Yerning koinotdagi o’rni - Geologiya - Slaydlar

Yerning koinotdagi o’rni

Yuklangan vaqt:

13.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1172.95703125 KB

Ko'chirib olish

YERNING KOINOTDAGI O’RNI REJA: • 1. QUYOSH SISTEMASINING PAYDO BULISHI. • 2. YER HAQIDA TUSHUNCHA. • 3. YERNING PAYDO BULISHI HAQIDAGI NAZARIYALAR. • 4. XULOSA.

• QUYOSH TIZIMI , QUYOSH SISTEMASI — QUYOSHNING GRAVITATSION TAʼSIR MAYDONI ICHIDA HARAKATLANUVCHI OSMON JISMLARI (QUYOSH, SAYYORALAR , SAYYORALARNING YOʻLDOSHLARI , KICHIK SAYYORALAR, KOMETALAR , KOSMIK CHANGLAR) MAJMUI. QUYOSH TIZIMI CHEGARASINING KOʻRINMA OʻLCHAMI PLUTON ORBITASI (TAXMINAN 40 A.B., Q. ASTRONOMIK BIRLIK ) BILAN ANIQLANSADA, AMMO UNING HAQIQIY CHEGARASI ENG YAQIN YULDUZGACHA (230 MING A.B. GACHA) BOʻLISHI MUMKIN. QUYOSH TIZIMINING UZOQ TASHQI SOHALARI HAQIDAGI MAʼLUMOTLAR QUYOSHGA YAQINLASHUVCHI UZUN DAVRLI KOMETALAR VA SHU SISTEMANI QOPLAGAN KOSMIK CHANGLARNI KUZA-TISHDAN OLINADI. QUYOSH TIZIMI HUDUDIDAGI HAR QANDAY JISM HAM QUYOSH TIZIMIGA KIRAVERMAYDI. QUYOSHNING TAʼSIR DOIRASIDAGI HAR BIR JISMNING QUYOSH TIZIMIGA KIRISHI UCHUN AVVALO UNING MUSBAT KINETIK VA MANFIY POTENSIAL ENERGIYALARINING YIGʻINDISI, YAʼNI TOʻLA ENERGIYASI MANFIY BOʻLISHI KERAK. BUNDAJISM QUYOSHNINGTORTISHISH KUCHINI YENGA OLMAY, QUYOSH TIZIMI DOIRASIDA QOLADI. BUNING UCHUN QUYOSH TIZIMIGA TEGISHLI JISMLARGA QUYOSHNING TORTISHISH QUCHI TAʼSIRI BOSHQA YULDUZLARNIKIGA NISBA-TAN ORTIQ BOʻLISHI KERAK.

• PLANETALAMING PAYDO BO'LISHI TO'G'RISIDAGI DASTLABKI TASAVVURLAR ANTIK DAVRDAYOQ VUJUDGA KELGAN. BIROQ ANTIK DAVR OLIMLARINING BU SOHADA ERISHGAN MUVAFFAQIYATLARI BUTUN O'RTA ASR DAVOMIDA UNUTILIB KETDI. CHUNKI O'RTA ASRLARDA O'TAKETGAN REAKSION DINIY QARASHLAR HUKMRONLIK QILDI. XUDOGA KO'R-KO'RONA ISHONISHNI TARG'IB QILUVCHI HAR TURLI DINLAR (XRISTIAN, ISLOM VA BOSHQALAR) O'Z MAZMUNI BILAN EMING PAY DO BO'LISHI, TUZILISHI VA UNING TARAQQIYOTINI TO'G'RI IZOHLAMADILAR, BU HAQDAGI HAQIQATNI ESA TURLI YO'LLAR BILAN BUZIB KO'RSATDILAR. SHUNING UCHUN TURLI DIN VAKILLARI BU MASALA HAQIDA TO'G'RI FIKR YURITGAN MATERIALIST OLIMLARNI JUDA QATTIQ TA’QIB OSTIGA OLDILAR. O'ZBEK ASTRONOM OLIMI ULUG'BEK (U BIRINCHI BO'LIB SAMARQANDDA OBSERVATORIYA QURGAN), POLYAK OLIMI N. KOPEMIK, ITALIYALIK G. GALILEY, J. BRUNO KABI BUYUK OLIMLAR OLAMNING GELIO TSENTRIK SISTEMASINI KASHF ETGANLIKLARI VA TARG'IB QILGANLIKLARI UCHUN RUHONIYLAR ULAMI QATTIQ JAZOLAB O'LDIRDILAR.

