Ma’lumotlarni xotirada saqlash qurilmalari - Informatika va AT - Slaydlar

Ma’lumotlarni xotirada saqlash qurilmalari

Yuklangan vaqt:

08.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2572.36328125 KB

Ko'chirib olish

MA’LUMOTLARNI XOTIRADA SAQLASH QURILMALARI

Reja: 1. Disklar , ularning turlari 2. Magnit disklardagi yig’uvchilar 3. E giluvchan magnit disklardagi yg’uvchilar 4. Qattiq , magnit disklardagi yig’uvchilar 5. Optik disklardagi yig’uvchilar 6. Raqamli DVD videodisklari 7. Magnit lentadagi yig’uvchilar

1. DISKLAR, ULARNING TURLARI  Tashqi xotira qurilmasi yoki boshqachasiga aytganda, tashqi eslab qolish qurilmasi ( TEQQ ) juda xilma-xildir. Ularni bir qator belgilar bo’yicha tasniflash mumkin: tashuvchi ko’rinishi bo’yicha, konstrukciya tipi bo’yicha, ma’lumotlarni yozish va o’qish tamoyili bo’yicha, murojaat qilish usuli bo’yicha va h.k.  Tashuvchi - ma’lumotlarni saqlash qobiliyatiga ega bo’lgan moddiy ob’ektdir.  Tashuvchining tipiga bog’liq ravishda barcha TEQQ larni magnit lentadagi yig’uvchilar va diskli yig’uvchilarga ajratish mumkin.  Magnit lentadagi yig’uvchilar o’z navbatida, ikki turli bo’ladi: bobinali lentadagi yig’uvchilar va kassetali lentadagi yig’uvchilar (strimerlar). SHK da faqat strimerlar ishlatiladi.

Disklar bevosita murojaat qilinadigan ma’lumotni mashinali tashuvchilarga taalluqlidir. «Bevosita murojaat» tushunchasi shuni bildiradiki, SHK qidirilaetgan ma’lumot boshlanadigan yoki yangi ma’lumotni yozish lozim bo’lgan yo’lakchaga yozish/o’qish kallagi qaerda joylashishidan qaty nazar bevosita «murojaat qilishi» mumkin.  Disklardagi yig’uvchilar xilma-xildir:  disklarda yoki disketalarda;  qattiq magnit disklardagi yig’uvchilar yoki vinchesterlar;  almashinadigan qattiq, magnit disklardagi yig’uvchilar, ularda Bernulli effekti ishlatiladi;  floptik disklardagi yig’uvchilar, boshqachasiga floptical-yig’uvchilar;  o’ta yuqori zichlikdagi yozuvli yig’uuvchilor boshqachasiga, VHD-yig’uvchilar;  optik kompakg-disklardagi CD ROM (Compact Disk) yig’uvchilar;  CC WORM tipidagi (Continnous Composite Write Once Read Many, bir marta yozish-ko’p marta o’qish) optik disklardagi yig’uvchilar;  magnit optik disklardagi yig’uvchilar (MODY);  raqamli videodisklardagi DVD (Digital Versatile Disk) yig’uvchilar va b.

2. MAGNIT DISKLARDAGI YIG’UVCHILAR  Magnit disklar ( MD ) malumotlarni magnitli mashinali tashuvchilarga kiradi. Eslab qoluvchi muxit sifatida ularda maxsus xossalarga (to’g’ri burchakli gisterezis ilmog’i) ega bo’lgan magnit materiallar ishlatilib ular ikki magnit holatni - magnitlanganlikning ikki yo’nalishini qayd qilish imkonini beradi.  Bu holatlardan har biriga ikkilik raqamlar - 0 va 1 mos keltiriladi.  MD dagi yig’uvchilar (MDY) SHK dagi eng ko’p tarqalgan tashqi eslab qolish qurilmalaridir. Ular qattiq va egiluvchan, almashtiriladigan va SHK ga sozlangan bo’ladi.

