“Akademik litseylarda fizika fanidagi “elektrostatika” bobidan laboratoriya mashg’ulotlarini o’tkazishda axborot texnologiyalaridan foydalanish” - Fizika - Slaydlar

“Akademik litseylarda fizika fanidagi “elektrostatika” bobidan laboratoriya mashg’ulotlarini o’tkazishda axborot texnologiyalaridan foydalanish”

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

913.50390625 KB

Ko'chirib olish

“ Akademik litseylarda fizika fanidagi “elektrostatika” bobidan laboratoriya mashg’ulotlarini o’tkazishda axborot texnologiyalaridan foydalanish” mavzusidagi

 MUNDARIJA  1. KIRISH  I.bob. AKADEMIK LITSEYLARDA FIZIKA FANINI O’QITISHNING MAZMUNI  1.1-§. Akademik litsey uchun “Fizika” fanidan o’quv dasturi  1.2 -§. Fizika fanini o’qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish.  II.bob. AKADEMIK LITSEYLARDA LABARATO’RYA MASHG’ULOTLARINI A XBOROT TEXNOLOGIYALARI ASOSIDA TASHKIL QILISH METODIKASI.  2.1§ Elektr zaryadi, elektr zaryadining saqlanish qonunin Kulo’n qonuni mavzulariga oid tajribalarni axborot texnologiyalari yordamida o’qitish usuli.  2.2 § Elektrmaydoni va ish, elektrmaydon potensiali ekvipotensial sirtlar mavzularini o’qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish.  2.3 § Laboratoriya ishlarini tashkil qilish va “Elektr maydon” mavzusiga oid laborato’riya ishini o’qitish usuli.  XULOSALAR ……………………………………………………………..  ADABIYOTLAR ………………………………………………………..

 Kirish  O`zbekiston Respublikasining “Ta’lim to`g`risida”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da har tomonlama yetuk mutahasis kadrlar tayyorlashning mohiyati, zaruriyati, zamonaviy fan va texnikaning rivojlanish talablariga mos barkamol avlodni tarbiyalash masalalari izchillik bilan tahlil etilgan, dolzarb vazifalar va ularni amalga oshirish chora tadbirlari belgilab berilgan (“Barkamol avlod orzusi”: Sharq, 1999).

 Shu bois mamlakatimizda ta’lim tizimini takommillashtirish va uni hozirgi zamon talablariga moslashtirish, zamonaviy informatsion texnologiyalarga asoslangan jahon andozalari darajasidagi tizimni yaratish umumdavlat siyosatining muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanmoqda. “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da uzluksiz ta’lim tizimini tatbiq etish asosida, jamiyatning rivojlanishi talablarini hisobga olgan holda, yetuk mutaxasislarni tayyorlash, ularning malakasini oshirish va qayta tayyorlash masalalariga katta e’tibor berilgan. Bu vazifalarni hal qilish uchun esa birinchi navbatda o`quv jarayonini tubdan isloh qilish, unga jahonning rivojlangan davlatlarida keng qo`llanilayotgan zamonaviy informatsion va pedagogik texnalogiyalarni izchillik bilan tatbiq etish zarur.

 Zamonaviy ta’lim tizimi murakkab tuzilmaga ega bo`lib, uning tarkibiga ijtimoiy hayotning boshqa sohalari bilan va o`zaro murakkab bog`lanishlarga ega bo`lgan texnalogik, pedagogik, tashkiliy, iqtisodiy, hamda nazariy – metodologik qismlar kiritiladi. An’anaviy ta’lim tizimi, zamonaviy ta’lim tizimidan texnologik qismini alohida ajratib qaramasligi bilan farq qiladi.  An’anaviy ta’lim tizimi “yuzma – yuz” o`qitish uslubi va bosma materiallarga asoslanib o`qitishga mo`ljallanganligi uchun texnologik qismi yetarli darajada rivojlanmagan.

 Ta’lim sohasidagi ayrim mutahasislar orasida o`quv jarayoning komp’yuterlar, telekommunikasion jihozlar va yangi texnik vositalar bilan ta’minlanganligi, ya’ni o`quv auditoriyalarini komp’yuterlar, videokameralar va boshqa qurilmalar bilan jihozlash, o`qituvchilarni ulardan foydalanishga o`rgatish ta’lim tizimini zamonaviylashtirish uchun yetarli, degan noto`g`ri xulosalarga keladilar.

 Zamonaviy ta’lim tizimining pedagogik asoslarini tahlil qilish va ta’lim jarayonida o`qituvchining o`rni va vazifalarini aniqlash dolzarb uslubiy masalalardan hisoblanadi.  Komp’yuter va telekommunikatsion texnalogiyalarga asoslangan zamonaviy ta’lim tizimining asosiy pedagogik usullari an’anaviy ta’lim tizimidagi pedagogik usullardan tubdan farq qiladi.  Birinchidan , ta’lim tizimining texnalogik asosi jadal rivojlanib borganligi uchun o`quv kurslarini ishlab chiqish murakkablashadi va o`qituvchidan pedagogik faoliyatning maxsus usullari va malakalaridan foydalanishni talab etadi. Undan tashqari zamonaviy informatsion texnologiyalar o`quv materiallari sifatida ham o`ziga xos talablar qo`yadi.

 Ikkinchidan , zamonaviy informatsion tehnologiyalarga asoslangan o`quv jarayonida asosiy figura o`quvchi hisoblanganligi uchun, o`qituvchi asosan o`quvchining berilgan murakkab o`quv axborotlaridan osonlik bilan foydalana olishga yordam berish, talabalarning mustaqil ta’lim olish faoliyatiga imkoniyat yaratish vazifalarini bajaradi.  Uchinchidan , zamonaviy ta’lim tizimida o`qituvchi va talabalar orasidagi o`zaro indivudial munosabat, zamonaviy axborot texnologiyalari imkoniyatlari ta’siri faollashadi.  Shunday qilib, ta’lim jarayonida zamonaviy informatsion va telekomunikasion texnalogiyalarni faol qo`llash, o`quv jarayonida o`qituvchining o`rni, roli va pedagogik faoliyatini ma’lum darajada o`zgarishiga olib keladi. O`qituvchilar tomonidan o`quv kurslari tayyorlashda faoliyat murakkablashib, maxsus malaka va usullarni hamda o`quv materiallarini tayyorlash sifatiga e’tiborni kuchaytirishni talab etadi.

 Agar an’anaviy ta’lim tizimida o`qituvchi asosiy vaqtini ma’ruza o`qishga sarflagan bo`lsa, zamonaviy ta’lim tizimida o`qituvchi o`quv kursi mazmunini yangi texnologik asosda ishlab chiqishi, talabaga o`quv axborotlaridan foydalanishga yordam berishi va ta’lim oluvchi bilan faol induvidial munosabatga kirishmog`i lozim. Lekin qo`yilgan muammolarni hal qilishda ma’lum qiyinchiliklar hosil bo`ladi. Masalan, o`quv kursini yaratishda o`qituvchi o`quv fanini yaxshi bilishi hamda zamonaviy informatsion texnologiyalar sohasida ham maxsus bilimlarga ega bo`lishi zarur.  O`quv jarayonida talabalar bilan o`zaro munosabatda bo`lish ham o`qituvchiga maxsus pedagogik va texnologik malakalarni hamda zamonaviy texnikaviy vositalar bilan ishlash tajribasiga ega bo`lishini talab etadi.  Shu sababli zamonaviy informatsion texnalogiyalarga asoslangan ta’lim tizimida o`qituvchi faoliyatida mehnatni taqsimlash usulidan foydalanish zaruriyati tug`iladi.

