logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Fizika
  4. Геометрик оптика қонунларини ўрганиш

Геометрик оптика қонунларини ўрганиш

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2210.734375 KB
Ko'chirib olish
ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №1 ГЕОМЕТРИК ОПТИКА ҚОНУНЛАРИНИ ЎРГАНИШ Керакли асбоблар: горизонтал Гартлей шайбаси, филмоскоп- проектор, ярим цилиндрик шаклдаги шиша пластинка, ясси кўзгу, призмалар, ясси параллел шиша пластинка .  НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТ Геометрик оптика нинг уйидаги 4 асосий онунлари маълум:қ қ Ёру ликнинг турли чизи бўйлаб тар алиш онуни. ғ қ қ қ Ёру лик нурларининг муста иллик онуни. ғ қ қ Ёру ликнинг айтиш онуни. ғ қ қ Ёру ликнинг синиш онуни. қ қ 1. Бир жинсли мухитда ёру лик тў ри чизи бўйлаб тар алади ғ ғ қ қ . Бундай хулосанишаффофмас исмларни қ кичик ўлчамли манбаалар билан ёритилганда хосил бўлган сояларнинг чегаралари кескин бўлишидан чи ариш мумкин. Аммо бу онун та рибий бўлиб, ёру лик кичик тир ишлар ёки тўсичлардан ўтганда унинг қ қ қ ғ қ тў ри чизи ли йўналишдан о иши кузатилади. ғ қ ғ 2 . Ёру лик нурларининг муста иллиги ғ қ улар ўзаро кесишганда бир-бирига хеч андай та сир қ ҳ илмаслигидир. Нурларнинг кесишиши хар бир нурнинг муста ил тарзда тар алишига хала ит бермайди. қ қ қ қ Ёру лик икки шаффоф мухит орасидаги чегарани кесиб ўтганда тушувчи нур иккита нурга – айтган ва ғ қ синган нурга ажралади. Бу нурларнинг йўналиши ёру ликнинг айтиш ва синиш онунларидан ани ланади. ғ қ қ қ 3. Ёру ликнинг айтиш онуни ғ қ қ . а) тушган ва айтган нурлар, шунингдек икки мухит чегарасида нур тушиш ну тасига ўтказилган нормал бир қ қ текисликда ётади; б) айтиш бурчаги тушиш бурчагига тенг. қ 4. Ёру ликнинг синиш онуни. ғ қ а) тушган ва синган нурнинг тушиш ну тасида сиртга ўтказилган нормал билан текисликда ётади; б) тушиш қ бурчаги синусининг синиш бурчаги синусига нисбати берилган икки мухит учун ўзгармас катталик бўлиб, иккинчи мухитнинг биринчи мухитга нисбатан синдириш кўрсаткичи деб аталади ТЎЛА ИЧКИ ҚАЙТИШ Ёру лик нури оптик зичлиги каттаро бир мухитдан оптик зичлиги камро иккинчи мухитга ўтаётган бўлсин. Агар икки ғ қ қ мухит чегарасига тушаётган нурнинг тушиш бурчаги орттириб борилса, синиш бурчаги хам катталашиб боради (1 ва 2 нурлар) (Расм – 3). Тушиш бурчагининг бирор чегаравий ийматида синиш бурчаги бўлиб олади, я ни синган нур 1 ва 2 мухитлар чегараси қ қ ҳ бўйлаб тар алади. Агарда тушувчи нур бурчаги яна бироз катталаштирилса, 2-мухитга ўтувчи нур йў олади, 1-мухитга қ қ акс этувчи нур интенсивлиги кескин ортади, я ни ёру ликнинг тўла ички айтиш ходисаси юз беради. ҳ ғ қ ЭКСПЕРИМЕНТАЛ ҚУРИЛМА ТАВСИФИ Экспериментал урилма горизонтал холатда жойлаштирилган Гартл шайбасидан иборат бўлиб, унинг бундай холати қ шайба марказидаги шайба об ектларда нурнинг тушиш бурчагини ихтиёрий