KHKlarida “Yadro energetikasi bo'limini oqitishda axborot texnalogiyalardan foydalanish - Fizika - Slaydlar

KHKlarida “Yadro energetikasi bo'limini oqitishda axborot texnalogiyalardan foydalanish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

468.451171875 KB

Ko'chirib olish

“ KHKlarida “ Yadro energetikasi bo`limini `oqitishda axborot texnalogiyalardan foydalanish” mavzusidagi

MUNDARIJA: • KIRISH...............................................................3 • I Bob. Kasb-hunar kollejlarida fizikaning o`quv me`yoriy xujjatlari tahlili va axborot texnalogiyalari • 1.1- § Kasb- hunar kollejlarida fizika fanining Davlat ta`lim standartlari, fan dasturlari tahlili................17 • 1.2-§ Fizika o`qitishda axborot texnologiya usullaridan foydalanish..................................................26 • II Bob. Kasb-hunar kollejlarida “Yadro energetikasi” bobini o`qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish. • 2.1-§ Yangi mavzuni bayon qilishda axborot texnologiyalaridan foydalanish...................43 • 2.2-§Bo`limiga oid amaliy mashg`ulotlarini tashkil etishda axborot texnologiyalari usulidan foydalanish...54 • Xulosalar...........................................................................89 • Foydalanilgan adabiyotlar.................................................92 • Internet ma`lumotlari........................................................

Kirish  O`zbekiston Respublikasining “Ta’lim to`g`risida”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da har tomonlama yetuk mutahasis kadrlar tayyorlashning mohiyati, zaruriyati, zamonaviy fan va texnikaning rivojlanish talablariga mos barkamol avlodni tarbiyalash masalalari izchillik bilan tahlil etilgan, dolzarb vazifalar va ularni amalga oshirish chora tadbirlari belgilab berilgan  Shu bois mamlakatimizda ta’lim tizimini takommillashtirish va uni hozirgi zamon talablariga moslashtirish, zamonaviy informatsion texnologiyalarga asoslangan jahon andozalari darajasidagi tizimni yaratish umumdavlat siyosatining muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanmoqda. “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da uzluksiz ta’lim tizimini tatbiq etish asosida, jamiyatning rivojlanishi talablarini hisobga olgan holda, yetuk mutaxasislarni tayyorlash, ularning malakasini oshirish va qayta tayyorlash masalalariga katta e’tibor berilgan. Bu vazifalarni hal qilish uchun esa birinchi navbatda o`quv jarayonini tubdan isloh qilish, unga jahonning rivojlangan davlatlarida keng qo`llanilayotgan zamonaviy informatsion va pedagogik texnalogiyalarni izchillik bilan tatbiq etish zarur.

 Zamonaviy ta’lim tizimining pedagogik asoslarini tahlil qilish va ta’lim jarayonida o`qituvchining o`rni va vazifalarini aniqlash dolzarb uslubiy masalalardan hisoblanadi.  Komp’yuter va telekommunikatsion texnalogiyalarga asoslangan zamonaviy ta’lim tizimining asosiy pedagogik usullari an’anaviy ta’lim tizimidagi pedagogik usullardan tubdan farq qiladi.  Birinchidan , ta’lim tizimining texnalogik asosi jadal rivojlanib borganligi uchun o`quv kurslarini ishlab chiqish murakkablashadi va o`qituvchidan pedagogik faoliyatning maxsus usullari va malakalaridan foydalanishni talab etadi. Undan tashqari zamonaviy informatsion texnologiyalar o`quv materiallari sifatida ham o`ziga xos talablar qo`yadi.

