Informatika fani bo’yicha asosiy tushunchalar. Zamonaviy EHMlarning arxitekturasi - Informatika va AT - Slaydlar

Informatika fani bo’yicha asosiy tushunchalar. Zamonaviy EHMlarning arxitekturasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5510 KB

Ko'chirib olish

Informatika fani bo’yicha asosiy tushunchalar. Zamonaviy EHMlarning arxitekturasi. Kompyuterning asosiy va qo’shimcha qurilmalari Reja : 1. Axborot tushunchasi . 2. EHM(elektron hisoblash mashinasi)ning tarixi. 3. Kompyuterning asosiy qurilmalari. 4. Kompyuterning qo’shimcha qurilmalari.

Axborot haqida tushuncha.  Informatika atamasi lotincha informatic so’zidan olingan bo’lib, tushuntirish, xabar qilish, bayon etish ma’nosini anglatadi. Informatika bu - inson faoliyatining turli soha laridagi axborotlarni izlash, t o’ plash, sa q lash, q ayta ishlash va undan foydalanish masalalari bilan shug ’ ullanuvchi fandir. Informatikaning asosiy resursi - axborotdir. Axborot lotincha informatio so’zidan olingan bo’lib , biror narsani bayon qilish yoki biror hodisa haqida ma’lumot berish ma’nosini anglatadi. Axborotning turlari: matn, tasvir, animatsiya, audio va video . Axborotlarni uzatish . Axborotni bir kompyuterdan ikkinchi kompyuterga turli vositalar yordamida yetkazib berish tush u niladi. Axborotlarni uzatishning turli xil usullari mavjud bo‘lib, ular kompyuter dasturlari yordamida, pochta orqali, transport vositalari yordamida, aloqa tarmog‘i orqali uzatish mumkin. Aloqa tarmog‘i orqali axborotlarni qisqa vaqt ichida uzoq masofaga uzatish mumkin.

Axborot o’lchov birliklari.  Har qanday ma h sulotning o‘lchov birligi mavjud, masalan litr, metr, kilometr, kilogramm, volt, amper, kubometr va boshqalar. Shunga o‘xshash axborotning ham o‘lchovi mavjud. Ikkilik sanoq tizimida axborotning eng kichik birligi bit h isoblanadi, bir bit bu bitta “1” yoki bitta “0”. Bunda signalning mavjudligi “1” bilan yoki yo‘qligi “0” bilan ifodalanadi. Bitlarning ketma-ketligi bayt deb ataladi. Bayt 8 bitga teng deb qabul qilingan. Shuningdek katta hajmdagi ma’lumotlar sig‘imini o‘lchash uchun kilobayt (kb), megabayt (mb), gigabayt (gb), terrabayt (tb) , … o‘lchamlar mavjud: 8 bit = 1 Bayt 1 Kb =1024 bayt, 1 Mb=1024 Kbayt, 1 Gb =1024 Mbayt, 1 Tb =1024 Gbayt. Bundan tashqari kelajakda quyidagi o’lchov birliklari kutilmoqda pentabayt (pb), eksabayt(eb), zettabayt (zb), yottabayt (yb).  Agar matndagi so‘zlarni EHMda ishlatiladigan ko‘rinishda yozadigan bo‘lsak,har bir harf va belgiga 1 bayt axborot birligi ishlatiladi.

Axborot hajm birliklari.  Matn ko‘rinishidagi axborotlarni tashkil etuvchilari jami : 2 8 =256 ta.  Harflar 52 ta,  Raqamlar 10 ta ,  tinish belgilari, riyoziyot belgilari +, - , *, / ….  Maxsus belgilar ?,&,%,$,#...  EHM ishini boshqarish uchun ishlatiladigan maxsus belgilar 32 ta, q olganlari foydalanuvchilarning ona tili alifbosi harflari.  Masalan:A 4 formatli qog‘ozning bir betiga 1 intervalda yozilgan matn 2,5 Kb axborotdan iborat.

