Atomlarning chiziqli spektrlari - Fizika - Slaydlar

Atomlarning chiziqli spektrlari

Yuklangan vaqt:

23.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5631.35546875 KB

Ko'chirib olish

www.umft.uz Atomlarning chiziqli spektrlari01

www.umft.uz  Vodorod atomi nurlanishining chiziqli spektrlari. Ridberg doimiysi.  Energetik sathlar. Bor postulatlari. Vodorodsimon atomlar.  Kvant sonlari va ularning ma’nolari. Pauli prinsipi.  Atomlarda elektronlarning energetik sathlar boʻyicha taqsimoti.  Elementlarning davriy tizimi. Ma’ruza rejasi1406

www.umft.uz Tomsonning atom modeli18

www.umft.uz Rezerford tajribasi1A

www.umft.uz Rezerfordning atom planetar modeli Atomning butun massasi mujassamlashgan markazida musbat zaryadlangan yadro joylashgan. Umuman olganda atom neytral bo‘ladi. Yadro atrofida, planetalarga o‘xshash, yadroning kulon kuchlari ta’sirida elektronlar aylanadilar.1A120E1207

www.umft.uz Yadrolarda α– zarrachalarni sochilishi1D

www.umft.uz Turli elementlarning yadrolari ikkita zarrachadan tashkil topadi Protonlar Neytronlar Atom yadrosinining tuzilishi01

www.umft.uz Vodorod atomi nurlanishining chiziqli spektrlari Chiziqli spektr zarrachalarni yadro, atom, molekula atrofidagi energetik holatlarning birinchisidan ikkinchisiga o‘tishida, radiochastotadan gamma nurlari diapazonida bo‘lgan, aniq chastotadagi elektromagnit nurlanishlarni chiqarish yoki yutish ta’sirida hosil bo‘ladi. Balmerning umumlashgan ifodasi - Ridberg doimiysi m s23

www.umft.uz n=1 – Laymanning seriyasi (ultrabinafsha nurlanish) n=2 – Balmer seriyasi (Oq nur) n=3 – Pashen seriyasi (infraqizil nurlanish)eV Laymanning seriyasi Balmer seriyasi Pashen seriyasi Tormozli nurlanish

www.umft.uz Balmer seriyasi Pashen seriyasi Breket seriyasi Pfund seriyasi Xemfri seriyasiLayman seriyasi n=1 n=2 n=3 n=4 n=5 n=6 n=4 – Breket seriyasi (infraqizil nurlanish) n=5 – Pfund seriyasi (infraqizil nurlanish) n=6 – Xemfri seriyasi (infraqizil nurlanish)

www.umft.uz Bor postulatlari Borning 1 – postulati (statsionar holatlar postulati): statsionar holatlarda atom energiyani nurlatmaydi. Borning 2 – postulati (chastotalar qoidasi): atom bir holatdan ikkinchisiga o‘tganda quyidagi energiyali bitta foton chiqaradi yoki yutadi. h = &#55349;&#57038; ћω = Tegishli statsionar holatlar energiyalari farqi 24 05 1B 0D 05 1B 0E 10 14 0201 19 05 38 39

www.umft.uz Borning 3 – postulati (orbitalarni kvantlash qoidasi): atomning statsionar holatlarida, doiraviy orbitalarda elektron harakatlanib, quyidagi shartni qanoatlantiradigani, impuls momentining kvantlangan qiymatlariga ega bo‘ladi. =nћ (n=1,2,3, …) bu yerda Elektronning n- statsionar orbitasi radiusi: Borning birinchi radiusi: m05 1B 06 0E 08 02 18 18 05 39

www.umft.uz m/s eV eV1- va n- statsionar orbitalardagi elektronning harakat tezligi: Vodorod atomi tizimida elektronning to‘la energiyasi: Vodorod atomining minimal energiyasi:

www.umft.uz ( φ V)Frank va Gers tajribasida atomda statsionar holatlar mavjudligi tajribaviy tasdiqlangan. Simob atomining birinchi qo‘zg‘atilgan holati 4,86 eV energiyaga to‘g‘ri keladi. φ tezlatuvchi potensial 4,86 eV oshirilganda elektronlar atomlar bilan noelastik to‘qnashadilar: elektron kinetik energiyasini atomga uzatadi, asosiy energetik holatdan birinchi qo‘zg‘atilgan holatga o‘tishni amalga oshiradi. φ kuchaytiruvchi potensialni keyinchalik o‘sishi, tokning yuqoridagi kabi o‘sishi kabi har 4,86 eV kuzatiladi. Frank-Gers tajribasi25

www.umft.uz AnodKatod panjarasimob bug'lari bo'lgan shisha idish

www.umft.uz U, VmA

www.umft.uz U, VmA Shunday qilib, Frank va Gertsning optikasi atomlarning statsionar holatlari mavjudligini eksperimental tasdiqladi.

