Auditorlik riski tushunchasi, auditorlik risklarining maqbul to’plami, uning elementlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Auditorlik riski tushunchasi, auditorlik risklarining maqbul to’plami, uning elementlari

Yuklangan vaqt:

06.12.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

204.6875 KB

Ko'chirib olish

REJA: 1. Auditorlik riski tushunchasi 2. Auditorlik risklarining maqbul to’plami va unga ta’sir ko’rsatadigan shart-sharoitlar 3. Auditorlik riskini elementlari Auditorlik riski tushunchasi, auditorlik risklarining maqbul to’plami, uning elementlari

№ 9 - «Jiddiylik va auditorlik riski» nomli AFMS ga muvofiq: Auditorlik riski – bu auditorlik tekshiruvi natijalari bo’yicha auditorlar tomonidan sub`ektiv aniqla-nadigan, moliyaviy hisobotda, uning ishonchliligi tasdiq-langanidan so’ng xatolar mavjudligini tan olish yoki moliyaviy hisobotda bunday kamchiliklar haqiqatan ham yo’q bo’lgan-da, unda kamchiliklar mavjud deb tan olinish ehtimolidir.

Bundan tashqari, auditor har qanday, hatto, mijoz-korxona moliyaviy hisobotini to’liq tasdiqlaydigan xulosa berganida ham, u shartnoma majburiyatlari bilan boғliq xavf-xatarni o’z zimmasiga oladi. Auditorlik faoliyatida uchraydigan bunday xavf-xatarlar yigindisini keyinchalik auditorlik risklarning maqbul to’plami deb atash mumkin. Demak, auditorlik risklarning maqbul to’plami deganda, o’tkazilgan auditorlik tekshiruvlari natijasida yanglish mulohazaga kelish va natijada, noto’ғri auditorlik xulosasi tuzish ehtimoli(xavfi) tushuniladi.

Umuman auditorlik riskining maqbul to’plamiga quyidagi shart-sharoitlar asosiy ta`sirini ko’rsatadi. Mijoz-korxona faoliyati(biznesi)ning ko’lami. Mulkchilikning tashkiliy-huquqiy shakllari Kreditorlik qarzlarining miqdori va tavsifi.18 0C 0F0C 13 0B 05 22 0B170C09 26 05

Umumiy auditorlik amaliyotida auditorlik risklarining maqbul to’plami ga quyidagilar DAR= IR*CR*DR ARMT= IXR*NR*AR32 1105 14 1D 0401

• Qattiq raqobat; ishlab chiqarish texnologiyasining tez o’zgarib turishi; yangi axborot-kommunakatsiya texnologiyalarining joriy etilishi; tarmoqning umumiy ahvoli va bankrotliklar soni; qonunchilikning tez-tez o’zgarib turishi; qonunda belgilangan cheklashlar yoki atrof muhitni muhofaza qilish bilan yoxud boshqa shart-sharoitlar bilan bog’liq cheklashlar. Ichki xo’jalik riskiga ta’sir ko’rsatuvchi ikkinchi guruh omillar ishlab chiqarish faoliyatining joylashgan o’rni bilan bog’liq. Uchinchi guruh omillar shtat va biznesni tashkil etish bilan belgilanadi. Bu yerda quyidagilar muhim ahamiyat kasb etishi mumkin:

• korxona rahbarining ustunligi (dominantligi) va direktorlar kengashining samarasiz faoliyati; • korxona rahbarining moliyaviy muammolari; • aktsiyadorlar va rahbariyat o’rtasidagi munosabatlarda vujudga keladigan tortishuv va muammolar natijasida rahbariyat mulkdorlar manfaatini himoya qilgani holda o’z maqsadlarini ko’zlaydilar. • Bular zamirida qalloblik va suiiste’mol qilishlar yashirinishi mumkin.

