Auditorlik dalillar - Iqtisodiyot - Slaydlar

Auditorlik dalillar

Yuklangan vaqt:

18.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

403.447265625 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: AUDITORLIK DALILLAR

REJA: 1. Auditorlik dalillar tushunchasi va ularning turlari 2. Dalillarning ishonchliligi 3. Auditorlik dalillarini olish manbalari

500-sonli Auditning xalqaro standarti “Auditorlik dalillari”da quyidagi atamalar keltirilgan Buxgalteriya yozuvlari – Boshlang‘ich buxgalteriya o‘tkazmalari va tasdiqlovchi xujjatlar, masalan to‘lov topshiriqnomalari, elektron tarzdagi pul o‘tkazmalari bo‘yicha ko‘chirmalar; schyot-fakturalar; shartnomalar; bosh va analitik hisobni yuritish kitoblari, jurnallarda qayd etilgan o‘tkazmalar va jurnallarda qayd etilgan o‘tkazmalarda aks ettirilmagan holda, moliyaviy hisobotga nisbatan boshqa to‘g‘rilanishlar; xarajatlar taqsimlanishi bo‘yicha hisob-kitoblar va yig‘ma jadvallari, qaydnomalar, ma’lumotlarning solishtirmalari va ochib beriladigan ma’lumotlar Auditorlik dalillarining mosligi— Auditorlik dalillarining sifat o‘lchovi, ya’ni auditorlik fikri uchun asos bo‘ladigan xulosalar tasdig‘ini ta’minlashda dalillarning o‘rinliligi va ishonchliligi Auditorlik dalili – Auditorlik fikri uchun asos bo‘lgan hulosalarga erishishda auditor tomonidan foydalanilgan ma’lumot. Auditorlik dalili moliyaviy hisobotlar uchun asos bo‘lgan buxgalteriya yozuvlari va boshqa ma’lumotlardan tashkil topadi Rahbariyat tomonidan jalb qilingan ekspert – Tadbirkorlik sub’ektining moliyaviy hisobotlarini tayyorlashda tadbirkorlik sub’ekti ular ishlaridan yordam sifatida foydalanadigan buxgalteriya hisobi yoki auditdan tashqari sohada tajribaga ega bo‘lgan shaxs yoki tashkilot Yetarlilik (auditorlik dalili bo‘yicha) – Auditorlik dalili miqdorining o‘lchovi. Talab etiladigan auditorlik dalili miqdoriga hisobotda muhim buzib ko‘rsatish risklarining auditor tomonidan baholanishi hamda bunday auditorlik dalilining sifati ta’sir etadi

500-sonli Auditning xalqaro standartiga asosan dalilning yetarlichaligi: Auditorlik dalili auditorlik fikri va hisobotini tasdiqlashda zarur bo‘ladi. U jihatiga ko‘ra jamlanib boriladi va asosan audit davri mobaynida amalga oshirilgan audit tartib-taomillaridan olinadi. Tadbirkorlik sub’ektiga nisbatan ichki va tashqi boshqa manbalarga qo‘shimcha tarzda, tadbirkorlik sub’ektining buxgalteriya yozuvlari auditorlik dalilining muhim manbasi hisoblanadi. Auditor xulosasini shakllantirishda auditor ishining ko‘pgina qismi auditorlik daliliga ega bo‘lish va uni baholashdan tashkil topadi. Auditorlik daliliga ega bo‘lish bo‘yicha audit tartib- taomillari so‘rovga qo‘shimcha tarzda tekshirishni, kuzatishni, tasdiqlashni, qayta hisoblashni, qayta amalga oshirishni va tahliliy tartib-taomillarni va ko‘p hollarda ularning ayrim birikmalarini o‘z ichiga olishi mumkin auditor audit riskini maqbul keladigan past darajagacha kamaytirish uchun etarlicha tegishli auditorlik daliliga ega bo‘lganda, oqilona ishonch bildirishga erishiladi