чегараларда ўзгартиришга ва ми дорий ҳ қ ўлчашлар ўтказишга имкон беради. урилмада ёритгич манбаа сифатида филмоскоп – проектор ишлатилади. Филмоскоп ва шайба орасидаги масофани Қ танлаб, ани ва ингичка нурлар олиш мумкин қ ИШ БАЖАРИШ ТАРТИБИ 1. Ёру ликнинг тў ри чизи бўйлаб тар алиш ғ ғ қ қ онунини текшириш. қ урилмада фа ат бир марказий тир иш очи Қ қ қ қ олдирилади ва хосил илинган ингичка нур қ қ шайба марказидан ўтган цилиндрал тў ри ғ чизи билан солиштирилади, ёру лик қ ғ ха и атдан тў ри чизи ли тар алишига ишонч қ қ ғ қ қ хосил илинади. қ 2. Ёру ликнинг айтиш онунини текшириш. ғ қ қ Шайба марказига ясси кўзгу жойлаштирилади ва нурнинг тушиш бурчаклари ўзгартирилиб, айтиш бурчакларини ўлчаб, мос тушиш қ бурчакларига солиштирилади ва айтиш қ онуни ха и атда бажарилиши текширилади. қ қ қ 3. Ёру ликнинг синиш онунини ўрганиш, шишанинг ғ қ синдириш кўрсаткичини ани лаш. қ Шайба марказига ярим цилиндрик шаклдаги шиша пластинка ўйилади. Нурнинг тушиш бурчаклари қ ўзгартирилади ва мос синиш бурчаклари ўлчанади. 4. Ясси-парраллел шиша пластинкадан ёру ликнинг ўтиши шишанинг синдириш кўрсаткичини ғ ани лаш. қ а) тоза о оз вара и олиб, унинг устига бир-бирига перпендикулят тў ри чизи лар чизилади. Шу о оз шайба марказига қ ғ ғ ғ қ қ ғ ундаги диаметрал чизи лар о оздаги чизи лар билан устма-уст тушадиган илиб жойлаштирилади (расм-6) сўнгра қ қ ғ қ қ шиша пластинка контури бўйича алам билан чизиб олинади. қ б) о оздаги тушувчи нурнинг изидан қ ғ В ва О ну талар, синиб ўтган нурнинг изидан қ А ва Д ну талар ўрни белгиланиб қ олинади. Сўнгра ёру лик манбаи ўчирилади ва о озда олиб, ундаги ғ қ ғ ВО нур ва АД нурлар 2-расмда кўрсатилганидек давом эттирилиб чизилади. Шиша пластинка контуридаги А ну тадан пластинка сиртига перпендикуляр чизи қ қ ўтказилади ва Е ну та ўрни ани ланади. Хосил бўлган чизмадан қ қ СА = Н ва СЕ = h масофаларни (пластинка алинлиги қ Н ва кўринма алинлик қ k ) ўлчаб, (4) формула ёрдамида шишанинг синдириш кўрсаткичи хисобланади. Саволлар: 1.Геометрик оптика қонунлари. 2.Синдириш кўрсаткичининг физик маъноси. 3.Тўла ички қайтиш ҳодисаси. Адабиётлар: 1. И.В.Савельев, Умумий физика курси, г.3, т. 1976 §1, 5-11 бетлар. 2. Ф.А.Королев, Физика курси, Т. 1976, § 26-32, 161-194 бетлар ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №2. ПРИЗМАДА НУРНИНГ СИНИШИНИ ЎРГАНИШ ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi: laborant Gulshanoy USMONOVA Керакли асбоблар : уч ёқли оптик призма, пенопласт таглик, ниналар, транспортир, чизғич, тригонометрик функциялар жадвали.   Ишнинг мақсади : ёруғликнинг ясси сиртларда синиши қонунларини ва уч ёқли призмада нурнинг ўтиш хусусиятларини ўрганиш. НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТ ИШНИНГ БАЖАРИЛИШИ Адабиётлар : 1.В.А.Королев, Физика курси, 3т. Т., 1978,§9. 2. С.Э. Фриш, А.В. Тиморева Умумий физика курси, 3т., т., 1962, 24боб, § 281. 