 Ikkinchidan , zamonaviy informatsion tehnologiyalarga asoslangan o`quv jarayonida asosiy figura o`quvchi hisoblanganligi uchun, o`qituvchi asosan o`quvchining berilgan murakkab o`quv axborotlaridan osonlik bilan foydalana olishga yordam berish, talabalarning mustaqil ta’lim olish faoliyatiga imkoniyat yaratish vazifalarini bajaradi.  Uchinchidan , zamonaviy ta’lim tizimida o`qituvchi va talabalar orasidagi o`zaro indivudial munosabat, zamonaviy axborot texnologiyalari imkoniyatlari ta’siri faollashadi.  Shunday qilib, ta’lim jarayonida zamonaviy informatsion va telekomunikasion texnalogiyalarni faol qo`llash, o`quv jarayonida o`qituvchining o`rni, roli va pedagogik faoliyatini ma’lum darajada o`zgarishiga olib keladi. O`qituvchilar tomonidan o`quv kurslari tayyorlashda faoliyat murakkablashib, maxsus malaka va usullarni hamda o`quv materiallarini tayyorlash sifatiga e’tiborni kuchaytirishni talab etadi.

Ishning maqsadi: Ta’lim jarayonida fizika fanidan olib borilayotgan ma’ruza, amaliy va laboratoriya darslarida kompьyuter texnikasidan foydalangan holda darslarni tashkil qilish uchun zarur bo`lgan kompyuter dasturlari,slaydlar tayyorlash va qo`llash uslubiyatini o`rganishini asosiy maqsadi qilib olganman.

Ishning dolzarbligi. Dars va mashg’ulotlarni kompyuter texnikasidan foydalanib amalga oshirish birinchidan; fizika kursidagi ba’zi abstrakt fizik tushunchalarni talabalar tomonidan tasavvur eta olishi kengayadi, ikkinchidan; talabalar– bo’lajak o’qituvchilarni axborot– telekommunikasion texnologiyalardan foydalanishga qiziqishini orttiradi. SHu sababdan o’quv jarayonida axborot texnologiyalaridan keng miqyosda foydalanish xozirgi kunning eng dolzarb masaladir.

 Fizika fanidan o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining  Davlat ta’lim standarti Optika. Atom va yadro fizikasi: mehanika va elektromagnit tebranishlar va to`lqinlar,tovush, geometrik optika, nisbiylik nazariyasi elementlari, kvant, atom va elementar zarralar fizikalariga oid qonunlarni bilish hamda olamni fizik manzarasi to`g`risidagi bilimlarga ega bo`lish. Akademik litsey va kasb – hunar kollejlari uchun “Fizika” fanidan o’quv dasturi  Ushbu o’quv dasturi O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus hamda Xalq ta’limi vazirliklarining 2010 yil 1-iyuldagi 6/1 va 4/2 – sonli qo’shma Hayat majlisi qarori bilan tasdiqlangan va akademik litsey va kasb – hunar kollejlari uchun fizika fanidan uzviylashgan o’quv dasturi sifatida uzliksiz ta’lim tizimiga joriy etish uchun tavsiya etilgan. Dasturning asosiy vazifasi:  -akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida fizika kursining o’qitilish izchilligini ta’minlash;  -fizik tushuncha, hodisa va qonunlarning uqtirish ketma-ketligida oddiydan murakkablikka qarab borish tizimini saqlash;  -o’qituvchilar ta’lim berish jarayonining bir me’yorda bo’lishiga erishish;  -oliy o’quv yurtiga kirish uchun zaruriy bilim, ko’nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iboratdir.

• Kasb – hunar kollejlarda fizikaning “ Yadro energetikasi" bobi ning ishchi dasturi quyidagilardan iborat. Yadro energetika (6soat) Uran yadrosini bo’linishi. Zanjir reaksiya. Yadro reaktori. Atom elektrostansiyasi. Termayadro reaksiyalari. Radioktiv nurlanishning biologik ta'siri. Yadro energetikasidan tinchlik maqsadlarda foydalanish istiqbollari. O’zbekistonda yadro fizikasi tadqiqotlar va ularning natijalaridan xalq xo’jaligida foydalanish

Dars bosqichlari vaqti 80- minut Termoyadro reaksiyalari 1.Bosqich Kirish 15 daqiqa 1.1 Salomlashish, davomatni aniqlangandan so`ng, sinf xonasi va o`quvchilarni darsga tayyorganligini nazorat qilaman. 1.2 Talabalarni mavzuni qay darajada o`zlashtirilganliklarini bilish maqsadida quyidagi savollar prayektor yordamida ekranda ko`rsatiladi. 1. Qanday qilib yengil yadrolarning qo`shiluviga erishiladi? 2. Yengil yadrolarning sintezida ham energiya ajraladimi? 3. Yengil yadrolar qanday temperaturalarda bitta yadroga birikishlari mumkin? 4. Termayodro reaksiyalari deb qanday reaksiyalarga aytiladi? 1.1 Javob berdilar 1.2.Oldingi bilimlariga tayangan holda savollarga javob berdilar.