• BIROQ HECH NARSA KISHILIK JAMIYATINI VA UNDAGI KISHILAMING TABIATGA BULGAN MUNOSABATLARI TARAQQIYOTINI TO'XTATA OLMADI. DIALEKTIK METOD, TABIAT VA JAMIYAT HAMMA VAQT RIVOJLANISHDA MIQDOR O'ZGARISHIDAN SIFAT O'ZGARISHIGA O'TADI, DEB TUSHUNTIRADI; UMUMAN OLGANDA EMING PAY DO BULISHI HAQIDAGI GIPOTEZALAR TADRIJIY TAKOMIL ETDI VA ETMOQDA. XVIII ASRNING O'RTALARIDA YASHAB IJOD ETGAN NEMIS FILOSOFI I. KANT: «QUYOSH VA PLANETALAMI HOSIL KILGAN MATERIYALAR HOZIRGI QUESH SISTEMASI JOYLASHGAN CHEGARADA SIYRAK TARQALGAN VA TARTIBSIZ HOLDA HARAKAT QILGANLAR», DEYDI. I. KANT OSMON BO'SHLIG'IDAGI ZARRACHALAR O'ZARO TORTISHISHI NATIJASIDA BIR MARKAZDA TUPLANIB QUYUQLASHGAN VA HOZIRGI QUYOSHNING PAY DO BO'LISHIGA SABAB BULGAN, QUYOSH ATROFIDA AYLANIB QOLGAN JISMLAR ESA HOZIRGI PLANETALAMI VUJUDGA KELTIRGAN DEGAN XULOSAGA KELDI.

• I. KANTNING MATERIYALAMING TARQALISHI SIYRAK VA XARAKATI TARTIBSIZ BULGAN DEYISHI TUG'RI BO'LSA-DA, U MATERIYANING MARKAZGA TO'PLANISHI VA HARAKATINI MEXANIK QONUNIYATLAR ASOSIDA TO'G'RI TUSHUNTIRIB BERA OLMADI. KANTNING QUYOSH VA QUYOSH SISTEMASINING KELIB CHIKISHI TO'G'RISIDAGI GIPOTEZASIDAN BIR OZ FARQ QILADIGAN GIPOTEZANI FRANSUZ ASTRONOMI PER SIMON LAPLAS 1795 YILDA TAKLIF QILDI. P.S. LAPLAC FARAZ QILISHICHA, BIZNING QUYOSH SISTEMAMIZ DASTAVVAL, AYLANUVCHI G'OYAT SIYRAK, QIZIGAN TUMANLIKDAN IBORAT BO'LIB UNING MARKAZIDA TUMANLIKNING O'ZAGINI TASHKIL ETUVCHI JUDA QUYUQ GAZSIMON MODDALAR ZICH HOLATDA TO'PLANGAN. BU TUMANLIK TOBORA SOVISHI VA SIQILISHI BILAN UNING AYLANISH TEZLIGI KUCHAYGAN, SHUNING NATIJASIDA AYLANUVCHI GAZSIMON MODDALAR MARKAZDAN QOCHMA KUCH TA’SIRIDA YASMIQ SHAKLINI OLGANLAPLAS FIKRICHA QUYOSH SISTEMASIDAGI PLANETALAMING PAYDO BO'LISH SXEMASI: GAZSIMON TUMANLIKNING AYLANISHI; YASMIQ SHAKLIGA KELISHI; GAZSIMON HALQAGA AJRALISHI.MODDALAR MARKAZDAN QOCHMA KUCH TA’SIRIDA YASMIQ SHAKLINI OLGAN