 Zamonaviy ta’lim tizimida o`quv jarayonini tashkil etishda faoliyat quyidagicha taqsimlanadi:  o`quv kurslarini ishlab chiquvchi;  o`qitish usullari bo`yicha maslahatchi;  o`quv kursi materiallarini o`rganishda o`quvchilar bilan shug`ullanuvchi mutaxasis;  ta’lim natijalarini nazorat qilish usullari bo`yicha mutaxasis.  Bu vazifalarning ma’lum qismi bitta fan bo`yicha mutaxasis – o`qituvchi tomonidan bajarilishi yoki har bir qism alohida mutaxasislar tomonidan bajarilishi ham mumkin. Ba’zi murakkab hollarda har xil mutaxasisliklarga mos o`qituvchilardan tashqari komp’yuter grafikasi, tarmoq texnalogiyasi bo`yicha mutaxasislar jalb etilishi ham mumkin.  SHuningdеk, ilg’оr pеdаgоgik tехnоlоgiyalаrni yarаtish vа o’zlаshtirish yuzаsidаn mаqsаdli innоvаtsiya lоyihаlаrini shаkllаntirishni аmаlgа оshirish uchun tаjribаlаr оrqаli ilmiy tаdqiqоtlаr nаtijаlаrini tа’lim – tаrbiya jаrаyonigа o’z vаqtidа jоriy etish mехаnizmini ro’yobgа chiqаrish, zаmоnаviy ахbоrоt tехnоlоgiyalаri, kоmp’yutеrlаshtirish vа kоmp’yutеrlаr tаrmоqlаri nеgizidа tа’lim jаrаyonini ахbоrоt bilаn tа’minlаshni rivоjlаntirishi bеlgilаb quyilgаn.  Bu muаmmоning еchimini tоpish, ахbоrоt tехnоlоgiyalаrini tа’lim tizimidа qo’llаshdеk muhim mаsаlаni kеltirib chiqаrаdi. Bugungi kundа yangi ахbоrоt tехnоlоgiyalаrini kеng ko’lаmdа jоriy etmаy turib, tа’lim tizimini tаkоmillаshtirib bo’lmаydi.

 Hоzirgi zаmоn mutахаssisi qаysi sоhаdа ishlаmаsin, uning оldidа o’zining sоhаsigа tеgishli yangiliklаrdаn хаbаrdоr bo’lib turish vа o’z bilim sаviyasini dоimiy rаvishdа оshirib bоrish tаlаbi qo’yilаdi. Buning uchun u ilmiy, ilmiy mеtоdik jurnаllаrdа e’lоn qilingаn mаqоlаlаr bilаn tаnishib bоrmоg’i lоzim. Bu ishni ахbоrоt tехnоlоgiyalаri muhitidа оlib bоrish ishni аnchа еngillаshtirаdi vа tеzlаshtirаdi.  Men “Akademik litseylarda “Elektrostatika” bobini o’qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish” mavzusini tanlashimdan maqsad hozirgi davrda ta’lim sohasini tubdan isloh qilish va ta’lim samaradorigini oshirishda o’qitishning yangi axborot texnologiyalarini o’quv jarayoniga joriy etishga alohida e’tibor berilganligidir.  Xususan, tabiiy fanlar fizika fani sohasida kompyuterdan didaktik materiallardan foydalanib mavzular bayonini tasvirdagi animatsiya harakatlar, yani tabiatda o’z ko’zi bilan ko’rish imkoni bo’lmagan fizik jarayonlarni o’ziga xos tarzda namoyish etish juda katta amaliy ahamiyat kasb etadi. Shu sababdan O’zbekiston Respublikasi vazirlar mahkamasi ta’lim, sog’liqni saqlash va ijtimoiy muhofaza masalalari kompleksi 2008 yil 18 fevraldagi 07-1-20 sonli majlis bayoni bilan 2008 – 2009 yillarda ta’lim tizimini mazmunan modernizatsiyalash va ta’lim tarbiya samaradorligini yangi sifat darajasiga ko’tarish dasturi asosida O’zbekiston Respublikasi XTV ning 07.03.08 yildagi 2008 yilda uzluksiz ta’lim tizimini mazmunan modernizatsiyalash va ta’im tarbiya samaradorligini yangi sifat darajasiga ko’tarish bo’yicha tadbirlarni ijrosini ta’minlash to’g’risidagi 60-sonli buyrug’ini bajarish yuzasidan AL va KHK larda fizika fanini o’qitishda axborot texnologiyalaridan keng miqyosida foydalanish uslubiga katta e’tibor berganligi hozirgacha eng dolzarb masala hisoblanadi. Shu boisdan “Akademik litseylarda “Elektrostatika” bobini o’qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish” mavzusini o’qitishda axborot texnologiyalarini dars jarayoniga qo’llab darslarni tashkil qilish uslubini ishlab chiqish, ta’lim samaradorligini oshirishda katta ahamiyat ga ega deb hisoblayman.

 I. BOB . AKADEMIK LITSEY VA KASB – HUNAR KOLLEJLARIDA  MEYORIY XUJJATLAR  O`zbekiston Respublikasi “Ta’lim to`g`risida”gi qonuniga muvofiq o`rta maxsus ta’lim (akademik litsey) umumiy o`rta ta’lim asosida faoliyat ko`rsatadigan uch yillik o`quv muassasalaridir. Ushbu “Fizika” fani o`quv dasturi akademik litseylar uchun chuqurlashtirilgan fan o`quv dasturi sifatida e’tirof etiladi.  1.1. Akademik litsey va kasb – hunar kollejlari uchun “Fizika” fanidan o’quv dasturi  Ushbu dastur O’bekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012 yil 10 avgustdagi 243 – sonli qarori asosida qayta ko’rib chiqilib, takomillashtirildi hamda Oliy va o’rta maxsus , kasb – hunar ta’limi yo’nalishlari bo’yicha o’quv – uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashning 2012 yil 24 iyuldagi 3 – sonli yig’ilish bayoni qaroriga muvofiq, Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2012 yil 15 avgustdagi 332/1 – sonli buyrug’i bilan tasdiqlandi va amaliyotga joriy etildi.

