6-sinfida “Yorug’lik hodisalari” bobini o’qitishda interfaol usullari (zig-zag, key-stadi, suhbat, bahs munozaralardan foydalanish, darslarni tahlil etish) - Fizika - Slaydlar

6-sinfida “Yorug’lik hodisalari” bobini o’qitishda interfaol usullari (zig-zag, key-stadi, suhbat, bahs munozaralardan foydalanish, darslarni tahlil etish)

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

324.8125 KB

Ko'chirib olish

“ Umumiy o’rta ta’lim maktab 6-sinfida “Yorug’lik hodisalari” bobini o’qitishda interfaol usullari (zig-zag, key-stadi, suhbat, bahs munozaralardan foydalanish, darslarni tahlil etish) MAVZUSIDAGI BITIRUV MALAKAVIY ISHI TAQDIMOTI

MUNDARIJA Kirish. I-bob O’rta umumta’lim maktablarida fizika fanini o’qitilishi. 1.1 Fizika ta’limining maqsad va vazifalarining tahlili. 1.2 6-sinfda fizika fanining davlat ta’lim standarti va o’quv dasturlari tahlili. 1.3 Fizika o’qitishda interfaol usullarini o’rni va ahamiyati. II-bob 6-sinfda ”Yorug’lik hodisalari” bo’limini o’qitishda interfaol usullaridan foydalanib darslarni o’qitish samaradorligini oshirish usullari . 2.1. O’quvchilarni dunyo qarashini shakllantirishda zig-zag va suhbat usullaridan foydalanish. 2.2. Muammolarni aniqlashda va axborotlarni umumlashtirishda keys- stadi usullaridan foydalanish . 2.3. Labaratoriya mashg’ulotlarida keys-stadi usulidan foydalanish. III. Xulosa. IV. Adabiyotlar. V. Internet ma’lumotlari.

KIRISH  Mustaqil mamlakatimizda ta’lim tizimi tubdan islox qilinayotgan xozirgi davrda fizika fanini o’qitishda xam o’quvchining individual xususiyatlari, imkoniyatlarini xisobga olish, fizika ta’limi samaradorligini ta’minlashda turli pedogogik texnologiyalardan foydalanish, darslarni DTS talablariga muvofik tashkil etishning maqbul yo’llaridan biri xisoblanadi. “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ta’limni tashkil etish va rivojlantirish uchun yangi pedogogik va axborot texnologiyalaridan foydalangan xolda kadrlar tayyorlashning milliy modelini shakllantirishda muxim vazifasi sifatida belgilab qo’yilgan.

Ishning dolzarbligi: ilg’оr pеdаgоgik tехnоlоgiyalаrni yarаtish vа o’zlаshtirish yuzаsidаn mаqsаdli innоvаtsiya usullаrini shаkllаntirishni аmаlgа оshirish uchun tаjribаlаr оrqаli ilmiy tаdqiqоtlаr nаtijаlаrini tа’lim – tаrbiya jаrаyonigа o’z vаqtidа jоriy etish mехаnizmini ro’yobgа chiqаrish, zаmоnаviy pedagogik tехnоlоgiyalаri, muhitidа tа’lim jаrаyonini ахbоrоt bilаn tа’minlаshni rivоjlаntirishi bеlgilаb qo’yilgаn. Bu muаmmоning еchimini tоpish, yangi pedagogik texnologiya usullari ostida ахbоrоt tехnоlоgiyalаrini tа’lim tizimidа qo’llаshdеk muhim mаsаlаni kеltirib chiqаrаdi. Bugungi kundа yangi pedagogik va ахbоrоt tехnоlоgiyalаrini kеng ko’lаmdа jоriy etmаy turib, tа’lim tizimini tаkоmillаshtirib bo’lmаydi.

1.1. Fizika ta’limining maqsad va vazifalarining tahlili.  Umumiy o’rta ta’lim maktablarida fizika ta’limining asosiy vazifalari:  o’quvchilarni fizik hodisalar, tushunchalar, kattaliklar, modellar, qonunlar, o’lchashlar, fizikaning amaldagi tatbiqlari, olamning fizik manzarasiga oid bilimlar bilan tanishtirish;  fizikadan masalalarni mustaqil ishlash, fizik hodisalarni kuzatish va ularni tushuntira bilish ko’nikmalarini shakllantirish;  fizikaga oid asbob va uskunalardan foydalanish, sodda o’lchov va tajriba ishlarini bajarish, ularning natijalari asosida xulosalar chiqarish, asbob va uskunalardan foydalanishda xavfsizlik qoidalariga rioya qilish malakalarini shakllantirish;  o’quvchilarni fan-texnika taraqqiyoti, fizika qonuniyatlarining amalda qo’llanilishi bilan tanishtirish;  qadimda va o’tgan asrlarda yashab ijod etgan buyuk mutafakkirlar hamda hozirgi davr Vatanimiz fizik olimlarining faoliyatlari bilan tanishtirish, ta’lim mazmunini tevarak-atrofdagi mahalliy va tarixiy materiallar bilan bog’lash orqali o’quvchilarni milliy va vatanparvarlik ruhida tarbiyalash;  ta’lim mazmunini ijtimoiy hayot va texnika taraqqiyoti bilan bog’lash orqali o’quvchilarni ongli ravishda kasbga yo’naltirish, o’rta maxsus (akademik lisey) yoki kasb-hunar (kollej) ta’lim muassasalarida o’qishni davom ettirishlari uchun zamin tayyorlashdan iborat.