3. И.В. Савельев Умумий физика курси. 3т. Т., 1976, § 1.   Саволлар: 1 . Ёруғликнинг синиш қонуни. 2. Уч ёқли призма, ундан нурнинг ўтиш хусусиятлари. 3. Энг кичик оғиш бурчаги. 4. Синдириш кўрсаткичи. 5. Оптикада призмадан фойдаланиш. ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №3. ШИШАНИНГ СИНДИРИШ КЎРСАТКИЧИНИ МИКРОСКОП ЁРДАМИДА АНИҚЛАШ ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi: laborant Gulshanoy USMONOVA  Керакли асбоблар : микрометрик винтли микроскоп, микрометр, икки томони штрихланган шиша пластинкалар. НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТЛАР ИШНИНГ БАЖАРИЛИШИ Адабиётлар: 1. И.В.Савельев, Умумий физика курси, г.3-т. 1976. 2. Ф.А.Королев, Физика курси, Т. 1976. 3. Ж.Камолов, С.Алиев ва бош алар, Умумий физика курсидан қ практикум. Электр ва оптика. 21-лаборатория иши, 181-192-бетлар. Саволлар: 4. Ёру ликнинг айтиш ва синиш онунлари. ғ қ қ 5. Микроскопда нур йўли. 6. Абсолют синдириш кўрсаткичи ва унинг физик ма носи. ҳ 7. Микраскоп ёрдамида шишанинг синдириш кўрсаткичини ани лаш қ усули ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №4. ЛИНЗА ЁРДАМИДА БУЮМ ТАСВИРИНИ ХОСИЛ ҚИЛИШ ЛИНЗАНИНГ ФОКУС МАСОФАСИНИ АНИҚЛАШ ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi: laborant Gulshanoy USMONOVA Керакли асбоблар : оптик таглик, чиз ич ғ , авари линзалар (№ қ қ 1;2) сочувчи (боти ) линза (№ 3), электр қ лампочка, экран. Ишнинг мақсади : авари ва боти линзаларнинг фокус қ қ қ масофаларини турли усуллар билан ани лаш, линзалар ёрдамида тасвирлар қ хосил илиш қ . НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТЛАР Yig'uvchi linzada tasvir yasash uchun zaruriy hollar Yig'uvchi linzada tasvir yasash Linza kattaliklari Yig'uvchi linzada tasvir yasash (davomi) Yig'uvchi linzada tasvir yasash (davomi) Yig'uvchi linzada tasvir yasash (davomi) Sochuvchi linzada tasvir yasash uchun zaruriy hollar Sochuvchi linzada tasvir yasash Sochuvchi linzada tasvir yasash ( davomi ) ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №5. ОПТИК АСБОБЛАР МОДЕЛЛАРИНИ ЙИҒИШ ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi: laborant Gulshanoy USMONOVA Керакли асбоблар : Микроскоп, линейка, штатив, микрометр, сим, ўртасининг сири кўчирилган 45° бурчак остида тагликка ўрнатилган кўзгуча. Ишнинг мақсади : Микроскоп тузилишини ўрганиш ва унинг катталаштиришларини ани лаш.қ НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТЛАР Ko’z va unda tasvirlanish Ишни бажариш тартиби Адабиётлар: 1. И.В.Савельев, Умумий физика курси, 1976, § 9-12. 2. Ф.А.Королев, Физика курси, 1978, § 30-33 3. Физикадан практикум. Электр ва оптика.. Проф.В.И.Иверонова та рири остида. 1979. ҳ   Саволлар: 1. Кўриш бурчаги нима ? 2. Лупада телескопида нур йўллари. 3. Микроскопда нур йўллари. 4. Кеплер телескопида нур йўллари. 5. Галилей телескопида нур йўллари. 