M U N D A R I J A Kirish  1-bob . AL va KHK larda fizika fanini o’qitishning mazmuni…  §1.1 AL va KHK larda DTS talablari va o’quv dasturining mazmuni  §1,2 “Optika” bo’limidan geometrik optikaga oid mavzularni namunaviy va ishchi dasturi.  §1,3 Axborot tehnologiyalari va didaktik materiallar haqida ma’lumot.  2-bob. “Optika” bo’limidan geometrik optikaga oid mavzularni kampyuter texnologiyalari va didaktik materiallar asosida tashkil qilish metodikasi.  §2.1 Yorug’likning elektro magnit nazariyasi haqida tushuncha. Yorug’likni turli muhitlarda tarqalish tezligi, optik asboblar, ularning ishlash prinsipi, (mikroskop, teleskop). Yorug’likning qaytish va sinish qonunlari. To’la ichki qaytish mavzularini kompyuter texnologiyalari va didaktik materiallar asosida o’qitish metodikasi.  §2 . 2 Yorug’likning harakteristikalari. Fotometriya elementlari: yorug’lik oqimi, yorug’lik kuchi, yoritilganlik mavzularini kompyuter texnologiyalari va didaktik materiallar asosida o’qitish metodikasi.  Xulosa..  Foydalanilgan adabiyotlar

 Tushuntirish xati  Fizika o’quv fanidan ta’lim berishning II bosqichida akademik litsey, kasb-hunar kollejlarida umumiy ta’lim predmet sifatida o’qitiladigan fizika kursining maqsadi umumiy o’rta ta’lim negizida fizikadan fundamental bilim berish, fizik xodisalarni va olamning fizik manzarasini ilmiy asosda tushuntirish orqali o’quvchilarning ilmiy dunyoqarashini va falsafiy mushoxada yuritish qobiliyatini rivojlantirish, nazariya va amaliyotning dialektik bog’liqlikdagini ochib berish, tabiatda va texnikadagi fizik jarayonlarni idrok etish salohiyatlarini oshirish, olgan bilimlarini ijtimoiy xayotga va xalq, xo’jaligidagi faoliyatlari uchun tayyorlash, ta’lim olishni davom ettirish uchun zamin yaratishni ta’minlashdan iborat.

 Dasturning asosiy vazifasi:  -akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida fizika kursining o’qitilish izchilligini ta’minlash;  -fizik tushuncha, hodisa va qonunlarning uqtirish ketma-ketligida oddiydan murakkablikka qarab borish tizimini saqlash;  -o’qituvchilar ta’lim berish jarayonining bir me’yorda bo’lishiga erishish;  -o’qituvchining ish rejalarini tartibga tushirish;  -oliy o’quv yurtiga kirish uchun zaruriy bilim, ko’nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iboratdir. Dasturning asosiy vazifasi:  -akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida fizika kursining o’qitilish izchilligini ta’minlash;  -fizik tushuncha, hodisa va qonunlarning uqtirish ketma-ketligida oddiydan murakkablikka qarab borish tizimini saqlash;  -o’qituvchilar ta’lim berish jarayonining bir me’yorda bo’lishiga erishish;  -o’qituvchining ish rejalarini tartibga tushirish;  -oliy o’quv yurtiga kirish uchun zaruriy bilim, ko’nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iboratdir.

 Dasturni tuzishda quyidagi g’oyalar asos qilib olindi:  -umumiy o’rta ta’limning 6-9-sinflarida fizikaning ma’lum darajada mantiqan yakunlangan kursining yuzaga kelganligi, bu bosqich bitiruvchilarini akademik litsey, kasb-hunar kollejlarida fizika predmetidan bilim olishning uzluksiziligi va uzviyligini ta’minlash zaruriyati;  -o’quvchilarni xozirgi zamon fizika bilimlari bilan qurollantirish, uning amaliy tadbig’iga doir tajribalar o’tkazish, tajriba natijalarini qayta taxlil qilib xulosalar chiqarish, tabiat va texnikada kechadigan fizik jarayonlar mohiyatini bilishga, ularning texnik tadbiqlarini o’rganishlari zarurligi;  -fizika kursining o’qitishni hozirgi zamon talablari darajasiga ko’tarish va rivojlangan mamlakatlar andozasiga yaqinlashtirish kerakligi.  Dasturning tarkibi va mazmuni shu davrgacha amal qilib kelgan o’n bir yillik umumta’lim maktablarining fizika dasturi tarkibi va mazmuniga yaqindir. Bunda 6- 9-sinflarda o’rganilgan fizik bilimlarning akademik litsey, kasb-hunar kollejlarida aynan takrorlanmasligiga, ta’lim mazmunining uzluksizligi va uzviyligiga aloxida e’tibor qaratildi.  Ushbu o’quv dastur materiali 160 dars soatiga mo’ljallangan. Ajratilgan soatlar xar bir bosh mavzu mazmunini o’zlashtirishga, shu mavzular bo’yicha ma’ruza o’qishga, ko’rgazma va tajribalarni namoyish etishga, laboratoriya ishlarini bajarishga, masala va test topshiriklarini yechishga, o’quvchilarning olgan bilim, kunikma va malakalarini baxolashga mo’ljallangan.  Laboratoriya ishlari, masalalar yechish, ekskursiyaga borish, umumlashtirish va takrorlash darslarini o’tish o’qituvchi ixtiyoriga beriladi.  O’qituvchi fizika darsini tashkil qilishda uqtirish usulining turli shakllaridan (ma’ruza, og’zaki bayon qilish, masalalar yechish, amaliy ish, ko’rgazmalilik va boshqa shakllardan) foydalanishi mumkin. Shuningdek, darslarni o’tishda dars berishning turli noan’anaviy usullaridan baxs- munozara, bayon, boshqotirmalar, diafilm va kinofilmlardan foydalanish tavsiya etiladi.

 Dasturning mazmuni(160 soat)  Kirish (1 soat)  Tabiatni o’rganishda fizikaning o’rni. Fizika va texnika taraqqiyoti. Fizikaning rivojlanish tarixiga oid ma’lumotlar. Tabiatni o’rganish ilmiga SHarqning buyuk allomalarining qo’shgan xissalari. Uzbekistonda fizika va texnika soxasida olib borilayotgan tadqiqotlar. .  Fizik kattaliklarning Xalqaro birliklar sistemasi (SI).

 Mexanika  1. Kinematika (9 soat)  Kinematikaning vazifalari. Jismlarning. ilgarilanma harakati. Jismlarning fazodagi vaziyatini aniqlash: kordinatalar va sanoq, sistemasi. Vektor kattaliklarning kordinata o’qlaridagi proektsiyalari.  To’g’ri chiziqli tekis va notekis harakatlar. O’zgarmas, o’rtacha va oniy tezliklar. Ko’chish va tezliklarning nisbiyligi.  Tezlanish. Tekis o’zgaruvchan harakatdagi yo’l – formulalari. Yuqoriga tik otilgan jism harakati. Gorizontga qiya otilgan jism harakati.  Egri chiziqli harakatda ko’chish, tezlik va tezlanishlar. Aylana bo’ylab tekis harakatni tavsiflovchi kattaliklar oralaridagi boglanishlar.  Ko’rgazma va tajribalar 1, Mexanik harakat.  2. Harakatning nisbiyligi  3. Stroboskop.  4. Tug’ri chiziqli va egri chiziqli harakat,  5. Spidometr.  6. Ko’chishlarni qo’shish.  7. Jismlarni xavoda va xavosi siyraklashgan fazo da (Nyuton nayida) tu shishi.  8. Erkin tushishda tezlanishni o’lchash.  9. Aylana bo’ylab harakatlanayotgan jismning chizqli va burchak tezligi.  Laboratoriyaishi 1. Gorizontga qiya otilgan jism harakatini o’rganish.

