Moliyaning mohiyati va funksiyalari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Moliyaning mohiyati va funksiyalari

Yuklangan vaqt:

19.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

759.4296875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: MOLIYANING MOHIYATI VA FUNKSIYALARIOʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA OʻRTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MOLIYA INSTITUTI MOLIYA FANIDAN

• Reja: • Moliyani o‘rganishning zarurligi • Fanning maqsadi va vazifalari • Moliyaning mohiyati va zarurligi • Moliyaning funksiyalari

MOLIYANI O‘RGANISHNING ZARURLIGI • Moliyani o‘rganish nima uchun muhim hisoblanadi? Bunga javobni quyidagicha berish mumkin: • mamlakat moliya siyosatiga ta’sir ko‘rsatuvchi, ongli fuqarolik qarorlarini qabul qilish uchun. Shuni unutmaslik kerakki, davlat budjeti – bu “sening budjeting” hamdir: partiyalarning siyosiy dasturlarini, budjet so‘rovlarini, qabul qilinayotgan qarorlarni baholash bilan birga ular davlatning farovonligiga va aholining shaxsiy daromadlariga qanday ta’sir etishi to‘g‘risida o‘z firklarini shakllantirmoq uchun; • biznes dunyosidagi va davlat boshqaruvidagi muvaffaqiyatli faoliyat uchun; • qiziqarli va foydali martabani (karerani) ta’minlash uchun; • shaxsiy daromadlar va jamg‘armalarni samarali boshqara olishlik uchun; • shaxsiy dunyoqarashni kengaytirish uchun.

FANNING MAQSADI VA VAZIFALARI • «Moliya» fanini o‘qitishning maqsadi - kelgusida yuqori malakali iqtisodchi- mutaxassislar bo‘lib yetishadigan talabalar uchun O‘zbekiston Respublikasi moliya tizimi haqida nazariy bilimlar berish, ularda iqtisodiyotning erkinlashuvi sharoitida davlat moliya siyosatining yo‘nalishlari bo‘yicha asosiy ko‘nikmalar hosil qilishdan iborat. Ushbu maqsaddan kelib chiqib fan o‘z predmetini o‘rgatish uchun quyidagi vazifalarni qo‘yadi: • - moliyaning mohiyati, funksiyalari, tamoyillari va rolini o‘rganish; • - moliya tizimi va uning bo‘g‘inlarini o‘rganish; • - moliyani boshqarishning tashkiliy-iqtisodiy asoslarini o‘rganish; • - mikro va makro darajada moliyaning amal qilishi xususiyatlarini o‘rganish; • - iqtisodiyotning erkinlashuvi sharoitida moliyadan foydalanish asoslarini yoritish; • jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida moliyaning rolini yoritish va tahlil qilish.

MOLIYANING MOHIYATI VA ZARURLIGI • Moliya va moliyaviy tizimlar har qanday davlatga mablag‘larni soliqlar, boj va boshqa yig‘imlar tarzida fuqarolardan yig‘ib olish, bir joyga to‘plash hamda ulardan ko‘zlangan maqsadga muvofiq foydalanish imkonini beradi. Shu yo‘l bilan davlat apparatining bir maromda ishlashi, mamlakatning samarali mudofaa qudrati, insonparvarlik sohalarining rivoji, jamiyatning kam ta’minlangan va yordamga muhtoj bo‘lgan tabaqalarining ijtimoiy jihatdan himoyalanishi ta’minlanadi, iqtisodiyotning ustuvor yo‘nalishlarini tezroq rivojlantirish choralari ko‘riladi.

SHUNDAY QILIB, MOLIYANING ASOSIY BELGILARI QUYIDAGILARDAN IBORAT: • 1 . Pul munosabatlari, ya’ni pul moliyani mavjud bo‘lishi va amal qilinishini moddiy asosi hisoblanadi (pul yo‘q joyda moliya bo‘lmaydi). • 2. Islohotlarning bosh tashkilotchisi bo‘lmish davlatning mavjudligi. • 3. Pul munosabatlari jarayonida umumdavlat pul fondlarini shakllanish jarayoni amalga oshiriladi. Aytish mumkinki, moliyaning alohida belgisi uning fondli xarakteridir. • 4. Budjetga mablag‘larning doimiy tushishi soliqlar, yig‘imlar va boshqa to‘lovlarga davlatning majburiy tazyiqi xususiyatini o‘z-o‘zidan bermaydi va bu holat davlatning huquqiy-me’yoriy asoslarini yaratishga qaratilgan ijodiy faoliyati vositasida hamda bunga xos fiskal apparatning yaratilishi bilan ta’minlanadi.