Ichki xo’jalik risklariga ta’sir ko’rsatuvchi omillarga quyidagilar ham kiritilishi mumkin: • rahbariyat va xodimlar malakaviy darajalarining pastligi ; • kelajakka o’ta ishonch bilan qarash(loqaydlik); • rahbarlikning haddan tashqari maydalashtirib yuborilishi oqibatida buxgalteriya ustidan yagona nazorat yo’qolib, u erda har bir kishi mas’uliyatni bir-biriga yuklaydilar. • Xodimlar etishmasligi; • auditor yoki yuristlarning tez-tez o’zgarib turishi; hisob yuritish va ishlab chiqarish xususiyatlari bilan yaxshi tanish bo’lmagan, yangi ishchilarni yollash; • qalloblik va suyiste’mol qilish; • xo’jalik muomalalariga doir muhim kelishmovchiliklar; • yuristlar, maslahatchi-lar, agentlar va boshqa mutaxassisliklarning bir martalik xizmatlari uchun haddan tashqari yuqori haq to’lanishi kabilarni ham ushbu guruhga kiritish mumkin.

To’rtinchi guruh omillar daromadlar va operativ faoliyatning rejalari bilan bog’liq. Ushbu guruh omillar qo’yida-gilardan iborat: • sotiladigan mahsulotlar miqdori va sifatining pasayishi; • ishlab-chiqarish jarayonidagi katta o’zgarishlar; • bir yoki bir necha mahsulotlarni ishlab chiqarish , operatsiyalar, debitor va kreditorlarga haddan tashqari bog’lig’lik; • marketing siyosatining samarasizligi, ishlab chiqarish quv-vatlaridan etarli darajada foydalanmaslik, ishlab chiqarishni rivojlantirish oldiga noreal maqsadlar qo’yilishi; • eskirgan qurilmalarning sust almashtirilishi va amortizatsiya ajratmalarini hisoblash sur’atlarining pasayishi. Ushbu guruhga, izohlab bo’lmaydigan vaziyatlar masalan schyotlar bo’yicha kutilmagan qoldiqlar , inventarizatsiya natijalari bo’yicha kutilmagan tafovutlar, kutilmagan aylanuvchanlik koeffitsenti, bundan tash-qari esa yirik yoki kutilmagan muomalalar, asosan yil oxiriga muhim natijalar bilan chiqqan muomalalarni ham kiritish zarur.

DAR (Desired audit risk) – ARMT (auditorlik risklarning maqbul to’plami); IR (Internal risk) – IXR (ichki xo’jalik riski); SR (Control risk) – NR (nazorat riski); DR (Detection rick) – AR (aniqlanmaslik ya’ni xatolar va moliyaviy hisobotdagi kamchiliklarning aniqlanmaslik riski). Demak, auditorlik risklarining maqbul to’plami (ARMT) ni va uni tashkil etuvchi tarkibiy qismlar (IXR; NR; AR)ni batafsil bayon qilish va mohiyatini o’rganish uchun quyidagi formula ko’rinishida ifodalaymiz hamda uning tarkibiy qismlarini alohida ko’rib chiqamiz: ARMT= IXR*NR*AR

Ichki xo’jalik riski –IXR (IR-Internal risk) – bu mazkur buxgalteriya schyotida, balans moddasida, bir turdagi xo’jalik muomalalari guruhida yaxlitlanganda, xo’jalik yurituvchi sub’ekt hisobotida jiddiy kamchiliklarning, bunday kamchiliklar ichki nazorat tizimi vositalari yordamida aniqlangunga qadar yoki ichki xo’jalik nazorati umuman yo’q bo’lganda, auditor tomonidan sub’ektiv tarzda aniqlanish ehtimoli tushuniladi. Ichki xo’jalik riskini baholashda auditor bir necha guruh omillarni e’tiborga olishi lozim. Nazorat (nazorat vositalari) riski – NR (CR-Control risk) – bu korxonaning mavjud va muntazam qo’llanilib kelinayotgan buxgalterlik hisobi tizimi va ichki nazorat tizimi vositalari alohida-alohida yoki birgalikda jiddiy ahamiyat-ga ega bo’lgan kamchiliklarni o’z vaqtida aniqlay olmaslik va tuzata olmaslik (yoki bunday kamchiliklar vujudga kelishining oldini olish) ehtimolining auditor tomonidan sub’ektiv tarzda aniqlangan ko’rsatkichidir.