EHM(elektron hisoblash mashinasi)ning tarixi. O‘tgan asrning 40-yillaridan boshlab EHM ning rivojlanish davri boshlandi. Ushbu EHM larning arxitekturasini arifmetik va mantiqiy amallar, boshqarish, xotira, axborotni kiritish va chiqarish kabi qurilmalar tashkil qiladi. O‘zining taraqqiyot darajasi, xotirasi va tezligiga qarab EHM lar asosan 5 ta avlodga bo‘linadi. B i r i n ch i a v l o d: 1945-1955 yillarni o‘z ichiga oladi. E H Mlarida elektron sxemalarning barcha elementlari alo h ida detallar k o’ rinishida tayy o rlanar edi. Ularning ichida eng mu h imlari hozirgi paytda eski radio va televizorlarda uchratish mumkin b o’ lgan vakuumli elektron lamp a lar edi. Birinchi avlod mashinilari katta zallarni egallagan holda, yuzlab tonna og ’ irlikka ega bo‘lib, yuzlab kVt elektr energiyasini sarflar va ularning tezligi sekundiga 10-20 ming arifmetik amalgacha edi. 1945-yilda ENIAK nomli kompyuter yaratildi. Bu kompyuter 18000 ta elektron lampa dioddan iborat bo’lib, 300 kvadrat metrdan kattaroq yuzaga ega xonaga joylangan edi. Uning lampalari tez qizib ketar va ishdan chiqar edi. Shu sababli bu kompyuter bir necha minut ishlab to’xtab qolar edi.

EHM avlodlari.  I k k i n ch i a v l o d (1955-1965 yillar o’ rtalarini o’ z ichiga oladi) E H Mlari tranzistor larning ixtiro q ilinishi tufayli paydo b o’ldi. Tranzistorlardan foydalanish radiolampalarga nisbatan kam joy egallab, kamroq energiya sarflar va ishonchliroq ishlar edi. Bu hol EHMni ixcham, arzon va tejamli qilishga imkon beradi. Ularning tezligi sekundiga 10 mingdan 100 ming arifmetik amalni bajarar edi.  U ch i n ch i a v l o d (1965-1970 yillar) EHMlarining asosini  i n t e g r a l s x e m a l a r tashkil qiladi (bunday sxemalar birinchi marta AQShdagi Kaliforniya shtatidagi Santa-Klara shahrida yaratilgan). Elektron sxemalarning ishonchlilik darajasi, ular baholarining arzonlanishi, o’lchamlarning ixchamligi ishlab chiqarishni avtomatlashtirishga keng imkoniyat yaratdi. Bu avlod EHMlari tezligi sekundiga 100 mingdan 1 mln. arifmetik amalni bajarar edi. 1964-yil IBM kompaniyasi tomonidan IBM System kompyuteri yaratildi.

EHM avlodlari.  T o’ r t i n ch i avl od (1970-1980 yillar) EHM larining asosini katta integral sxemalar tashkil qiladi. Natijada bitta platada EHMning hamma qurilmalarning elektron sxemalarini joylashtirish mumkin bo‘lib, o‘ttiz yil ilgari katta zalni egallagan EHMning o‘zi esa hajmi va narxi bo’yicha foydalanuvchining ish joyida yakka tartibda qo‘llashga imkon yaratib berdi. Natijada shaxsiy EHMlar cho‘ntak va stol mikrokalkulyatori paydo bo’ldi. Ularning tezligi sekundiga 100 mingdan bir necha million arifmetik amallarni bajargan.  B e sh i n ch i a v l o d kompyuterlari optik elementlar asosida yaratilgan bo‘lib, ular kelajak mahsuli hisoblanadi. Bunda elektr toki lazer nurlari bilan almashtiriladi. Natijada kompyuterning tuzilishi ham tubdan o‘zgaradi. Ularning tezligi yorug‘lik tezligiga yaqin bo‘lib, bunday kompyuterlar loyihasi ichida yapon loyihalari birinchi o‘rinni egalladi.