500-sonli Auditning xalqaro standartiga asosan dalilning yetarlichaligi: Auditorlik dalilining etarliligi va mosligi o‘zaro bog‘langandir. yetarlilik auditorlik dalilining miqdor o‘lchovi hisoblanadi. Zarur bo‘lgan auditorlik dalilining miqdoriga buzib ko‘rsatish risklarining auditor tomonidan baholanishi hamda bunday auditorlik dalilining sifati ta’sir etadi Moslik auditorlik dalilining sifat o‘lchovi hisoblanadi ya’ni, auditorlik fikri asoslanadigan xulosalar uchun asosni ta’minlashda uning o‘rinliligi va ishonchliligi Audit riskini maqbul keladigan past darajagacha kamaytirish uchun yetarlicha tegishli auditorlik dalili olinganligi va bu orqali auditorga auditorlik fikri asoslanadigan oqilona xulosalarni hosil qilishga imkon berish professional mulohaza masalasi hisoblanadi.

Tayanch tushunchalar Mijoz korxona Auditorlik xizmati ko’rsatilayotgan xo’jalik yurituvchi sub’yekt. Axborot Tahlil qilish Bu mijoz korxona buxgalteriya hisobotida faktlarning auditor tomonidan mushohada qilinishi va o’z fikrini shakllantirishi. Axborot Xo’jalik faoliyatidagi faktlar to’g’risidagi xabarlar to’plamidir. Uchinchi shaxslar Auditor yoki mijoz korxona bilan u yoki bu tarzda aloqador bo’lgan va bu aloqadorlik auditor fikriga jiddiy ta’sir ko’rsatadigan yuridik yoki jismoniy shaxslardir

Auditorlik dalillarini olish usullari Haqiqatdagi nazorat Tasdiq Hujjatlashtirish Kuzatish Mijozlarni so’roqqa tutish Arifmetik aniqlik Analitik amallar

Haqiqatdagi nazorat – bu auditor tomonidan moddiy aktivlar tekshirilishi yoki sanab chiqilishidir. Bunda olinadigan dalillar turi ko’pincha tovar moddiy qimmatliklari va naqd pullar bilan bog’liq. Haqiqatdagi nazorat ishonchli va foydali turdagi audit dalillari olish uchun imkon yaratadi. Tasdiq – auditor so’roviga binoan mustaqil uchinchi tomondan yozma javob olish bo’lib, unda u yoki bu ma’lumotning to’g’riligi tasdiqlanadi. Tasdiq mijozga bog’liq bo’lmagan manbalardan kelib tushayotgani uchun, ular ayniqsa qimmatli va tez-tez qo’llaniladigan dalil turlari sanaladi Hujjatlashtirish ko’pincha yozma tasdiq deb ataladi. Auditor o’rganib chiqayotgan hujjatlar – mijozning xo’jalik operatsiyalari bo’yicha ma’lumotlarning tizimli hisobga olish uchun mijoz tomonidan ishlatiladigan yozuvlardir Kuzatishlar deganda biz muayyan xatti-harakatlarni baholash uchun sezgi a’zolaridan foydalanishni nazarda tutamiz. Butun audit davomida turli-tuman ob’ektlar va xatti- harakatlarni baholashda ko’rish, eshitish, hidlash va paypaslash a’zolari kabilardan foydalanish uchun katta imkoniyatlar mavjud