Hamma disklar: magnitli ham, optik ham o’zining diametri bilan, yoki boshqacha aytganda, form-faktor bilan tavsiflanadi.  3,5" form-faktorli disklar kichik o’lchamlarga ega bo’lgani holda katta sirimga, kichik murojaat qilish vaqtiga va qiymatlarni qatorasiga o’qishning yuqori tezligi (transfer), yuqoriroq ishonchlilik va ko’p vaqtga chidash qobiliyatlariga ega. 3,5" (89 mm) va 5,25" (133 mm) form-faktorli disklar eng ko’p tarqalgan.

MAGNIT DISKLAR  MD dagi malumot koncentrik aylanalar - yo’lkalar (trek) bo’ylab magnit kallaklar bilan yoziladi va o’qiladi (43-rasm). MD dagi yo’lkalar soni va ularning malumot sig’imi MD tipi, MD dagi yig’uvchi tuzulishi, 1 magnit kallaklar va magnit qoplama sifatiga bog’liq bo’ladi.  MD markazidan bir xil masofada joylashgan MD yo’lkalar yig’indisini «cilindr» deb ataladi.  Har bir yo’lakcha sektorlarga bo’lingan. Har bir sektorda 128, 256, 512 yoki 1024 bayt joylashtirilishi mumkin, lekin odatda 512 bayt qiymatlar joylanadi.

Diskdagi ma’lumotga murojaat qilish vaqti (access time), ya’ni diskovod qiymatlarni o’qishni boshlagunga qadar sarf qiladigan vaqti bir necha tashkil etuvchilardan iboratdir:  - magnit kallakni kerakli yo’lkaga siljish vaqti (seek time);  - kallakni o’rnatish va uning tebranishini so’ndirish vaqti (setting time);  - aylanishni kutish vaqti (rotatoin latemy) - diskning aylanishi natijasida kerakli sektor kallak ostiga tug’ri kelish momentini kutish.

3. EGILUVCHAN MAGNIT DISKLARDAGI YIG’UVCHILAR  Egiluvchan magnit diskda (EMD) magnit katlani egiluvchan asosga yurgiziladi. UIK da ishlatiladigan EMD 5,25" va 3,5" form- faktorga ega bo’ladi. EMD sig’imi 180 Kbaytdan 2,88 Mbaytgacha oraliqda bo’ladi. 5,25 dyuym diametrli zich egiluvchan konvertga joylashtiriladi, 3,5 dyuymlisi esa changdan va mexanik buzulishlardan himoya qilish uchun plastmassali kassetaga o’rnatiladi.

Tuzulish jihatdan 133 mm diametrli disketa egiluvchan plastikdan (lavsandan ) tayyorlanadi, u yoyilishga chidamli ferrolak bilan qoplanadi va g’ilof - konvertga joylashtiriladi. Disketa 2 ta kesilgan joyga ega: diskovod bilan ulanish uchun markaziy teshik va EMD dagi hamma yo’lkalar boshlanishining radius-vektorini aniqlovchi markazdan siljitilgan uncha katta bo’lmagan teshik (odatda rilof bilan berkitilgan). G`ilof ham bir necha kesilgan joyga ega: markaziy, u disketadagi teshikdan ozgina kattaroq.; o’qiydigan va yozadigan magnit kallaklar uchun keng oyna va yopishkok lenta bilan berkitilgan to’g’ri to’rtburchak shaklidagi yon tomondagi kesik joy, u, masalan, disketani ma’lumotlarni yozishdan va o’chirishdan himoya qiladi.

4. QATTIQ, MAGNIT DISKLARDAGI YIG’UVCHILAR  Vinchester nomi ostidagi qattiq magnit disklardagi yig’uvchilar (KMDY) SHK larda keng tarqilishgan.  Vinchester atamasi sig’imi 16 Mbayt ( IBM, 1973 yil ) bo’lgan qattiq disk birinchi modelining jargonli nomidan kelib chiqqan bo’lib, u har biri 30 ta sektordan iborat 30 ta yo’lkaga egadir, bu malum bo’lgan «Vinchester» ov miltig’ini «30/30» kalibri bilan aynan mos keladi. Bu yig’uvchilarda bitga yoki bir nechta qattiq disklar bo’lib, ular alyuminiy yoki keramika qotishmasidan tayyorlangan va ferrilok bilan qoplangan, germetik yopik korpusga o’qish-yozish magnit kallagi bloki joylashtirilgandir.