MOLIYA BU DAVLAT TOMONIDAN IQTISODIY, IJTIMOIY VA SIYOSIY MASALALARNI BAJARISH UCHUN MO‘LJALLANGAN UMUMDAVLAT PUL FONDLARINI SHAKLLLANTIRISH VA ISHLATISH JARAYONIDA YUZAGA KELADIGAN PUL MUNOSABATLARI YIG‘INDISIDIR. • Aynan Markaziy Yevropada birinchi burjua inqiloblari natijasida umumdavlat pul mablag‘lari fondi - budjet yuzaga keldi, hech qaysi davlat hukmdori unga yolg‘iz o‘zi xo‘jayinlik qila olmaydi. • Budjetni shakllantirish va ishlatish tizimi alohida xususiyat kasb eta boshladi, ya’ni davlat daromadlari va xarajatlari tizimi tarkibiy va qonuniy birikmalari bilan yuzaga keldi. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, budjetning xarajatlar qismi asosiy guruhlari bir necha yuz-yilliklar deyarli o‘zgarmay keldi. O‘sha davrdayoq xarajatlarni to‘rtta yo‘nalishi belgilangan edi: harbiy maqsadlarga, boshqaruvga, iqtisodiyotga, ijtimoiy zaruriyatlarga. Davlat xarajatlaridagi tarkibiy o‘zgarishlar XX asrning ikkinchi yarmida yuz berdi. Ular ba’zi G‘arbiy Yevropa mamlakatlarining harbiy xarajatlarni sezilarli qisqartirib, ijtimoiy maqsadlarga, iqtisodiyotga xarajatlar qilishga ko‘proq e’tibor berganliklarida namoyon bo‘ladi. • Pul shaklidagi soliqlar birmuncha afzal xususiyat kasb etdilar. Avvalgi davlat daromadlari, asosan, natural to‘lov va in’omlar hisobiga shakllangan.

• Moliya - bu davlatning o‘z vazifa, funksiyalarini bajarish va kengaytirilgan takror ishlab chiqarish sharoitlarini ta’minlash maqsadida markazlashgan va markazlashmagan pul fondlarini shakllantirish jarayonida yuzaga keladigan, davlat tomonidan tashkil qilinadigan pul munosabatlari yig‘indisidir.

MOLIYANING FUNKSIYALARI • Moliya o‘z mohiyatiga ko‘ra iqtisodiy kategoriya bo‘lib, hozirda ijtimoiy-siyosiy tuzumi turlicha bo‘lgan davlatlar tomonidan birdek foydalanilmoqda. Bu kategoriya boshqa iqtisodiy kategoriyalar (pul, foyda, tannarx, qiymat, kredit va h.k.) kabi jamiyatdagi ma’lum munosabatlar, mehnat mezoni va iste’mol me’yori, ishlab chiqarishni rag‘batlantirish, milliy daromadni taqsimlash kabi munosabatlarning mohiyatini ifodalaydi. • Moliyaning mavjudligi, eng avvalo, jamiyatda tovar-pul munosabatlarining mavjudligi bilan bog‘liq. Moliya munosabatlarining rivojlanishi jamiyatdagi mehnat taqsimoti, mulkchilik shakllari, xo‘jalik yurituvchi subyektlarning tashkiliy-huquqiy faoliyatining iqtisodiy jihatdan alohidaligi hamda tashqi iqtisodiy aloqalar bilan ham bog‘liqdir. Milliy daromadning taqsimlanishi pul shaklida amalga oshiriladi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida hamda boshqa qonunlarda mulkchilikning turli shakllarida bo‘lishining mustahkamlanishi, tovar-pul munosabatlarining yanada rivojlanishi hamda bozor mexanizmining takomillashuviga olib keladi.

