Rentgen va uning kashfiyoti - Fizika - Slaydlar

Rentgen va uning kashfiyoti

Yuklangan vaqt:

20.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

479.7578125 KB

Ko'chirib olish

Rentgen va uning kashfiyoti

REJA: 1. V.K.Rentgenning hayoti va ijodi 2.Rentgen kashfiyoti 3.Xulosa 4.Foydalanilgan adabiyotlar

V.K.Rentgenning hayoti va ijodiy faoliyati to‘g‘risida ma`lumot kam. Uning ilmiy ishlari va shaxsiy xatlari vasiyatiga ko‘ra yo‘q qilingan. Zamondoshlari va shogirdlarining aytishicha ulug‘ olim kamtar, insofli va mehnatsevar, lekin kam muloqotli, badjahl, odamovi va prinsipial inson bo‘lgan. V.K.Rentgen 1845 yil 27 martda Germaniyaning Leplyen shaharchasida (Gollandiya chegarasiga yaqin) tug‘ilgan. Uning otasi Fridrix Konrad Rentgen movut ishlab chiqaradigan fabrikaning egasi va kichikroq savdogar bo‘lgan. Onasi - Sharlotta Konstansa Gollandiyaning madaniyatli va boy oilasidan chiqqan.

V.K.Rentgen o‘rta ma`lumot olmagan, chunki u bir o‘rtog‘ining qilmishlari uchun gimnaziyadan haydalgan. Yetuklik shaxodatnomasini olishga xarakat qilgan, lekin imtihon topshira olmagan. 1865 yilning bahorida V.K.Rentgen oilasi Shveysariyaga ko‘chadi va onasining qistovi bilan yetuklik shahodatnomasisiz Syurixdagi politexnika institutiga o‘qishga kiradi. Studentlik davrida talabalar uchun xizmat qiladigan restoran xo‘jayinining qizi Berta Lyudvigni sevib qolib mashg‘ulotlarga qatnashmay qo‘yadi va institutdan haydalish ehtimoli yuzaga kelib qoladi. Lekin bo‘lg‘usi qaylig‘ining aqlliligi tufayli V.K.Rentgen astoydil o‘qishga kirishadi. 1868 yili 24 yoshida institutni bitirib, mashinasozlik mutaxassisi diplomini olgach, bir yildan so‘ng doktorlik darajasini olish uchun dissertatsiya yoqlaydi, shundan keyingina Bertaga unashtiriladi. 1888 yilda Vyursburg universitetidan atoqli fizik Kolraush ketishi munosabati bilan u kafedra mudiri lavozimidan ozod qilinadi va professorlik lavozimiga Rentgen taklif etiladi. Bu lavozimga o‘tirgan 43 yoshli Rentgenga fizika laboratoriyasining kaliti ham topshiriladi.

Bu yerda u o‘zining tadqiqotlari bilan dunyoga mashhur bo‘ladi. 1894 yilda V.K.Rentgen eng yaqin do‘sti va ustozidan ajraladi. Ko‘p vaqt o‘tmay V.K.Rentgen Vyursburgdagi fizika institutiga direktor qilib tayinlanadi va bu yerda "sirli" nurni kashf etadi. Katod nurlari ustidagi tajribalariga Rentgen puxta tayyorlangan. U hech qanday yorug‘lik va katod nurlarini o‘tkazmaydigan g‘ilof tayyorlaydi, uning ichiga Gittorf- Kruks trubkasini joylaydi. 1895 yil 8 noyabr oqshomida V.K.Rentgen katod nuri ustida tajriba o‘tkazadi.

Qorong‘i sharoitda har gal katod nurini ulaganida u bariy platinosianid bilan qoplangan qattiq qog‘ozning yorishishini kuzatadi. Bunday hodisa uni juda qiziqtiradi. Noma`lum hodisadan hayratda qolgan Rentgen labaratoriyadan tashqariga chiqmay, 9 vaqt-vaqti bilan ovqat keltirib turishni xotinidan iltimos qiladi. Laboratoriyaga yig‘ma karavot qo‘yib, yetti hafta hech qayerga chiqmaydi. Bir necha bor o‘tkazilgan tajribalar natijasida Rentgen elektr tokiga ulangan trubkaning katod va yorug‘lik nularidan tashqari yana bir noma`lum nur sochishi va uning trubka oynasidan, yorug‘lik o‘tkazmaydigan g‘ilofdan va qalin qavatli havodan o‘tish xususiyatiga ega ekanligiga ishonch hosil qiladi. V.K.Rentgen elektrga ulangan trubka bilan ekran orasiga qalin kitob qo‘yganida, ekranning yorishib turishini ko‘radi. U noma`lum nurning ichkariga chuqur kirib borish xususiyatini aniqlaydi. Navbatdagi tajribalarida noma`lum nurning metalldan ishlangan yupqa plastinkadan o‘tolmasligini aniqdaydi. Turli metalldan ishlangan bir xil qalinlikdagi plastinkalar noma`lum nurni o‘zidan har xil o‘tkazish va ushlab qolish xususiyatiga ega ekanligi ma`lum bo‘ladi. So‘ngra fotoplastinkaning yorug‘lik sezgir qavatiga nurning fotokimyoviy ta`siri borligini aniqlaydi. Bu hodisani nazarga olib, u Kruks trubkasining tagiga ekran o‘rniga yog‘ochdan tayyorlangan kasseta ichiga joylangan fotoplastinka qo‘yadi va ular orasiga qo‘l panjasini kirgizadi.