QATTIQ, MAGNIT DISKLARDAGI YIG’UVCHILAR  Zamonaviy vinchesterlarda zonali yozish usuli ishlatila boshlandi. Bu holatda diskning butun yuzasi bir nechta zonalarga bo’linadi, shu bilan birga sektorlarning tashqi zonalariga ichkisiga nisbatan ko’proq qiymatlar joylashadi. Bu, xususan, qattiq disklarning sig’imini taxminan 30 % oshirish imkonini beradi.  Maksimal sig’im va qiymatlarni uzatish tezligi yig’uvchi ishlaydigan interfeysga bog’liqdir (diskli interfeyslar oldingi paragrafda ko’rib chiqilgan). Standart aylanish tezligi masalan, EIDE interfeysi uchun - 3600, 4500 va 5400 ayl/min.  Processorning disk kesh-xotirasi bilan malumotlarni almashish tezligi 100 Mbayt/s ga etishi mumkin.

QATTIQ, MAGNIT DISKLARDAGI YIG’UVCHILAR Birinchi qattiq magnit diskli yig’uvchi 45 yil ilgari paydo bo’lgan, uning hajmi 5 M bayt bo’lib, narxi 50 ming dollar atrofida va hajmi kiyim shkafidek bo’lgan. HDDning bu birinchi avlodi 24 dyuymli (61 sm, sovet televizorlari kabi) diametrda 50 diskli plastinaga ega bo’lgan, aylanish tezligi 1200 ob/min va urtacha kirish vakti-1 sek bo’lgan. Hozirgi kunda urtacha HDD odatda 95 mmli (notbuklar uchun bundan ham kichik) ikkita plastinaga ega, hajmi 120 Gbayt, aylanish tezligi 7200 ob/min (HDD SCSI uchun esa 15000 ob/min) va urtacha kirish vakti 5 msdan ham kam.

Umumiy kurinishda HDD turtta asosiy elementlardan tashkil topgan:  tarqatuvch i- disk plastinalar to’plami,  bir o`qda aylanuvchi yozish- o`qish (golovkasi) moslamasi,  pozitsioner (moslamani kerakli izga pozitsiyalashtiradi)  kontrolyor ( u ma`lumotlar etkazish va boshqarishni ta`minlaydi).QATTIQ, MAGNIT DISKLARDAGI YIG’UVCHILAR

SEAGATE QATTIQ DISKINI QISMLARGA AJRATISH  1. Diskli plastinkalar paketi  Ma`lumotlar qatti? diskning alyuminiy yoki shishadan ishlangan diski yoki bir nechta diska yoziladi. Plastinkalar diametri qattiq diskning kattaligiga bog’liq: 5,25; 3,5; 2,5; 1,8 i 1,0 dyuym. Plastinkaning yuzasi yaxshilab silliqlanadi, uning ustiga magnitli ishchi qatlam yuritiladi.  2. Shpindel  Plastinkalar to`plami qattiq disk motoridagi shpindelga qotiriladi.  3. O`qish va yozish golovkalari  Ma`lumotlarni o`qish va yozish qattiq diskning miniatyurali golovkalari yordamida amalga oshiriladi.  4. Golovka sudragichlari  O`qish va yozish golovkalari egiluvchan metall sudragichlarga mahkamlangan, aerodinamik shakli shakli samolyotning qanotlarini eslatadi va u plastinka ustida golovka parlanishini ta`minlaydi.