 2. Dinamika (6 soat)  Dinamikaning vazifasi. Nyuton qonunlari. Inertsial va noinertsial sanoq sistemalari.  Gravitatsiya maydoni va butun olam tortishish qonuni. Birinchi va ikkinchi kosmik tezliklar.  Jismning bir necha kuchlar ta’siridagi. harakati, Kuchni tashkil etuvchilarga ajratish va burchak ostida ta’sir etuvchi kuchlarni qo’shish. Jismning muvozanat sharti.  Gidrodinamika elementlari: jismning suyuqlik va gazlardagi harakatida chegara qatlam, peshona qarshilik va ko’tarish kuchi.  Qo’zg’almas to’k atrofida aylanma harakatlanuvchi qattiq jism dinamikasi. Kuch momenti va inertsiya momenti. Markazdan qochma kuch.  Ko’rgazma va tajribalar  1. Inertsiyaning paydo bo’lishi  2, Jismlar massalarini taqqoslash.  3. Kuchlarni o’lchash.  4. Kuchlarni qo’shish.  5. Nyutonning ikkinchi qonuni.  6. Nyutonning uchinchi qonuni  7. Nyutonning birinchi va ikkinchi qonunlari kinofragmenti.  8. Tezlanish bilan ko’tarilish va tushishda jismning og’irligi.  9. Vaznsizlik.

 3. Saqlanish qonunlari (3 soat)  Kuch impulsi va jism impulsi. Impulsning saqlanish qonuni. Reaktiv harakat. Mexanik ish. Potentsial va .kinetik energiya. Energiyaning saqlanish va aylanish k,onuni.  Ku r g az m a v a tajribalar  1. Kuch impul’si.  2. Jism impulsi.  3. Impulsning saqlanish qonuni.  4. Jism impulsi kinofragmenti.  5. Reaktiv harakat.  6. Raketaning modeli.  7. Ish bajarishda jism energiyasining o’zgarishi.  8. Potensial energiyaning kinetik energiyaga va aksincha kinetik energiyaning potensial energiyaga aylanishi.

 4, Tebranishlar va to’lqinlar (5 soat)  Tabiatda tebranma harakat. Erkin va majburiy tebranishlar. Amplituda, davr, chastota. Matematik mayatnikning tebranish davri. Prujinaga osilgan yukning tebranishlari. Tebranma harakatlarda energiyaning aylanishi. Majburiy tebranishlar. Rezonans. Mexanik to’lqinlar. Ko’ndalang va buylama to’lqinlar. To’lqin uzunligi, To’lqin uzunligining tebranish davri va chastotasiga bog’liqligi.  Tovush to’lqinlari. Tovush tezligi. Tovushning qattiqligi va balandligi. Ultratovushlar haqida tushuncha.  Ko’rgazma va tajribalar  1. Ip va purjinaga osilgan yuklarning tebranishlari. 2. Tebranma va aylanma harakatlarni taqqoslash.  3. Tebranma harakat tasvirini yozish. 4, Majburiy tebranishlar.  5. Rezonans hodisasi.  6. Ko’ndalang va bo’ylama to’lqinlarning hosil bo’lishi va tartsalishi.  7. To’ltsin uzunligining tebranishlar chaetotasiga boglikligi.  8. Tebranuvchi jism tovush manbai sifatida.  9. Tovush balandligining tebranishlar chaetotasiga boglikligi.  10. Tovush kattikligining tebranishlar amplitudasiga boglikligi.  11. Akustik rezonans.  12. Ul’tratovushdan foydalanish  Laboratoriya ishi  2. Matematik mayatnik yordamida erkin tushish tezlanishini anitslash.

 Molekulyar fizika va termodinamika asoslari  5. Molekulyarg`kinetik nazariya asoslari (6 soat)  Gazning termodinamik (mikroskopik va makroskopik) parametr lari.Ideal gaz molekulyarg`kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi. Temperaturag`molekulalar urtacha kinetik energiyasining ulchovi, Ideal gaz xrlatining (Mendeleevg`Klapeyron) tenglamasi. Izojarayonlar va ular uchun xolat tenglamalari.  Kur g a z m a v a tajribalar  1. Termometrlar .  2. Izotermik jarayon.  3. Izobarik jarayon.  4. Izoxorik jarayon.  Laboratoriya ishi  3. Izojtsrayonlarni o’rganish.

 6. Suyuklikning xossalari. Suyuklik va gazlarning  Bir-biriga aylanishi (6 soat)  Suyukliklarning molekulyar tuzilishi. Suyuklik sirti. Sirt taranglik kuchi. Xullash. Kapillyarlik.  Buglanish va kondensatsiya, Tuyingan va tuyinmagan buglar. Suyukdikning kaynashi. Suyuklik kaynash temperaturasining atmosfera bosimiga boglikligi. Kritik temperatura. Xavoning namligi.  Kurgazta v a tajribalar  1. Sovun parda sirtining kiskarishi.  2. Xullash hodisasi.  3. Ingichka shisha naylarda suvning kutarilishi.  4. Tuyingar buglarning xossalari,  5. Past bosimda suvning kaynashi. .  6. Gigrometr va psixrometrlarning tuzilishi va ishlashi.  Laboratoriya ishi  4, Kapillyar naychanshg ichki diametrini aniklash.

 7. Kattik jismlarning xossalari (4 soat)  Kattik, jismlarning tuzilishi. Amorf va kristall jismlar. Kattik, jismlarning mexanik xossalari: elastiklik, plastiklik, murtlik va chuzilish diagrammasi. Kattik, jismlarning issiklikdan kengayishi. Kattik, jismning erishi va kotishi.  Ko’gazma v a tajribalar  1. Kristall jism modeli.  2. Kristall panjara modeli  3. Kristallarni ustirish.  4. Elastiklik va koldik deformatsiyaning namoyon bo’lishi.  L a b o r a t o r iya ish i  5. YUng modulini anitslash.

 8. Termodinamika asoslari (6 soat)  Termodinamikaning birinchi qonuni. Izojarayonlarga termodinamikaning birinchi qonunini qo’llash. Adiabatik jarayon. Kaytar va kaytmas jarayonlar. Termodinamikaning ikkinchi qonuni va uning talkini.  Issiklik mashinalari va ularning ishlash printsiplari. Sovutgich va uning ishlashi. Issiklik mashinalarining FIKlari va ularni oshirish yullari. Issiklik mashinalarining xalk xujaligidagi urni. Uzbekistonda issiklik enyorgiyasidan foydalanish va uning istikbollari. Tabiatni muxofaza qilish.  Ko’gazma v a tajribalar  1. Adiabatik kengayish va siqilishda temperaturaning uzgarishi.  2. Diffuziya hodisasining qaytmasligi.  3. Issiklik mashinasining tuzilishi va ishlashi (modeli).

