Фарғона водийсида ёшларнинг демографик фаолияти - Geografiya - Slaydlar

Фарғона водийсида ёшларнинг демографик фаолияти

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

139.318359375 KB

Ko'chirib olish

Фарғона водийсида ёшларнинг демографик фаолияти Режа: I-БОБ Ёшлар сони ва динамикаси унинг худудий жихатларини ижтимоий географияда ўрганишнинг назарий жихатлари. 1.1. Ижтимоий географияда никоҳ масалаларининг ўрганилиши 1.2. Ахолини такрор барпо қилиниши 1.3. Демографик жараёнларни хариталаштириш II-БОБ Фарғона водийсида ёшлардаги никоҳ ва ажралиш жараёнларининг географик таҳлили 2.1. Никоҳ ва ажралиш жараёнларининг шахарлардаги таҳлили 2.2. Никоҳ ва ажралиш жараёнларининг қишлоқлардаги таҳлили 2.3.Фарғона водийсида никох ва ажралиш жараёнларининг умумий жихатлари III-БОБ. Ахолининг такрор барпо қилинишнинг минтақавий хусусиятлари 3.1. Аҳоли такрор барпо бўлиши унинг кўрсаткичлари ва ёшларда туғилиш, унинг омиллари 3.2. Ўлим ва унинг сабаблари 3.3 Ёшларнинг репродуктив майли Хулоса Адабиётлар

Диссертациянинг тавсифи Тадқиқот мавзусининг долзарблиги. Аҳолининг энг катта ижтимоий қатлами ҳисобланган ёшларнинг бугунги кунда жамият хаётидаги эгаллаган ўрни бевосита мамлакат ривожланиши ва келажагини белгилайдиган мухим омилдир. Айни вақтда унинг таркибини социал – ижтимоий структурасини ўрганиш мухим ахамият касб этади. Зеро прездентимиз таъкидлаганидек, “ёшлар бизнинг бугунимиз, эртамиз, келажагимиздир.” Келажакда Ўзбекистон юксак даражада тараққий этган иқтисодиёт билангина эмас, балки, билимдон, маънавий жихатдан етук фарзандлари билан ҳам жаҳонни қойил қилишлари мумкин.  Бугунги кунда давлатимизни юксак даражада тараққий этиши ва ривожланиши учун ёшларнинг ижтимоий ўзгаришларидан уларни иш билан бандлик даражасидир. Маълумки , Ўзбекистонда бозор иқтисодиётини шаклланиши, ижтимоий – иқтисодий ҳаётда катта ўзгаришларга олиб келди. Бу ўзгаришлар ёшлар ҳаётида ҳам ўз таъсирини кўрсатади. Тадқиқотлар кўрсатишича республикамизда қишлоқлардан шаҳарларга бўлган миграция кучайган. Чунки жуда кўплаб ёшлар, айниқса эркаклар иш қидириб оилаларини ташлаб қишлоқлардан катта шаҳарларга келмоқдалар. Бу аҳвол ёшлар хаётида уларнинг оилаларида қатор муаммоларни келтириб чиқаради. Бундай муаммоларни олдини олиш учун меҳнат ёшидаги ёшларни иш жойлари билан тўла таъминлаш зарур. Бунинг учун саноат қишлоқ хўжаликларин кўп меҳнат талаб қиладиган, тармоқларни янада ривожлантириш борасида муҳим тадбирларни амалга ошириш лозим. Ёшларни бундай ижтимоий ҳолатини фаоллигини демографик нуқтаи – назардан ўрганиш мавзунинг долзарблигини оширади.

