Xususiy yarim oʻtkazgichlar - Fizika - Slaydlar

Xususiy yarim oʻtkazgichlar

Yuklangan vaqt:

23.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1119.0068359375 KB

Ko'chirib olish

www.umft.uz Xususiy yarim oʻtkazgichlar01

www.umft.uz  Yarim o‘tkazgichlarning xususiy o‘tkazuvchanligi, zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi va Fermi sathi.  Xususiy yarim o‘tkazgichlarning o‘tkazuvchanligining haroratga bog‘liqligi. Ma’ruza rejasi1307

www.umft.uz 0 K da valent sohasi elektronlar bilan butunlay to‘lgan, taqiqlangan sohasi kengligi juda katta bo‘lmagan kristall moddalar yarim o‘tkazgichlar deb ataladi. Rasmda valent soha elektronlar bilan butunlay to‘lganligi ko‘rinib turubidi. Elektronlar ni o‘tkazuvchanlik sohasiga ko‘chirish uchun ularga E g taqiqlangan soha kengligidan kam bo‘lmagan energiya uzatish kerak.Yarim o‘ tkazgichlar o‘tkazuvchanlik sohasi Valentlik sohasi 22 0C 06

www.umft.uz Yarim o‘tkazgichlarning tozaligiga qarab ular xususiy yoki kirishmali yarim o‘tkazichlarga bo‘linadilar. Kimyoviy toza yarim o‘tkazgichlar – xususiy deb hisoblanadi, ularning o‘tkazuvchanligi esa xususiy o‘tkazuvchanlik deb ataladi. Elektrofizikaviy xususiyatlari kirishma atomlari bilan aniqlanadigan yarim o‘tkazgichlar – kirishmali yarim o‘tkazgichlar deb atadi . GERMANIY SELENKREMNIY TELLUR OLMOS KARBID KREMNIY ARSENID GALLIY ARSENID INDIY

www.umft.uz Absolyut nol ( T = 0 K) temperaturada valent soha elektronlar bilan to‘lgan, valent sohadan yuqorida, E g energetik masofada joylashgan o‘tkazuvchanlik sohasidagi energetik sathlar bo‘shdir. Bu temperaturada elektronlarning issiqlik harakati energiyasi E g – taqiqlangan soha kengligini yengib o‘tishga yetarli emas, shu sababli, xususiy yarim o‘tkazgich xuddi dielektrik moddasidek o‘tkazuvchanlikka ega bo‘ladi. Temperatura ortishi bilan, uning ta’sirida valent sohadagi elektronlarning bir qismi termik qo‘zg‘alib, taqiqlangan sohadan o‘tkazuvchanlik sohasiga o‘ta oladigan energiyaga ega bo‘ladi. Bu holda, o‘tkazuvchanlik sohasida erkin elektronlar, valent sohada esa, shu sohani tashlab ketgan elektronlarning bo‘sh energetik holatlari hosil bo‘ladi. Valentlik sohasio‘tkazuvchanlik sohasi Valentlik sohasi

www.umft.uz Qisqacha xulosa. Yuqoridagilardan quyidagi ikkita muhim xulosa kelib chiqadi: 1. Xususiy yarim o‘tkazgichlarning o‘tkazuvchanligi valent sohadagi elektronlarni o‘tkazuvchanlik sohasiga o‘tishi uchun yetarli bo‘lgan energiyani berish orqali xosil qilinadi. Shuning uchun xususiy yarim o‘tkazgichlar o‘tkazuvchanligi qo‘zg‘atilgan o‘tkazuvchanlik deb ataladi; 2. Qattiq jismlarning yarim o‘tkazgichlar va dielektriklarga bo‘linishi ma’lum bir hisobda shartli tabiatga ega. Uy haroratida dielektrik xususiyatga ega bo‘lgan olmos, yuqori temperaturalarda sezilarli o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lib, yarim o‘tkazgich xususiyatini oladi.

www.umft.uz Xususiy va kam aralashmali yarim o‘tkazgichlarda elektron yoki kovak gazlari aynimagan gazlardir. va ularning holatlar bo‘yicha taqsimlanishi Maksvell - Boltsman klassik statistikasi bilan ifodalanadi. Bundan yarim o‘tkazgichlarda erkin zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi Fermi sathi va temperaturaga bog‘liqdir.                 kT E A kT E E f i i exp exp ) ( 