 Takrorlash (2 soat) Elektrodinamika asoslari  9. Elektr maydon (8 soat)  Zaryadlarning o’zaro ta’siri. Elektr maydon. Kulon qonuni. Dielektrik singdiruvchanlik. Elektr maydon kuchlanganligi. Elektr maydonning bajargan ishi. Potentsiallar ayirmasi. Kuchlanish. Kuchlanish bilan bir jinsli maydonning kuchlanganligi orasidagi boglanish. Elektr maydonda o’tkazgichlar va dielektriklar. Elektr sigimi. Kondensatorlar va ularni qo’llash. Elektr maydon energiyasi.  Ko’gazma v a tajribalar  1. Elektrometr va uning ishlao’i.  2. Kulon qonuni.  3. Zaryadlangan sharchalarning elektr maydoni.  4. Elektr maydonda o’tkazgichlar vadielektriklar.  5. Kondensatorlarning tuzilishi va ishlashi.  6. YAssi kondensator elektr sigimining plastinkalar yuzasiga, ular orasidagi masofaga va muxitning dielektrik singdiruvchanligiga boglikligi.  7. Zaryadlangan kondensatorlarning energiyasi.  Laboratoriya ishi  6.Kondrnsatorni ketmag`ket va parallel ulash.

 10. Uzgarmas tok qonunlari (6 soat)  Elektr tokining mavjud bo’lish shartlari. Zanjirning bir kismi uchun Om qonuni. K,arshilikning o’tkazgich uzunligiga, kundalang kesim yuzasiga va materialga boglikligi. Ketmag`ket va parallel ulash. Elektr yurituvchi kuch. Berk zanjir uchun Om qonuni.  Elektr tokining ishi va kuvvati. Joulg`Lents qonuni.  Ko’gazma v a tajribalar , , 1. Uzgarmas tok manbai (batareya)  2. O’tkazgichlar va karshiliklar (rezistorlar),  3. Kalit.  4. Ampermetr.  5. Voltmetr.  6. Reostat.  7. Berk Zanjirni yigish.  8. Ketmag`ket va parallel ulangan o’tkazgichlardan iborat zanjirlarda tok va kuchlanishlar tatssimotsh  9. Tok kuchining manba EYUKiga va zanjir tulo’ tsargiiligiga  boglikligi.  Laboratoriya ishlari 7. O’tkazgichlarning solishtirma karshiligini aniklash.

 10. Uzgarmas tok qonunlari (6 soat)  Elektr tokining mavjud bo’lish shartlari. Zanjirning bir kismi uchun Om qonuni. K,arshilikning o’tkazgich uzunligiga, kundalang kesim yuzasiga va materialga boglikligi. Ketmag`ket va parallel ulash. Elektr yurituvchi kuch. Berk zanjir uchun Om qonuni.  Elektr tokining ishi va kuvvati. Joulg`Lents qonuni.  Ko’gazma v a tajribalar , , 1. Uzgarmas tok manbai (batareya)  2. O’tkazgichlar va karshiliklar (rezistorlar),  3. Kalit.  4. Ampermetr.  5. Voltmetr.  6. Reostat.  7. Berk Zanjirni yigish.  8. Ketmag`ket va parallel ulangan o’tkazgichlardan iborat zanjirlarda tok va kuchlanishlar tatssimotsh  9. Tok kuchining manba EYUKiga va zanjir tulo’ tsargiiligiga  boglikligi.  Laboratoriya ishlari 7. O’tkazgichlarning solishtirma karshiligini aniklash.

 12. Magnit maydon (6 soat)  Tokning magnit maydoni. Tokli o’tkazgichlarning o’zaro ta’siri. Tokli galtakning magnit maydoni. Magnit induktsiyasi. Magnit oqim. Amper kuchi. Lorents kuchi. Elektr ulchov asboblarining ishlash printsipi.  Moddalarning magnit xossalari. Ferromagnitlar. Axborotlarni magnit usulida yozish. EXMning magnitg`xotirasi. Magnit disketlar va ularning qo’llanilishi.  Ko’gazma va tajribalar  1. Parallel toklarning o’zaro ta’siri.  2. Magnit maydonning tokka ta’siri. 3, Elektronlar dastasining magnit maydonda ogishi.  4. Ampermetr va vol’tmetrning tuzilishi va ishlashi.  5. Ferromagnitlar domen tuzilishiningmodeli.  6. Tovushni magnitusulida yozish.  Laboratoriya ishi  10. Elektr ulchov asboblarining ishlash printsipini o’rganish.

 Takrorlash (2 soat)  13. Elektromagnit induktsiya /5 soat)  Elektromagnit induktsiya hodisasi. Induktsiya EYUK. Induktsiyaviy elektr maydon. Elektromagnit induktsiya qonuni, Lents qoidasi. Uzinduktsiya va o’zaro induktsiya. Transformator va uning ishlash printsipi. Induktivlik. Magnit maydon energiyasi.  Ko’gazma v a tajribala  1. Elektromagnit induktsiya.  2. Lents hodisasi .  3. Induktsiya EYUKining magnit oqimi uzgarish tezligiga boglikligi.  4. Uzinduktsiya.  5. Uzinduktsiya EYUKining zanjirdagi tok kuchi uzgarish tezligiga va  o’tkazgich induktivligiga botikligi. -Laboratoriya ishi.  11. Elektromagnit induktsiya hodisasini urganit.

 14. Elektromagnit tebranishlar (14 soat)  Tebranish konturi. Konturdagi erkin elektromagnit tebranishlar va energiyaning aylanishlari. Sunuvchi elektromagnit tebranishlar.  Tebranish konturidagi elektromagnit tebranishlarni tavsiflovchi tenglama o’ uning echimi. Elektromagntst tebranishlar fazasi va davri (Tomson formulasi).  Avtotebranishlar. Sunmas tebranishlar generatori (tranzietorli). Majburiy elektromagnit tebranishlar. O’zgaruvchan tok va uni tavsiflovchi kattaliklar. O’zgaruvchan tok generatori. O’zgaruvchan tok zanjiridagi aktiv, sigim va induktiv k,arshilik. O’zgaruvchan tok zanjiri uchun Om qonuni. Elektr rezonans.  Ko’gazma v a tajribamar  1. Elektromagnit tebranish konturi.  2. O’zgaruvchan tok ostsillogrammalari  3. Tranzietorli generatordagi sunmas elektromagnit tebranishlar.  4. Elektr rezonans  L a b oratoriya i sh lari  12. Magnit maydonda chulg’am(uram)ni aylantirib uzgarmas, o’zgaruvchan tok xosil qilish.

 15. Elektromagnit to’lqinlar (6 soat)  Elektromagnit maydon. Ochiq; tebranish konturi. Elektromagnit to’lqinlar va ularning xossalari. Elektromagnit maydon energiyasi.  Radioning kashf etilishi. Radiotelefon aloqa printsipi. Modulyatsiya va dedektorlash. Eng sodda radio. Teleko’rsatuvlarning fizik asoslari. Toshkent – teleko’rsatuv vatani. Radiolokatsiya haqida tushuncha. Aloqa vositalarining rivojlanishi.  Ko’gazma v a tajribalar  1. Elektromagnit tultsinlarni tarkatish va kabul qilish.  2. Elektromagnit to’lqinlarning kaytishi va sinishi.  3. Dedektorli radio.  4. Eng sodda radio.  Laboratoriya ishi  13. Eng sodda radioni yigish va ishlatishni o’rganish.