• TUMANLIK SOVIGACH, SIQILISHI NATIJASIDA UNING AYLANISHI YANA HAM KUCHAYADI VA MODDALAMING BIR-BIRIDAN QOCHISH PROTSESSI KUCHAYA BORADI VA NIHOYAT MARKAZDAN QOCHMA KUCHLAR TORTISH KUCHIDAN USTUN KELGACH, TUMANLIKDAN TURLI VAQTDA GAZSIMON HALQALAR AJRALIB CHIQIB KETA BOSHLAGAN. BU GAZSIMON HALQALAR QUYOSH EKVATORI TEKISLIGIDA O'Z O'QI ATROFIDA VA TUMANLIK ATROFIDA AYLANAR EKAN, AYRIM QISMLARGA AJRALIB KETADI, AJRALIB CHIQQAN MODDALAR TOBORA ZICHLASHADI VA SHARSIMON HOLGA KELADI, YA’NI PLANETALAR, JUMLADAN ER HAM PAYDO BO'LADI. P.S. LAPLASNING FIKRICHA, TUMANLIKNING MARKAZIY SHARSIMON YIRIK QISMI HOZIRGI HAYOT MANBAI — QUYOSH, UNDAN AJRALIB CHIQQAN HALQALAR ESA SAYYORALAR (ER VA BOSHQALAR) VA ULARNING YO'LDOSHLARINI VUJUDGA KELTIRGAN. P. S. LAPLAS YUQORIDAGI GIPOTEZANI QUYIDAGI YETARLICHA ISBOTLANMAGAN MA’LUMOTLARGA SUYANIB VA O'SHALAR ASOSIDA YOZGAN EDI.

• 1) QUYOSH SISTEMASIDAGI SAYYORALAR QUYOSH MASSASINING 1/700 QISMIGA TO'G'RI KELADI; 2) QUYOSH EKVATORI (TEKISLIGI) HAMMA SAYYORALAMING VA ULAR YO'LDOSHLARINING ORBITALAR TEKISLIGIGA TO'G'RI KELADI; 3) QUYOSH QAYSI TOMONGA AYLANAYOTGAN BO'ISA (O'Z O'QI ATROFIDA), PLANETALAMING HAMMASI HAM O'Z O'QI ATROFIDA VA QUYOSH ATROFIDAN SHU TOMONGA QARAB AYLANADI; 4) SAYYORALAMING YO'LDOSHLARI SAYYORA AYLANADIGAN TOMONGA QARAB AYLANADI; 5) SAYYORALARDAN BIRI — SATURN EKVATOR TEKISLIGIDA YUPQA LENTADEK SAYYORA-HALQASI O'RAGAN HOLDA HARAKAT QILADI. P.S. LAPLAS GIPOTEZASIGA UZOQ VAQTLARGACHA (100 YIL) HECH QANDAY SHUBHA TUG'ILMADI. KEYINGI DAVRLARDA FAN TARAQQIY ETIB, ASTRONOMLAR JUDA KATTALASHTIRIB KO'RSATADIGAN TELESKOPLAR YORDAMI BILAN PLANETA VA ULAMING YO'LDOSHLARINI KATTA VA YAQQOL KO'RADIGAN BO'LCHUNKI PLANETALAMING HARAKAT YO'NALISHI VA TEZLIGI P.S. LAPLAS AYTGANICHA BO'LIB CHIQMADI. 1815 YILLARDA, HATTO LAPLAS HAYOTLIGIDAYOQ, URAN PLANETASINING 4- YO'LDOSHI PLANETANING EKVATORIAL TEKISLIGI BO'YICHA EMAS, BALKI UNING EKVATORIGA TIK AYLANISHI ANIQLANGAN EDI. SHUNGA O'XSHASH BIR QANCHA YANGI MA’LUMOTLAR ANIQLANGANDAN SO'NG LAPLAS GIPOTEZASI O'Z KUCHINI YO'QOTA BOSHLADI.GANDAN SO'NG P.S. LAPLAS GIPOTEZASIGA SHUBHA TUG'ILA BOSHLADI.

