Elektron xotira - Informatika va AT - Slaydlar

Elektron xotira

Yuklangan vaqt:

08.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1014.69921875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU. ELEKTRON XOTIRA

Reja: 1. Xotira tushunchasi 2. Mikroprocessorli xotira 3. Registrli k e sh-xotira 4. Asosiy xotira 5. Asosiy xotirannng mantiqiy strukturasi 6. Tashqi xotira

7.1. XOTIRA TUSHUNCHASI Xotira – har bir axborot so`zini saqlovchi joy xizmatini o`tovchi yacheykalar majmuasidir. Son yoki buyruq qiymatini saqlash uchun xotira yacheykasi ajratiladi. Xotiraga so`zni yozish uchun shu so`z saqlanishiga ajratilgan yacheyka adresi ko`rsatilishi lozim. Barcha komp’yuterlar tuzilishi Fon Neyman printsipiga asoslangan to`rt qismdan iborat va ularning bir qismi xotira deb aytgan edik. Xotira ma`lumot va programmalar saqlash uchun xizmat qiladi.

Shaxsiy kompyuterlar xotiraning 4 ta ierarxik darajasiga ega: • • mikroprocessorli xotira (MPX); • • registrli kesh-xotira; • • asosiy xotira (AX); • • tashqi xotira (TX).

• Ko’rsatilgan xotira tiplarining ikki muhim tavsifi xotira sig’imi va uning tezkorligi. Birinchi uchta tipdagi eslab qoluvchi qurilmalarning tezkorligi ularga murojaat qilish vaqti (t mur ) bilan o’lchanadi, tashqi eslab qoluvchi qurilmalarning tezkorligi esa ikkita parametr bilan: murojaat qilish vaqti (t kid ) va o’qish tezligi ( V o’qish ) bilan o’lchanadi. • T mur - malumotlarni qidirish, o’qish va yozish vaqtlari yig’indisi; • t kid - yig’uvchida (tashuvchi) malumotni qidirish vaqti; • V o’qish - axborotning yonma-yon baytlarini ketma-ket (transfer) o’qish tezligi. • Umumiy qabul qilingan qisqartirishlarni eslatib o’taniz: sekund, ms - millisekund, mks - mikrosekund; 1 s=10 3 ms=10 6 mks=10 9 ns. XOTIRA TIPLARI

7.2. MIKROPROCESSORLI XOTIRA Mikroprocessorli xotira (MPX) - unchalik katta bo’lmagan, lekin o’ta tezkor xotiradir (MPX ga murojaat qilish vaqti, ya’ni bu xotiradan ma’lumotlarni o’qish, qidirish yoki yozish vaqti nanosekundlar - mikrosekundning mingdan bir ulushlari bilan o’lchanadi). U mashina ishlashining yaqin taktlarida hisoblashlarda qatnashadigan ma’lumotlarni qisqa vaqt saqlash, yozish yoki berish uchun mo’ljallangan; MPX mashinaning yuqori tezkorliligini ta’minlash uchun ishlatiladi, negaki asosiy xotira (AX) tez harakat qiladigan mikroprocessorni samarali ishlashi uchun kerak bo’lgan ma’lumotlarni qidirish, o’qish va yozish tezligini har doim ham ta’minlay olmaydi.

Maxsus registrlar turli adreslarni (xotira segmentlarining adreslari - A segm , xotira yacheykalarining segmentlar ichida siljish adreslari - A baza , A qayd , A sil buyruqlar va b.), amallarni bajarilish natijalari va SHK ning ish rejimlari belgilarini (masalan, bayroqchalar registri) va b. saqlash uchun ishlatiladi. Umumiy vazifali registrlar universal hisoblanadi va istalgan ma’lumotlarni saqlash uchun ishlatilishi mumkin, lekin ularning ba’zilari bir qator jarayonlarni bajarishda albatga ishlatilgan bo’lishlari shart. Mikroprocessor registrlari umumiy vazifali va maxsus registrlarga bo’linadi.