2- Bosqich 45- daqiqa 2.1 Yangi mavzuni bayon qilaman va ekranda rejalar bilan birgalikda praektor yordamida ekranda ko`rsataman. 2.2 Termayadro reaksiyalarini ekranda ko`rsataman. 2.3 Termayadro sintezi ekranda ko`rsatiladi va tushuntiriladi. 2.4 Energiya balansi talabalarga tushuntiriladi va praektor yordamida ekranda ko`rsatiladi. 2.5 Temoyadro energetikasi muammolari ko`rsatiladi va tushuntiriladi. 2.1Eshitdilar va yozib oldilar. 2.2 Eshitdilar va yozib oldilar 2.3 Eshitdilar, tushunib oldilar va daftarlariga yozdilar. 2.4 Eshitdilar va yozib oldilar.

3-bosqich Yakuniy 20 daqiqa 3.1 Mavzuga yakun yasayman. 3.2. Talabalar e`tiborini asosiy tushuncha termoyadro sintezi, energiya balansi, termoyadro energetikasi muammolari. 3.3. Yangi mavzuni mustahkamlash uchun tuzilgan savollarni praektor yordamida ekranda talabalarga nomoyish qilinadi. 3.4.Darsga faol qatnashgan talabalarni baholayman. 3.5. Uyga vazifa topshiraman. Yangi mavzuni o`qish mavzu bo`yicha krassvord tuzish. 3.1 Eshitdilar. 3.2. Tingladilar 3.3. Qatnashdilar, berilgan savollarga javob berdilar. 3.4. Topshiriqni tushunib oldilar va yozib oldilar.

• III Yangi mavzu bayoni. Reja. • 1) Termoyadro sintezi. • 2) Energiya balansi. • 3) Termoyadro energetikasi muammolari .

 Darsning usuli: ma’ruza, munozarali dars  Darsning maqsadi:  a) Ta’limiy maqsad: talabalarga yangi mavzuni tushuntirish orqali fanga bo’lgan qiziqishini orttirish  b) Tarbiyaviy maqsad: dars davomida talabalarni insonparvarlik hislatlarini shakllantirish.  s) Rivojlantiruvchi maqsad: talabalarni mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish.  Dars materillari va jihozlari:  AL va KHK ari uchun fizika kitobi (2 - qism)  Doska, bo’r  Darsga tegishi bo’lgan: Plakatlar , slaydlar 1 ta, chizma , tarqatma materiallar  Kompyuter, proektor, kodaskop, namoyish

Og’ir yadroning bo’linishi. Og’ir yadrolarning bo’linish imkoniyatini, solishtirma bog’lanish energiyasining massa soniga bog’liqlik grafigi asosida tushuntirish mumkin (1- grafik). Og’ir yadrolarning solishtirma bog’lanish energiyasi Mendeleyev jadvalining o’rta qismidagi elementlarning solishtirma bog’lanish energiyasidan ga kichik. Demak, og’ir yadrolar o’rta yadrolarga aylansa, unda har bir nuklon uchun 1 Mev dan energiya ajralib chiqadi. Uzluksiz zanjir reaksiyasi. Yuqorida qayd etilganidek, har bir uran yadrosi bo’linganda yadro bo’laklaridan tashqari 2-3 ta neytron ham uchib chiqadi. O’z navbatida bu neytronlar ham boshqa uran yadrosiga tushishi va ularning ham parchalanishiga olib kelishi mumkin. Natijida 4-9 ta neytron hosil bo’ladi va shuncha yadroni parchalab, 8 tadan 27 tagacha neytronlarning hosil bo’lishiga sabab bo’ladi. Shunday qilib, o’z-o’zining parchalanishini kuchaytiruvchi jarayon vujudga keladi (1-rasmdan tushuntiraladi, kompyuter dasturlari. MAKROMEDIA papkasidan 38-slayd animatsiyasi ko’rsatiladi). Bu jarayon uzluksiz zanjir reaksiyasi deyiladi.