• P.S. LAPLAS GIPOTEZASI I. KANT GIPOTEZASIGA O'XSHAYDI, LEKIN ULAR BIR-BIRIDAN BEXABAR SHU GIPOTEZANI YARATGANLAR. I. KANT MATEMATIK BO'LMAGANI UCHUN O'ZINING YARATGAN GIPOTEZASIDAGI BU DALILLARNI HISOBLAB CHIQIB ISBOT QILMAGAN VA HECH QANDAY MATEMATIK TEKSHIRISHLAR O'TKAZMAGAN. P.S. LAPLAS GIPOTEZASI ESA GO'YO I. KANT GIPOTEZASINI TO'LDIRGAN. SHUNING UCHUN BU IKKI GIPOTEZA BIRGALIKDA KANT VA LAPLAS GIPOTEZASI DEB YURITILADI. BIROQ LAPLAS GIPOTEZASI HAM MATEMATIK JIHATDAN ANCHA KUCHSIZ O'SHA ZAMONGAGINA XOS EDI, HOZIRGI XX ASRDA ESA UNING KO'P KAMCHILIKLARI SOVET ASTRONOMLARI VA ASTROFIZIKLARI TOMONIDAN ANIQLANIB, UNING FAKT VA RAQAMLARI NOTO'G'RI BO'LIB CHIQDI. SHUNDAY BO'LSA-DA, KOSMOGONIYA FANI KLASSIKLARINING GENIAL FIKRLARI FANNING TARAQQIY ETISHIDA G'OYAT KATTA ROL O'YNADI VA OSMON JISMLARI MODDIY NARSADIR VA ULAR ALBATTA EVOLYUTSION O'ZGARIB BORADI, DEGAN G'OYANI TASDIQLADI. ENGELS O'ZINING «TABIAT DIALEKTIKASI» ASARIDA KANT VA LAPLAS GIPOTEZASINI QOTIB QOLGAN DUNYOQARASHGA BIRINCHI BO'LIB RAHNA SOLGAN GIPOTEZA DEB ATADI.

• KOSMOGONIYA SOHASIDA QILINGAN BUNDAY KATTA MUVAFFAQIYATLI ISHLAR AKADEMIK O.YU. SHMIDTNING 1944 YILDAGI KOSMOGONIYA NAZARIYASIDA ZAMIN BO'DIB XIZMAT QILDI. O.YU. SHMIDT GIPOTEZASIGA KO'RA, ERIMIZ VA PLANETALAR HECH QACHON OLOVDEK QIZIGAN OSMON JISMI BO'LGAN EMAS (PAYDO BO'LISHINING BOSHLANG'ICH DAVRIDA). U QACHONLARDIR, GALAKTIKAMIZ SISTEMASIDAGI TUMANLIKLAR TO'PLAMIDAN (BULUTSIMON, MAY DA CHANG, TO'ZON MATERIALLARIDAN) IBORAT BO'LGAN. QUYOSH GALAKTIKA BO'YLAB HARAKATLANISHI NATIJASIDA UNING ATROFIGA TUMANLIKLAR YIG'ILIB, TARTIBSIZ HARAKATDAN TARTIBLI HARAKATGA O'TA BOSHLAGAN, YA’NI KICHIK ZARRACHALAR BIR-BIRLARIGA QO'SHILIB KATTALASHGAN. VAQTLAR O'TISHI NATIJASIDA BU JINSLAR TO'PLAMI O'Z O'QI VA QUYOSH ATROFIDA AYLANADIGAN BO'LIB QOLGAN. PAYDO BO'LGAN BU SAYYORALAR QUYOSHDAN HAR XIL UZOQLIKDA JOYLASHISHI, BIR-BIRLARINI VA YO'LDOSHLARINI TORTIB TURISHI HAM TASODIFIY BIR HOI EMAS, ULAR SAYYORALAMING PAYDO BO'LISH TARIXIGA BOG'LIQDIR. HOZIRGI VAQTDA HAM SAYYORALARGA HAR XIL KATTA-KICHIK OSMON JISMLARI (ULARNING TORTISH KUCHI NATIJASIDA) KELIB QO'SHILMOQDA, MASALAN, BIZ YASHAB TURGAN PLANETA — YERGA HAR YILI 5000—7000 TAGACHA METEORIT TUSHIB TURADI (O.YU. SHMIDT) VA ER ULAR HISOBIGA «SEMIRADI».

