Shaharlar rivojlanishi urbanizatsiya jaroyoni - Geografiya - Slaydlar

Shaharlar rivojlanishi urbanizatsiya jaroyoni

Yuklangan vaqt:

24.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2229.1669921875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Shaharlar rivojlanishi urbanizatsiya jaroyoni Reja: 1. Tashqi va ichki migratsiyalar 2. Zamonaviy urbanizatsiya 3. Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda urbanizatsiya 4. Shaharlarda aholining tabiiy o’sishi Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

Tashqi migratsiya. Bu bir mamlakatdan ikkinchisiga ko'chib o'tadigan odamlarning doimiy ravishda yoki uzoq muddat yashash joylarini o'zgartirish harakati. Ikki xil migratsiya ajratiladi: ichki migratsiya (odamlar bir mamlakat yoki mintaqa ichida emigratsiya qilishadi) va tashqi migratsiya (odamlar bir mamlakatdan boshqasiga ko'chib ketishadi).

Har yili millionlab odamlar turli sabablarga ko'ra xalqaro chegaralarni kesib o'tadilar. Ba'zilar dam olish uchun, ba'zilari ta'til uchun, ba'zilari biznes uchun chegaralarni kesib o'tishadi. Biroq, sayohatchilarning katta qismi o'z mamlakatlarini immigrant deb atab, orqaga qaytish niyatisiz tark etishadi.

Ularning migratsiyasi sabablari iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy yoki ekologik bo'lishi mumkin. Odatda, ish motivlari muhim rol o'ynaydi va odatda ish joyida ko'chib o'tishga qaror qilish uchun surish va tortish omillari mavjud.

Ichki migratsiya. Bu ijtimoiy voqeadir, bu orqali odamlar o'zlarining kelib chiqish joylaridan o'sha mamlakat ichkarisidagi boshqa shahar, shahar yoki shaharchaga ko'chiriladi. Migratsiya, agar odam muddatsiz harakat qilsa yoki vaqtincha, oldindan belgilab qo'yilgan bo'lsa, doimiy bo'lishi mumkin.

Odamlar yoki guruhlarning bunday ko'chishi, asosan, iqtisodiy yaxshilanishni izlash bilan bog'liq; Biroq, odamni uyidan chiqib ketish to'g'risida qaror qabul qilishiga olib keladigan ko'plab sabablar mavjud (siyosiy, madaniy, ijtimoiy va professional sabablar, boshqalar qatorida).

Migratsiya ixtiyoriy bo'lishi mumkin - agar shaxs o'z manzilini o'zgartirishga qaror qilib, qandaydir yaxshilanishga erishish uchun yoki majburan ko'chib o'tishga majbur bo'lsa; odatda siyosiy yoki harbiy sabablarga ko'ra sodir bo'ladi.

Tashqi va ichki migratsiyalar bilan shaharlar soni va ularda mavjud aholi sonining ko'payishi, ya’ni urbanizatsiya jarayoni uzviy bog'liq. Urbanizatsiyaning geografik mohiyatini quyidagi misollarda ifodalash mumkin. Urbanizatsiyalashgan hududlar Yer quruqlik yuzasining 1 foizdan sal ortiq qismini egallagani holda, bu yerda jahon aholisining 51,7 foiz qismi istiqomat qiladi, yalpi ichki mahsulotning 80 foizi ishlab chiqariladi. Shu vaqtning o'zida atmosfera va gidrosferaga chiqarilayotgan zaharli chiqindi va gazlarning 80 foizi ham ushbu hududlarga to‘g‘ri keladi. Urbanizatsiya jarayoni shaharlar soni va shahar aholisining miqdori hamda ulushining o'sishini, shaharlar bilan bog'liq murakkab tarmoqlar va tizimlarning shakllanishi va rivojlanishini anglatadi