www.umft.uz μ – kimyoviy potensial yoki Fermi sathidir m n va m p - elektronlar va teshiklarining effektiv massalaridir. Е з - taqiqlangan soha kengligi h - Plank doimiysi k - Bolsman doimiysi Т - termodinamik temperaturaYuqoridagi funksiyaning yechimi o‘tkzauvchanlik sohasidagi elektronlar va valent sohasidagi teshiklar konsentratsiyalarining ifodalarini beradi.              kT h kT m n n   exp 2 2 2 3 2                  kT E h kT m p З p   exp 2 2 2 3 2

www.umft.uz Xulosa: Fermi sathi bilan sohalar o‘rtasidagi energetik masofa kengayishi bilan shu sohaga tegishli zaryad tashuvchilar konsentratsiyalari ( n va p ) kamayib boradi. Xususiy yarim o‘tkazgichda, issiqlik generatsiyasi va rekombinatsiyasi jarayonlari natijasida, ya’ni valent sohasidagi elektronning o‘tkazuvchanlik sohasiga o‘tishida valent sohada teshiklar hosil qilishi natijasida, istalgan temperaturalarda n i elektronlar va p i teshiklarning muvozanatli konsentratsiyalari o‘rnatiladi n i = p i .

www.umft.uz Xususiy yarim o‘tkazgichlarda belgilangan T – temperatura uchun elektronlar va kovaklar konsentratsiyalarining ko‘paytmasi o‘zgarmas kattalikdir.n i                kT E m m h kT ni З p n exp 2 4 2 3 3 2 

www.umft.uz n v а р ifodalarini tenglashtirib quyidagiga ega bo‘lamiz: Bu tenglamani μ ga nisbatan yechib, Fermi sathi holatini aniqlovchi ifodaga ega bo‘lamiz:n p З m m kT E ln 2 3 2                        kTE h kTm kTh kTm З p n     exp2 2exp2 2 2 3 2 2 3 2

www.umft.uz Т = 0 temperatura absolyut nolga teng bo‘lganda: Fermi sathi taqiqlangan sohaning qoq o‘rtasida joylashadi. Temperatura ortishi bilan: • m p > m n bo‘lganda o‘tkazuvchanlik sohaning tubiga intiladi, • m p < m n bo‘lganda valent sohaning shipiga intiladi.2 Eg   

www.umft.uz Fermi sathi ifodasini n va p ifodalariga qo‘ysak, quyidagiga ega bo‘lamiz: Bu ifodada, xususiy yarim o‘tkazgichlarda tok tashuvlarning muvozanatdagi konsentratsiyalari yarim o‘tkazgichning taqiqlangan sohasi kengligi va temperaturasiga bog‘liqligi ko‘rinib turibdi. n p З m m kT E ln 2 3 2                      kT E h kT m m p n З p n i i 2 exp 2 2 2 3 2 

www.umft.uz Temperatura ortishi bilan o‘tkazuvchanlikning o‘sishi – yarim o‘tkazgichning xarakterli xususiyatidir. Yarim o‘tkazgichning solishtirma qarshiligi temperatura ortishi bilan ekspotensial qonun bo‘yicha kamayib boradi. Yarim o‘tkazgichning xususiy o‘tkazuvchaligi va solishtirma qarshiligini temperaturaga bog‘liqlik chizmalari.

www.umft.uz FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR Ro‘YXATI 1. Abduraxmanov Q.P., Egamov o‘. UMUMIY FIZIKA KURSI 2. Савельев И.В. Основы теоретической физики, 1,2,3 том, 1991г. 3. Трофимова Т.И. Курс физики,1990 г. 4. А.Н.Огурцов. Лекции по физике . 5. Яворский Б.М., Детлаф А.А., Лебедев А.К. Справочник по физике. 6. Оплачко Т.М.,Турсунметов К.А. ФИЗИКА, часть 2, 2006 г.33

www.umft.uz TA’LIM SAYTLARI VA INTERNET RESURSLARI 1. fizika.uz – talabalar va fizika o‘qituvchilari uchun sayt 2. neutrino.ucoz.ru – TATU Fizika kafedrasi dotsenti O. E. Tigayning shaxsiy sayti 3. estudy.uz – TATU talabalari uchun fizikadan masofaviy ta’lim tizimi 4. Yenka.com 5. http://phet.Colorado.edu/ 6. http://www.falstad.com/mathphysics.html 7. http://www.quantumatomica.com.uk/download.html 8. http://school-collection.edu.ru2E

O'xshashlar

Yarim o’tkazgich va yarim o’tkazgich kontakt

Yarim o‘tkazgichli asboblar

Kinematik juftlar va kinetik zanjirlar, mexanizm kinematik zanjirni xususiy xoli

Oddiy elektr zanjiri, o’tkazuvchanlik sig’imi

Elektr xodisalari va asosiy elektrofizik kattaliklar