 5. Golovka bloki richaglari  Golovkalar bilan sudragichlar chetlari bilan qattiq richagga mahkamlanadi, bu qattiq richag plastinkalar ustida golovkaning radius bo`ylab harakatlanishiga yordam beradi.  6. Golovka o`qi o`tkazgichlari.  Golovka bloki o`qqa mahkamlangan, u o`q golovka blokiga mayatnik singari harakatlanishiga yordam beradi.  7. Golovka o`tkazgichi  Golovka blokining harakatlanishi aloxida simga beriladi. Undan golovka bilan richaglarning plastinkalar ustida pozitsiyasini tez va aniq o`zgartirish talab qilininadi. Avval golovka bloki o`tkazgichlarida kvarts soatlarda ishlatiladigan qadamli elektrmatorlar ishdatilgan.  8. Elektronika platasi, interfeys xajmlari va manba  Qattiq diskning hamma elektronika qismi atigi bitta plataga qotirilgan, u qattiq diskning korpus jamlagichiga qotirilgan. SEAGATE QATTIQ DISKINI QISMLARGA AJRATISH

MAGNIT PLITALARNING GRAFEN QOPLAMASI HDD YOZISH ZICHLIGINI SEZILARLI DARAJADA OSHIRADI So'nggi paytlarda qattiq disklar, ayniqsa mobil qurilmalar va muhim korporativ saqlash tizimlarida mashhurligi oshishiga qaramay, qattiq disklar shaxsiy tizimlar va ma'lumotlar markazlarida ma'lumotlarni saqlash uchun hali ham mashhur - asosan arzonligi tufayli ishlatilib kelinmoqda.  Graphene Flagship tadqiqotchilari grafenli gofret qoplamalaridan foydalanish texnologiyasini ishlab chiqdilar. O'z ishlarida ular ishqalanish, aşınma, korroziya, termal barqarorlik, sirt silliqligi va moylash materiallari bilan muvofiqligi uchun sinovdan o'tgan grafenning qalinligi birdan to'rt darajagacha bo'lgan qoplamalarni tasvirlab berdi.  Tadqiqotlar shuni tasdiqladiki, grafen ishqalanishni ikki baravar kamaytiradi va zamonaviy uglerod qoplamalariga qaraganda korroziya va eskirishdan yaxshi himoya qiladi. Grafenning bir qatlamidan foydalanish korroziyani 2,5 barobar kamaytirish imkonini berdi. Ko'p qatlamli grafen qoplamasi eskirish tezligining uch darajaga kamayganini ko'rsatdi.

5. OPTIK DISKLARDAGI YIG’UVCHILAR  So’nggi yillarda optik disklardagi yig’uvchilar (ODY) borgan sari ko’proq tarqaldi. Kichik o’lchamlari (ko’proq 3,5", 4,72" va 5,25" diametrli kompakt disklar ishlatiladi, lekin 12" va 14" ham bordir), katta sig’imi va ishonchliligi tufayli bu yig’uvchilar yanada ommaviylashib bordi.  Qayta yozilmaydigan lazer-optik disklarni odatda kompakt-disklar - Compact Disk (CD) R deb atashadi.  Qayta yozilmaydigan lazer-optik disklarni odatda kompakt-disklar - Compact Disk (CD) R deb atashadi. CD diametri 4,72 dyuym va qalinligi 0,05 dyuymli plastik diskdan iborat, markazida diametri 0,6 dyuymli teshik bor, ikki qatlamli: yupqa kaytaruvchi metall aktiv qavati va lakli qoplama.

OPTIK DISKLARDAGI YIG’UVCHILAR CD dagi yo’lka, magnit disklaridan farqli o’laroq, spiral va juda tordir. CHuqurcha chuqurligi taxminan dyuymning 5 milliardinchi ulushiga va keyingi dyuymning 24 milliardinchi ulushiga tengdir; yo’lkalar zichligi - dyuymda 16000 ta yo’lka. Butun spiral yo’lkaning uzunligi 5 km dan ko’proq.  SHK ning optik diskovodida yo’lkalardan ma’lumot nisbatan kam quvvatli lazer nuri bilan o’qiladi. Lazer nuri disk yo’lkasida fokuslanadi va aktiv qatlamdan qaytadi: agar u erda chuqurcha bor bo’lsa, nurning qaytish burchagi o’zgaradi va kaytgan nur fotoqabul qilgichga (fotodiodga) tushmaydi  CD-R ma’lumotni o’ta yuqori yozish zichligi sababli 250 Mbaytdan 1,5 Gbaytgacha sig’imga egadir, murojaat qilish vaqti turli optik disklarda 50 dan 350 ms gacha tebranadi, ma’lumotlarni o’qish tezligi 150 dan 3000 Kbayt/s gacha.  Mutaxassislarning bahosiga ko’ra, hozirgi vaqtda 85 % dan ko’proq shaxsiy kompyuterlar CD-ROM diskovodlari bilan jixozlangan, 65 % dan ko’proq SHK lar bu ko’rinishdagi standart o’rnatilgan diskovodlar bilan sotilmoqda.