Муаммонинг ўрганилганлик даражаси. Аҳолини 16 дан 29 ёшгача бўлган гурухини ташкил этган ёшларни муаммоларини ҳал этиш мамлакатимиз рахбари И.А.Каримовниниг асарлари ва нутқларида билдирилаётган илмий назарий ва амалий фикр мулоҳазаларида ўз ифодасини топиб келмоқда. Ўзбекистонда ёш гуруҳларда туғилиш, ўлим жараёнларини ўрганган олималаридан бири Бўриева М.Р ёш ёш гурухларнинг демографик жараёнларини ўрганган.Мустақилликдан буён ўтган давр мобайнида мамлакатимизда ёшларни таҳлил қилган қатор илмий мақолалар яратилдики, бу ёшлар муаммоси сабабларини, уни ҳал қилиш йўлларини кўрсатишга маълум даражада хисса бўлиб қўшилди. Олимлар ва тадқиқотчилар томонидан ёшларга оид давлат сиёсатини таҳлили ва уларни муаммосини ижтимоий фалсафий, педагогик ва психологик ҳолатларини ўрганишга жуда кўплаб ишлар амалга оширилганлигини алоҳида эътироф этиш лозим. Хусусан С. Жўраевнинг ёшлар сиёсатини ўзига хос хусусиятлари ҳақидаги докторлик диссертацияси ёшлар масаласини фалсафий жихатларини ўрганган. А. Жўраев, М.Исомов ва Ф. Мусаевлар изланишларида социологик томонларини тадқиқ этган. Ёшларни муаммоларини ўрганиш жараёнида шунингдек, республикамизнинг бир қанча етакчи олимларидан миллий истиқлол мафкураси, ҳуқуқий демократик жамият қуриш назариясига бағишлаб яратган қатор асарлари ўрганилди. Булар қаторига А.А.Азизхўжаев, Х.Б.Бабаев, С.О. Отамуродовлар ва бошқалар киради.

 Аҳолини 16 -29 ёшгача бўлган гурухини ташкил этган ёшлар демографик нуқтаи-назардан етарлича ўрганилмаган. Уларни демографик жараёнларидаги иштирокини, муносабатини таҳлил этиш, Республикани демографик ривожланиши, истиқболини аниқлаб илмий асослашда аҳамиятлидир.  Тадқиқот объекти – ёшлари, тадқиқот предмети эса Фарғона водийсида ёшларнинг демографик фаолияти.  Тадқиқотнинг мақсади. Республика тараққиётини ҳозирги босқичида ёшларни демографик фаолиятини ўрганиш долзарб ахамият касб этмоқда. Мазкур тадқиқотнинг мақсади статистик маълумотлар ва социологик–демографик тадқиқот натижалар асосида ёшларнинг демографик фаолиятини тахлил этиш республикада демографик жараёнлар шаклланишиинг асосини ўрганишдир.  Тадқиқотнинг назарий ва услубий асослари .  Диссертацини ёзишда илмий адабиётлар ҳамда статистик маълумотлардан фойдаланилади. Ишнинг янгилиги Фарғона водийсида ёшларни демографик гурух сифатида ўрганиш, уларни демографик майлини махсус тадқиқотлар асосида ўрганишдир. Диссертация иши таркибига кўра кириш, уч боб хулоса ва адабиётлар ва уларнинг рўйхатидан иборат. Ишнинг синалганлик даражаси. Мазкур мавзу юзасидан иккита мақола чоп этилган.Улар мақолалар тўпламида ва илмий анжуманларда маъруза қилинган

Фарғона водийсида ёшларнинг демографик фаолияти Ўзбекистонда демографик вазиятни ривожланишида шаклланишида ёшларнинг ҳам алоҳида ўрни бордир. Бугунги кунда республикада туғилаётган болаларнинг 70 фоизи ёш оилалар фарзандларидир. Ёшларнинг оила қуриши, никоҳда туриш ҳолатини ҳам ижобий баҳолаш мумкин Татқиқотлар кўрсатишича, кейинги 6-7 йилда республикада никоҳ ёшининг бирмунча ёшарганлиги кузатилмоқда. Ҳозирги даврда қизларнинг аксарияти 20 ёшгача, йигитларнинг аксарияти 24 ёшгача никоҳга кирмоқдалар. Шу билан бирга республикада никоҳга кирувчилар сони яъни қайд этилган никоҳлар сони бир мунча камайган. 1991-2002 йилларда уларнинг 270,3 мингдан 165.6 минга камайди. Бунинг сабаби асосан аҳоли таркибида ёшлар салмоғининг камайишидир