7.3. REGISTRLI KESH - XOTIRA • Registrli kesh-xotira - nisbatan katta sig’imli yuqori tezlikli xotira bo’lib, u AX va MP o’rtasida buferdir va amallar bajarish tezligini oshirish imkonini beradi. Uni berish generatorining taktli chastotasi 40 MGc va undan yuqori bo’lgan SHK larda yaratish maqsadga muvofiqdir. Kesh-xotira registrlariga foydalanuvchi murojaat ega olmaydi, shuning uchun ham uni kesh (Cache) deb nomlangan, bu ingliz tilidan tarjima qilganda «maxfiy joy» ma’nosini bildiradi. • Kesh-xotirada MP olgan yoki o’z ishining yaqin taktlarida oladigan qiymatlar saqlanadi, bu qiymatlarga tezda murojaat qilish dasturning navbatdagi buyruqlarini bajarish vaqtini qisqartirish imkonini beradi. Dasturning bajarilish vaqtida AX dan birmuncha ilgari uqilgan qiymatlar kesh- xotiraga yoziladi.

NATIJALARNI YOZISH PRINCIPI BO’YICHA KESH-XOTIRANING IKKI TIPI BOR: • • «teskari yoziladigan» kesh-xotirada amallarning natijalari u AX ga yozilishidan oldin kesh-xotirada qayd qilinadi, keyin esa kesh-xotira nazoratchisi bu qiymatlarni mustaqil ravishda AX ga qaytadan ko’chirib yozadi; • • «to’g’ridan to’g’ri yoziladigan» kesh-xotirada amallarning natijalari bir vaqtning o’zida parallel ravishda ham kesh-xotiraga, ham AX ga yoziladi. • 80486 MP laridan boshlab mikroprocessorlar o’zining sozlangan xotirasiga (yoki 1- darajali kesh-xotiraga) ega, shu bilan, xususan, ularning yuqori unumdorligi kelib chiqadi. Shuni inobatga olish kerakki, hamma MP larda 2-darajali qo’shimcha kesh-xotira ishlatilishi mumkin, u MP dan tashqarida bosh platada joylashtiriladi va sig’imi bir necha megabaytlargacha etishi mumkin.

7.4. ASOSIY XOTIRA • Asosiy xotira ( AX) o’z ichiga tezkor (RAM - Random Access Memory) va doimiy (ROM - Read Only Memory) eslab qolish qurilmalarini oladi. • Tez eslab qolish qurilmasi (TEQQ SHK ishining joriy bosqichidagi hisoblash jarayonida bevosita qatnashayotgan axborotlarni (dasturlar va qiymatlar) saqlash uchun. mo’ljallangan.

• TEQQ - energiyam bog’liq xotira: kuchlanish uzilganda unda saqlanayotgan ma’lumot yo’qoladi. TEQQ, asosini yarim o’tkazgichli eslab qolish elementlarining (triggerlarni) matricasini o’z ichiga olgan katta integral sxemalar tashkil etadi. Eslab qoluvchi elementlar matricaning vertikal va gorizontal shinalarining kesishishida joylashgan; ma’lumotlarni yozish va o’qish tanlangan xotira yacheykasiga tegishli bo’lgan elementlar bilan ulangan matricaning shinalari bo’yicha elektr impulslarni berish orqali amalga oshiriladi. • Konstruktiv jihatdan tezkor xotira elementlari ayrim xotira modullari ko’rinishda bajariladi - katta bo’lmagan plataga bitta yoki bir nechta mikrosxemalar kavsharlangan. TEZ ESLAB QOLISH QURILMASI

QO’LLANILADIGAN MODULLAR TIPLARI: • - DIP (Dual In Line Package) va SIPP (Single In Line Package), hozir juda kam qo’llanilmoqda; • - SIMM (Single In Line Memory Module); SIMM modullari 256 Kbayt, 1, 4, 8, 16, 32 yoki 64 Mbayt sig’imga ega, saqlanayotgan bitlar juftligini nazorat qilinadi va nazorat kilinmaydi; kompyuterning bosh platasi raz’yomlariga mos keluvchi 30 - («qisqa» - eskirgan variant) va 72- kontaktli («uzun») raz’yomlarga ega bo’lishi mumkin; uzun modullar RAM EDO xotirasini tashkil etishda ham qo’llaniladi. • - DIMM (Dual In Line Memory Module) - 168-kontaktli raz’yomlarga ega bo’lgan yangi tipdagi moduldir; shunday mos raz’yomlarga ega bo’lgan faqat yangi tipdagi tizimli platalarga o’rnatilishi mumkin. DIMM modullari RAM EDO va SD RAM xotiralarni tashkil etishda qo’llaniladi.