1.2. 6-sinfda fizika fanining davlat ta’lim standarti va o’quv dasturlari tahlili  Ushbu dastur O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ni hayotga tadbiq etish maqsadida ishlab chiqilgan «Umumiy o’rta ta’lim maktablari uchun fizikadan davlat ta’lim standarti» asosida tuzilgan. Dastur 1998-1999 o’quv yilida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 13 maydagi 203- qarori asosida tashkil etilgan tajriba-sinov maydonlarida sinovdan o’tkazilgan. Dastur sinov natijalari hamda mutaxassislarning fikr-mulohazalari asosida takomillashtirilgan.

6. Yorug`lik hodisalari (10 soat)  Yorug`likning tabiiy va sunoiy manbalari. Yorug`likning to`g`ri chiziq bo`ylab tarqalishi. Soya va yari soya. Quyosh va Oy tutilishi. Yorug`likning tezligi. Yorug`likning qaytishi va sinishi. Yorug`lik hodisalari haqida Beruniy va ibn Sinoning fikrlari. Yassi ko`zu. Linza haqida tushuncha. Lupa. Fotoapparat. Shisha prizmada yorug`likning tarkibiy qismlarga ajralishi. Kamalak.  Laboratoriya ishlari:  7.Yassi ko`zu yordamida yorug`likning qaytishini o`rganish  8. Prizma yordamida yorug`likning spektrga ajralishni o`rganish  Ko`rgazma va tajribalar:  1. Yorug`lik manbalari  2. Yorug`likning to`g`ri chiziq bo`ylab tarqalishi  3. Soya va yarim soya hosil bo`lishi  4. Yorug`likning ko`zulardan qaytishini kuzatish  5. Yorug`likning havo va suv chegarasida sinishini kuzatish  6. Yassi ko`zuda tasvir hosil qilish  7. Linzalar  8. Lupa  9. Eng sodda fotoapparatning tuzilishi  10. Yorug`likning uchburchakli prizma yordamida tarkibiy qismlarga ajralishi hodisasini kuzatish

1.3 Fizika o’qitishda interfaol usullarini o’rni va ahamiyati  Mustaqil Respublikamizda uzlukiz ta`lim tizimida amalga oshirilayotgan islohatlar milliy ta`lim- tarbiya tizimini takomillashtirishga, zamon talablari bilan uyg’unlashtirilgan, jahon andozalari darajasiga mos «milliy modelni» hayotga tadbiq qilishga, ma`naviyatimizni yanada yuksaltirishga qaratilgan.  Bu esa o’z navbatida ўқувчиlarning umumpedagogik bilim darajasini kengaytirishni, ma`naviy va intellektual meroslarimizga to’g’ri munosabatda bo’lishni talab qiladi.  Ma`lumki, bugungi kunda pedagogikani insonparvar pedagogikaga aylantirish ta`lim sohasining muhim masalasiga aylanib qoldi. Shuning uchun ham ta`limni insonparvarlashtirish orqali yuzaga kelgan mavjud muammolarni oqilona hal etib borish yangicha ishlashni, yangi pedagogik tafakkurni shakllantirishni taqozo etadi.

2.1. O’quvchilarni dunyo qarashini shakllantirishda zig-zag va suhbat usullaridan foydalanish.  Zigzag usuli 1980-1990 yillardan boshlab paydo bo’lgan. Bu usulning boshqa usullardan farqi shundaki, ishtirokchilar mayda guruhlarga ajratiladilar va o’quvchilar raqamlanadilar, boshliq saylanadi. So’ngra bir xil raqamlar bir-birini topadilar. Topshiriqlar beriladi va u o’zlashtirilgach, tarqalishadilar. Xar bir a’zo o’zi o’zlashtirgan materialini eski sheriklariga aytib beradi. Savol – javobda esa gurux baholanadi. Xar bir raqamlanganlar yangi va xar xil topshiriqlar olganini xisobga olsak, xar bir o’quvchi o’z guruxi manfaati uchun xam berilgan topshiriqni bilishi kerak va bilishga majbur! Chunki, u o’z guruxiga qaytganda, o’rgangan mavzu bo’yicha savol – javobda guruh nomidan qatnashishi kerak. 4 ta guruxi nomidan qatnashishi kerak. 4 ta guruh bo’lsa, 1,2,3,4 va 3 ta guruh bo’lsa, 1,2,3 kabi va h.k raqamlardir.