Shaxsiy kompyuter  Shaxsiy kompyuterlar - hammaboplik va qo‘llashda universallik talablarini qanoatlantiruvchi, bir kishi foydalanadigan mikro EHM lardir. Shaxsiy kompyuterlar hammaboplik va universallik talablarini qondirishi uchun quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim.  Individual xaridor uchun mos keladigan narxlarda;  Atrof-muhit sharoitlariga maxsus talablarsiz foydalanish imkoni;  Foydalanuvchining maxsus, kasbiy tayyorgarliksiz ishlashi imkoniyatini beruvchi operatsion tizim va yordamchi dasturlar;  Ishlashning yuqori darajada ishonchliligi (buzilmasdan 5000 soatdan ortiq ishlashi).  1-shaxsiy kompyuter 1973-yil Fransiyada Trong Ti firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. 2D

 Kompyuter (ingl. computer – hisoblagich ) – elektron shaklga ega turli ma’lumotlarni qabul qilish, yig‘ish, saqlash, ularga ishlov berish, axborot uzatish, hisoblash kabi imkoniyatlarga ega bo‘lgan qurilma.  Kompyuterlarning turlari :  Mini kompyuterlar ( MiniComputer )  Portativ kompyuterlar ( Notebook )  Shaxsiy kompyuterlar ( Personal Computer)  Server kompyuterlar ( Servers )  Super kompyuterlar ( Super Computer)Kompyuter va uning turlariKompyuter va uning turlari

Mini kompyuterlar va Mini kompyuterlar va Notebook  Mini kompyuterlar – o‘lchami va bajaradigan amallar hajmi jihatidan juda kichik hisoblanadi.  Bunday kompyuterlar cho‘ntak kompyuterlari deb ataladi.  Portativ kompyuterlar (no tebook lar) – bunday turdagi kompyuterlaning ekrani va asosiy bloki birlashgan bo‘lib, mobil foydalanishga juda qulay.

Shaxsiy kompyuterlar va serverlarShaxsiy kompyuterlar va serverlar  Shaxsiy kompyuterlar - uyda va ish joyida turli masalalarni yechishda foydalaniladigan kompyuterlar.  Server kompyuterlar – fan va texnikaning turli sohalariga oid masalalarni yechishga hamda tarmoqdagi kompyuterlarga o‘z resurslarini taqdim etishga mo‘ljallangan kompyuterlar. Ularning amal bajarish tezligi va xotira hajmi shaxsiy kompyuterlarnikiga qaraganda ancha yuqori hisoblanadi.

SuperkompyuterlarSuperkompyuterlar  Superkompyuterlar – juda katta tezlikni talab qiladigan va katta hajmdagi masalalarni yechish uchun mo‘ljallangan tizimdir. Bu kompyuter tizimlari 1 sekundda o‘n trillion amal bajaradi. Bunday kompyuterlar soni ja h onda 500 ta .

Shaxsiy kompyuterlarning asosiy qurilmalari  Kompyuterning asosiy qurilmalari :  Sistema bloki( процессор )  monitor  klaviatura  sichqoncha

Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish qurilmalari Monitorlar (display–ko‘rsatmoq, tasvirlamoq) – kompyuter xotirasidagi axborotlarni insonga tushunarli ko‘rinishda tasvirlaydi. Klaviatura – kompyuter va kompyuter xotirasiga ma’lumotlarni kiritish.