Ёшларнинг демографик ҳолатини ифодаловчи навбатдаги кўрсаткич никоҳнинг бекор этилиши яъни ажралишдир. Ажралиш Ўзбекистонда мустақиллик даврида 25- 30 фоизга камайди. Республикада ажралаётган оилаларнинг 70- 73 фоизи шаҳар оилаларидир. Шу билан бир қаторда оиласи билан ажрашганларнинг 60-65 фоизини ёшлар ташкил этмоқда. Бунинг сабаби, кўплпб ёшларнинг оилавий ҳаётга тайёр бўлмай туриб, никоҳга кирганлиги оила муҳитидаги турли келишмовчиликларга, ёш йигитларнинг ишсизлиги, ичкилик, чекиш, наркотик моддаларни истеъмол қилиши ва қатор иқтисодий муаммолардир. Республикамизда бозор муносабатларининг шаклланиши, меҳнат ресурслари салмоғининг ортиб бориши, уларнинг иқтисодий -ижтимоий ва ҳаётидаги катта ўзгаришларга олиб келди . Бу даврда ёшларни ҳам ижтимоий ва маънавий етук қилиб, тарбиялаш вояга етказиш, жамиятимиз олдидаги маъсулиятли вазифаларни қўяди. Зеро мамлакатимиз тараққиётини ривожлантирувчи асосий куч - бу ёшлардир.

Фарғона водийсида охирги уч йилларда ажралишлар ҳақидаги маълумотлар географияси, ва уларнинг ижтимоий сабаблари Онгли яшайдиган ҳар бир одам яхши англайдики, Бу ёруғ оламда ҳаёт бор экан, оила бор. Оила бор экан, ҳаёт абадийлиги, бебаҳо неъмат бўлмиш фарзанд бор, Фарзанд бор экан, одамзод ҳамиша келажагини ўйлаб, эзгу орзу ва интилишлар билан яшайди. И. А. Каримов. Оиланинг демографик тараққиётига бевосита таъсир этувчи омиллардан бири никоҳ бўлиб, у эркак билан аёлнинг тарихан таркиб топган, жамият томонидан муайан тартибга солинган ўзаро ҳамда болаларига нисбатан муносабатлари шаклидир. Оиланинг масаласи ҳамма даврларда жиддий ижтимоий муаммолардан бири бўлган. Бу масала ҳар бир вояга етган кишилар, жумладан, олимлар, шоирлар ва ёзувчиларнинг ўй- фикрларини банд этади. Ҳозирги кунда оила соғлом турмуш тарзига асосланган янгича яшашга ўтиш давридадир. У ҳозир ва бундан кейин ҳам энг адолатли, энг оқилона ва муносиб турмуш тарзини шакллантириш маскани ҳисобланади. Шуни хисобга олиш керакки, соғлом турмуш тарзига асосланган оилавий ҳаёт аниқ мақсадга, бахт – саодатга интилиш билан яшайди. Президентимиз Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 19 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги маърузасида кириб келаётган янги– 2012 йил юртимизда “ Мустаҳкам оила йили ” деб эълон қилди. Янги йилга мана шундай ном бериши Мустаҳкам оила ва бу масалага жамиятимизнинг эътиборини янада кучайтиришни назарда тутади. Фарғона водийсида ёшларнинг никоҳ ва ажралиш омиллари жамиятимиз тараққиётининг демографик ҳолатини ифодалашда ва унинг келажакдаги демографик жараёнларини белгилаб бериш учун хизмат қилади. Қуйида жадваллар ва диаграммаларда Андижон, Наманган ва Фарғона вилоятларининг охирги уч йиллардаги ажралиш кўрсаткичлари берилган.

