Inklinometriya va qatlam naklonometriyasi - Geologiya - Slaydlar

Inklinometriya va qatlam naklonometriyasi

Yuklangan vaqt:

05.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4067.603515625 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Inklinometriya va qatlam naklonometriyasi

Inklinometriya va qatlam naklonometriyasi Reja: 1. Inklinometriya 2. Inklinometriya dalillarini talqin qilish 3. Qatlam naklonometriyasi 4. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati.

Inklinometriya O Inklinometriya – soʼzma soʼz tarjimasi (lotinchadan inclino – qiyalik va grek. metreo oʼlchayman), fransuz.- inclinometre; (ingliz.- inclinometer) zenit burchagi va qiyshashish azimutini aniqlash asbobi. Inklinometriya oʼlchov ishlari bevosita ikki guruhda oʼlchashga asoslangan; ogʼirlik kuchi va geomagnit maydoni, qiyalikni oʼlchashda foydalaniladigan usullar: oriyentirlash - yuzada radiolokatsion, magnitometrik, usullar va boshqa toʼgʼridan toʼgʼri azimutni oʼlchashlar orqali amalga oshiriladi. Аsosiy asboblarda magnit strelkasi bilan, induksion bussol bilan yoki giroskopik asbob bilan qiyalikni oʼlchovchi elektromagnitli yoki elektrolitik asboblar quduqqa tushiriladi. Oʼlchovlar toʼgʼridan toʼgʼri (mexanik, foto qayd qiluvchi, elektrometrik va boshqa usullar) yoki masofadan turib (yer yuzasida) masalan; KIT-60 asbobi yordamida amalga oshiriladi. Chuqurlik asbobini boshqarish masofadan karotaj kabeli orqali amalga oshiriladi (1 a, b – rasmlar).

O Asbob kabel yordamida tepaga koʼtarilib qayd qilish boshlangach dastaklar quduq devori boʼylab harakatlanadi, dastaklar quduq devori siqilgan paytda dastaklar asbob tomon yaqinlashadi, quduq devori kengaygan paytda dastaklar asbobdan uzoqlashadi ushbu oʼzgarishlar karotaj stansiyasida qayd qilinadi. Kavernometriya tadqiqotlari natijasida qayd qilingan egri chiziq kavernogramma deb ataladi. Kavernogrammalarni talqin qilishda gorizontal miqyos boʼyicha sanoqlar mm (yoki sm) larda olinadi. Quduqlar devori sementlangan (yoki quvurlar bilan mustahkamlangan) da kavernogrammalar toʼgʼri chiziq shaklida boʼlishi mumkin, sababi mustahkamlovchi quduq quvurlari tekis va silliqligidir.

1-rasm. a- KIT - 60 asbobi va uning yozuv (oʼlchovlarni qayd qilish) nuqtasi; bKIT-60 asbobi va uning yer ustidagi boshqaruv pulti KIT-60 asbobining ba’zi bir texnik xususiyatlari

O Zenit burchagi oʼlchovlari vertikal yoʼnalishdan ogʼish chegarasi 0-50 °C gacha boʼlgan oraliq qiymatlarda, azimut burchagi – 0-360 °C gacha. Zenit burchak ogʼishi oʼlchovlar xatoligi: ±5° C dan ortiq emas. IEM markali inklinomet asboblari - 10 dan +80 °C gacha haroratda 20 dan 50 MPa bosimda ishlay oladigan 36, 42 va 60 mm o’lchamdagi uch xil variantdagi asboblari mavjud. IEM-36 asbobi har qanday bir tomirli yoki uch tomirli geofizik kabelda (TU 16.K64.01-88 uzunligi 5 km gacha boʼlgan) ishlashi mumkin. Maʼlumotlar sonli-impuls kodli shaklda kabel orqali uzatiladi (2-rasm)

O Mahalliy normal magnit maydonli mustahkamlanmagan (quvursiz) burgʼi quduqlarida masofadan boshqariluvchi (yer usti pulti bilan boshqariluvchi) elektrik inklinometrlar yoki fotoinklinometrlar qoʼllaniladi, quvurlar bilan mustahkamlangan burgʼi quduqlarida inklinometriya tadqiqotlari oʼtqazilganda esagiroskopik inklinometrlar qoʼllaniladi. Masofadan turib boshqariluvchi (yer usti pulti yordamida) ИSH-4, КIТ, ИF-6, MI-30 va boshq.). giroskopik inklinometrlardan ИG-50, ИG-32 va boshq. qoʼllaniladi.