Standart klaviaturalarda 101 yoki 109 ta klavish bo‘ladi. Oldingi turlarida 86 ta bo‘lgan. Vazifasiga ko‘ra klaviaturadagi klavishlar 6 guruhga bo‘linadi. Bular: 1. Funksional (F1,F2,F3,…,F12) 2. Alifbo (A,B,C,D,…,Z) 3. Yo‘nalishli (boshqarish strelkalari) 4. Raqamlar paneli (0,1,…,9) 5. Maxsuslashtirilgan (Ctrl, shift,alt…) 6. Modifikatorlar ( PgUp, PgDn, Insert, Delete…)

 Sichqoncha - kompyuterga axborotlarni kiritishning koordinatali qurilmalari hisoblanadi. Ular klaviaturaning o‘rnini to‘laligicha almashtira olmaydi. Bu qurilmalar asosan ikki yoki uchta boshqaruv tugmachasiga egadir. SichqonchaSichqoncha Sichqoncha

 Printer - ma’lumotlarni qog‘ozga chiqaruvchi qurilma. Barcha printerlar matnli ma’lumotlarni, ko‘pchiligi esa rasm va grafik ma’lumotlarni rangli ko‘rinishda qog‘ozga chiqaradi.  Printerlarning quyidagi turlari mavjud:  matritsali  purkovchi  lazerli Chop etish qurilmalari matritsali lazerli purkovchi

 Skaner - kompyuterga matn, rasm, slayd, fotosurat ko‘rinishida ifodalangan tasvirlar va boshqa grafik axborotlarni avtomatik ravishda kiritishga mo‘ljallangan qurilmadir.Ma’lumotlarni raqamli ko‘rinishga o‘giruvchi vositalar

 Modem - telefon tarmog‘i orqali kompyuter bilan aloqa qilish imkonini beruvchi qurilmadir. Internetga bog‘lanish vositalari

 Kompakt disk yurituvchilarining quyidagi turlari mavjud:  CD-RW – kompakt disklarni o‘qish va ularga ma’lumotlar yozish qurilmasi  DVD-RW – DVD disklarni o‘qish va ularga ma’lumotlar yozish qurilmasi  Ma’lumot tashuvchi disklarning turlari:  CD - katta hajmdagi ma’lumotlarni saqlashga mo‘ljallangan disk  DVD - katta hajmdagi multimedia ma’lumotlarni saqlashga mo‘ljallangan disk Ma’lumot tashuvchi vositalar CD CD va va DVD DVD qurilmasiqurilmasi CD CD va va DVD DVD disklaridisklari

Multimedia vositalari  Multimedia vositalari yordamida axborotlarni matnli, tasvirli, tovushli va animatsiyali ko‘rinishda namoyish etish mumkin. Multimedia vositalari bu :  nutqli axborotni kiritish-chiqarish qurilmalari (mikrofon, kuchaytirgichlar, tovush kolonkalari);  Animatsion va video -ma’lumotlarni kiritish va chiqarish qurilmalari (videokameralar, videoproyektor va ekranlar)  tovushli va video ma’lumotlarni saqlovchi optik disklar

Flesh (ingl. flash – qisqa xabar ) juda katta hajmdagi axborotni o‘z ichiga sig‘dira oladigan yarim o‘tkazgichli xotira. Hozirgi kunda flesh xotiralarning hajmi 64 Gb gacha bo‘lgan axborotni o‘ziga sig‘dira oladigan turlari mavjud. Ma’lumot yozish tezligi 6700 kbayt/sek gacha yetadi. Ma’lumot o‘qish tezligi esa 18000 kbayt/sek gacha boradi.

Plotter (ingl. plotter – grafik printer ) - katta hajmdagi chizmalarni chop qilishga mo‘ljallangan qurilma. Plotter yordamida o‘lchami 300 x 300 sm bo‘lgan chizmalarni ham chop etish mumkin. Plotterlar 2 xil bo‘ladi: 1) Barabanli 2) Planshetli Barabanli plotterlar rulonli qog‘ozga, Planshetli plotterlar varaqli qog‘ozga chiqaradi.

O'xshashlar

EHMlar arxitekturasi. Universal EHMlarning rivojlanish tarixi

Mikroprosessorlar haqida asosiy tushunchalar

Informatika va algoritmlashning asosiy tushunchalari

Kompyuter arxitekturasi

Gipermatnlarni belgilash dasturiy tili haqida asosiy tushunchalar