• A.M.Birman moliyaning quyidagi funksiyalari mavjudligini e’tirof etadi: • Xo‘jalik yuritish jarayonini pul mablag‘lari bilan ta’minlash • Nazorat • Taqsimlash • A.M.Aleksandrov va E.A.Voznesenskiy tasdiqlaydiki, moliya quyidagi funksiyalarni bajaradi: • Pul fondlarini shakllantirish • Shakllantirilgan pul fondlaridan foydalanish • Nazorat

1. “Moliya” sо‘zi lug‘aviy ma’nosi nimani anglatadi? {= “daromad” yoki “tо‘lov” ~ “tо‘lov” yoki “foyda” ~ “talab” yoki “taklif” ~raqobat yoki foyda} 2. Moliya sо‘zini ona tilimizda ishlatilishining qanday kо‘rinishlari mavjud? {=biror shaxs, oila, jamoa, muassasa, tashkilot yoki davlat tasarrufi dagi pul mablag‘lari ~ moliya ishlari bilan shug‘ulla-nuvchi davlat organi ~ maqsadli pul fondlarini hosil etish, jamlash, taqsimlash va ishlatish yuzasidan paydo bо‘ladigan iqtisodiy munosabatlar majmui ~ pul mablag‘larini shakllantirish, taqsimlash, ularni sarf qilish tizimi}

3. Moliyaning qanday funksiyalari mavjud? {= Taqsimlash ~pul fonndlarini shakllantirish va nazorat ~ Nazorat ~ Tartibga solish} 4. Moliya –bu? {= MDni yaratish va undan foydalanishni bog‘lovchi bо‘g‘in ~ Pulli munosabatlarni ifodalaydi ~ Pulli munosabatarini tartibga soladi ~ Pul fondlarini ifoda yetib, mamlakatning moliyaviy resruslarini tashkil etadi}

5. Markazlashmagan pul fondlari nima uchun kerak? {= Xо‘jalik yurituvchi sub’yektlar faoliyatini davom ettirish uchun ~ Iqtisodiyotni rivojlantirish uchun ~ Xо‘jalik yurituvchi sub’yektlar faoliyatini rivojlantirish uchun ~ Xususiy kompaniyalarni rivojlantirish uchun} 6. Mutloq o‘zining foydasi uchun harakat qilayotgan individ, uning maqsadiga kirmaydigan natijaga ..................deyiladi? {= Innovatsion texnologiyalar ~ Ko‘rinmas qo‘l ~ O‘zaro manqaatlarga erishish ~ Xususiy kapital}

7. Nechanchi yillarda Vank of Amerika Kaliforniya shtatining kredit kartochkalari bozorida yakka o‘zi hukmronlik qilgan? {= 1958 yildan 1966 yilgacha ~ 1952 yildan 1962 yilgacha ~ 1956 yildan 1968 yilgacha ~ 1954 yildan 1967 yilgacha} 8. Xalqaro sayohatlarga kredit kartochkasini ishlatishni taklif qilgan birinchi kompaniya nima deb nomlanadi? {=Diners Club ~ Master Card ~ VISA ~ Amerikan Exspress}

9. Kredit kartochkalaridan foydalanish xizmati bozorida ikkita yirik bank tizimini aniqlang? {= VISA va Master Card ~ Bank of Amerikava National City ~ Master Charge va VISA ~ Diners Club va Carte Blanke} 10. Foiz stavkalari deganda nimani tushunasiz? {= Foiz stavkalari deganda olinayotgan mablag‘lar evaziga vada qilinayotgan daromadlilik stavkasiga aytiladi ~ Foiz stavkalari deganda kreditning har qanday turi yoki qayd qilingan daromadga ega vositaga aytiladi ~ Foiz stavkalari deganda bank tomonidan firmalardan undiriladigan stavkaga aytiladi ~ Foiz stavkalari deganda bank tomonidan xususiy kompaniyalardan undiriladigan stavkaga aytiladi}

O'xshashlar

Zamonaviy moliyaning mazmun-mohiyati

Davlat va maxalliy moliya

Iqtisodiy sub’ektlar faoliyatini davlat tomonidan moliyaviy tartibga solish instrumentlari

Moliya tizimi va moliyaviy siyosat

Jahon banki guruhi va uning funksiyalari