga karab turib xal kilinadi. Bozor iқtisodiyoti kam rentabellik va zien kurib ishlaydigan korxonalarni davlat tomonidan moliyaviy kullab kuvvatlashni inkor etadi. Subsidiya va subventiya berishni tugatadi. Endi norentabellik korxona rentabelli korxona xisobiga yasholmaydi. U «sinadi» Bozor tizimida rakobat rejalashtirilmaydi. Endi musobaka rejalarining bajarish uchun bulgan majburiy safarbarlik urnini «Uzim uchun o’laman sattor» shiori egallaydi.

ТОВАР БОЗОРИНИНГ ШАКЛЛАРИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ. Бозор объекти жихатидан куйидагиларга булинади: 1. Истеъмол товарлари бозори; 2.Ишлаб чикариш воситалари- ресурслар бозори; 3.Мехнат- иш кучи бозори; 4.Молия бозори; 5.Интеллектуал товарлар бозори.

Истеъмол товарлари бозори истеъмолчиларбозори булиб,ахоли учун зарур булган товарлар ва хизматларнинг олди- сотдисини билдиради чикариш воситалари- ресурслар бозори- ишлаб чикаришни юритиш учун зарур булган ва товарга айланган мехнат воситалари, хом ашё материалларининг тугридан- тугри ёки воситачилар оркали олди- сотди килинишидир. Мехнат бозори- Иш кучини олди- сотди килиш муносабатларини билдиради Молия бозори- Молия маблагларини вактинча хак тулаб ишлатиш ёки уларни сотиб олиш юзасидан буладиган муносабатлардир Интеллектуал товарлар бозори- бу аклий мехнат махсули булган товарлар ва хизматларнинг айирбошланишини билдиради.

Тижорат – савдо- сотик билан шугулланишдир. Тижорат хар кандай фаолият сингари маълум харажатларни талаб килади Харажатлар моддий ва мехнат сарфларидан иборат булади.

Савдо- сотикдаги харажатлар иккига булинади: • доимий харажатлар - шундай сарфларки, уларнинг микдори олдиндан белгилаб куйилади ва узок муддатга узгартирилмайди. Буларга бинолар ижараси хаки, машина- ускуналар лизинг хаки, давлатга бериладиган соликлар • узгарувчан харажатлар - шундай сарфларки, уларнинг микдори хар хил омиллар таъсири остида узгариб туради. Масалан, ресурслар нархи, мавсум натижасида товарлар ишлаб чикариш микдори узгаради, шунга боглик равишда уларга килинадиган сарфлар хам узгарувчанлик хусусиятига эга булади.

Савдо фойдасининг уч тури мавжуд: • нормал фойда • иктисодий фойда • омад фойда

E T I B O R I N G I Z U C H U N R A X M AT ! ! !

O'xshashlar

Moliya va moliya munosabatlarining mohiyati va vazifalari

Investitsiya bozorning tarkibi va undagi operatsiyalarni rivojlantirish yo’llari

Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsiya tizimlar va texnologiyalar” fanining ta’rifi mohiyati, o’qitish maqsadi va vazifalari

Inflyatsiyaning mohiyati va shakllari

Moliyaning mohiyati va funksiyalari