Assembler dasturlash tili asoslari

Yuklangan vaqt:

21.07.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1544.6298828125 KB

Ko'chirib olish

Режа • Ассемблер дастурлаш тили хақида • Ассемблер элементлари • Ассемблерда дастур тузилиши

Калит сўзлар • Машина коди • Ассемблер • Қўйи ва юқлри дастурлаш тиллари • Директивалар • Ассемблер командалари • регистрлар

Ассемблер дастурлаш тили хақида • Машина коди – аниқ бир хисоблаш тизими(процессор) нинг буйруқлар тизими бўлиб, бевосита процессор томонидан интерпретация қилинади. • Интерпретация - бу командаларни кетма кет (битта-битталаб)тахлил қилиб, маъносини англаб, шу захотиёқ бажариш жараёнидир. • Assembler tili komandalarini mashina tushuna olmaydi. Mashina uchun esa alohida mashina tili mavjud bo'lib, u faqat ikkilik sanoq tizimidagi sonlar oqrali ifodalanadigan buyruqlar ketma-ketligi ko'rinishida bo'ladi va juda ham sodda, ammo yodda saqlash murakkabdir. Unda to'g'ridan-to'g'ri dasturlash juda qiyin. Shu sababli inson uchun mo'ljallangan dasturlash tilida yozilgan dasturni mashina tiliga o'girib beradigan vosita kerak bo'ladi. Bu vosita dasturlashda kompilyator deyiladi. • Машина командалари ўз навбатида бутун сонлар бўлиб, процессор регистрига ёзилади. Процессор бу сонларни ўқиб олади ва бу командаларга мос операцияларни бажаради.

Ассемблер дастурлаш тили хақида • Қуйи дастурлаш тили – бу машина кодлари билан дастурлаштиришга максимал яқинлаштирилган дастурлаштириш бўлиб, машинна кодларидан фарқи қуйи дастурлаш тилида командалар бутун сонларга эмас, команда номларига(мнемоника) мос келади. Масалан, команда ADD – бу ADDITION (қўшиш) сўзидан қисқартма олинган. Шу сабабли қуйи дастурлаш тили машина тилига нисбатан дастурларни ёзиш ва ўқишда осонроқ хисобланади. (инсон учун). Қуйи дастурлаш тили конкрет бир процессорга боғлиқ бўлади. • Юқори дастурлаш тили – инсон тилига максимал яқинлаштирилган тил бўлиб, на операцион тизимга ва на конкрет процессорга боғлиқ эмас. • Ассемблер тили – бу қуйи дастурлаш тили бўлиб, унда дастур тузишимиз мумкин. Хар бир процессорнинг ўзига тегишли ассеблер тили бўлади. • Ассемблер – бу ассемблер тилида ёзилган дастур матнини бажарилувчи файл (EXE ёки COM) кўринишига ўгирувчи(компиляция қилувчи) махсус дастур хисобланади.

Ассемблер дастурлаш тили хақида Assemblerda yoziladigan dasturlar hamma dasturlash tlllarida bo'lgani kabi, oddly matn sifatida matn muharirlari orqall yoziladi. Assemblerda tuziladigan dasturlar mikroprotsessor imkoniyati va resurslarini to‘liq hisobga olgan holda amalga oshiriladi, masalan, 16-bit, 32-bit va hk. Dasturlarning tabiatiga bog‘liq ravishda ularni assemblerlash va bog‘lanish muharrirlari yordamida exe-faylga yig‘ish uchun turli kompilyatorlar ishlab chiqilgan. Masalan: • MASM (Macro Assembler) - Microsoft firmasining paketi. DOS bilan bir vaqtda Windows 9x/NT uchun assembler dasturlarini kompilyatsilashda ishlatiladi. Yangi versiyasi paketi MASM32 deb nomlanadi; • TASM (Turbo Assembler) - Borland firmasining mahsuloti. DOS dasturlarini kompilyatsiya qilishda qo‘llaniladi. Yangi versiyasi TASM5 yoki TASM5+ (TASM5Plus) deb ataladi; • WASM (Watcom Assembler) - Watcom firmasi tomonidan ishlab chiqilgan. DOS va Windows uchun tuzilgan dasturlarni kompilyatsiyalashda juda sodda interfeysga ega; • Lazy Assembler - TASM ning rivojlantirilgan versiyasi, yangi buyruq protsessorini o‘zida mujassamlashtirgan; • FASM (Flat Assembler) - MSDOS, Windows, Linux kabi operatsion tizimlarda ishlay oladigan, 16-, 32- hatto 64-razryadli protsessorlar uchun ham qulay ish muhitiga ega bo‘lgan kompilyator. • NASM (Netwide Assembler) - bu ham LINUX/BSD asosida ishlaydi; • YASM (Yet another assembler) – bu kompilyator ham NASM ning takomillashtirilgan versiyasi sanaladi. • HLA (High Level Assembly Language) - havaskor dastruchilar uchun yuqori darajali assembler tili kompilyatorlaridan biri sanaladi; Yuqoridagi paketlar ichida eng ko‘p tarqalgani va foydalanishda qulay interfeysni taqdim etuvchi kompilyatorlardan asosiylari TASM, WASM hamda MASM lar sanaladi.

