O'z induksiya qonunlari. Induktivlik. FUKO toklari - Fizika - Slaydlar

O'z induksiya qonunlari. Induktivlik. FUKO toklari

Yuklangan vaqt:

31.01.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

591.4248046875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: O’Z INDUKSIYA QONUNLARI. INDUKTIVLIK.FUKO TOKLARI • REJA • 1. INDUKSIYA • 2. INDUKTIVLIK • 3. FUKO TOKLARI

ERSTED ELEKTR TOKI YORDAMIDA MAGNIT MAYDON OLINISHINI TAJRIBADA KO'RSATDI. ERSTED TAJRIBALARI HAQIDA XABAR TOPGAN INGLIZ FIZIGI M.FARADEY AYTILGAN BOG'LANISHINING IKKINCHI TOMONINI — MAGNIT HODISALARI BILAN ELEKTR HODISALARI ORASIDA BOGIANISHNI AXTARISHGA KIRISHDI. FARADEY IZLANISHLARI 10 YIL DAVOM ETDI. U SABOT-MATONAT VA TIRISHQOQLIK BILAN JUDA KO'P MEHNAT QILDI, TINMAY IZLANDI VA NIHOYAT, MAGNIT MAYDON YORDAMIDA ELEKTR TOKI OLISHGA MUYASSAR BO'LDI. FARADEY BU TOKNI INDUKSION TOK DEB ATADI. FARADEY TAJRIBALARI BILAN TANISHAYLIK. AGAR DOIMIY MAGNIT BERK O'RAMLI G'ALTAK ICHIGA KIRITILSA YOKI UNDAN CHIQARILSA (1-RASM) KONTURDA INDUKSION TOK HOSIL BOIADI: DOIMIY MAGNITNING N QUTBI G'ALTAKKA YAQINLASHGANDA GALVANOMETRNING STRELKASI BIR TOMONGA, MAGNIT G'ALTAKDAN UZOQLASHTIRILGANDA ESA QARAMA-QARSHI TOMONGA OG'ADI. BU INDUKSION TOKNING YO'NALISHI O'ZGARGANIDAN DALOLAT BERADI. MAGNIT QANCHA KUCHLI, UNING HARAKATI QANCHA TEZ VA G'ALTAK O'RAMLARI QANCHA KO'P BOISA. INDUKSION TOKNING QIYMATI SHUNCHA KATTA BOIADI. MAGNITNING IKKINCHI S QUTBI BILAN HAM YUQORIDAGI TAJRIBANI QAYTARISH MUMKIN. BITTA G'ALTAKKA BIR-BIRIDAN IZOLATSIYALANGAN IKKI SIM O'RALGAN BOISIN. BIRINCHI O'RAM KALIT (K) ORQALI TOK MANBAI GA ULANGAN. BIRINCHI O'RAMDAN O‟TAYOTGAN TOK KUCHI O‟ZGARMAGANDA IKKINCHI O'RAMDA HECH QANDAY TOK VUJUDGA KELMAGAN. IKKINCHI G'ALTAKNING UCHLARI ESA GALVANOMETR (G) GA ULANGAN. BIRINCHI O'RAMNI TOK MANBAIGA ULASH VA UZISH VAQTIDA IKKINCHI O'RAMDA QISQA MUDDATLI INDUKSION TOK QAYD QILINGAN. BU HODISAGA ELEKTROMAGNIT INDUKSIYA DEB ATALADI. KEYINCHALIK FARADEY ELEKETROMAGNIT INDUKSIYA HODISASINI YUQORIDAGIDEK TURLI XIL VARIANTLARDA AMALGA OSHIRDI.