 2.1§ Elektr zaryadi, elektr zaryadining saqlanish qonunin Kulo’n qonuni mavzulariga oid tajribalarni AT yordamida o’qitish usuli.  Aхbоrоt tехnоlоgiyalari bugungi kunda хayotimizning хamma sохalarini qamrab оlmоqda. Shuning uchun pеdagоgik nazariya va amaliyot muammоlarini tadqiq qilish tехnоlоgik yondashuv asоsida оlib bоrilishi lоzim. Shu bоis pеdagоgika mutlaq tехnоlоgik fan bo’lib, ta’lim dоirasining asоsiy manbai aхbоrоtdir.  Hоzirgi kunda talabalarga aхbоrоt ayirbоshlashning eng zamоnaviy va samarali turi — kоmp’yutеr va kоmp’yutеr tarmоqlari yordamida ta’lim bеrish bоrasida оliy ta’lim muassasalarida muayyan tajribalar to’plangan. Intеrnеt tarmоg’i yordamida talabalar o’z bilim saviyalarini оshirayotganligi bunga yaqqоl misоl bo’la оladi.  "Fizika" fani bo’yicha “Akademik litseylarda “Elektrostatika” bobini o’qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish” mavzusini labоratоriya mashg’ulоti sifatida quyidagicha o’tish mumkin.  Mashg’ulоtning tuzilishi kirish, asоsiy qism va yakuniy qismlardan ibоrat bo’lib, uning tashkiliy qismida an’anaviy usul qo’llanib, salоmlashish, davоmatni aniqlash, talabalarning darsga tayyorgarlik darajasini aniqlash; ta’lim bеruvchining suхbati; guruхlashtirish amalga оshiriladi.  Asоsiy qism ikki yo’nalishda tashkil etilib, nazariy ishda o’quvchining suhbati; talabalar savоli; tехnоlоgik хaritani yozib оlish; o’quvchining javоbi; yozma bahslar (guruhiy savоl-javоblar); kitоb bilan ishlash (lug’at ustida ish); tеst ustida ishlash amallari bajariladi.  Amaliy ish, ya’ni kоmp’yutеr bilan ishlashda aхbоrоtlarni uzatish, izlash, izохlash (tariхiy vоqеa); muammоli vaziyat (aхbоrоtlarni shakllarga ajratish); intеrnеtdan оlingan хabarlarni tоpish; mustaqil ish (bajarilgan ishlarni turlarga ajratish) amallari bajariladi.  Yakuniy qismda esa qiyosiy хarita (talabalarning mavzu bo’yicha хulоsasi); ta’lim bеruvchi хulоsasi; natijani aniqlash (talabalar bilan); FTMХ tехnоlоgiyasi (talabalar va kuzatuvchilar fikri); bahоlash (ekspеrtlar хulоsasi); rag’batlantirish amallari bajariladi.

1-mavzu Elektr zaryadi, elektr zaryadining saqlanish qonunin Kulo’n qonuni . 1.1. Ma’ruza mashg`ulotning o`qitish texnologiyasi Vaqt 2-soat Talabalar soni: 30 nafar O`quv mashg`ulotining shakli Aralash, bahs munozara Ma’ruza mashg`ulotining rejasi 1. Elektr zaryadi 2. Elektr zaryadining saqlanish qonuni . 3. Kulo’n qonuni . O`quv mashg`ulotning maqsadi: Talabalar ongida shu mavzudan chuqur bilim va ko`nikma hosil qilish. Pedagogik vazifalar. - Elektr zaryadlari orasidagi o`zaro ta’sirni amalga oshiruvchi elekromagnit maydon qonunlari haqida o’quvchilarda tushuncha hosil qilish. - Elektr toki atrofida magnit maydoni hosil bo`lishini kashf etilishi. - O’quvchilar ongida Elektr zaryadi haqida tushuncha hosil qilish. - Elektr zaryadining saqlanish qonunini tushuntirish - Kulo’n qonuni . Ta’lim usullari. Baxs – munozarali ma’ruza. Ta’lim shakli. Jamoa, guruh va juftlikda ishlash. Ta’lim vositalari Kadoskop, rangli slaydlar. Ta’lim shart - sharoitlari Ma’ruza mashg’ulotiga mo’ljallangan xona.

Ma’ruza mashg`ulotining texnologik xaritasi Bosqichlar vaqti 80 minut Faoliyat mazmuni O`qituvchi Talaba 1-bosqich Kirish (15-minut) 1.1.Salomlashish, davomatni aniqlagandan so’ng, xonani va o’quuvchilarni darsga tayyorgarligini nazorat qilish. 1.2. O’quvchilarni o’tgan darsni qay darajada o’zlashtirganlarini bilash maqsadida baxs – monozara metodi yordamida quyidagi savollarni so’rayman. 1) Issiqlik mashinasining ish printsipi qanday? 2) Issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsientini oshirish uchun nima qilish kerak? 3) Karno tsikli qanday jarayonlardan tashkil topgan? Shundan so’ng o’quvchilarni javobini birlashtiraman. 1.1.Javob beradilar. 1.2. O’quvchilar navbatma - navbat javob beradilar. 2-bosqich. Asosiy qism (50 minut) 2.1. Yangi dars mavzusini e’lon qilish va rejalari bilan birga doskaga yozish. 2.2. 1-rejada Elektr zaryadining qadim zamonlarda paydo bo’lishi, manfiy va musbat zaryadlangan zarrachalar haqida rasmlardan foydalanib tushuntiraman. (Rasmlar ilova qilinadi). 2.3. Elektr zaryadining saqlanish qonuni va M. Faradey tajribasi tushuntiraman. 2.4. Kulon qonuni, akaulon kuchining yo’nalishi, propotrsionallik koeffitsiyenti va elektr doimiysi haqida tushuncha beraman. Rasmlardan foydalanib tushuntiraman. (Rasmlar ilova qilinadi). 2.1. Eshitadilar va yozadilar. 2.2.Eshitadi, ko’radilar va rasmni chizadi, ta’riflarni yozadilar. 2.3. Eshitadi va yozadi. 2.4.Eshitadi, ko’radilar va rasmni chizadi, ta’riflarni yozadilar. 3-bosqich. Yakniy bosqich (15 minut) 3.1. Mavzuga yakun yasayman. 3.2. O’quvchilarning e’tiborini asosiy tushuncha elektr zaryadi, elektr zaryadining saqlanish qonuniga qarataman va yana bir bor sharxlab o’taman.. 3.1. Eshitadilar. 3.2. Topshiriqni yozib oladilar.