Demak, urbanizatsiya inson hayotida shaharlar ahamiyatining beqiyos oshishini, jamiyatni aholining mehnat qilish xususiyati, turmush tarzi va madaniyatini, ishlab chiqarishni joylashtirish bo'yicha shaharlashishni o'zida aks ettiruvchi tarixiy jarayondir. Urbanizatsiya ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning eng muhim tarkibiy qismlaridan biridir. Zamonaviy urbanizatsiya umumjahon jarayoni sifatida ko'pchilik mamlakatlarga xos bo'lgan uchta umumiy jihatlar bilan ifodalanadi. Shulardan birinchi jihat kam rivojlangan mamlakatlarda shahar aholisi sonining yuqori sur’atlarda o'sishini bildiradi. Dunyoda 1900-yilda mavjud jami aholining salkam 14 foizi shaharlarda yashagan. Bu ko`rsatkich 1950-yilda 29 foizni, 1990- yilda 45 foizni, 2012-yilda 51,7 foizni tashkil etdi.

Ikkinchi jihat - aholi va xo'jalikning, asosan, katta shaharlarda to'planganligi bilan bog'liq. Bunday holat, avvalambor, ishlab chiqarishning xususiyati, uni ilm- fan, ta’lim tizimi bilan bo'lgan aloqadorligi natijasida murakkablashuvi bilan bog`langan. Ma’lumki, katta shaharlar insonlarning ma’naviy va madaniy talablarini to'laroq qondiradi, xilma-xil tovarlar va xizmatlar bilan yaxshiroq ta’minlaydi, mavjud axborot manbalariga yo'l ochib beradi.

Jahonda XX asr boshida aholisining soni 100 mingdan ortiq 150 ta shahar mavjud bo'lib, ularga aholining atigi 5 foizi to'g'ri kelgan. Bunday shaharlarning miqdori 90- yillaming boshida 2,5 mingni tashkil etdi, 2012-yilda esa 4,0 mingdan o'tib ketdi. Ularga tegishli tarzda jami aholining 1/3 va 2/5 qismi to'g'ri keldi. Katta shaharlar ichida aholisining soni 1 mln. dan ortiq bo'lgan yirik va juda yirik shaharlarni alohida ajratish qabul qilingan. XX asr boshida bunday shaharlar soni 10 ta bo'lsa, 80-yillarning boshida 200 dan 2012- yilda esa 450 dan oshib ketdi. Mazkur shaharlar ichida «super shahar»lar (aholisining soni 5 mln. kishidan ortiq) miqdori 90- yillarda 30 tani, 2012-yilda esa 55 tani tashkil etdi. Hozirgi vaqtda ushbu shaharlarda salkam 0,6 mlrd. kishi yoki Yer shari aholisining 10 foizidan ortiq qismi istiqomat qilmoqda.

Zamonaviy urbanizatsiyaga xos uchinchi jihati shaharlar hududining keskin kengayib, yoyilib ketishi bilan bog‘langan. Shaharlar aglomeratsiyalarini o‘zagi vazifasini odatda poytaxtlar, boshqa muhim sanoat markazlari va yirik dengiz portlari bajarmoqda. Juda yirik shaharlar aglomeratsiyalari Tokio, Boston-Vashington, Chikago-Pottsburg, Reyn daryosining o`rta oqimidagi shaharlar atrofida, London-Liverpul, San-Diyego, San- Fransisko, Mexiko, San-Paulo, Nyu-York va Kolkata (soviq Kalkutta) shaharlari atrofida shakllangan. Shularning har birida 12,5 mln. dan 55 mln. gacha aholi istiqomat qiladi. Urbanizatsiyalashgan rayonlar va zonalar, megapolislar ichida Tokaydo, Bosvash Sansan, Chpits megaloposlari alolohida o‘rin egallaydi. Urbanizatsiya jarayoni umumiy xususiyatlaridan tashqari ayrim regionlar va mamlakatlar miqyosida o‘ziga xos xususiyatlar bilan ifodalanadi

Hozirgi vaqtda (2012-yil ma`lumoti) aholisining jami (100%) shahar va shahrchalarda istiqomat qiluvchi mamlakatlar qatoriga Singapur, Monako, Pauru, urbanizatsiya darajasi 90-100% ga teng mamlakatlar qatoriga Argentina, Belgiya, Islandiya, Quvayt, Malta, Qatar, San-Marino, Urugvay, Venesuela kiradi. Shu bilan birga, Yer sharida urbanizatsiya darajasi juda past (25% dan kam) ko`lgan mamlakatlar ham anchagina. Shunday mamlakatlar tarkibini Afg`oniston, Kambodja, Eritriya, Efiopiya, Keniya, Malavi, Nepal, Niger, Papua-Yangi-Gvineya, Shri-Lanka, Svazilend, Uganda tashkil etadi.