6. RAQAMLI DVD VIDEODISKLARI  Tashqi eslab qolish qurilmalari texnikasidagi haqiqiy burilishni, birinchi marta 1996 yilda paydo bo’lgan va o’lchamlari oddiy CD-R niki kabi bo’lgan yangi raqamli videodisklar yaratadi, lekin ularning sig’imi hozirdayoq 17 Gbaytgacha etadi Bugungi kunda o’z ichiga to’rtta DVD-R tipini olgan standart mavjuddir: DVD5 - sig’imi 4,7 Gbayt; bu bir qavatli yoziladigan bir tomonlama disk (bir tomonlama CD-R ga o’xshash, lekin yozuvi zichlashtirilgan); DVD9 - sig’imi 8,5 Gbayt; bu bir qavatli yoziladigan bir tomonlama diskdir; yuqori qavati lazer nuri uchun yarim shaffof - pastki qavatidan o’qish birinchisidan to’lqin uzunligi bilan farq qiladigan ikkinchi lazer bilan bajariladi; DVD10 - sig’imi 9,4 Gbayt; bu bir qavatli yoziladigan ikki tomonlama diskdir; DVD18 - sig’imi 17 Gbayt; bu ikki qavatli yoziladigan ikki tomonlama diskdir. Ularda eng yuqori o’qish tezligi hozircha 1400 Kbayt/s dan oshmaydi.

7. MAGNIT LENTADAGI YIG’UVCHILAR  Magnit lentadagi yig’uvchilar hisoblash mashinalarining birinchi TEQQ lari bo’lgan. Universal EHM larda bobinali magnit lentadagi yig’uvchilar (MLY), shaxsiy EHM larda esa kassetali magnit lentadagi yig’uvchilar (KMLY) keng ishlatilgan.  Magnit lentali kassetalar (kartrijlar) juda xilma-xildir: ular qo’llanilayotgan magnit lenta kengligi bilan ham, tuzulishi bilan ham farq qiladi. Bitta kassetada saqlanadigan ma’lumotlar hajmlari doimo o’sib bordi. Masalan, uzunligi 120 m, kengligi 3,81 mm 2-4 yo’lkali magnit lentani o’z ichiga olgan birinchi avlod kartrijlarning sig’imi 25 Mbaytdan oshmagan; 80-yillar oxirida kengligi chorak dyuymli (Quarter Inch Cartridge) lentadagi yuqori yozish zichlikli kartrijlar paydo bo’ldi (QIC-40/80 standarti); bunday birinchi kartrijlar ZM firmasi tomonidan chiqarilgan: 60-250 Mbayt sig’imli DC 300 kassetalar (shuning uchun bu standart ko’pincha ZM standarti deb ataladi); kartrijlarning oxirgi modellari (QIC 3010- 3020 standarti) 340 Mbayt, 680 Mbayt va xatto 840-1700 Mbayt va undan ortiqroq (QIC 3010-3020 Wide standarti, ularda magnit lenta kengligi 0,315 dyuymgacha kengaytirilgan) sig’imga ega bo`lgan

E`TIBORIZ UCHUN RAHAMAT

O'xshashlar

Aloqa qurilmalari

Komputer qurilmalari 2

EHMning pereferik qurilmalari

Shaxsiy kompiyuterlarning asosiy qurilmalari

Elektron xotira