• RAM EDO xotirasi MP uchun qiymatlarni TEQQ, ning o’qishiga kerak bo’ladigan vaqtni qisqartiradi, xususan, EDO da registr «zanjirlar» to’plani qo’shilgan, ularning hisobotiga chiqishdagi qiymatlar mikrosxemaga keyingi so’rovgacha ushlanib turilishi mumkin (bugungi kunda RAM EDO tipidagi xotira o’rtacha 45 nanosekund murojaat qilish vaqtiga va 264 Mbayt/s processor-xotira qiymatlarini maksimal uzatish tezligiga egadir. • SD RAM xotirasi tizim unumdorligini, TEQQ , ishlash tezligining processor shinasini ishlash tezligi bilan bir-biriga moslashishi hisobiga oshiradi ( SD RAM hozir 200 MGc chastotalargacha ishlashi mumkin ). Bu xotirada qiymatlarga murojaat qilish vaqti MP ning ichki taktli chastotasiga bog’liqdir va 6- 10 ns ga etadi, qiymatlarni processor-xotira bo’yicha maksimal uzatish tezligi 528 Mbayt/s (haqiqatda processor-kesh xotira bo’yicha uzatish tezligiga teng). SD RAM xotirasi SHK ning unumdorligini umumiy 25 % ko’paytiradi va ayniqsa jonli videografikalarni ko’rib chiqishda va uch o’lchamli grafika bilan ishlashda qulaydir QO’LLANILADIGAN MODULLAR TIPLARI:

• DOIMIY ESLAB QOLISH QURILMASI (DEQQ) ham bosh platada o’rnatilgan modullar (kassetalar) asosida quriladi va ushbu o’zgarmaydigan axborotlarni saqlash uchun ishlatiladi: operacion tizimning yuklovchi dasturlari, kompyuter qurilmalarining testlash dasturlari va kiritish-chiqarish bazaviy tizimining (BIOS) bazi drayverlari va b. DEQQ dan faqat ma’lumotlarni o’qish mumkin, DEQQ ga ma’lumotni yozish EHM dan tashqarida laboratoriya sharoitlarida bajariladi. DEQQ ning modullari va kassetalari, odatda, bir necha yuz kilobaytdan ortmaydigan sig’imga ega. DEQQ, energiyaga bog’lik, bo’lmagan eslab qolish qurilmasidir. QO’LLANILADIGAN MODULLAR TIPLARI: Izox: Keyingi yillarda ba’zi SHK larda yarim doimiy, qayta dasturlanadigan eslab qoluvchi qurilmalar Flash-xotira ishlatila boshlandi. Flash-xotira energiyaga bog’liq bo’lmagan eslab qolish qurilmasidir.

7.5. ASOSIY XOTIRANNNG MANTIQIY STRUKTURASI • Xotiraning har bir yacheykasi o’zining yagona adresiga (qolgan hammasidan farq qiladigan) egadir. Asosiy xotira TEQQ va DEQQ, uchun umumiy adres kengligiga egadir. • Adres kengligi asosiy xotiraning bevosita adreslanadigan yacheykalarini imkon boricha maksimal sonini belgilaydi. • Adres kengligi adresli shinalar razryadliligiga bog’liqdir, negaki turli adreslarning maksimal soni ikkilik sonlarning har xilligi bilan aniqlanib, bu sonlarni p ta razryad bilan tasvirlash mumkin, ya’ni adres kengligi 2p ga teng, bu erda ya - adres razryadliligi.

• SHK da asos qilib uzunligi bo’yicha mashina so’zi o’lchaniga teng bo’lgan 16-razryadli adresli kod olingan. 16-razryadli adres kodi bor bo’lganda bevosita jami 2 16 = 65536=64K (K=1024) xotira yacheykasini adreslash mumkin. Mana shu segment deb ataluvchi 64 kilobaytli xotira maydoni AX mantiqiy strukturasining asosidir. Ta’kidlash kerakki, himoya qilingan rejimda segment o’lchani boshqacha va 64 Kbaytdan birmuncha ko’p bo’lishi mumkin. • Zamonaviy SHK lar (oddiy maishiy kompyuterlardan tashqari) sig’imi 1 Mbaytdan sezilarli katta bo’lgan asosiy xotiraga ega: 1 Mbayt sig’imli xotira AX ning yana bitta muhim strukturali tashkil etuvchisidir - uni bevosita adreslanadigan xotira deb atayniz (u faqat haqiqiy rejim uchun tegishlidir).