• FARADEY TAJRIBALARINI TAHLIL QILIB QUYIDAGI XULOSAGA KELDI. INDUKSION TOK BERK KONTURDAN O'TUVCHI MAGNIT INDUKSIYA OQIMINING O'ZGARISHI TUFAYLI VUJUDGA KELADI. INDUKSION TOKNING QIYMATI MAGNIT OQIMINING O'ZGARISH TEZLIGI DФ/DT GA BOG‟LIQDIR. 1833- YILDA LENS INDUKSIYA TOKINING YO'NALISHINI ANIQIAYDIGAN UMUMIY QOIDANI TAJRIBA YOII BILAN TOPDI. BU QOIDA LENS QOIDASI DEB ATALADI: YOPIQ KONTURDA HASIL BO'LGAN INDUKSION TOK SHUNDAY YO'NALGAN BO'LADIKI, UNING XUSUSIY MAGNIT MAYDONI BU TOKNI VUJUDGA KELTIRIYAIGAN MAGNIT INDUKSIYA OQIMINING O'ZGARISHIGA TO'SQINLIK QILADI. BIZ KO'RGAN BARCHA HOLLARDA INDUKSION TOKNING YO'NALISHI LENS QOIDASIGA MOS KEIAYOTGANINI KO'RISH MUMKIN. MASALAN, 1 KONTURDAGI TOK ORTGANDA IKKINCHI KONTUR ORQALI O'TAYOTGAN INDUKSIYA MAGNIT OQIMI ORTADI. BU VAQTDA IKKINCHI KONTURDA HOSIL BO'LGAN INDUKSION TOKNING XUSUSIY MAGNIT MAYDONI BIRINCHI KONTURNING MAGNIT MAYDONIGA QARAMA- QARSHI YO'NALGAN BO'LADI. BUNDAN INDUKSION TOKNING YO'NALISHI BIRINCHI G'ALTAKDA OQAYOTGAN ASOSIY TOKKA QARAMA-QARSHI YO'NA-LISHDA EKANLIGI KELIB CHIQADI. INDUKSION TOKNING YO'NALISHINI GALVANOMETR STRELKASINI O'NG YOKI CHAPGA OG'ISHI ORQAII ANIQLASH MUMKIN.

• MAGNITNING SHIMOLIY QUTBINI G'ALTAKDAN UZOQLASHTIRILGANDA (1-RASM) KONTUR ORQALI O'TAYOTGAN MAGNIT INDUKSIYA OQIMI KAMAYADI. BU KAMAYISHINI OLDINI OLISH 2-RASM UCHUN INDUKSIYA TOKINING XUSUSIY MAYDONI , ENDI ASOSIY TOKNING MAYDONIGA MOS YO'NALISHI KERAK. BUNDA PARMA QOIDASIGA MUVOFIQ INDUKSION TOK SOAT STRELKASI YO'NALISHIDA BO'LADI. SHUNDAY QILIB. YUQORIDAGILARDAN XULOSA QILIB. LENS QOIDASINI YANA HAM SODDAROQ TA'RIFLASH MUMKIN: YOPIQ KONTURDA HOSIL BO'LGAN INDUKSION TOK SHUNDAY YO'NALGANKI, INDUKSIYALOVCHI MAGNIT OQIM KO'PAYAYOTGANDA INDUKSION TOKNING XUSUSIY MAGNIT OQIMI UNI KAMAYTIRISHGA VA AKSINCHA, KAMAYAYOTGANDA UNI KO'PAYTIRISHGA INTILADI. ENDI UMUMIYROQ HOLDAN FOYDALANIB INDUKSION ELEKTR YURITUVCHI KUCHNI ANIQLAYLIK. EYUK Ε BO'LGAN MANBAGA ULANGAN IXTIYORIY SHAKLDAGI KONTUMI MAGNIT MAYDONIGA JOYLASHTIRAYLIK. BU MANBANING DT VAQT ICHIDAGI BAJARGAN TO'LIQ ISHI: A=Ε IDT (1) BO'LADI. BU ISHNING BIR QISMI ELEKTR QARSHILIGI R BO'LGAN KONTURDAN JOUL ISSIQLIGI (Q) SIFATIDA AJRALIB CHIQADI: A 1 =Q = I 2 RDT (2) IKKINCHI QISMI ESA MAGNIT MAYDONIDAGI TOKLI KONTURNI BIR VAZIYATDAN BOSHQA VAZIYATGA KO'CHIRISHDA SARF BO'LADI. BUNDA BAJARILGAN ISH : A 2 =IDФ (3) TENG BO'LADI. ENERGIYANING SAQLANISH QONUNIGA ASOSAN: A = A 1 + A 2 YOKI Ε IDT = I 2 RDT + IDФ (4)

• BU TENGLAMANING HAR IKKI TOMONINI IDT GA HADLAB BO'LSAK: BU IFODANI EYUK Ε BO'LGAN TOK MANBAIDAN TASHQARI, YANA KONTUR BILAN CHEGARALANGAN YUZA ORQALI O'TUVCHI MAGNIT INDUKSIYA OQIMINING O'ZGARISHI TUFAYLI PAYDO BO'LGAN QO'SHIMCHA EYUK LI KONTUR UCHUN OM QONUNI IFODASI DEB QARASH MUMKIN. ANA SHU QO'SHIMCHA EYUK INDUKSIYA ELEKTR YURITUVCHI KUCHIDIR: Ε = - DФ/DT SHUNDAY QILIB, FARADEY XULOSASIGA MUVOFIQ INDUKSIYA ELEKTR YURITUVCHI KUCHI MAGNIT INDUKSIYA OQIMINING O'ZGARISH TEZLIGIGA PROPORSIONAL BO'LIB CHIQDI. BU IFODANI FARADEY -MAKSVELL QONUNI DEB ATALADI. FARADEY -MAKSVELL QONUNI KONTUR YUZI ORQAII O'TUVCHI MAGNIT OQIMINING HAR QANDAY O'ZGARISHI UCHUN O'RINLIDIR. INDUKSIYA ELEKTR YURITUVCHI KUCHINING SI DAGI BIRLIGI KELIB CHIQADI. DEMAK, KONTUR YUZI ORQAII O'TUVCHI MAGNIT OQIM 1 VB/S TEZLIK BILAN O'ZGARSA, KONTURDA VUJUDGA KELAYOTGAN INDUKSIYA ELEKTR YURITUVCHI KUCHI 1 V (TL*M 2 /C) GA TENG BO'LADI.