• AKADEMIK SHMIDT KO'P YILLIK TEKSHIRISHLARI NATIJASIDA SHUNDAY FIKRGA KELDI. O'TGAN ASRLARDAGI KOSMOGONISTLAR (LAPLAS) QUYOSH HALQALARI PLANETALARDAN HOSIL BO'LGAN, PLANETALAR QUYOSHNING 1/700 INI TASHKIL QILADI, DEGAN EDILAR. LEKIN PLANETA VA ULARNING YO'LDOSHLARINING HARAKAT YIG'INDISI HAM QUYOSH HARAKATINING 1/700 INI TASHKIL ETADIMI YOKI YO'QMI, UNI HISSBLAB CHIQMAGAN EDILAR. O.YU. SHMIDT PLANETALAR VA ULARNING YO'LDSSHLARINING HARAKAT YIG'INDISI 1/700 EMAS, BALKI KO'PROQ EKANLIGINI ANIQLADI. XUDDI SHUNGA O'XSHASH BOSHQA HARAKAT YO'NALISHLARINI VA PROTSESSLARINI MATEMATIK USULDA TEKSHIRILISHI NATIJASIDA U SHUNDAY MUVAFFAQIYATGA ERISHDI. SOVET OLIMLARI TSMONIDAN ISHLAB CHIQILGAN GIPOTEZA HAR QANDAY G'ARBIY KAPITALISTIK MAMLAKATLARDAGI «HALOKATLI» VA BOSHQA GIPOTEZALAMING NOTO'G'RI EKANLIGINI ISBOT ETIB, HOZIRGI VAQTDA NAZARIYAGA AYLANMOQDA. SHUNDAY QILIB, O.YU. SHMIDT PLANETALAMING PAYDO BO'LISHINI BIRDAN EMAS, BALKI ENG KICHIK SOVUQ MATERIALLARNI QUYOSH HARAKATI VA TORTISH KUCHI TA’SIRIDA UZOQ— MILLIARD YILLAR MOBAYNIDA BIR - BIRIGA BIRLASHIB, MIQDOR O'ZGARISHLARI SIFAT O'ZGARISHLARIGA O'TISHI YO'LI BILAN RO'Y BERISHINI DIALEKTIK MATERIALIZM ASOSIDA HAL QILIB BERDI. SHUNING UCHUN HAM BU GIPOTEZA DUNYO OLIMLARIGA MANZUR BO'LMOQDA.

Kant va Laplas gipotezasi Nemis filosofi Kant 1775 yilda Kuyoshsistemasidagi planetalarning kosmik tumanlikdan paydo bulganligi tugrisida birinchi gipotezani bayon etjdi. Kantdan biroz keyinrok fransuzfizigi Laplas Kuyosh sistemasining paydo bulishi tugrisida ancha batavsil va ma'nolirok gipoteza chikardi. Kuyosh sistemasi dastavval kizigan, juda siyraklangan tumanlikdan iborat bulib , barcha planetalar orbitalari doirasidan ancha tashkariga tarkalgan bulgan. Tumanlikning markazida asta sekin yadro xosil bulib keyinchalik bu yadrodan Kuyosh vujudga kelgan. Bu tumanlik uz uki atrofida aylangan, shuning natijasida ikki tomoni pachaklangan dumalok shaklga kirgan. Tumanliklarning asta sekin sovishi bilan uning zarralari markazga yakinlashgan, massa zichlanib tezirok aylana boshlagan. Bora- bora aylanish tezligi markazdan kochish kuchi tortish kuchidan zurayib ketishi mumkin edi, ayniksa ekvatorda shunday bulishi mumkin, chunki ekvatorda markazdan kochish kuchi eng kupdir, tortuv kuchi esa kam. Natijada ekvator tekisligidagi tumanlikning zarralari markaziy jismdan konsentrik xalklarday aylanib chikish lozim edi, shunda xar bir xalka, xalkaning ajralish paytidagi markaziy massa tezligi bilan aylanishi lozim edi.