• Absolyut (to’liq, fizik) adres (A abs ) bir nechta tashkil etuvchilar yig’indisi ko’rinishida shakllanib, bu tashkil etuvchilardan ko’proq ishlatiladiganlari segment adresi va siljish adresidir. • Segment adresi (A segm ) - bu 64 kilobaytli maydonning boshlangach adresi bo’lib, uning ichida adreslanadigan yacheyka joylashadi. • Siljish adresi (A sil ) - segment ichidagi nisbiy 16 razryadli adresdir. • A segm 20 razryadli bo’lishi kerak, lekin agar A segm albatta paragrafga karrali (oxirgi 4 razryadda nollar bo’lishi kerak) bo’lish kerakligi shartini qabul qilinsa, u holda bu adresni 16 marta ortgirilgan 16 razryadli kod bilan aniqlash mumkin, bu uning o’ng tarafiga 4 ta nol ko’shish va shunday qilib, uni 20-razryadli kodga aylantirish bilan tengdir. YA’ni shartli ravishda bunday yozish mumkin: • Dasturchilar ba’zida yana siljish adresining ikkita tashkil etuvchisini: baza adresi va indeks adresini ishlatadilar. • SHK uchun bevosita adreslanadigan xotirani standart taqsimlash xosdir, ya’ni AX ning 1 megabaytli soxasini TEQQ , va DEQQ , o’rtasida va funkcional mo’ljallangan axborot o’rtasida taqsimlanadi. 7.5. ASOSIY XOTIRANNNG MANTIQIY STRUKTURASI

ENG AVVALO KOMPYUTERNING ASOSIY XOTIRASI IKKITA MANTIQIY SOXAGA BO’LINADI: 0 dan 1024 K - 1 gacha adresli 1024K ta birinchi yacheykalarni band qiluvchi bevosita adreslanadigan xotira va yacheykalariga maxsus dastur-drayverlarni ishlatganda yoki mikroprocessorni himoyalangan ishlash rejimida murojaat qilish imkoniyati bor bo’lgan kengaytirilgan xotira . Drayver - maxsus dastur bo’lib, u xotira va EHM tashqi qurilmalarining ishini boshqaradi va MP, AX va EHM ning tashqi qurilmalari orasidagi axborot almashinuvini tashkil etadi. Standart xotira (SMA - Conrentional Memory Area) deb O dan 640 Kbaytgacha oraliqdagi bevosita adreslanadigan xotiraga aytiladi.

KENGAYTIRILGAN XOTIRA • Kengaytirilgan xotira - bu 1024 K va undan yuqori adresli xotiradir. • Bu xotiraga murojaat qilishning ikki asosiy usuli mavjud: • - XMS specifikaciyasi (u holda bu xotirani XMA - extended Memory Area deb ataladi) bo’yicha; • - EMS specifikaciyasi bo’yicha (xotirani EM - Expanded Memory deb ataladi). • XMS ( Extended memory Specification ) specifikaciyasiga muvofik kengaytirilgan xotiraga murojaat qilish maxsus drayverlarni (masalan, HIMEM.EXE - High Memory Manager ) ishlatib, kerak bo’lganda XMA ning alohida maydonlarini yuqori xotiraning ( UMA ) bo’sh soholariga jo’natish nuli bilan tashkil etiladi. Bu xotirani ba’zida qo’shimcha xotira deb ataladi.

7.6. TASHQI XOTIRA • Tashqi xotira SHK ning tashqi qurilmasi bo’lib, bu qachondir masalani echish uchun kerak bo’lishi mumkin bo’lgan ma’lumotni uzoq vaqt saqlash uchun ishlatiladi. Xususan, tashqi xotirada kompyuterning butun dasturiy ta’minoti saqlanadi. Tashqi xotira turli xil eslab qolish qurilmalarini o’z ichiga oladi, lekin ulardan eng ko’p tarqalgani, deyarli istalgan kompyuterda mavjud bo’lgan va strukturali sxemada ko’rsatilgan qattiq ( QMDY ) va egiluvchan ( EMDY ) magnit disklardagi yig’uvchilardir. • Bu yig’uvchilarning vazifasi: katga hajmdagi axborotni saqlash, so’rov bo’yicha tezda eslab qoluvchi qurilmaga saqlanayotgan axborotni yozish va uzatish. QMDY va EMDI faqat konstruktiv (tuzulish) jihatdan, saqlanadigan axborot sig’imi va axborotni qidirish, yozish va o’qish vaqti bilan farqlanadi.

E`TIBORIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Xotira va uning turlari

Elektron to‘lov tizimlari

Elektron hukumat 2

Elektron pochta xizmati

Elektron jadvalning imkoniyatlari