ELEKTR TOKI OQAYOTGAN HAR QANDAY O'TKAZGICH O'ZINING «XUSUSIY» MAGNIT MAYDONIDA JOYLASHADI. SHUNING UCHUN KONTURDAN OQAYOTGAN TOK KUCHINING O'ZGARISHI NATIJASIDA XUDDI SHU KONTURNING O'ZIDA ELEKTROMAGNIT INDUKSIYASI RO'Y BERADI. BU HODISANI O'ZINDUKSIYA HODISASI DEYILADI. KONTURDAN O'TAYOTGAN TOK TUFAYLI VUJUDGA KELGAN MAGNIT OQIMI TOK KUCHIGA PROPORSIONAL BO'LADI, YA'NI: Ф = LI (6) BU YERDA L - KONTURNING INDUKTIVLIGI , U KONTURNING SHAKLI VA O'LCHAMLARI HAMDA MUHITNING MAGNIT SINGDIRUVCHANLIGIGA BOG'LIQ KATTALIKDIR. KONTUR JOYLASHGAN MUHITNING MAGNIT SINGDIRUVCHANLIGI O‟ZGARMASA, AYNI KONTURNING INDUKTIVLIGI HAM O‟ZGARMAS KATTALIK BO‟LADI. SI DA INDUKTIVLIKNING BIRLIGI —GENRI (GN) DEB ATALADI. [L]= [Ф]/[I]=VB/A=GN DEMAK, GN SHUNDAY G'ALTAKNING INDUKTIVLIGI, BU G'ALTAKDAN A O'ZGARMAS TOK O'TGANDA VUJUDGA KELADIGAN MAGNIT OQIMI 1 VB BO'LADI. UZUNLIGI L , O'RAMLAR SONI N BO'LGAN G'ALTAKNING INDUKTIVLIGI L C =(ΜΜN 2 /L)S (7) IFODA BILAN ANIQLANADI. KONTUNING INDUKTIVLIGI O'ZGARMAS BO'LGAN HOL UCHUN O'ZINDUKSIYA EYUK (8) IFODA BILAN ANIQLANADI. Ε O’ZIND = - DФ/DT=-LDI/DT (8) DEMAK, INDUKTIVLIGI IGN BO'LGAN KONTURDAN O'TAYOTGAN TOK KUCHI 1 SEKUNDDA 1A GA O'ZGARSA, KONTURDA O'ZINDUKSIYA EYUK VUJUDGA KELADI.

TOKNING BOSHQA (QO'SHNI) KONTURDA O'ZGARISHI TUFAYLI SHU KONTURNING O'ZIDA INDUKSION TOKNI HOSIL QILINISHI O'ZARO INDUKSIYA DEB ATALADI. IKKITA KONTUR OLAYLIK (3-RASM). BIRINCHI KONTURDAN OQAYOTGAN TOK KUCHINING DI 1 GA O'ZGARISHI IKKINCHI KONTUR YUZINI KESIB O'TAYOTGAN MAGNIT OQIMINI DФ 21 =L 21 DI (9) GA O'ZGARTIRADI. BU ESA O'Z NAVBATIDA IKKINCHI KONTURDA Ε 2 = - DФ 21 /DT=-L 21 ( DI 1 /DT) (10) INDUKSIYA EYUK NI VUJUDGA KELTIRADI. XUDDI SHUNINGDEK, IKKINCHI KONTURDAN OQAYOTGAN TOK KUCHINING DI 2 GA O'ZGARISHI TUFAYLI BIRINCHI KONTUR YUZINI KESIB O'TAYOTGAN MAGNIT OQIMI DФ 12 = L 12 DI 2 (12) GA O'ZGARADI. NATIJADA BIRINCHI KONTURDA Ε 1 = - DФ 12 /DT=-L 12 ( DI 1 / DT) (13) INDUKSIYA EYUKI VUJUDGA KELADI. BU IFODALARDAGI L 12 VA L 21 LAR KONTURLARNING O'ZARO INDUKTIVLIGI DEB ATALADI. TAJRIBALARDA HAM, NAZARIY YO‟L BILAN HAM L L2 = L 21