Андижон вилоятининг ажралиш кўрсаткичлари 1- жадвал. № Вилоятлар Никоҳлар Ажралишлар 20 08 20 09 20 10 2008 2009 2010 ФХ ДЁ % Суд % ФХ ДЁ % Су д % ФХ ДЁ % Су д % 1 . Андижон вилояти 23 65 6 29 37 8 27 75 2 590 2, 5 % 506 2,3 % 773 2, 6 % 65 3 2,2 % 741 2,7 % 11 18 4 %

Наманган вилоятининг ажралиш кўрсаткичлари 2- жадвал. № Вилоятлар Никоҳлар Ажралишлар 2008 2009 2010 2008 2009 2010 ФХД Ё % Суд % ФХД Ё % Суд % ФХД Ё % Суд % 1. Наманган вилояти 2002 5 2119 0 2272 8 680 3,4 % 1047 5,2% 641 3% 1098 5,2 % 635 2,8 % 1519 6,7 %

Фарғона водийсида охирги уч йилларда ажралишлар ҳақидаги маълумотлар географияси, ва уларнинг ижтимоий сабаблари 4- жадвал. № Вилоятлар Никоҳлар Ажралишлар 200 8 200 9 201 0 2008 2009 2010 ФХД Ё % Суд % ФХ ДЁ % Суд % ФХД Ё % Суд % 1 . Андижон вилояти 236 56 293 78 277 52 590 2,5 % 506 2,3% 773 2,6 % 653 2,2 % 741 2,7 % 1118 4% Наманган вилояти 200 25 2119 0 227 28 680 3,4 % 1047 5,2% 641 3% 109 8 5,2 % 635 2,8 % 151 9 6,7 % 3 . Фарғона вилояти 264 34 326 66 316 64 675 2,6 % 712 2,7 % 762 2,3 % 938 2,9 % 697 2,2 % 180 3 5,7 % 4 . Водий бўйича жами 7011 5 832 34 821 44 1945 2,8 % 2265 3,2% 2176 2,6 % 268 9 3,2 % 2073 2,5 % 444 0 5,4 %

1-жадвал таҳлиллари шуни кўрсатадики, Андижон вилоятида 2008 йилда ажралишлар миқдори 2009 йилга қараганда нисбатан паст кўрсаткичларга эга. Уч йиллик ичида энг юқори кўрсаткичлар булар 2010 йилда суд орқали ажрашганлар 1,118 та га етган бу 4% ни ташкил этган ҳолда ФХДЁ орқали ажрашганлар сони ҳам ушбу йилда энг энг юқори 741ни 2,7 % ни ташкил этган. Биз айнан шундай ҳолатни Наманган вилояти орқали 2-жадвалда кўрамиз. Вилоятда уч йиллик бўйича энг юқори ажралиш миқдори 2010 йилга тўғри келиб, суд орқали ажрашганлар сони 1, 519 тани яъни 6,7 % ни ташкил этган. ФХДЁ бўйича энг кўп ажрашганлар 2008 йилда 680 тани 3,4 %, энг кам суд орқали ажралиш кўрсаткичлари 2008 йилга тўғри келиб, 1047 тани 5,2 % га етган, ФХДЁ орқали эса 2010 йилда 635 тани 2,8 % ташкил этган. 3-жадвал таҳлилларида Фарғона вилоятида ФХДЁ бўйича энг кўп ажралиш 2009 йилда 762 тани 2,3 % ни, суд орқали 2010 йилда 1,803тани 5,7 % етган. Энг кам ажралишлар ФХДЁ бўйича 2010 йилда 697 тани яъни 2,2 % тўғри келган, суд орқали эса 2008 йилда 712 тани яъни 2,7% га тўғри келган. Фарғона водийсида уч йилликдаги ажралишлар миқдорини умумий таҳлили шуни кўрсатадики, энг кўп суд орқали ажралишлар миқдори 2010 йилда 4440 ни ташкил этиб 5,4 % тўғри келган. Энг кам ФХДЁ бўйича 2009 йилга 2176 тани ташкил этиб 2,6% тўғри келган.

O'xshashlar

Ўзбекистоннинг демографик сиёсати

Фарғона иқтисодий райони ва унинг географик хусусиятлари

Демографик жараёнлар ва меҳнат бозорида кўрсатадиган таъсири

Ўрта Осиё сув омборлари ва уларнинг хужаликдаги аҳамияти

Марказий Осиё табиий чегаралари