 Urbanizatsiya yuqori sur'atlariga qaramay, hozirgi kunda dunyo aholisining yarmi qishloq joylarda istiqomat qiladi. Bundan tashqari, qishloq aholisi 80-90% tashkil etadigan ko'plab davlatlar mavjud. Qishloq aholi punktlari: guruh (qishloqlar, qishloqlar, qishloqlar), tarqoq (fermalar, mayda fermalar) va aralashtirilgan.  2011 yilning to'rtinchi choragida dunyoning aholisi dunyoning 7 milliard aholisi miqdorida o'sdi. Bosqichlar va bosqichlar: Aholi va ekologik o'zgarishlar. BMTning aholi sohasidagi jamg'armasi to'g'risidagi hisobot. Nyu-York, 2011.

Xulosa  Hozirgi kunda dunyoda har 10 shahar aholisidan 7 nafardan 7 nafari rivojlanayotgan mamlakatlarda istiqomat qiladi, bu shuningdek dunyo aholisining 82 foizigacha hisobga olinadi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda 2012-2015 yillarda, 91,5% yoki 171213 kishini to'ldiradigan 187,066 yangi shahar aholisidan kelib chiqadi.  Shu bilan birga, umumiy taqdimotga zid, shaharlardagi qishloq joylardagi migratsiyasini shahar aholisining rivojlanayotgan mamlakatlardagi aholining o'sishida asosiy omil emas. Hozirgi vaqtda tabiiy o'sish shahar aholisining o'sishining 60 foizini tashkil etadi va shaharda qishloq aholi punktlarining o'zgarishi to'g'risida - "Qayta xizmat qilish" deb nomlanuvchi jarayon 20 foizni tashkil etadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati 1. Kovalenko E.G. Mintaqaviy iqtisodiyot va menejment: Qo'llanma ... - SPb.: Piter, 205.- 288 p. 2. Kozieva I.A. Iqtisodiy geografiya va mintaqashunoslik: darslik. nafaqa / I.A. Kozieva, E.N. Kuzbozhev. - 2 -nashr, Ster. -M: KNORUS. 2007.-336-yillar. 3. Lappo G. Evropadagi Rossiyada urbanizatsiya - jarayonlar va natijalar // Evropadagi Rossiyaning shahar va qishlog'i: Yuz yillik o'zgarish. M., 2001.S. 124 - 154, 132. 4. Mintaqaviy iqtisodiyot: universitetlar uchun darslik / T.G. Morozova, M.P. Pobedin, G.B. Pol va boshqalar; Ostida. ed prof. T.G. Morozova. - 2 -nashr. Va qo'shing. - M.: UNITI, 2002.- 472 p. 5. Simagin Yu.A. Hududiy tashkilot aholi va iqtisodiyot / Jami. ed Doktor Geogr. Fanlar, prof. V.G. Glushkova. - M.: KNORUS, 2006.- 384 b. 6. Rossiyaning iqtisodiy geografiyasi: darslik / tahr. akad IN VA. Vidyapina, INFRA-M, Rossiya iqtisodiyot akademiyasi, 2001.-533 p. 7. Rossiyaning iqtisodiy geografiyasi: darslik / tahr. T.G. Morozova.-3-nashr, Qayta ko'rib chiqilgan. va qo'shimcha-M: UNITY-DANA, 2007.-479s. (Rus tili darsliklarining oltin fondi).

O'xshashlar

Shaharlar rivojlanishi va urbanizatsiya

Urbanizatsiya jarayoni

Urbanizatsiya. Aglomeratsiya va megapolislar

Hududiy majmualar va urbanizatsiya

Ijtimoiy geografiya va aholining ijtimoiy rivojlanishi