Suxbat uslubi – og’zaki bayon qilish uslubi bo’lib, o’quvchilarni bilimlarini asta–sekin o’zlashtirishlariga olib keluvchi puxta yo’nalgan savollar tizmidir. Bu uslub materiallarini takrorlash, mustahkamlash va yangi bilimlarni bayon qilishda qo’llaniladi. Evristik suxbat (evristik yunoncha so’z bo’lib– heurisko– izlayman, topaman, kashf etaman ma’nosini anglatadi) Maqsad – o’qituvchini moxirona qo’ygan savollari yordamida xamda o’quvchilarni tirishqoqligi va mustaqil fikirlashlari tufayli ularni yangi bilimlarni jadal o’zlashtirishlarini ta’minlash. Bu suxbatda o’qituvchining bitta savoliga o’quvchilarni ko’plab javoblarini kutish mumkin. 2. Katexizik suxbat (katexizik yunoncha so’z bo’lib, katechesis –“nasixat, o’git” ma’nosini anglatadi)–biron–bir ta’limot asoslarini savol–javob tarzida qisqacha bayoni. Maqsad– o’quvchilarni bilimlarni tushunganlik va o’zlashtirganliklarini nazorat qilishdir. Bu uslub, birinchi o’rinda, xotira va tafakkurni rivojlanishiga yordam beradi. Bu suxbatda o’qituvchini bitta savoliga o’quvchilar bitta aniq to’g’ri javob berishlari kerak.

Mavzu: Yorug’likni tabiiy va sun’iy manbalari Darsning maqsadi : yorug’likni tabiiy va sun’iy manbalari haqida ma’lumot berish, yorug’lik nuri va yorug’likni qabul qilgichlar haqida tasavvurlarini shakllantirish. Vazifalari: O`quvchilarga yoru’likni manbalari va yorug’lik tasirida ishlaydigan jismlar haqida ma’lumotlar berish, yorug’likni qabul qilgichlar; quyosh batareyalari, telvizor va magnitafonlarni boshqaruvchi pulitlar ishlashida yorug’likni ta’siri haqidagi tushunchalarni rivojlantirish hamda fizik qonunlarni ko`rsatish orqali fanga bo`lgan qiziqishlarini oshirish. Darsda kerakli jihozlar: 6-sinf fizika darsligi, elektr lampochkasi, sham, quyosh nurida ishlaydigan kankulyator. Asosiy atamalar va tushunchalar: yorug’likni tabiiy va sun’iy manbai, yorug’lik nuri, yorug’likni qabul qilgichlar. Dars turi: Yangi bilim berish Darsda qo`llaniladigan metod: Faol ma’ruza , g uruhlar bilan ishlash Darsning borishi I. Darsning tashkil etilishi: (3 minut) a) salomlashish, davomatni aniqlash; b) o`quvchilar o`qituvchi tayyorlagan emblemalarini oladilar va borib o`tiradilar. c) o`quvchilarni darsga hozirligini ko`rib chiqish. II. Yangi mavzu bayoni O`qituvchining kichik ma’ruzasi (15 minut) Reja: Yorug’lik nuri? Yorug’likni tabiiy manbayi? Yorug’likni sun’iy manbayi?