 Elektr maydoni.   Elektr maydoni – elektromagnit maydonning (magnit maydoni bilan birgalikda) namoyon bo`lish shakllaridan biridir. U harakatsiz zaryadga ta’sir ko`rsatadi. Elektr maydoni haqidagi tushuncha ingliz fizigi M.Faradey tomonidan kiritilgan. Uning tasavvuri bo`yicha harakatsiz har bir zaryad o`z atrofida elektr maydoni hosil qiladi. Bu zaryadlar bir birlari bilan maydonlari orqali ta’sirlashishadi. Harakatsiz zaryad atrofidagi elektr maydoniga elektrostatik maydon deyiladi. Ushbu bob elektrostatik maydonni o`rganishga bag`ishlanadi.  (Elektr maydonini tushuntirishda quyidagi “Macromedia Flash Player 7” dasturida tayorlangan animatsiyadan foydalanamiz)

 Elektr zaryadi. Elektr zaryadining saqlanish qonuni.   Mazmuni: Elektr zaryadi; elektr zaryadining diskret ekanligi; elektromagnit  ta’sir; jismlarning zaryadlanishi; elektr zaryadining saqlanish  qonuni; elektr zaryadining SI dagi birligi; moddalardagi  elektronlar miqdori.  Elektr zaryadi.   Jun matoga ishqalangan qahrabo tayoqcha engil narsalarni tortish qobiliyatiga ega bo`lishi juda qadim zamonlardan ma’lum bo`lgan. Ingliz vrachi Jilbert (XVI asrning oxiri) ishqalashdan keyin engil narsalarni torta olish qobiliyatiga ega bo`lgan jismlarni elektrlangan (yunoncha qahrabolangan) deb atadi va elektr so`zi qo`llanila boshlandi. Tabiatdagi moddalarning turli–tumanligiga qaramasdan faqat ikki xilgina, qarama- qarshi ishorali elektr zaryadlari mavjud. Amerikalik fizik R.Milliken (1868-1953) tajribalar yordamida elektr zaryadi diskret ekanligini, ya’ni istalgan jismning zaryadi elementar elektr zaryadi  e(e=1,6-19 kl) ga karrali ekanligini aniqladi. Boshqacha aytganda istalgan jismning zaryadi Q=  Ne, (N-butun son) bo`lmog`i kerak. Elektron (me=9.110-31 kg) va proton (mp=1.670-27 kg) mos ravishda manfiy va musbat elementar zaryadli zarralardir.

 (Jismlarni zaryadlanishini tushuntirishda quyidagi “Macromedia Flash Player 7” dasturida tayorlangan animatsiyadan foydalanamiz)

Elektromagnit ta’sir. Demak har qanday jism massasidan tashqari elektr zaryadi bilan ham xarakterlanadi. va ular orasida na faqat gravitatsion, balki elektromagnit ta’sir ham mavjuddir. Bir xil ismli zaryadlar itarishadi, turli ismlilari esa tortishishadi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki elektromagnit ta’sir gravitatsion ta’sirdan ko`p marta kuchliroqdir. Shu bilan birga gravitatsion ta’sir barcha jismlarga xos bo`lsa, elektromagnit ta’sir faqatgina zaryadlangan jismlargagina xos xususiyatdir. Elektromagnit ta’sirning kuchliligi jismdagi zaryad miqdoriga bog`liq bo`ladi. (Elektromagnit ta’sir gravitatsion ta’sirni tushintirishda yadroning planetar modelidan foydalanib “Macromedia Flash Player 7” dasturida tayorlangan animatsiyadan foydalanamiz).

 Jismlarning zaryadlanishi.  Tabiatdagi barcha jismlar elektrlanib qolish qobiliyatiga ega. Elektrlanish esa turlicha usullar bilan amalga oshiriladi. Ularning eng soddasi bir jismni ikkinchisiga ishqalashdir. Masalan, teriga ishqalangan shisha tayoqcha musbat, junga ishqalangan qahrabo tayoqcha esa manfiy zaryadlanib qoladi. Xo`sh bu zaryadlar qanday paydo bo`ladi.? SHuni ta’kidlash lozimki barcha jismlarda elektr zaryadi mavjud. Faqatgina elektroneytral, ya’ni zaryadlanmagan jismlarda musbat va manfiy zaryadlarning miqdori teng. Tayoqchalarni matoga ishqalash esa zaryadlarning paydo bo`lishiga emas, balki ularning qayta taqsimlanishigagina olib keladi. Natijada ularning birida musbat zaryad ko`proq yig`iladi va tayoqcha musbat zaryadlanib qoladi, boshqasida esa manfiy zaryadlar ko`proq qoladi va tayoqcha manfiy zaryadlanib qoladi. Tayoqcha mato sistemasida esa zaryadlar miqdori o`zgarmay qolaveradi. Ya’ni biror jarayonda hosil bo`ladigan zaryadlarning algebraik yig`indisi nolga teng bo`ladi.

Jismlarning zaryadlanishini tushintirishda quyidagi Slayddan foydalanamiz.

(Jismlarning zaryadlanishini tushintirishda quyidagi “Macromedia Flash Player 7” dasturida tayorlangan animatsiyadan foydalanamiz).

 Xulosalar  Kadrlar tayyorlash milliy dasturida zamonaviy axborot texnologiyasini yaratish, komp’yuterlar tarmoqlari negizidan foydalanib ta’lim jarayonini axborot bilan ta’minlashni rivojlantirish masalalari qo`yilgan bo`lib, o`quv jarayonini moddiy – texnikasi va axborot bazasi yetarli emasligi aytib o’tilgan. Bunday ishlarni amalga oshirish va shuning bilan birga talaba – yoshlarni dasturiy ta’minotlarini yaratishga jalb etish dolzarb masaladir.  Ma’lumki, umum ta’lim fanlarini o`qitish asosida talabalar ongida turli tushunchalar, atamalar, qonunlarni shakllantirish yotadi. Bu ayniqsa, fizika kabi aniq fanlarga tegishlidir. Mashg`ulotlarda bunday masalani yechish uchun odatda abstrakt tasavvurlardan, statik va dinamik modellardan, demonstrasion tajribalardan keng foydalaniladi. O`qish samarali bo`lishi uchun bu masalalar o`z navbatida ko`rgazmalilikni ta’minlash masalasini keltirib chiqaradi. Shuning bilan birga o`tilgan mavzuni talabalar tomonidan o`zlashtirilganligini kompyuterda tayorlangan test dasturlaridan foydalangan holda nazorat qilish, natijaga ko`ra tezkorlik bilan dars davomida tuzatmalar kiritib borish orqali ham o`quv sifatini oshirib borsa bo’ladi.  Bu va shu kabi yuqorida qayd etilgan masalalarni echishda zamonaviy texnik vositalardan foydalanish juda qo`l keladi. Biroq buning uchun avvalo uning orqali o`quvchilarga ko`rsatilishi kerak bo`lgan ma’lumotlarning dasturiy ta’munotlari, elektron versiyalari bo`lmog`i zarur. Ushbu vazifani bajarish bo`yicha fizika va boshqa fanlarga oid elektron versiyalari va dasturiy ta’minotlar ishlab chiqilgan. Bu dasturiy ta’limotlardan foydalangan holda darslarni tashkil qilish o’zining ijobiy samarasini bermoqda.