UYURMA TOKLAR , FUKO TOKLARI — OʻZGARUVCHAN MAGNIT MAYDONIDA HARAKATLANAYOTGAN MASSIV METALL OʻTKAZGICHLARDA HOSIL BOʻLADIGAN YOPIQ ELEKTR INDUKSION TOKLARP (RASMGA Q.). UYURMA TOKLAR TRANSFORMATORLARNING OʻZAGIDA, ELEKTR MASHINALARNING TURLI KISMLARI VA BOSHQALARDA HOSIL BOʻLADI. UYURMA TOKLAR MAGNIT MAYDONI OQIMINING OʻZGARISHIGA BOGʻLIQ. OQIM QANCHA TEZ OʻZGARSA UYURMA TOKLAR SHUNCHA KATTA BOʻLADI. OʻTKAZGICHDAN MAʼLUM YOʻL BOʻYICHA OʻTAYOTGAN ELEKTR TOKIDAN FARQLI RAVISHDA UYURMA TOKLAR OʻTKAZGICHNING OʻZIDA TUTASHADI VA UYURMA KONTURLAR HOSIL QILADI. BU TOK KONTURLARI ULARNI HOSIL QILGAN MAGNIT OQIMIGA TAʼSIR KOʻRSATADI. LENS QOIDASIGA BINOAN, UYURMA TOKLAR NING MAGNIT MAYDONI SHU TOKNI HOSIL QILGAN MAGNIT OQIMINING OʻZGARISHIGA QARSHILIK KOʻRSATADI. JOUL — LENS QONUNITA MUVOFIQ, UYURMA TOKLAR HOSIL BOʻLGANDA OʻTKAZGICHLAR QIZIB, ENERGIYANING YOʻQOLISHIGA VA OQIBATDA MASHINALARNING F.I.K. PASAYISHIGA SABAB BOʻLADI. BULARNI KAMAYTIRISH UCHUN OʻZGARUVCHAN TOKDA ISHLAYDIGAN MASHINA VA APPARATLARNING MAGNIT OʻZAGINI YAXLIT FERROMAGNETIKLAR (ELEKTROTEXNIKA POʻLATI) DAN EMAS, BALKI BIRBIRIDAN IZOLYATSIYALANGAN (MAS, MAXSUS LOKLAR BN) PLASTINALARDAN TAYYORLANADI. UYURMA TOKLAR METALLARNI ERITISH, ULARNING YUZASINI TOBLASH VA BOSHQALARDA QOʻLLANADI.

XULOSA MAGNIT MAYDONNING O`ZGARISHI TUFAYLI BERK KONTURDA HOSIL BO`LGAN TOK INDUKSION TOK, HODISANING O`ZI ESA ELEKTROMAGNIT INDUKSIYA HODISASI DEB ATALADI INDUKSION TOKNI HOSIL QILUVCHI ELEKTR YURITUVCHI KUCH INDUKSION ELEKTR YURITUVCHI KUCH (INDUKSIYA – EYUK) DEB ATALADI.INDUKSIYA HODISASI ELEKTR MAYDONNI MAGNIT MAYDON BO’GLIKLIGINI TAVSIFLAYDI. ELEKTROMAGNIT INDUKSIYA -MAGNIT MAYDONNI OZGARTIRISH ORQALI ELEKTR TOKINI HOSIL QILISHGA AYTILADI. UYURMAVIY TOKLAR HOSIL BOLGANDA OTKAZGICH QIZISHIIGA OLIB KELADI YANI PATERIYA-ELEKTR TOKINI ISSIQLIKKA AYLANIB KETTISHIGA AYTILADI. BUNDA TOK ISROF BOLADI. PATERIYA ORQALI ENERGETIKA SOHASIDA KO’PLAB KORRUPSAVIY ISHLAR ROY BERADI

“ ”FOYDANILGAN ADABIYOTLAR; HTTPS://HOZIR.ORG/ELEKTROMAGNIT-INDUK SIYA-HODISASI-VA-UNING-QOLLANILISHI-REJ A-EL.HTML HTTPS://UZ.WIKIPEDIA.ORG/WIKI

O'xshashlar

Elektrostatik induksiya qonuni

Elektromagnit induksiya hodisasi

Elektromagnit induksiya hodisasi

Elektromagnit induksiya xodisasi. Induksiya EYK si. Induksiyaviy elektr maydon

Elektiro magnit induksiya qonuni