Дунёнинг сейсмик харитаси зилзилалар - Geografiya - Slaydlar

Дунёнинг сейсмик харитаси зилзилалар

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

604.5 KB

Ko'chirib olish

ДУНЁНИНГ СЕЙСМИК ХАРИТАСИ зилзилалар

Зилзилалар - Ер қимирлаши  Ер қимирлаши – энг хавфли ва вайрон қилувчи фавқулодда ҳолатдир. Ер қимирлаганда атрофни ўраб турган фазода сейсмик зарб кузатилади, вулқонлар отилиши, цунамилар пайдо бўлиши, тоғ қатламларини сўрилиши, қор ва музликларни кўчиши ва бошқа ҳодисалар рўй бериши мумкин. Ер юзасидаги ер қимирлаш кучини балл орқали ифодалаш, унинг объектга таъсирини эса ер қимирлашнинг интенсивлиги сифатида қабул қилинган. Ер қимирлаш кучи 1 дан 4 баллгача бўлганда бинолар ва иншоотларга зарар етмайди, ер юзасида ва сувларда ўзгаришлар кузатилмайди.

Сейсмик тулкинлар

Плиталар чегаралари ва зилзилалар  Чап томондаги харитада кўп йиллик кузатишлар мобайнида қайд этилган зилзилаларнинг эпицентрлари кўрсатилган. Ўнг томондаги харитада эса асосий литосфера плиталарининг чегаралари тасвирланган. Ердаги зилзилаларнинг аксарияти плиталар чегаралари яқинида содир бўлиши шубҳасизлир.

Баъзи кучли зилзилаларнинг о қ ибатлари  Ў збекист о н худудида энг да ҳ шатли зилзилалардан бири 1902 йил 16 декабр эрталаб соат 10°° да Андижон ша ҳ рида р ў й берган эди. Ў ша куни учта кучли туртки шахар ва унинг атрофини ер билан яксон қ илди Биринчи турткининг қ уввати 8-9 балл б ў лди, орадан 1-1,5 минут ва қ т ў тгач, қ уввати 9 баллдан ю қо ри булган иккинчи туртки ва тахминан ярим соатлардан сунг р ў й берган 8-9 балли учинчи туртки ша ҳ арни бутунлай вайронага айлантирди. Қ айта силкинипшар бир неча ой давом этди. Дастлабки икки кун мобайнида ер деярли бет ў хтов силкиниб турди. Кейин силкинипшар сони ва кучи аста-секин камая борди. Ер силкинишларининг баъзан кучайган холлари хам булди. Зилзила 4500 дан ортикрок, кишининг ёстигини куритди.

Чоткол зилзиласи  1946 йилнинг 3 ноябрида содир булган Чоткол зилзиласининг магнитудаси 7,5, эпицентрдаги кучи 9 балл. Зилзила Узбекистан в Киргизистоннинг катта худудини қа мраб олиб, унинг кучи Тошкент в Андижонда 7 балл, Каравонда 8, Тухтагулда 8- 9 баллни ташкил этган.

Тошкент зилзиласи  Тошкент зилзиласи 1966 йилнинг 26 апрелида махаллий вакт билан соат 5 дан 23 минут утганда содир булди Кучи эпицентр да 8 балл, магнитудаси 5,1, манба чукурлиги - 8 км. Эпицентр шахар марказида жойлашган булиб, марказдан узоклашган сари зилзила кучи камая борган ва марказдан 7 - 8 км нарида 5 балл атрофида булган. Асосий ва шиддатли ер силкинипшари 6 - 8 секунд давом этиб, ер тубидан келган гумбирлаган овоз ер тебранишлари билан кушилиб кетган. Эпицентр худудида кенглиги 2 см гача ва узунлиги 20 м гача булган ёриклар пайдо булган.

. 2005 йил Покистон (Кашмир) зилзиласи вайроналари

Сейсмик ходисалар ва зилзилалар  Сейсмик ходисалар - ер кобигининг айрим жойларини кескин равишда турли куч билан харакатланиши натижасида тог жинсларининг эластиклик мухитда сейсмик тулкинларни хрсил булишида намоён булади ва буни-зилзила деб аталади. Зилзилалар жуда киска вакт ичида, бир неча секундан бир неча минутгача давом этади. Агар зилзила маркази океан ва денгиз остида булса, денгиз зилзиласи деб юритилади. Зилзиланинг сабаблари табиий ва сунъий булиши мумкин.