2-rasm. Kavernometrni etalonlash halqalari 2-rasm. IEM-36 inklinometr asbobi va uning yer ustidagi boshqaruv pulti

3-rasm. KIT va KITA inklinometrlarining asosiy maxanik qismi. 1- podshimnik; 2- kontaktli halqa kollektori, 3- kollektor; 4-magnitli o’q; 5- prujinali kontaktlar; 6- azimutal reoxord; 7- kontaktli halqa; 8- o’tkir uchli ilgak; 9-yukli bussol; 10- yoy shaklidagi richag; 11– shovun (отвес); 12– burchak datchigi tok o’tkazuvchi kabel; 13 – shovun strelkasi; 14 – burchakli reoxord; 15– yuk; 16 – markaziy o’q ramkasi.

Inklinometriya dalillarini talqin qilish O Hozirgi kunga kelib inklinometriya dalillarini talqin qilishda ham qayta dasturlaridan keng foydalaniladi. Masalan inklinometriya bo’yicha quduq yo’nalishini ma’dan konlarida Micromine dasturida, neft va gaz konlarida esa Petrel dasturlarida Z o’qi bo’yicha aks ettirish mumkin. 90a-rasmda inklinometriya maʼlumotlarini maxsus qayta ishlovchi dasturlarda talqin qilish boʼyicha 3D-oʼlchamli blok modelda namuna koʼrsatilgan uchta burgʼi qudugʼining yoʼnalish burchagi va joylashish oʼrni koʼrsatilgan. Buning uchun burgʼi qudugʼining joylashish oʼrni kordinatalari, altitudasi chuqurligi va ushbu chuqurlik boʼyicha oʼtqazilgan oʼlchovlarning son qiymati zarur. Talqin qilish natijasida tasvirlanganidek quduqlarning shimoliy meridianga va bir biriga qanday yo’nalishda va holatda burgʼilanganligini koʼrishimiz mumkin.

O 4b– rasmda maxsus qayta ishlash dasturida inklinometriya oʼlchovlari 3D – oʼlchamli talqini tasvirlangan. burgʼi qudugʼining vertikal holati va boshqa rangda quduq stvolining quduq tubiga(забой) tomon vertikal va shimoliy meridianga nisbatan ogʼishi mumkin boʼlgan yoʼnalishlari boʼyicha har–xil ranglarda yoʼnalish o’qi tasvirlangan. 5- rasmda inklinometriya tadqiqotlari natijasida (odatda har 10 metrda) sanoq olinadi. Quduqning yoʼnalishi markaziy oʼqiga nisbatan sharqiy tarafga yoʼnalganligini koʼrishimiz mumkin. Ba’zi hollarda maʼdan konlaridagi quduqlar ma’dan tanasining yo’nalishiga perpendikulyar yo’nalishda qiya burchak ostida burgʼilanadi.

4-rasm. Inklinometriya ma’lumotlari bo’yicha quduq yo’nalishining uch o’lchamli kubda aks etishi

Maʼdan konlarida oʼtqaziladigan inklinometriya tadqiqotlarida oʼlchovlar inklinometriya blankasiga har oʼn metrda asbobni pastga tushirib sanoqlar olinib yozib boriladi. Quduq tubiga tushib borgach esa karotaj kabeli tarang tortib oxirgi sanoq olinadi. Kabel yordamida asbobni tepaga koʼtarishda esa har oʼttiz yoki ellik metrdan nazorat sanoqlari olinadi 5-rasm

Nazorat sanoqlari asbobni quduqqa tushirayotganda olingan sanoqlar qiymati bilan bir xil boʼlsa inklinometr toʼgʼri ishlayotganligi ishonchli boʼladi. Baʼzi bir inklinometrlarda qayd qilish nuqtasi asbobning past qismiga nisbatan teparoqda joylashganligi sababli burgʼi quduq chuqurligidan bir ikki metrgacha farq qilishi mumkin. Neft va gaz konlarida ham maʼlum bir maqsadda turli xil burchak ostida qiya (наклонный) yoʼnalishda yoki dastavval vertikal yoʼnalishda keyin esa qiya maqsadli yoʼnalish boʼylab quduq burgʼilanishi mumkin. Shuni taʼkidlash kerakki, ayniqsa maʼdan konlarini tadqiq qilishda burgʼilanuvchi quduqlarda turli xil togʼ kon ishlanmalari burgʼilash quvuri(kolonna) siqilib qolishi mumkin, bunday hollarda esa ushbu kolonnani olishni yoki burgʼilashni davom ettirish imkoni boʼlmay qoladi

O Ushbu texnik avariya holatidagi quduqda inklinometriya oʼtqazishning imkoni boʼlsada inklinometr asboblarining koʼplab modifikasiyalari, modellari azimut (shimoliy meridianga nisbatan) sanoqlarini olishda magnit mili asosida ishlaganligi sababli azimut oʼlchovlarini olib boʼlmaydi. Bunday hollarda esa temir quvur ichida quduqning faqat vertikal yoʼnalishga nisbatan ogʼish (zenit) burchagini oʼlchay oladi. Quvurli quduqlarda yoki temir va katta ferromagnetik xususiyatiga ega boʼlgan foydali qazilma konlarni burgʼilashda esa Giroskopli IG (inklinometr giroskopicheskiy)-2, IG- 50, IG-70 inklinometrlari qoʼllaniladi.