Mijozlarni so’roqqa tutish– So’roqqa tutish natijasida mijoz auditor tomonidan berilgan savollarga yozma javob yoki og’zaki ma’lumot beradi. So’rov natijasida mijozdan sezilarli hajmda ma’lumot olish mumkin bo’lsa-da, bu ma’lumotlarni tugal deb bo’lmaydi, chunki u mustaqil manbadan olinmayapti va dalillar mijozning foydasiga buzib ko’rsatilgan bo’lishi ham hech ehtimoldan yiroq emas. Arifmetik aniqlikni - tekshirish hisob-kitoblarni tanlanma tekshirish va audit qilinayotgan davr uchun mijoz ma’lumotlarini ko’chirib o’tkazishni nazarda tutadi. Hisob-kitoblarni qayta tekshirish mijoz tomonidan amalga oshirilgan arifmetik yakunlar va operatsiyalar to’g’riligini aniqlashdan iborat. Analitik amallarni- bajarishda taqqoslashdan foydalaniladi va o’zaro bog’liqliklar belgilanib, ular balans bilan unga ilova qilingan hisobot qay darajada haqqoniy ekanligini baholashga imkon beradi. Analitik amallar uchun foydalaniladigan axborot – bu, odatda, auditorning o’zi tomonidan qilingan hisob-kitoblardir. Qaysi hisoblar kelgusi tekshirish talab qilmasligi, qaysi sohalarni yanada batafsil o’rganish lozimligini hal etishga ko’maklashishi uchun analitik amallarni audit boshida amalga oshirgan maqsadga muvofiq sanaladi.

2. Dalillarning ishonchliligi

AUDITORLIK DALILLARINING YETARLILIGI VA MOSLIGI Auditorlik dalillarining etarliligi auditorlik tashkilotiga fikr bildirish uchun zarur bo‘lgan auditorlik dalillarining miqdoriy o‘lchamini ifodalaydi. Auditorlik dalillarining mosligi auditorlik tashkilotining fikr bildirishida auditorlik dalillarining ishonchliligi va ahamiyatini bildiruvchi auditorlik dalillarining sifat me’yorlarini ifodalaydi. Auditorlik dalillari, agarda ular hujjatlar hamda aktivlar va majburiyatlarning haqiqiy holati bilan tasdiqlanganda, ishonchli hisoblanadi.

Auditorlik tashkiloti auditorlik dalillarining ishonchliligini baholashda quyidagi umumiy qoidalarga amal kilishi zarur: agar buxgalteriya hisobi va ichki nazoratning mavjud tizimlari samarali ishlasa, ichki manbalardan olingan auditorlik dalillari ishonchli hisoblanadi ;tashqi manbalardan olingan auditorlik dalillari odatda ichki manbalardan olingan dalillardan ko‘ra ishonchliroq hisoblanadi ; auditorlik tashkiloti tomonidan bevosita yig‘ilgan auditorlik dalillari odatda xo‘jalik yurituvchi sub’ektdan olingan auditorlik dalillaridan ko‘ra ishonchliroq hisoblanadi ; yozma shaklda olingan auditorlik dalillari og‘zaki shaklda olingan dalillardan ko‘ra ishonchliroq hisoblanadi . 08 09 0C05 08 22

Turli manbalardan yig‘ilgan hollardagi auditorlik dalillari bir-biriga zid bo‘lmasa, ishonchli hisoblanadi . Agar bitta manbadan olingan auditorlik dalillari izchil bo‘lmasa yoki turli manbalardan olingan auditorlik dalillari bir-biriga to‘g‘ri kelmasa yoki zid bo‘lsa, auditorlik tashkiloti qo‘shimcha, aniq dalillar olish imkonini beruvchi tartib-taomillarni amalga ishirishi zarur Agar auditorlik tashkiloti moliyaviy hisobot to‘g‘risida fikr bildirish uchun etarli darajadagi dalillarni ololmasa, u holda auditorlik xulosasini tuzishdan bosh tortishi kerak Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt (buyurtmachi) auditorlik tashkilotining auditorlik dalillarini olishi uchun zarur bo‘lgan tartib-taomillarni bajarishiga to‘sqinlik qiluvchi harakatlarni yoki harakatsizlik qilishga haqli emas Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt vakillari yoki uchinchi shaxslar auditorlik tashkilotining auditorlik dalillarini olish maqsadida tartib-taomillarni bajarishiga to‘sqinlik qiluvchi harakatlarni yoki harakatsizliklarni amalga oshirgan hollarda auditorlik tashkiloti auditorlik tekshiruvini o‘tkazishdan bosh tortishga haqli.