 Talaba yoki maktab o’quvchisining nafaqat fanni o’zlashtirishi balki undagi olingan bilimlarni hayotga tadbiq etishi va qo’llashi uchun eng zarur asosiy shartlaridan biri shu o’rganilayotgan fizik hodisa yoki qonunning mohiyatini to’la anglab yetishi va to’la tasavvur qila olishidir, ana o’shandagina talaba yoki o’quvchining fanga qiziqishi o’zlashtirgan fizik hodisa yoki qonunni tadbiq etishi uchun fikrlashi va mustaqil mashq qilishi hamda yangilik yaratishga intilishi kabi ichki imkoniyatlari yuzaga chiqa boshlaydi. Ammo shunday o’ta muhim fizik hodisa va qonunlar borki, ularning tabiatini fizik mohiyatini talaba yoki o’quvchiga to’la ochib berish imkoniyati yo’q. Bu muammoni yechishning asosiy yo’llaridan biri bu mavjud komp’yuter grafigi va animatsiyasidan foydalanishdir. Buning uchun o’qituvchi talaba bilan birgalikda o’rganmoqchi bo’lgan fizik hodisa va qonunning tabiatini va fizik mohiyatini chuqur tasavvur qilgan holda bunda yuz beradigan barcha makro va mikro hodisalar ketma- ketligini to’la aks ettiruvchi “Animatsiya” senariysini ishlab chiqishi va yozishi lozim.  Yaratilgan animatsiyali o’quv materiallari quyidagi imkoniyatlarga ega:  - ta’lim oluvchilarga dars berish va o’rgatish bo’yicha samaradorlikni keskin oshiradi.  -yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini, masofadan o’qitish uslubini o’quv jarayoniga tadbiq qilishga sharoit yaratadi;  -ta’lim oluvchilarning ijodiy fikrlash va bilish faoliyatini jadallashtirish shuningdek komp’yuterlarda ishlash ko’nikmalarini mustahkamlash uchun yordam beradi.

 Zamonaviy axborot texnologiyalari asosida ma’lumotlarni ko’rgazmali ko’rinishida taqdim etish mumkin, fikrlash jarayonini tashkil etish o’quvchilarning aqliy rivojlanish darajasini yuqoriga ko’taribgina qolmasdan, an’anaviy o’qitish o’rtasidagi nisbatni o’zgartirishga ham olib keladi.  O’quv jarayoniga komp’yuter texnologiyalarini qo’llash va ular asosidagi multimedia vositalaridan foydalanish quyidagi muhim natijaga olib keladi.  - o’quv-tarbiya jarayoni faollashtiriladi, jadallashtiriladi, ta’lim samaradorligi oshadi;  - o’quv materialining turli shaklda (ovoz, matn, video, grafika, animatsiya yordamida) uzatilishi o’quvchining diqqatini tortadi;  - yuqori darajadagi ko’rgazmalilik esa o’quvchida o’rganilayotgan fanga nisbatan katta qiziqish uyg’otadi;  - o’rganilgan o’quv materialining uzoq muddat xotirada saqlanishini ta’minlaydi;  - o’quvchilarda mustaqil ta’lim olish imkoniyatlari ko’payadi va mustaqil ta’lim olish ko’nikmalari rivojlanadi;  - vaqt tanqisligi muammosi keskin kamayadi;  Demak fizik hodisalarni namoyon qila olishda axborot texnologiyalaridan foydalanish yaxshi natijalar beradi. O’quvchilar tasavvurlarini kengaytirishda va ularning bilimlarini yanadan oshirishda ta’lim samaradorligiga erishishda zamonaviy axborot texnologiyalarini qo’llash eng qulay vosita va unumli usullardan biri hisoblanadi.

 Foydalanilgan adabiyotlar:  1.O’zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risida” gi Qonuni.  2.O’zbekiston Respublikasi “ Ta’lim to’g’risida” gi Qonuni.  3. I.A.Karimov “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O'zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari” (-T. O'zbekiston, 2009, 5-b)  4. Akademik litseylarda D.T.S bo’yicha fizika fani o’quv dasturlari (fizika fani chuqur o’rganiladigan akademik guruhlar uchun).  5. Kasb-hunar kollejlarida D.T.S bo’yicha fizika fani o’quv dasturlari.  6. A.S.No’’mоnхo’jаеv (guruh rаhbаri), A.M. Xudоybеrgаnоv, K.A. Tursunmеtоv, M.A. Fаttахоv. “Fizikа” III-qism Akadеmik litsеylаr uchun, Toshkеnt, “O’qituvchi”, 2001y.  7. J.Nurmаtоv, M.I.Isrоilоv, M.Nishоnоvа, A. Avliyoqulоv. “Fizikаdаn lаbоrаtоriya ishlаri”, Akadеmik litsеy vа kаsb-hunаr kоllеjlаri uchun Toshkеnt, “O’qituvchi”, 2002y.  8. K.A. Tursunmetov, A.A.Uzoqov, I. Bo’riboyev, A.M. Xudoyberganov. “Fizikadan masalalar to’plami” Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun, Toshkent, “O'qituvchi”, 2003y.  9. O’.О.Tohirоv, А.Isаqоv “ Ta’lim tехnоlоgiyalаri”. Ilmiy-uslubiy jurnаl. Toshkеnt 2004 yil 1, 2, 3, 4-sоnlаr.  10. O’.О.Tohirоv, А.Isаqоv “Ta’lim tехnоlоgiyalаri”. Ilmiy-uslubiy jurnаl. Toshkеnt 2005 yil 1, 2, 3, 4-sоnlаr.  11. M.Boltayeva. “Kasb-hunar kollejlarida komp’yuter yordamida “Elektromagnitizm” mavzusi”. Xalq ta’limi. Ilmiy- metodik jurnal. №5, 2002y, 95 bet.  12. I.M. Ko’qоnbоеv, M.O. YUldаshеvа, SH. Xidirоvа. Akadеmik litsеy vа kаsb-hunаr kоllеjlаridа yorug’lik to’lqinlаri mаvzulаrini o’tishdа kоmpyutеrlаshtirilgаn dаsturlаrdаn fоydаlаnish “Akadеmik litsеy vа kаsb-hunаr kоllеjlаridа ta’lim vа tаrbiya: muаmmоlаr vа еchimlаr”. Rеspublikа ilmiy-аmаliy kоnfеrеntsiyasi mаtеriаllаri to’plаmi, 2008y, 101 bеt.  13. Аbdurаhmоnоv U., Nаzirоv D.E., Qurbоnоv M. “Fizikаni o’qitishning zаmоnаviy muаmmоlаri” Ilmiy-uslubiy sеminаr mаtеriаllаri, Tоshkеnt 2007 yil.  14. I.I.Kаrimоv. “Tа’lim vа tехnоlоgiya” . Ilmiy-uslubiy mаqоlаlаr to’plаmi 2-qism, Tоshkеnt 2007 yil.  15. I.M. Ko’qоnbоеv, M.O. YUldаshеvа, SH. Xidirоvа. Akadеmik litsеy vа kаsb-hunаr kоllеjlаridа fizikаdаn lаbоrаtоriya mаshg’ulоtlаrini kоmpyutеr dаsturlаri аsоsidа tаshkil qilish uslubi “Ta’lim sаmаrаdоrligini оshirishning nаzаriy-аmаliy аsоslаri”. Ilmiy-uslubiy mаqоlаlаr to’plаmi 1-qism, 2008y, 195 bеt.

O'xshashlar

6-sinfida “Yorug’lik hodisalari” bobini o’qitishda interfaol usullari (zig-zag, key-stadi, suhbat, bahs munozaralardan foydalanish, darslarni tahlil etish)

AL va KHK larda fizikaning “kvant fizikasi elementlari” bobini o’qitishda didaktik materiallardan foydalanish uslubi

KHKlarida “Yadro energetikasi bo'limini oqitishda axborot texnalogiyalardan foydalanish

K.X.K.larda fizika fanining “Kvant fizikasi“ bobida mustaqil ishlarni tashkil qilish usullari

Fizika tarixi