Teodolitlarning tuzilishi va ularni tekshirish - Geodeziya - Slaydlar

Teodolitlarning tuzilishi va ularni tekshirish

Yuklangan vaqt:

22.05.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1882.587890625 KB

Ko'chirib olish

Fanning nomi: Injenerlik geodeziyasi “ TIQXMMI” Milliy tadqiqot universiteti huzuridagi Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti

Teodolitlarning tuzilishi va ularni tekshirish Reja: 1.Teodolitlar va ularning asosiy qismlari. 2.Teodolitlar klassifikatsiyasi va ularning texnik tavsiflari. 3.Sanoq olish moslamalari. 4.Texnikaviy teodolitlarni tuzilishi va ularni tekshirish.

1965 yil 1 yanvardan boshlab mamlakatimizda davlat standarti GOST 10529– 63 bo`yicha burchak o`lchash doiralari shishadan yasalgan optikaviy teodolitlar ishlab chiqarilmoqda. Davlat standartiga binoan teodolitlar aniqligiga ko`ra uch guruhga bo`linadi. 1.Yuqori aniqlikdagi teodolitlar –T05, T1. 2.Aniq teodolitlar – T2, T5. 3.Texnikaviy – T 15, T30.

TT–5 teodolitida vint (4) ni bo`shatib teodolit tagligi (1) ni tepa (yuqori) qismidan ajratish mumkin. Taglikni pastki qismida plastinkasimon prujina (2) bo`lib, uning vtulkasi (3) ga o`rnatgich vintini burab kiygizib, asbob shtativga mahkamlanadi. Limb va alidada mahkamlovchi (5) va (7), hamda qaratuvchi (6) va (8) vintlariga ega. Alidada ikkita vern`yerga ega, sanoqlar lupalar (9) yordamida olinadi. Asbobning aylanish o`qi silindrik adilak (10) bo`yicha vertikal holatga keltiriladi. Ko`rish trubasini mahkamlovchi (11) va qaratuvchi (12) vintlariga ega. Mikrometr vint (13) yordamida vertikal doira alidadasi ustiga o`rnatilgan silindrik adilak o`qi gorizontal holga keltiriladi. Truba tagligi ustiga vint (14) yordamida bussol (15) mahkamlanadi.

Optikaviy teodolitlarda ko`rish trubasining yonida joylashgan mikroskop yordamida gorizontal va vertikal doiralardan sanoq olishga moslashgan optikaviy sistemalar qo`llaniladi. Optikaviy teodolitlar ishlatish uchun qulay bo`lib, kuzatuvchining ishini ancha osonlashtiradi.

1–markazlashtirish uchun darcha, 2–mikroskop okulyari, 3– mikroskopni yoritish ko’zgusi, 4– bussolni o’rnatish joyi, 5–ko’rish trubasini mahkamlash vinti, 6–vizir o’qi, 7–kremal’yera, 8–ko’rish trubasining okulyari, 9–trubani yo’naltirish vinti,10–alidadani yo’naltirish vinti,11–taglik, 12– ko’targich vinti, 13–g’ilof qulfining ini 2T30П teodolitining old tomonidan ko’rinishi

14–teodolit asosi, 15– limbning yo’naltirish vinti,16–adilakni sozlash vinti, 17–ustun, 18–ipli truba ob’yektivi, 19– mikroskopni yoritish uchun darcha 2T30П teodolitining orqa tomonidan ko’rinishi

б) oriyentirlash bussoli в) trubaning ko’rish maydoni

1–kallak 2– o’rnatkich vint, 3– oyoq, 4–uch oyoq, 5–ko’tarish kamari, 6–tayanch, 7– cheklagich, 8–qisish bloki Shtativ

Teodolitning o`rnatish qismlariga quyidagi ish qurollari kiradi. Shtativ – metal yoki yog`chdan yasalgan qurol hisoblanib, u yerdan bir muncha kutarilib, ishlash uchun qulaylik to`g`diradi. Shovun – oddiy va optik boqladi. Oddiy shovun – og`irligi 100 – 150 gramm keladigan uchli metall qadoqtoshdan iborat. Taglik – teodolitning ish qismini shtativga birlashtiradi. Adilak – geodezik asboblarning o`qlarini gorizontal yoki vertilal holatiga keltirish hamda ish jarayonida asbobning holatini kuzatish uchun xizmat qiladi. Adilaklar bo`lishi mumkin silindrik va doiraviy

Teodolitning ishchi qismlariga quyidagi yelementlar kiradi. Limb – metall yoki shishadan yasaladi. Limb doira shaklida bo`lib, teng qilib shtrixlarga bo`linadi. Limb bo`laklarining har biri 10, 5 yoki 1 gradus qiymati soat mili yo`nalishi bo`yicha 0 dan 360 gradus gacha raqamlar bilan belgilangan bo`ladi. Sanoq olish moslamalari - Texnik teodolitlarda limb bo’laklari har 1 gradusdan yoziladi, limbdan olinayotgan sanoqlar shtrixli yoki shkalali mikroskopdan olinadi.