 6 балли ер қимирлаши кўпчилик биноларни енгил шикастланиши, бир каватли ғиштли, тошли ва пахсали уйларда етарлича бузилишлар кузатилади. Нам ердларда 1 см кенгликдаги ёриклар пайдо бўлади. Хонадаги осилган нарсалар силкинади, баъзан китоб жавонидан китоблар, шкафлардаги идишлар қулайди, енгил мебеллар жойидан сурилади, юраётган одамларни мувозанати бузилади.  Ер қимирлаши 7 балл бўлганда бинолар сезиларли даражада шикастланади, айрим ҳолларда улар бузилади. Йўлларда ёриқлар ҳосил бўлади, қувурларга уланган жойидан дарз кетади, тошли тўсиқлар шикастланади. Қуруқ ерда ингичка ёриқлар ҳосил бўлади, ер чўкишлари ва кўчкилари содир бўлиши мумкин. Сувларнинг янги манбалари ҳосил бўлиб эсқилари йўқолади. Хонадаги осилган буюмлар кучли силкинади, енгил мебеллар жойидан силжийди. Одамлар қўшимча таянчлардан фойдаланмасдан ҳаракатлана олмайди. Бунда хонадаги барча одамлар хонани тарк этиши лозим бўлади.  8 балли ер қимирлашда кўпчилик биноларда етарлича бузилишлар содир бўлиши, айримлари эса бутунлай бузилиши мумкин. Тоғ қояларида ва нам ерда кўплаб ёриқлар пайдо бўлади; тоғ қатламларини кўчиши кузатилади. Сув ҳовзаларида сув лойқаланади, қудуқларда сув манбаи ва сатҳи ўзгаради. Хоналардаги мебеллар жойидан қўзғалади, баъзан қўлаб тушади, енгил буюмлар жойидан сакраб туради ва оғнайди. Одамлар қийинчилик билан оёқда тик туради. Барча одамлар хонани тарк этиши лозим.  9 балли ер қимирлашда темир йўлларни қийшайиши, йўлларнинг устки қатламини шикастланиши, тутун чиқариш қувурлари ва башняларни бузилиши содир бўлади. Кўпчилик бинолар қўлаб тушади. Ерда кенглиги 10 см гача бўлган дарзлар ҳосил бўлади. Хонадаги мебеллар қулайди ва синади. Ҳайвонларнинг безовталигини ошиши кузатилади.  10 балли ер қимирлаши кўплаб биноларни вайрон бўлишига, дамбаларни сезиларли шикастланишига сабаб бўлади, йўлларга дарз кетади, тик турган миноралар ва бошқа миноралар , ёдгорликлар, ҳайкаллар қулайди. Ерда эни 1 м гача бўлган ёриқлар ҳосил бўлади. Қояларни ва денгиз қирғоқларини қулаши, янги кўлларни пайдо бўлиши ва бошқа шунга ўхшаш ҳолатлар кузатилади. Ҳайвонлар нинг иноқли ги бузилиб , ўзаро агрессивли ги кучаяди.  11 балли қимирлашда биноларни умумий вайрон бўлишига сабаб бўлади. Қувурлар бутунлай ишдан чиқади. Катта масофадаги темир йўли яроқсиз ҳолатга келади. Ернинг юзасида кўпсонли ёриқлар ҳосил бўлади, ернинг юза қатламида вертикал силжишлар рўй беради. Сув манбаларининг режимларида кучли ўзгаришлар содир бўлади, сув ҳовзаларининг ва ер ости сувларининг сатҳи ўзгаради. Хоналарда, қурилиш вайроналари остида сезиларли даражада одамларни ҳалок бўлиши ва ҳайвонларни йўқотилиши содир бўлади.  12 балли ер қимирлашда бино ва иншоотлар бутунлай вайрон бўлади. Аҳолининг сезиларли қисми кучкилардан ҳалок бўлади. Ер қатламида вертикал ва горизонтал дарзлар ва силжишлар ҳосил бўлади. Кўллар, шаршаралар ҳосил бўлади, дарёларнинг оқим йўналишлари ўзгаради. Тоғли районларда ҳайвонлар, ўсимликлар кўчкилардан ҳалок ва нобуд бўлади.

O'xshashlar

Мавзули карталар

Litosfera plitalari va ularning harakati

Дунё хўжалиги географияси

Гидротехника иншоотларидаги авариялар

Сувнинг географик қобиқдаги ҳаракати