6. Опгик асбобларда окулярнинг вазифаси. 7. Кеплер ва Галилёй телескоплари орасидаги фар лар қ ЛАБОРТАОРИЯ ИШИ №6 МИКРОСКОПНИНГ КАТТАЛШАТИРИШИНИ АНИ ЛАШҚ ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi laborant Gulshanoy USMONOVA Керакли асбоблар : Микроскоп, линейка, штатив, микрометр, сим, ўртасининг сири кўчирилган 45° бурчак остида тагликка ўрнатилган кўзгуча. Ишнинг мақсади : Микроскоп тузилишини ўрганиш ва унинг катталаштиришларини ани лаш.қ НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТЛАР Ишнинг бажарилиши 1.Берилган ингичка сим диаметри микрометр ёрдамида бир неча марта ўлчанади ва ёзиб олинади. Олинган натижалардан симларнинг диаметри топилади. 2.Cимни тў ирлаб, микроскоп столчасига объектив рўпарасига жойлаштирамиз. ғ Сўнгра микроскопни созлаб сим ани кўринадиган илиб оламиз. қ қ 3.Шундан сўнг штативга масштабли линейка горизонтал зазиятда махкамланади ва микроскопга нисбатан, ани кўриш масофасига (25 см) га шундай қ жойлаштирамизки, окуляр устига ўртасидан сири кўчирилган 45° бурчак остида тагликка ўрнатилган кўзгуни ўйсак, катталшган сим ва унинг қ кўндаланг бўлиб жойлашган линейкасининг тасвири бараварига яни қ кўринсин. Бундай кўзгуга туширилган линейка шкаласи ёрдамида микроскопда кўрилган сим та сирининг диаметри ўлчаб олинади. ҳ 4.Топилган ийматларни, я ни сим диаметри қ ҳ S 2 ва сим диаметрининг микроскопда олинган тасвирини диаметри S 3 ни (2) формулага ўйиб, қ микроскопнинг катталаштириши U m ни топамиз. 5.Соч толаси ёки бош а симни олиб, ю оридек йўл билан яна қ қ микроскопнинг катталаштириши ани ланади. қ Адабиётлар: 1. И.В.Савельев, Умумий физика курси, 1976, § 9-12. 2. Ф.А.Королев, Физика курси, 1978, § 30-33 3. Физикадан практикум. Электр ва оптика.. Проф.В.И.Иверонова та рири остида. 1979. ҳ   Саволлар: 1.Микроскопнингтузилиши ва нур йўли (чизиб кўрсатилсин). 2.Микроскопнинг катталаштирияйши. 3.Микроскоп катталаштиришининг чегаравий қиймати ва унинг чекланганлиги сабаблари. ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №7 ДУРБИННИНГ КАТТАЛАШТИРИШИНИ АНИ ЛАШҚ ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi: laborant Gulshanoy USMONOVA Керакли асбоблар: Дурбин, 4-5 метр масофада жойлашган шкала, метр, линейка, штатив ИШНИНГ БАЖАРИЛИШИ ИШНИ БАЖАРИШ ТАРТИБИ Саволлар: 1 Телескопнинг тузилиши ва ундаги нур йўллари (чизиб кўрсатилсин). 2. Телескопнинг катталаштириши. 3. Ишнинг бажариш тартиби Адабиётлар: 1 . И.В.Савельев, Умумий физика курси, г.3, т. 1976 §1, 5-11 бетлар. 2. Ф.А.Королев, Физика курси, Т. 1976, § 26-32, 161-194 бетлар 3. Физикадан практикум проф.В.И.Иванова тахрири остида,1960,72-вазифа, ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №8 ЁРУ ЛИК ТЎЛ ИН УЗУНЛИГИНИ НЬЮТОН Ғ Қ ХАЛ АЛАРИ ЁРДАМИДА АНИ ЛА Қ Қ Ш ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi: laborant Gulshanoy USMONOVA Керакли асбоблар: Ясси текис параллель пластиналар, бир томони қавариқ линза, микроскоп, ёриткич . НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТ АМАЛИЙ ҚИСМ ИШНИ БАЖАРИШ ТАРТИБИ Саволлар: 1. Нима учун интерференцион манзара ёр ин ва оронгу хал алардан иборат?