Aniqlanmaslik riski (AR) - ya’ni xatolar va moliyaviy hisobotdagi kamchiliklarning aniqlanmaslik (ko’zga tashlanmaslik) riski (DR-Detektion risk) – bu auditorlik tekshiruvi jarayonida qo’llaniladigan auditorlik amallarining buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotda haqiqatan mavjud bo’lgan har biri alohida-alohida yoki birgalikda jiddiy hisoblangan xatolar hamda kamchiliklarni aniqlash imkoni yo’qligining ehtimolidir. Bunday ehtimollik auditor tomonidan sub’ektiv tarzda aniqlanadi. Shuningdek, auditor ishlarining sifat ko’rsatkichi, auditorning malakasi va muayyan auditorlik tekshiruvining o’tkazilish xususiyatlariga bog’liq. Aniqlanmaslik riskini ikki guruhga bo’lish mumkin: Tahliliy risk Tanlashdag i risk06 04 0D 23 11 13 15 2511 11 21 23 21 0D 2A 11 22 11 13 11 0F 10 13 2A 04 1D 27 07 27 04

Tahliliy risk –bu tahlil amallari (ishlari) bajarilganda jiddiy xatolarga yo’l qo’yilish riskidir. Bunday xatolarni auditor ko’rishi mumkin, ammo juda murakkabligi hamda o’zining maxsus malakasi etishmasligi sababli tushunmasdan o’tkazib yuborishi mumkin. Tanlashdagi risk –bu jiddiy xato-kamchiliklarning nazorat testlarini o’tkazish (tanlab olish) chog’ida ham, xo’jalik muomalalarini mohiyatan tekshirish chog’ida ham aniqlanmay qolish ehtimolidir.

Auditor tanlagan jiddiylik darajasi va auditorlik riski (auditorlik tekshiruvlarini o’tkazishdagi tavakkalchilik xavf-xatari- D.R.) o’rtasida teskari boғliqlik mavjudligini e`tiborga olishi lozim. Auditorlik tekshiruvlar haj-mi va muddatlarini aniqlashda ushbu teskari boғliqlik inobatga olinishi kerak. Demak, auditor jiddiylik darajasini pasaytirishni lozim topsa, uning auditorlik riski (tavakkalchilik xavf-xatari) oshadi va aksincha. Bu boғliqlikni batafsilroq quyidagicha bayon qilish mumkin: a) jiddiylik darajasi qancha yuqori bo’lsa, umumiy auditorlik riski shuncha past bo’ladi; b) jiddiylik darajasi qancha past bo’lsa, umumiy auditorlik riski shuncha yuqori bo’ladi.

Agar auditor auditorlik tekshiruvi choғida jiddiylik darajasining pastroq ko’rsatkichini qo’llashga qaror qilsa, bu holda u auditorlik riskini pasaytirishga doir chora-tad-birlarni kuchaytirishi lozim. Buning uchun u nazorat vositalari riski va aniq-lanmaslik riskini quyidagi tarzda aniqlashi lozim: a) nazorat vositalari riskini pasaytirish, agar buning imkoni bo’lsa. Buning uchun tekshiruv choғida nazorat vositalarini qo’shimcha test sinovidan o’tkazish zarur; b) aniqlanmaslik riskini pasaytirish, agar buning imkoni bo’lsa. Buning uchun auditor quyidagilarni amalga oshirishi lozim: • qo’llaniladigan auditorlik amallarini, ularning sonini ko’paytirish va mazmunini o’zgartirishni nazarda tutgan holda modifikatsiyalash (boshqacha shaklga keltirish, o’zgartirish); • tekshiruv uchun sarflanadigan vaqtni ko’paytirish; • auditorlik tanlash hajmini oshirish.

E ’ T I B O R I N G I Z U C H U N R A X M A T

O'xshashlar

Auditorlik dalillar

Auditorlik tanlash

Auditorlik tekshiruvini rejalashtirish

Auditorlik xulosalarining turlari

Auditorlik kasbiga axloqiy talablar