O Inklinometrlar birbiridan diametri va oʼlchash ishlarini olib borish uchun chuqurligi bilan farqlanadi. Kata chuqurlikda ishlashga moʼljallangan inklinometrlar yuqori haroat va bosimga chidamli boʼladi. Quduqlar texnik holatini tekshiruvchi KIT, IEM, IG – asboblaridan tashqari inklinometrlarning SIEL, MIR nomli turlari ham mavjud. Yuqoridagi inklinometrlarning barchasi elektr toki yordamida ishlashi sababli elektr inklinometrlar deb ataladi. Bulardan tashqari ogʼish burchagini va egilish magnit azimutini kinoplyonkaga olib oʼlchaydigan inklinometrlar ham mavjud. Bunday inklinometrlar fotoinklinometrlar deb ataladi.

O Bulardan IF-6 fotoinklinometr neft va gaz foydali qazilma konlarini burgʼilash vaqtida, elektr inklinometr oʼlchovlarini o’tkazishda qoʼllaniladi. Giroskopli inklinometrlarda magnit azimutini va ogʼish burchagini oʼzgarishi giroskop aylanma oʼqiga nisbatan oʼlchanadi. Fotoinklinometrlarda esa ogʼish burchagini va magnit azimutining oʼzgarishini kinoplyonkaga olinadi. Inklinometr bilan oʼlchangan natijalar jadvalga yoziladi. 6-rasmda USI-2 inklinometrni graduirovka (etalonlash) uchun moʼljallangan stol koʼrsatilgan. Stol 3 ta oyoqli asosga oʼrnatilgan boʼlib, stol ustki qismida gorizontal va doira shaklidagi adilak joylashgan. Stol etalonlashdan oldin adilaklar stol oyoqlaridagi boltlarni burash yo’li bilan oyoqlar bir-biriga nisbatan tepaga yoki pastga tushirish orqali tekis gorizontal sathga keltiriladi.

Shundan soʼng KIT, IEM, yoki MIR markali inklinometrlardan biri stolga mahkamlanadi va stolda oʼrnatilgan burchak son qiymatininng ko’rsatkichi asbobning boshqaruv pultidagi bilan bir xil qiymatni ko’rsatsa, asbob to’g’ri sanoq olayotganligini anglatadi. Ushbu burchak son ketma ketlikda orttirib boriladi va etalonlash tugatiladi. Etalonlash maʼlum bir muddatda, davriy ravishda o’tkazilib turiladi, masalan har uch oy muddatda bir marotaba oʼtkaziladi. 6-rasm

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati. O 1. SH.S. RADJABOV, A.B. GOIPOV QUDUQLARNI GEOFIZIK TADQIQOTLASH O 2.Тоshmuxamedov B.T.-Umumiy geologiya, Noshir, Toshkent, 2011 O 3.Тоshmuxamedov B.T.-Umumiy geologiya, IMR, Toshkent, 2008. O 4.Dolimov T.N., Troitskiy V.I. – Evolyutsion geologiya. T., Universitet, 2005. O 5.Тоshmuxamedov B.T Umumiy geologiya,Tosh.DTU, 2006 y. O 6.Xolmatov A.X., Sultonmurodov Sh., - Umumiy geologiyadan amaliy mashg‘ulotlar, T. O‘zbekiston, 2002. O 7.Zokirov R.T., Toshmuxamedov B.T. - Umumiy geologiyadan laboratoriya mashg‘ulotlari bo‘yicha metodik qo‘llanma (tog‘ jinslari). T. TashDTU, 2000. O 8. PPT.online.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O'xshashlar

Gidravlik yorishda ishlatiladigan asbob uskunalar

Litosfera

Burg`ulash jihozlari

Neft, gaz, suv chiqarishni, qatlamni suv bosishini, qatlamga suv haydashni kuzatish, hujjatlashtirish va hisobot

Yerning ichki tuzilishi va geosferalar tog’ jinslari hamda minoralar