Ассемблер дастурлаш тили хақида • Assemblerda tuziladigan dasturlarni qayta ishlash (exe-faylga aylantirish) uchun uni translyatsiya jarayoniga tayyorlash kerak. Dasturni bajariluvchi faylga translyatsiya qilish va uni protsessorning joriy holatida qadamba-qadam bajarilishini nazorat qilish hamda o‘rganish jarayoni to‘rt bosqichni o‘z ichiga oladi. • 1-bosqich. Dastlabki (boshlang‘ich) dastur matni tayyorlanadi va u biror xxxx.asm fayl ko‘rinishida tegishli katalogda (albatta TASM paketi katalogida) saqlab qo‘yiladi; • 2-bosqich. TASM translyatori orqali dastur assemblerlanadi, natijada xxxx.obj kengaytmali obyektli fayl hosil qilinadi. ( Obyektli fayl - bu dasturning ikkili-kod ko‘rinishida tasvirlanishidir). • Agar dastur bir nechta mustaqil fayllardan (alohida modullardan) iborat bo‘lsa, assemblerlash jarayoni bu dasturlarning har biri uchun alohida bajariladi. • Agar dastlabki dastur matnida avvaldan xatoga yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa yoki translyatsiya qilish jarayonida biror xatolikka yo‘l qo‘yilsa, u holda assemblerlashdan keyin ekranga bu xatoliklar haqidagi xabar chiqadi. Xatolar bartaraf qilingan taqdirda translyatsiyani takroran amalga oshirish zarur bo‘ladi. • 3-bosqich. Dasturni yig‘ish (kompanovkalash). Bu ish Turbo Linker yig‘uvchisi (bog‘lanish muharriri) orqali amalga oshiriladi va nihoyat xxxx.exe yoki xxxx.com kengaytmali bajariluvchi fayl hosil qilinadi. • 4-bosqich. Tuzilgan dasturning xotira maydonida joylashgan holati, uning haqiqiy mashina kodida ifodalanishi va buyruq formatini o‘rganish uchun uni TD muharririda ishga tushirish.

Assembler tili elementlari Assemblerda dasturlar bir nechta qatorlardan iborat matn ko’rinishida bo’ladi. Satrlar esa tilning quyidagi elementlaridan iborat bo’lishi mumkin. • - Sonli konstantalar • - nishonlar • - mikroprotsessorlar komandalari mnemokodi • - assembler psevdokomandalari mnemokodi • - kommentariyalar Xar biriga alohida to’xtalamiz: • Sonli konstantalar – butun ishorasiz sonlar bo’lib, 4 ta sanoq sistemasidan birida quyidagi belgilar bilan tugallangan ko’rinishda berilishi kerak: b(B), o(O), d(D), h(H) yani 2, 8, 10 va 16-lik s.s. mos ravishda. • Nishon – bu amalning manzili bo’lib, 31 tadan ko’p bo’lmagan va xarf bilan boshlanuvchi raqam va xarflar ketma-ketligi, _, @, $, ? . belgilar bo’lishi mumkin. Nishonlar kalit so’zlar bn 1 xil bo’lishi mumkin emas. • Komandalar mnemokodi – komandalarning qisqartirilgan shakli, bular mikroprotsessor nima ish qilishi kerakligini ko’rsatadi. Komandalarning berilganlar qismida konstantalar, boshqa berilganlarning xotiradagi sohasini ko’rsatsa, kod qismida qanday amal bajarish kerakligini ko’rsatadi. (mov,add) • Operandlar – bu ustida amal bajariladigan berilganlardir. Ular – Identifikatorlar – ‘ ’ yoki “ ” ichidagi belgilar ketma-ketligi – 2,4,8,16 s.s.dagi sonlar

Assembler tili elementlari • Assemblerda xar bir satr quyidagi ko’rinishda bo’lishi mumkin. Misol: • Count db 1 ;o’zgaruvchi nomi, direktiva, 1 ta operand • mov eax,0 ; komanda, 2ta operand • cbw ; komanda[nishon:] Komandalar mnemokodi/direktiva [operandlar] [;kommentariyalar] Me1: ADD AX,BX ;