• DJINS GIPOTEZASI XX ASRNING BIRINCHI YARMIDA DJINS GIPOTEZASI JUDA MASHXUR EDI, BU GIPOTEZA BIRINCHI MARTA 1919 YILDA BAYON ETILGAN. BU GIPOTEZANING MOXIYATI SHUNDAN IBORAT: KUYOSH SISTEMASIDAGI PLANETALAR FARK KILGAN TUMANLIKNING XALKALARIDAN EMAS, BALKI KUYOSHDAN XOSIL BULGAN. BU XODISA SHUNDAY RUY BERISHI MUMKIN EDI. KUYOSH YONIDAN KUYOSHDAN XAM KATTAROK BIR YULDUZ UTGAN BULISHI MUMKIN. NATIJADA BIR-BIRIGA YAKIGLASHISH BOSHLAGANLIGI BOSHLANGANLIGI TUFAYLI KUYOSHDAN BAXAYBAT «KABARISH TULKINI» KUZGALGAN, IKI OSMONIY JISMNING YAKINLASHGAN BU TULKIN ORTA BORGAN. JISMLAR TOBORA YAKINLASHGANDA, KABARIB CHIKKAN URGACHLAR PORTLAGAN NATIJADA IKKITA PROTUBERANES PAYDO BULGAN. BIR PROTUBERANES UZGA YULDUZ TOMONGA, IKKINCHI PROTUBENES TESKARI TOMONGA KARAB OTILIB CHIKKAN . KUYOSHDAN UZILIB KOLGAN PROTUBERANESLAR PLANETA VA ASTEROIDLARNI XOSIL KILGAN. SHUNDAN KEYIN PLANETA VA ULARNING YULDOSHLARI TAXMINAN LAPLAS GIPOTEZASIDAN FARAZ KILINGAN TARTIBDA TARAKKIY ETGAN. • O.YU.SHMIDIT GIPOTEZASI. KUYOSH SISTEMASIDAGI PLANETALARNING PAYDO BULISHI TUGRISIDAGI ENG YAKIN GIPOTEZA O.YU.SHMIDIT GIPOTEZASIDARI. BU GIPOTEZA 1946 YILDA BOSILIB CHIKARILDI. • ENG YAKIN MA'LUMOTLARGA KURA, SOMON YULI (GALAKTIKA) YULDUZLARI GALAKTIKA MARKAZINING TEVARAGIDA ELIPSIMON ORBITALAR BUYICHA XARAKATLANADILAR. GALAKTIKA YULDUZLARIDAN TASHKARI, BEXISOB BULGAN «KORA RANG» TUP-TUP JISMLARNING UYUMLARI BOR, BULAR CHANGDAN VA YER YUZASIGA TUSHIB TURADIGAN METIORITLAR SINGARI ZARRACHALARIDAN IBORAT. O.YU.SHMIDIT GIPOTEZASIGA KURA «KUYOSH UZINING GALARKTIK XARAKATIDA» BIR ZAMONLAR «KORA RANG» JISMLAR UYUMIGA DUCH KELGAN. SHUNDAY JISMLARNING BIR KISMI KUYOSH UZI BILAN OLIB KETGAN, BU JISMLAR KUYOSH TEVARAGIDA BIR TUP METEORITLARGA BIRLASHGAN. KEYINCHALIK XARAKATLANAYOTGAN METEORLAR BIR BIRIGA URILGAN, KICHIK METEORITLAR KATTA METEORITLARGA KELIB KUSHILGAN, NATIJADA PLANETALAR VUJUDGA KELGAN. •