• Yadro reaktori. Vaqt yetishmasligi turli ko’rinishdagi reaktorlarning tuzilishi va ishlash yo’li bilan tanishib chiqishga imkon bermaydi. Shuning uchun faqat bir ko’rinishdagi qurilma – issiqlik neytronlarida ishlaydigan reaktor bilan tanishib chiqish bilan chegaralanamiz. Bunday qurilmaning sxemasini oldindan tayyorlab qo’yilgan devoriy jadval yordamida yoki yadro reaktorining sxemasi chizilgan diapozitivni ekranga proeksiyalash bilan namoyish qilamiz. U haqda quyidagi ma’lumotlarni aytib o’tamiz. Insoniyat uchun zanjir reaksiyasini amalga oshirish emas, balki ajraladigan energiyadan foydalanish uchun uni boshqarish muhim ahamiyatga egadir. Og’ir yadrolarning bo’linish zanjir reaksiyasini amalga oshirish va boshqarish imkoniyatini beradigan qurilma yadro reaktori deyiladi. • Birinchi yadro reaktori 1942-yilda E.Fermi rahbarligida Chikago universiteti qoshida qurilgan. • Yonilg’i sifatida 5% gacha uran-235 bilan boytitilgan tabiiy urandan foydalanadigan bu reaktorning sxemasi 2-rasmda tushuntiriladi

• Yadro reaktori. Vaqt yetishmasligi turli ko’rinishdagi reaktorlarning tuzilishi va ishlash yo’li bilan tanishib chiqishga imkon bermaydi. Shuning uchun faqat bir ko’rinishdagi qurilma – issiqlik neytronlarida ishlaydigan reaktor bilan tanishib chiqish bilan chegaralanamiz. Bunday qurilmaning sxemasini oldindan tayyorlab qo’yilgan devoriy jadval yordamida yoki yadro reaktorining sxemasi chizilgan diapozitivni ekranga proeksiyalash bilan namoyish qilamiz. U haqda quyidagi ma’lumotlarni aytib o’tamiz. Insoniyat uchun zanjir reaksiyasini amalga oshirish emas, balki ajraladigan energiyadan foydalanish uchun uni boshqarish muhim ahamiyatga egadir. Og’ir yadrolarning bo’linish zanjir reaksiyasini amalga oshirish va boshqarish imkoniyatini beradigan qurilma yadro reaktori deyiladi. • Birinchi yadro reaktori 1942-yilda E.Fermi rahbarligida Chikago universiteti qoshida qurilgan. • Yonilg’i sifatida 5% gacha uran-235 bilan boytitilgan tabiiy urandan foydalanadigan bu reaktorning sxemasi 2-rasmda tushuntiriladi

• Atom elektrostansiyasi va undan tinchlik maqsadlardan foydalanish. Insoniyat doimo arzon va qulay energiya manbalariga ega bo’lishga intilgan. Yadro reaktorlarining yaratilishi esa yadro energetikasining sanoatda qo’llanilishiga, ya’ni undan inson ehtiyojlari uchun foydalanishga imkon yaratdi. Yadro yonilg;isining zaxiralari kimyoviy yonilg’i zaxiralaridan yuzlab marta ko’p. Shuning uchun ekektr energiyaning asosiy qismi atom elektr stansiyalarida ishlab chiqarilganda edi, bu bir tomondan elektr energiyaning tannarxi kamaytirilsa, ikkinchi tomondan insoniyatni bir necha yuz yillar davomida energetika muommolaridan xalos qilgan bo;lardi. AES larning ancha kichik maydonni egallashini ham ta’kidlash lozim. Dunyoda birinchi AES 1954-yilda Obninsk shahrida ishga tushirilgan. Undan keyin esa juda ko’p ulkan AES lar qurildi va muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatib kelmoqda.