Ko’rish maydonining “В” harfi bilan belgilangan yuqori qismida vertikal doira shtrixi, “Г” harfi bilan belgilangan pastki qismida esa gorizontal doira shtrixi ko’rsatilgan, yozilgan shtrixlar orasi 10 minutli oltita bo’lakka bo’lingan. Ular orasidagi shtrixlar bo’lgan daqiqalar sanog’i ko’z bilan chamalab olinadi. 2T30П optik teodolit shtrixli mikroskopining ko’rish maydoni

2T30П teodolitlarida gorizontal va vertikal doiralarining limb bo’laklari 1gradusga teng. Limb bo’lagi qismi uzunligi limb bir bo’lagiga teng bo’lgan 60 minutli shkala yordamida olinadi. Shkala 12 bo’lakka bo’lingani uchun uning har bir bo’lagi 5minutli . Bo’lak qiymati ko’zda chamalab 0,5minutli aniqlik bilan baholanadi. 2T30П optik teodolit shtrixli mikroskopining ko’rish maydoni

gorizontal doiradagi sanoq 25°17 minut 2T30П teodoliti vertikal doirasining shkalasi ikki qator raqamlarga ega. Yuqori qatordagi raqamlar musbat bo’ladi. Sanoqlar noldan (chapdan o’ngga) ortib boradi. Pastki qatordagi bo’laklar manfiy ishorali bo’ladi. Agar sanoq musbat ishorali bo’lib limb shtrixidan olinsa, yuqoridagi shkaladan foydalaniladi vertikal doira limbidagi sanoq – 1°23 minut

Adilaklar . Geodezik asboblar o’qi va tekisliklarini gorizontal yoki vertikal holatga keltirish uchun silindrik va doiraviy adilaklar bilan ta’minlanadi. Silindrik adilak ichi silliq, sirti ma’lum radiusli yoy shaklidagi shisha naychali ampuladan idorat. Uning ichiga qizdirilgan spirt yoki oltingugurt efiri to’ldiriladi va teshiklari kavsharlanadi. Suyuqlik sovugach, adilak pufakchasi hosil bo’ladi.

a) silindrik b) doiraviy 1–ampula, 2–ampula g’ilofi, 3–suyuqlik, 4–adilak pufakchasi, 5–sozlash vinti

Konstruksiyasi bo‘yicha hozirgi teodolitlarni sanoq olish moslamasiga qarab ikkita katta guruxlarga: optik sanoq olish moslamasiga ega teodolitlarga va elektron teodolitlarga bo‘linadi. Amaldagi standart bo‘yicha teodolitning har bir tipiga ularni o‘lchash aniqligiga bog‘liq holda maxsus shifr beriladi, bu shifr «T» xarfidan (teodolit) va labaratoriya sharoitida burchak o‘lchashni o‘rta kvadratik xatosi chegarasini belgilovchi raqamlardan tashkil topadi. Masalan, T1 bir sekund aniqlikdagi teodolit hisoblanadi.

Теодолитнинг асосий геометрик ўқлари JJ –асбобнинг айланиш ўқи (вертикал ўқ), HH – кўриш трубасининг айланиш ўқи (горизонтал ўқ), VV –кўриш трубасининг қараш ўқи, U Г U Г ; U В U В – горизонтал ва вертикал доираларидаги адилаклар ўқи.

а– адилак пуфакчасини нолъ пунктга келтириш. б– асбобни юқори қисмини 180° га бураш. в– адилакни созлаш.

Теодолитнинг асосий геометрик ўқлари JJ –асбобнинг айланиш ўқи (вертикал ўқ), HH – кўриш трубасининг айланиш ўқи (горизонтал ўқ), VV –кўриш трубасининг қараш ўқи, U Г U Г ; U В U В – горизонтал ва вертикал доираларидаги адилаклар ўқи.

Кўриш ўқини текшириш (VV HH): а-лимб доира чап саноқ олиш, б- лимб доира ўнг саноқ олиш, в-қараш ўқини созлаш

Теодолитнинг асосий геометрик ўқлари JJ –асбобнинг айланиш ўқи (вертикал ўқ), HH – кўриш трубасининг айланиш ўқи (горизонтал ўқ), VV –кўриш трубасининг қараш ўқи, U Г U Г ; U В U В – горизонтал ва вертикал доираларидаги адилаклар ўқи.

E’tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Gorizontal va vertikal burchaklarni o‘lchash

SIU sug‘orish tarmoqlarining netto suv sarflarini aniqlash va ularni sug‘orish texnikasi elementlari bilan bog‘lash.

Suvdan foydalanish rejasini amalga oshirish va navbat bilan sug’orishni tashkil etish

Dyukerlar va gidrotexnik tunnellari ularning turlari va коnstruksyalari

Koordinatalar hisoblash jadvalini ishlab chiqish