қ қ қ 2. Тўл ин узунлигининг нисбий ўзгариш формулани келтириб чи аринг. айси хал алар қ қ Қ қ улчанганда хатолик кичик булади? 3. Нима учун айтган нурда марказий айлана ёр ин булади? қ қ 4. аерда интерференцион хал алар зич булади марказдами ёки четдами? Қ қ 5. Нима учун пластинка ва линза ораси узо лашган саин интерференцион манзара йу олади? қ қ 6. Нима учун L линзани эгрилик радиуси R катта булиши керак? Адабиётлар: 1 . И.В.Савельев, Умумий физика курси, г.3, т. 1976 §1, 5-11 бетлар. 2. Ф.А.Королев, Физика курси, Т. 1976, § 26-32, 161-194 бетлар ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №9 БИПРИЗМА ЁРДАМИДА ЁРУ ЛИК Ғ ТЎЛ ИН УЗУНЛИГИНИ АНИ ЛА Қ Қ Ш ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi: laborant Gulshanoy USMONOVA Керакли асбоблар: Френел дифракцион ходисаларини кузатишга мўлжалланган қурилма, хар-хил диаметрли тирқишларга эга бўлган экранчалар .  НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТ ЭКСПЕРИМЕНТАЛ ҚУРИЛМА ТАВСИФИ ИШНИ БАЖАРИШ ТАРТИБИ Саволлар: 1. Ёруғлик интерференцияси. 2. Когерентлик тушунчаси, когорент нурлар олиш усуллари. 3. Бипризма ёрдамида интерференция кузатиш . 4. Интерференция hодисасида ёруғликнинг кучайиш ва сўндирилиш шартлари. 5. Нима учун оқ ёруқликда интерференцион манзара рангларга бўялиб кўринади? Адабиётлар: 1. И.В.Савельев, Умумий физика курси, г.3, т. 1976 §1, 5-11 бетлар. 2. Ф.А.Королев, Физика курси, Т. 1976, § 26-32, 161-194 бетлар ЭСЛАТМА: окуляр микрометрининг шкаласидаги бир бўлимнинг иймати 0,05 мм қ га тенг . ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ №10 ФРЕНЕЛЬ ДИФРАКЦИЯСИНИ ЎРГАНИШ ФарғонаFarg’ona davlat universiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika kafedrasi Тuzuvchi: laborant Gulshanoy USMONOVA Керакли асбоблар: Френел дифракцион ходисаларини кузатишга мўлжалланган қурилма, хар-хил диаметрли тирқишларга эга бўлган экранчалар .  НАЗАРИЙ МАЪЛУМОТ ЭКСПЕРИМЕНТАЛ ҚУРИЛМА ТАВСИФИ ИШНИ БАЖАРИШ ТАРТИБИ Саволлар: 1. Ёруғлик интерференцияси. 2. Когерентлик тушунчаси, когорент нурлар олиш усуллари. 3. Бипризма ёрдамида интерференция кузатиш . 4. Интерференция hодисасида ёруғликнинг кучайиш ва сўндирилиш шартлари. 5. Нима учун оқ ёруқликда интерференцион манзара рангларга бўялиб кўринади? Адабиётлар: 1. И.В.Савельев, Умумий физика курси, г.3-т. 1976. 2. Г С Ландсберг,Оптика. ”наука”,М.,1976. 3. Физикадан практикум. Электр ва оптика..Проф.В.И.Иверонова таҳрири остида. 1979.

O'xshashlar

Френель дифракциясини ўрганиш
Призмада нурнинг синишини ўрганиш
Кинематика асослари
Динамика
Оптик асбоблар моделларини йиғиш (laboratoriya ishi)