• ,,Muammoli - texnalogiyada mavzuning tugunli savollari o’qituvchi tomonidan tanlab olinadi va mashg’ulot davomida talaba diqqatini unga qaratib faollashtiradi,yechimlarini birgalikda izlab topishga yo’naltirilgan holda ketma-ket birlashtiradi. • Muammoli savollarni qo’yish va muammoli vaziyatlar tuzish o’qituvchi ilmiy salohiyatiga, metodik mahoratiga bog’liq.

• “ Blits o’yin ” metodi – harakatlar ketma- ketligini to’g’ri tashkil etishga mantiqiy fikrlashga, o’rganayotgan predmet asosida ko’p, xilma-xil fikrlardan, ma’lumotlardan kerakligini tanlab olishni o’rgatishga qaratilgan.

Xulosalar • Yaratilgan animatsiyali o’quv materiallari quyidagi imkoniyatlarga ega: • -o’qiladigan o’quv kurslari asosida ta’lim oluvchilarga dars berish va o’rgatish bo’yicha samaradorlikni keskin oshiradi. • -yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini, shu jumladan ilg’or chet el mamalakatlarida ta’lim dasturlarini amalga oshirish tajribasini hisobga olgan holda masofadan o’qitish uslubini o’quv jarayoniga tadbiq qilishga sharoit yaratadi; • -ta’lim oluvchilarning ijodiy fikrlash va bilish faoliyatini jadallashtirish shuningdek komp’yuterlarda ishlash ko’nikmalarini mustahkamlash uchun yordam beradi. • Zamonaviy axborot texnologiyalari asosida ma’lumotlarni obrazlar ko’rinishida taqdim etish mumkin, fikrlash jarayonini tashkil etish o’quvchilarning aqliy rivojlanish darajasini yuqoriga ko’taribgina qolmasdan, an’anaviy o’qitish o’rtasidagi nisbatni o’zgartirishga ham olib keladi. • O’quv jarayoniga komp’yuter texnologiyalarini qo’llash va ular asosidagi multimedia vositalaridan foydalanish pedagogik va psixologik nuqtai nazaridan katta ahamiyatga ega bo’lib, quyidagi muhim natijaga olib keladi. • - o’quv-tarbiya jarayoni faollashtiriladi, jadallashtiriladi, ta’lim samaradorligi oshadi;

 - o’quv materialining turli shaklda (ovoz, matn, video, grafika, animatsiya yordamida) uzatilishi o’quvchining diqqatini tortadi;  - yuqori darajadagi ko’rgazmalilik esa o’quvchida o’rganilayotgan fanga nisbatan katta qiziqish uyg’otadi;  - o’rganilgan o’quv materialining uzoq muddat xotirada saqlanishini ta’minlaydi;  - o’quvchilarda mustaqil ta’lim olish imkoniyatlari ko’payadi va mustaqil ta’lim olish ko’nikmalari rivojlanadi;  - vaqt tanqisligi muammosi keskin kamayadi; - Demak fizik hodisalarni namoyon qila olishda axborot texnologiyalaridan foydalanish yaxshi natijalar beradi. O’quvchilar tasavvurlarini kengaytirishda va ularning bilimlarini yanadan oshirishda ta’lim samaradorligiga erishishda zamonaviy axborot texnologiyalarini qo’llash eng qulay vosita va unumli usullardan biri hisoblanadi.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.

O'xshashlar

Akademik litsey va kasb hunar kollejlarda fizikaning Yadro energetikasi bobiga oid mavzularni axborot texnologiyalari va didaktik materiallar asosida tashkil qilish metodikasi

KXK larda “Elektromagnit tebranishlar”bobida axborot texnalogiyasi asosida dars tashkil qilish

Atom yadro fizikasining rivojlanishi tarixi

Atomning elektron va yadro nazariyasi

KHKlarida “termodinamika asoslari” bo’limini o’qitishda talabalar mustaqil ishlarini tashkil etish