V.K.Rentgen o‘tkazgan tajribalarida noma`lum "X" nurining kuchi kvadrat masofada kamayishi, modda yoki predmetdan o‘tishi, ekranni yoritishi, atrofga tarqalishi va magnit maydonida og‘masligini, fotokimyoviy va boshqa xususiyatlarini aniqlaydi. Ko‘p tadqiqotlardan so‘ng u o‘z tekshiruvlari natijalarining to‘g‘riligiga va aniqligiga ishonch hosil qilgach, ularni 17 tushuntirish tezisi qilib "yangi xil nur" deb bayon qiladi. Rentgen bir necha kun ichida dunyoning mashhur fizik olimlariga o‘z tezisini tarqatadi va 1895 yilning 28 dekabrida "Vyursburg fizika-medisina jamiyatining axborotlari"da bayon etadi. 1896 yil 23 yanvarda V.K.Rentgen Vyursburg tabiatshunoslar va vrachlar jamiyatining kengashida ilk bor o‘zi kashf etgan nur to‘g‘risida ochiq-oydin fikr bayon qiladi. Raislik vazifasini bajaruvchi mashhur anatom Kellikyer hammani hayratda qoldirgan bu antiqa "X" nurni Rentgen nuri deb atashni taklif qiladi va bu taklif qabul qilinadi. V.K.Rentgenning shogirdi akadyemik A.I.Ioffe o‘zining xotiralarida shunday yozadi: "Rentgen nurlari atomning sirtqi qavatini teshib o‘tdi, uning ichkarisiga kirdi, keyinchalik tabiatning taraqqiyoti bilan bu nurlar atom energayasining kashf etilishiga sharoit yaratdi". V.K.Rentgen kashfiyotidan so‘ng 1897-1898 yillarda katod nurining kelib chiqishi chuqur o‘rganildi va bu E.Rezerford hamda N.Borga atom nazariyasini yaratish va modelini tuzishga imkon berdi. V.K.Rentgen katod trubkasi o‘rniga ishlatila boshlagan rentgen trubkasi uchun berilgan patent haqidan voz kechib, mening kashfiyotim butun insoniyatniki va unga xizmat qilishi kerak deydi. Jahonning birinchi fizigi V.K.Rentgenga buyuk kashfiyoti uchun 1901 yilda Nobel mukofoti beriladi. 1923 yilning 10 fevralida Myunxen shahrida yo‘g‘on ichak rakidan vafot etadi.

Xulosa Hozirgi kunda ham Rentgen apparatlari tashxis va davolash masalalarida o‘z dolzarbligini yo‘qotmagan. Ayniqsa o‘pka kasalliklari, suyak sinishlari va tish kasalliklarini tashxis qo‘yishda Rentgen diagnostikasiga yetadigan vosita yo‘q. 1970- yillardayoq KT-skanerlar – rengen va kompyuter tomograflarining o‘zaro duetlari paydo bo‘ldi. Bu usulning mohiyati shunda ediki, odam organizmidagi turli xil to‘qimalar, rengen nurlarini turlicha o‘tkazadi. Shu sababli, har xil organlarning rentgen tasvirlarini olish uchun kompyuterda murakkab qayta ishlash jarayonlari bajariladi. KT skanerlangan organning turli qalinlikdagi to‘qimalari qatlamlar bo‘yicha alohida alohida tasvirga tushiriladi va ular keyingi qayta ishlash jarayonida kompyuterdagi maxsus dastur orqali yagona va yaxlit organ tasviriga qayta birlashtiriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. https:uz.khanacademy.org 2. https://uz.wikipedia.org/wiki/rentgen 3. https://uz.warbletoncouncil.org/

O'xshashlar

O’ta o’tkazuvchanlik va uning kvantomexanik talqini

Impuls momenti va uning o’zgarish qonuni

Metallarda xoll effekti va uning qo’llanilishi

Infraqizil nurlar va uning texnikadagi o’rni

Gidrostatikaning qonunlari va uning texnikada qo`llanilishi