Ishonchlilik • dalillar ishonchga qanchalik munosib ekanligi va haqqoniy deb hisoblash mumkinligining tavsifidir O’rinlilik • Dalillar o’rinli va audit predmetiga tegishli bo’lishi kerak. Faqat shu holatda dalilni ishonchli deb hisoblash mumkin Manba mustaqilligi • Xo’jalik tizimidan tashqarida olingan dalillar ushbu tizim doirasida olingan dalillarga qaraganda ishonchliroq hisoblanadi Xo’jalik ichki nazorat tizimi samaradorlig i • Agar mijozning xo’jalik ichki nazorat tizimi samarali bo’lsa, u holda mijozdan olingan dalillar ham mos ravishda ishonchliroq bo’ladi DALILLARNING ISHONCHLILIGI

Auditorning bevosita bilimlari • Haqiqatda tekshirishlar, kuzatishlar, hisob-kitoblar va tadqiqotlar natijasida auditor tomonidan bevosita olingan ma’lumotlar ishonchliligi u bilvosita oladigan ma’lumotlarga nisbatan yuqoriroq sanaladi Ma’lumot yetkazuvchi shaxslarni baholash • Axborot manbai hatto mustaqil bo’lgan taqdirda ham, dalillar maqomi ishonchli dalillar bilan ishlashga imkon beruvchi shaxslar tomonidan taqdim etilgan holatdagina ularni ishonchli deb hisoblash mumkin Ob’ektivlik darajasi • Xolis dalillar ishonchliligini puxta baholash talab qilinadigan dalillarga qaraganda ishonchliroqdir Birlashgan samara • Dalillarning ishonarlilik darajasini ishonchliligi, yetarliligi va o’z vaqtidaligini umumiy baholashdan keyingina baholash mumkin DALILLARNING ISHONCHLILIGI

I s h o n a r l i l i k v a q i y m a t• Auditorlik dalillari haqida qarorlar qabul qilishda, ularning nafaqat ishonchliligi va ishonarliligini, balki qiymatini ham hisobga olish zarur. Axborotni tekshirish uchun faqat allaqanday bir turdagi dalillar zarur bo’lgan holatlar juda kamdan- kam kuzatiladi I s h o n a r l i l i k v a q i y m a t • Axborotning eng yaxshi turini tanlashdan oldin, barcha muqobil variantlarning ishonarliligi va qiymati diqqat bilan tahlil qilinishi kerak. Auditorning maqsadi – ushbu ma’lumotlarni tekshirishda foydalanish mumkin bo’lgan ishonchli va o’z vaqtida olingan dalillarni etarli hajmda qo’lga kiritishdan iborat. Shuningdek, bu maqsadga imkon qadar kamroq xarajatlar bilan erishilishi lozim.

500-sonli Auditning xalqaro standartiga asosan dalilning ichonchliligi ortadi: ishonchlilik • tadbirkorlik sub’ekti tashqaridagi mustaqil manbalardan olinsa, auditorlik dalilining ishonchliligi oshadi ishonchlilik • tadbirkorlik sub’ekti tomonidan belgilangan tegishli nazoratlar vositalari, jumladan uning tayyorlanishi va saqlanishi ustidan nazoratlari samarali bo‘lsa, ichki hosil qilingan auditorlik dalilining ishonchliligi oshadi ishonchlilik • Bevosita auditor tomonidan olingan auditorlik dalili (masalan, nazorat qo‘llanilishining kuzatilishi) bilvosita yoki anglash orqali olingan auditorlik daliliga (masalan, nazorat qo‘llanilishi to‘g‘risidagi so‘rov) nisbatan ishonchliroqdir ishonchlilik • Hujjat shaklidagi, hoh qog‘oz, elektron yoki boshqa vosita shaklidagi auditorlik dalili og‘zaki olingan dalildan ishonchliroq hisoblanadi ishonchlilik • Asl hujjatlar orqali ta’minlangan auditorlik dalili, auditorlik dalilining ishonchliligi ularning tayyorlanishi va saqlanishi ustidan nazoratlariga bog‘liq bo‘lgan holatlar, ya’ni nusxalar yoki faksimillar yoki tasvirlashtirilgan, raqamlashtirilgan yoki boshqa hollarda elektron shaklga o‘tkazilgan hujjatlar orqali ta’minlangan auditorlik daliliga nisbatan ishonchliroq bo‘ladi