www.umft.uz Kvant mexanikasida vodorod atomi Harakatlanayotgan elektronning de Broyl to‘lqin uzunligini atom o‘lchanlari bilan taqqoslasa bo‘ladi. Bu holda, elektronning to‘lqin xususiyatini klassik fizika qonunlari bilan ifodalash mumkin emas. Shu sababli, atom tizimlari, fizika fanining muhim ob’yekti sifatida namoyon bo‘ladi va ularni ifodalash uchun kvant mexanikasi qonunlaridan foydalanishga to‘g‘ri keladi.Vodorod atomioning maydoni – markaziy maydonga misoldir, bunday maydonda sferik koordinat tizimidan foydalanish qulaydir.2829

www.umft.uz Atomdagi elektronning energetik spekti: Elektron uchun Shredinger statsionar tenglamasi: Bunday maydondagi elektronning harakatini, rasmda ko‘rsatilgan, sferik potensial chuqurlikdagi elektronning harakati deb qarash mumkin Yadroning elektr maydonidagi elektronning potensial energiyasi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi. Ѱ=(r, φ, θ) Xususiy funksiyalar — 3D 2B 3E 39

www.umft.uz Kvant sonlar n — bosh kvant son, ℓ — orbital kvant son, — magnit kvant sonn — bosh kvant son, ℓ — orbital kvant son, — magnit kvant son n — bosh kvant soni , atomdagi elektronlarning energetik sathlarini belgilaydi: n=1,2,3, …n — bosh kvant soni , atomdagi elektronlarning energetik sathlarini belgilaydi: n=1,2,3, … ℓ — orbital kvant soni n berilganda quyidagi qiymatlarni qabul qiladi: ℓ =0,1,2,3, …, (n-1) va atomdagi elektronlarning impuls momentini aniqlaydi: =ℓ — orbital kvant soni n berilganda quyidagi qiymatlarni qabul qiladi: ℓ =0,1,2,3, …, (n-1) va atomdagi elektronlarning impuls momentini aniqlaydi: = 28

www.umft.uz — Magnit kvant soni berilganda quyidagi qiymatlarni qabul qiladi: =0,±1, ±2, ±3, …, ± va berilgan yo‘nalishda L impuls momenti miqdorini belgilaydi. L elektronning orbital impuls momenti fazoda shunday oriyentatsiyalarni qabul qiladiki, bunda tashqi maydon yo‘nalishida L vektorning proyeksiyasi faqat ga karra bo‘lgan kvantlangan sonlarni qabul qiladi(fazoviy kvantlanish). = =0,±1, ±2, ±3, …, ± — Magnit kvant soni berilganda quyidagi qiymatlarni qabul qiladi: =0,±1, ±2, ±3, …, ± va berilgan yo‘nalishda L impuls momenti miqdorini belgilaydi. L elektronning orbital impuls momenti fazoda shunday oriyentatsiyalarni qabul qiladiki, bunda tashqi maydon yo‘nalishida L vektorning proyeksiyasi faqat ga karra bo‘lgan kvantlangan sonlarni qabul qiladi(fazoviy kvantlanish). = =0,±1, ±2, ±3, …, ±