• ER YUZASI MERIDIAN YOYINING UZUNLIGI EKVATORDA QUTB DOI-RASIGA NISBATAN QISKAROKDIR. MERIDIAN YOYINING BIR GRADUS UZUNLIGI EKVATORDA 110,9 KM, PARIJDA 111,3 KM, QUTB DOIRASIDA 111,9 KM. YER QUTBLARIDA BIR OZ QISILGAN BO’LIB, QUTB O’QLARI UZUNLIGI 12714KM, EKVATOR BO’YICHA DIAMETR 12756 KM, RADIUSI 6371,221 KM TENG. DEMAK, YERNING SIQIQLIGI 12 KM NI TASHKIL ETADI. KEYINGI VAQTLARDA OLIB BORADIGAN ANIQ O’LCHASH ISHLARI YERNING ELLIKSOYID SHAKLIGA YAQIN EKANLIGINI KO’RSATADI. AGAR EKVATORIAL VA QUTBIY O’QLARNING UZUNLIGIDAGI FARQNING KICHIK EKANLIGINI XISOBGA OLSAK, BUNDAY ELLLIKSOYIBNI SFEROIP DEB ATASH MUMKIN. LEKIN YER YUZASI BIZGA MA'LUM BO’LGAN BIROR GEOMETRIK SHAKLIGA TUG’RI KELMAYDI. XIMOLOY TOG’IDAGI JOMOLUNGMA CHO’QQISINING BALANDLIGI OKEAN YUZASIDA 8848 M, TINCH OKEANING ENG CHUKUR JOYI 11521 M EKANLIGINI VA YER YUZASI RELYEFI O’ZGARISHINING QARIYB 20 KM DAN OSHIQLIGINI XISOBGA OLSAK, U O’ZIGA XOS GEOID SHAKLIGA EGA EKANLIGINI KO’RAMIZ. YER YUZASI 510 MLN.KM2,XAJMI 1,083 * 1012 KM3, MASSASI 5,974 * 1027 GR, O’RTACHA ZICHLIGI 5,52GG`SM3 GA TENGDIR. YER ICHKI QISMINING TUZILISHINI VA TARKIBINI TUZATISH YULI BILAN ANIQLAB BO’LMAYDI, SHUNING UCHUN XAM U BIL VOSITA GEOFIZIK, SEYSMOLOGIK, GRAVIYMETRIK VA ASTRONOMIK USULLAR YORDAMIDA ANIQLANADI. YER YUZASIDA TEZ-TEZ UCHRAB TURADIGAN MODDALARNING O’RTACHA ZICHLIGI 2,7 GG`SM3, BU ESA YERNING O’RTACHA ZICHLIGIDAN KAMROQDIR.

• XULOSA • O’ZBEK OLIMLARINING GIPOTEZASI CHET EL OLIMLARINING GIPOTEZASIDAN SHU BILAN FARQ QILADIKI, BU GIPOTEZA ERNING KEYINGI DAVRLARDA QANDAY QILIB ISISHINI, VULKAN VA FOYDALI QAZILMALAMING HOSIL BO'LISHINI, NIHOYAT, YERNING TUZILISHI, TARAQQIYOT TARIXINI O'RGANISHGA KATTA YORDAM BERDI. AYRIM HAL BO'LMAGAN MASALALARNI HAL QILISHDA U KATTA ROL O'YNAMOQDA, MASALAN, METEORITLAR TARKIBINING YER TARKIBIGA O'XSHASHLIGINI ANIQLASHDA VA YER MODDALARINING SARALANISHINI TUSHUNTIRISHDA VA ERGA METEORIT URILISHIDAN HOSIL BO'LGAN RELEFLARNI ANIQLASHDA BU GIPOTEZA MUHIM AHAMIYATGA EGADIR.

FOYDALANGAN ADABIYOTLAR ROYXATI 1. SHORAXMEDOV .SH.SH «UMUMIY GEOLOGIYA VA TARIXIY GEOLOGIYA»“GEOLOGIYA VA GEOMORFOLOGIYA” BARKAMOL FAYZ MEDIA NASHRIYOTI TOSHKENT 1 2019 –YIL 369 BET ; INTERNET SAYTLARI.

O'xshashlar

Yerning ichki tuzilishi. Geosferalar

Yerning ichki tuzilishi va geosferalar

Eratosfenning Yer kattaligini o‘lchash usuli. Yerning tashqi qobiqlari

Geoxronologiya haqida tushuncha. Yerning yoshini aniqlash va rivojlanish tarixi

Yerning ichki tuzilishi va geosferalar tog’ jinslari hamda minoralar