Assemblerda dastur tuzilishi • Dastur - modul lardan iborat bo’lishi mumkin. • Modullar – direktivalarda e’lon qilingan bir yoki bir nechta berilganlar, ctek yoki kodlardan iborat segment lardan tashkil topadi. • Dasturlarda bajarilish boshlanadigan muhim modul bo’lishi kerak. • segmentlarni e’lon qilishdan avval .MODEL direktivasi yordamida xotira modelini ko’rsatish lozim. • Xech nima qilmaydigan dasturga misol: • .686P Pentium 6 (Pentium II) da ximoyalangan rejim komandalari keltirilganligini bildiradi. .MODEL FLAT, STDCALL xotira modeli. .DATA dastur segmenti, unda berilganlar e’lon qilinadi. .CODE dastur asosiy qismi START: nishon. Assemblerda nishon katta rol o’ynaydi. Dasturning boshlanishini anglatadi. • RET dasturni to’g’ri tugatilishini bildiradi END START dastur tugashi • Bu yerda 1tagina mikroprotsessor komandasi keltirilgan. RET. U protseduradan chiqishni anglatadi. Qolgan dastur qismi translyatorga tegishli.

$Assembler tili alfaviti • Assembler tilining dastur matnini kiritish uchun quyidagi belgilardan foydalanish mumkin: • Lotin alifbosining harflardan ( A–Z, a–z ). Ammo kompilyatorlar uchun katta va kichik harflar farqlanmaydi. • Arab raqamlari ( 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 ). • Maxsus belgilar ( ? , @ , $ , _ , & ). • Ajratgichlar ( , . ; : [ ] ( ) < > { } + / * % ! ' " ? \ = # ^ ).$ Assembler tilining operatorlari Ma’lumotlarni qayta ishlash uchun Assembler tilining operatorlarini quyidagicha guruhlarga ajratishimiz mumkin: • Arifmetik operatorlar • Mantiqiy operatorlar • Ma’lumotlarni uzatish operatorlar • Bayroq-maydonlarni boshqarish operatorlar • Siljitish operatorlar • Zanjir(qator) ustida operatorlar

Assembler tilining operatorlari Ma’lumotlarni qayta ishlash uchun Assembler tilining operatorlarini quyidagicha guruhlarga ajratishimiz mumkin: • Arifmetik operatorlar • Mantiqiy operatorlar • Ma’lumotlarni uzatish operatorlar • Bayroq-maydonlarni boshqarish operatorlar • Siljitish operatorlar • Zanjir(qator) ustida operatorlar

FASM Editor • Natijani editorsiz xam ko’rish mumkin. Buning uchun .com fayl ustida sichqoncha 2 marta bosiladi. Yoki editorda (play) tugmasini bosib xam ko’rish mumkin.

• Odatda, natija “lip” etib, ko’rishga ulgurmasingizdan oyna yopilib qoladi. Bunda xollarda .com faylning “Свойства” -> “Программа”->”Закрывать окно по завершении работы” dagi belgini olib tashlash kerak.

Дастур командаларига алохида тўхталамиз • ORG 100h – 1-satr. Bu komanda dastur xisoblagichiga 100h qiymatini beradi. .com faylni xotiraga yuklashda DOS berilganlar blokidan keyingi 256 bayt (16 lik s.s.da 100h) joyni ajratadi. Daastur kodi ushbu blokdan keyin joylashtirladi. .com ga kompilyatsiya qilinadigan fayllar ushbu direktivadan boshlanishi kerak. • MOV AH, 02h – 2-satr. Bu komanda 2-operand qiymatini 1-operandga o’zlashtiradi. Yani AH registriga 02h qiymatni yuklaydi. 02h – bu DOS funksiyasi bo’lib, belgilarni ekranga chiqaradi. Aynan bu funksiyani AH registriga yozishga sabab shuki, 21h uzilish komandasi aynan shu registrni ishlatadi. • MOV DL, 41h – 3-satr. «A» belgisining ASCII standarti bo’yicha kodi 41h ni DL registriga yozamiz. • INT 21h – 4-satr. Bu usha yuqorida aytib o’tilgan, AH registrida berilgan DOS tizimli funksiyasini chaqiruvchi uzilish operatsiyasidir. INT 21h – OT bn muloqot qiluvchi asosiy komanda • INT 20h – 5-satr. Bu dasturdan chiqish va boshqaruvni konsol oynasiga uzatish kerakligini OT ga yetkazuvchi uzilish komandasi xisoblanadi.

O'xshashlar

Paskalda dasturlash tili

Paskal dasturlash tili

Delphi dasturlash tili

Java dasturlash tili

Python dasturlash tili