www.umft.uz n va kvant sonlari elektron bulutining shakl va o‘lchamlarini xarakterlaydi, m kvant soni esa fazodagi elektron bulutining oriyentatsiyasini xarakterlaydi. Orbital kvant sonining har xil qiymatlariga mos keladigan holatlarining impuls momentining qiymatalri bilan farqlanadilar. Atom fizikasida ning har xil qiymatlariga to‘g‘ri keladigan elektron holatlari quyidagicha belgilanadilar: =0, holatda bo‘ladigan elektron s - elektron (S- holatdagi) deb ataladi, =1, p- holat =2, d- holat =3, f- holat va hakozo n va kvant sonlari elektron bulutining shakl va o‘lchamlarini xarakterlaydi, m kvant soni esa fazodagi elektron bulutining oriyentatsiyasini xarakterlaydi. Orbital kvant sonining har xil qiymatlariga mos keladigan holatlarining impuls momentining qiymatalri bilan farqlanadilar. Atom fizikasida ning har xil qiymatlariga to‘g‘ri keladigan elektron holatlari quyidagicha belgilanadilar: =0, holatda bo‘ladigan elektron s - elektron (S- holatdagi) deb ataladi, =1, p- holat =2, d- holat =3, f- holat va hakozo

www.umft.uz elektronlar elektronlar elektronlar elektronlar

www.umft.uz Elektron spini Elektron fazodagi harakatiga bog‘liq bo‘lmagan, impulsning xususiy mexanik momentiga — ( S ) spiniga ega. Spin , mexanik momentga o‘xshash, quyidagicha kvantlanadi: Z belgilangan yo‘nalish uchun xususiy moment proyeksiyalari: - magnit spin kvant soni qutyidagi ikkita qiymatga ega: 2C05

www.umft.uz Atomdagi elektron kvant holatlarini to‘rtta kvant sonlarini tanlash orqali aniqlanadi. Nomlanishi Qabul qilishi mumkin bo‘lgan qiymatlariBelgilanishi Bosh kvant soni Orbital kvant soni Magnit kvant soni Spin kvant soni

www.umft.uz Pauli prinsipi Kvant mexanikasining asosiy qonunlaridan biri bo‘lgan Pauli prinsipiga asosan, berilgan atomda n , m , s bir xil kvant sonlari majmuasiga ega bo‘lgan ikkita elektron mavjud bo‘lmaydi. Kvant fizikasida massa, elektr zaryadi, spin va boshqalar kabi bir xil xususiyatga ega bo‘lgan zarrachalar o‘xshash zarrachalar hisoblanadi. O‘xshash zarrachalarni farq qilib bo‘lmaslik prinsipi : tajribada ularni farq qilaolmaslik. Yarim spinli zarrachalar (elektronlar, protonlar va neytronlar) anti simmetrik to‘lqin funksiyalar bilan ifodalanadilar va fermi – Dirak statistikasiga bo‘ysunadilar: bunday zarrachalar fermionlar deb ataladi. Nol yoki butun sonli spinli zarrachalar (π-mezonlar, fotonlar) simmetrik to‘lqin funksiyalar bilan ifodalanadilar va Boze-Eynshteyn statistikasiga bo‘ysunadilar: bunday zarrachalar bozonlar deb ataladi.2106

www.umft.uz FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1. Abduraxmanov Q.P., Egamov O‘. UMUMIY FIZIKA KURSI 2. Савельев И.В. Основы теоретической физики, 1,2,3 том, 1991г. 3. Трофимова Т.И. Курс физики,1990 г. 4. А.Н.Огурцов. Лекции по физике . 5. Яворский Б.М., Детлаф А.А., Лебедев А.К. Справочник по физике. 6. Оплачко Т.М.,Турсунметов К.А. ФИЗИКА, часть 2, 2006 г.25

www.umft.uz TA’LIM SAYTLARI VA INTERNET RESURSLARI 1. fizika.uz – talabalar va fizika o‘qituvchilari uchun sayt 2. neutrino.ucoz.ru – TATU Fizika kafedrasi dotsenti O. E. Tigayning shaxsiy sayti 3. estudy.uz – TATU talabalari uchun fizikadan masofaviy ta’lim tizimi 4. Yenka.com 5. http://phet.Colorado.edu/ 6. http://www.falstad.com/mathphysics.html 7. http://www.quantumatomica.com.uk/download.html 8. http://school-collection.edu.ru18

O'xshashlar

Fizikaning boshqa fanlar bilan aloqadorligi. Kinetika asoslari. Moddiy nuqtaning to'g'ri chiziqli harakati

Elementar zarralarni qayd qiluvchi asboblar. Elementar zarralar, ularning sistematikasi

Elektronika va signallarni qayta ishlash fani uchun umumiy taqdimoti

“Elektronika va signallarni qayta ishlash” fani uchun umumiy taqdimoti

Elektrotexnika va signallarni qayta ishlash fani uchun umumiy taqdimot