3. Auditorlik dalillarini olish manbalari

Olish usullari manbasi turi Auditorlik tekshiruvlar jarayonida to’planadigan dalillar turli-tuman bo’lib ular 24

Auditorlik dalillar turlariga ko’ra • Yozma ravishda olingan dalillar ishonchliroq bo’lishi mumkinYozma • Og’zaki dalillar ancha muhim va foydali bo’lishi mumkinOg’zaki

Auditorlik dalillar olinish manbasiga ko’ra • Auditorlik dalillar xo’jalik yurituvchi subyekt faoliyatidan olinishi mumkin. ichki • Auditorlik dalillar uchinchi tomonlardan yozma ko’rinishda olingan ma’lumotlardan iborat.tashqi • Auditorlik dalillar xo’jalik yurituvchi subyektdan yozma yoki og’zaki ko’rinishda olingan ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. aralash

Auditorlik dalillarini olish ketma-ketligi Dalillar olish maqsadini aniqlash Auditorlik amallarini tayinlash Zarur qo’shimcha dalillarni to’plash Olingan dalillarning mosligi va yetarliligini baholshMoliyaviy hisobotlarni tuzish shart-sharitlarini hisobga olgan holda dalillarni to’plashDalillar olish uchun axborot manbalarini shakllantirish Axborotni sezilarli buzilish risklarini baholash To’plangan dalillarni tahlil qilish va tuzatishlar kiritish Dalillar asosida auditorlik fikrini shakllantirish

• Tekshiruv ichki yoki tashqi bo’lishidan qat’iy nazar, qog’oz shakldagi , elektron shakldagi, yoki boshqa vositadagi yozuvlarni, hujjatlarni tekshirishni, aktivlarni jismonan tekshiruv natijalarini o’z ichiga oladitekshiruv • Boshqa shaxslar tomonidan bajariladigan jarayon va ishlarni o’rganishkuzatish • Xo’jalik yurituvchi subyekt va undan tashqaridagi shaxslardan ma’lumotlar olishRasmiy so’rov Qayta hisoblash Boshlang’ich hujjatlar va buxgalteriya hisobi registrlaridagi arifmetik hisob- kitoblarning aniqligini qayta hisoblashAuditorlik dalillarini olish amallari

Auditorlik dalillarini olish amallari • Auditorlik tashkiloti tomonidan olingan ma’lumotlarni tahlil qilish va baholаsh , xo’jalik faoliyatidagi hodisalalrning buxgalteriya hisobida g’ayriqonuniy va noto’g’ri aks ettirilish holatlarinin aniqlash maqsadida xo’jalik yurituvchi subyektning muhim moliyaviy-iqtisodiy ko’rsatkichlarini tekshirish, shuningdek, xato va kamchiliklarning sabablarini ochib berishTahliliy amallar • Tashqi tasdiqnoma qog’oz shaklida , elektron yoki boshqa vosita orqali uchinchi tomondan (tasdiqlovchi tomon) auditor uchun to’g’ridan- to’g’ri yozma bildirishnoma sifatida olingan auditorlik dalillaridan iboratTashqi tasdiqnoma • Qayta tekshirish dastlab tadbirkorlik sub’yekti ichki nazoratining tarkibiy qismi sifatida amalga oshirilgan tartib-taomillar yoki nazorat vositalarining auditor tomonidan mustaqil qayta tekshirilishini o’z ichiga oladiQayta tekshirish

E’tiboringiz uchun raxmat!

O'xshashlar

Auditorlik tanlash

Auditorlik tekshiruvini rejalashtirish

Auditorlik xulosalarining turlari

Auditorlik riski tushunchasi, auditorlik risklarining maqbul to’plami, uning elementlari

Auditorlik kasbiga axloqiy talablar