Yorug’likni qabul qilgichlar? Yangi mavzuni boshlashdan oldin har xil ko`zoynaklar (tasvirni katta ko`rsatadigan, uzoqni yaxshi ko`radigan, kompyuterda ishlaydigan)ni o`quvchilarga tarqatib, ulardan qayerlarda foydalanish so`raladi. Shundan so`ng linzaga ta’rif beriladi. Slayd orqali linzani ifodalovchi tasvirni katta ekranga chiqarib, o`quvchilarga havola etiladi va tushuntiriladi. Yorug’lik nuri. Qadimgi Greklar inson ko’zidan qandaydir nurlar chiqadi va ular narsa, buyumlarga tushib uni ko’radi, deb o’ylaganlar. U holda ko’zni ko’rishi kechasi va kunduzi bir hil bo’lishi kerak edi. Keyinchalik ingliz olimi I. Nyuton yorug’likni juda mayda zarrachalar oqimi deb qarashni taklif qiladi. Bu oqimni yorug’lik nuri deb ataladi. Yorug’lik nuri biror manbadan , masalan, Quyoshdan chiqib narsa va buyumlarga tushadi. Ulardan qaytib ko’zimizga tushsa, ularni ko’ramiz deb tushuntiradi. Bundan kelib chiqadiki o’zlaridan yorug’lik chiqaradigan jisimlar yorug’lik manbalari deb ataladi. Masalan, Quyosh, yulduzlar, yonib turgan sham va h.k. Ayrim jisimlar o’zlaridan yorug’lik chiqarmasada, boshqa manbadan chiqib, o’ziga tushgan yorug’likni qaytaradi. Masalan, Oy, ko’zgular. Yorug’likning tabiiy va sun’iy manbalari. Yorug’lik manbalarini shartli ravishda ikki turga ajratish mumkin: tabiiy va sun’iy manbalar. Quyosh, yulduzlar, chaqmoq, shimol yog’dusi, yaltiroq qo’ng’izlar, ayrim baliqlar yorug’likni tabiiy manbalariga kiradi. Inson aralashuvi bilan hosil qilinadigan yorug’lik manbalariga sun’iy manbalar deyiladi. Masalan, elektr lampochkasi, gulxan alangasi, televizor ekrani va h.k. Yorug’lik manbalaridan chiqadigan nur turli rangga ega bo’ladi. Jisimlarning yorug’lik chiqarishini asosiy sababi uni qizishidir. Jisim temperaturasi past yoki yuqori bo’lishiga qarab, undan chiqayotgan nur rangi ham o’zgaradi.

Yorug’likni qabul qilgichlar. Yorug’lik ta’sirida ishlaydigan jismlar yorug’lik qabul qilgichlar deyiladi. Inson ko’zi shu vazifani bajaradi. Fotoplyonkalar, fotosurat, videokamera, Quyosh batareyalar, telvizor va magnitafonlarni boshqaruvchi pultlar shular jumlasidandir. O’simliklarda Quyosh nurlari ta’sirida murakkab jarayonlar boradi va Yerdagi hayot uchun muhim bo’lgan kislarod ajraladi va oqsillar, yog’lar hosil bo’ladi. III. Mavzuni mustahkamlashda zig-zak usulidan foydalanish (22 minut) Bunda o’quvchilar 4 ta gruhga bo’linadilar va guruhdagilar raqamlanadi, so’ng quyidagi topshiriqlar beriladi. 1.Topshiriq: Yorug’lik nuri 2. Topshiriq: tabiiy manbalar 3. Topshiriq: . sun’iy manbalar 4. Topshiriq: yorug’lik qabul qilgichlar (1-ilova) V. O`quvchilarni baholash (3 minut) Darsda faol qatnashgan o`quvchilarini baxolash. VI. Uyga topshiriq: ( 2 minut) Izoh: O`qituvchi uyga vazifani slayd orqali ko`rsatadilar va o`quvchilar yozib oladilar.

2.2 Muammolarni aniqlashda va axborotlarni umumlashtirishda keys-stadi usullaridan foydalanish  Keys – stadi nisbatan yangi metod bo’lib, bugun keng qo’llanilayotgan interfaol usullar orasidan hali yetarlicha joy egalamagan. Ta’lim muassasalarida matematikni o’qitish jarayonida esa bu metod deyarli kam qo’llanilyapti desak, xato bo’lmaydi.  Keys – stadi ingilizcha case–aniq vaziyat, stadi–ta’lim so’zlaridan olingan bo’lib, aniq vaziyatlarni o’rganish, tahlil etish va ijtimoiy ahamiyatga ega natijalarga erishishga asoslangan ta’lim metodi hisoblanadi.  Keys – stadi metodi vaziyatlarini tahlil qilish metodidir.  Uning mohiyati quyidagidan iborat: o’quvchilarga bir tomonidan amaliy muammoni hal etish jarayonida avvaldan belgilangan aniq bilimlarni egalashga zarurat tug’diradigan hayotiy vaziyatning mazmun – mohiyatini tushunish va tegishli xulosalarni chiqarish uchun taqdim etiladi.  Keys – stadi metodi sodir bo’lgan yoki kutilayotgan voqealar oqibatida hosil bo’lgan vaziyatiga qarab qaror qabul qilishdan iborat.

Keys – stadi uslubi bo’yicha ishlash 1. Yakka tartibda ishlash ( umumiy vaqtni 30 % i ) . vaziyat bilan tanishish ( matin yoki so’zlab berish orqali ) ; . muamolarni aniqlash ; . axborotni umumlashtirish; . axborot taxlili; 2 . Guruhda ishlash ( umumiy vaqtni 50% ) . muamolarni xamda ularning dolzarbliligi bo’yicha katma – ketliligini aniqlash; . muqobil yechim yo’llarini ishlab chiqish; . xar bir yechimning afzal va zaif jihatlarini belgilash; . muqobil yechimlarini baxolash; 3. Yakka tartibda va guruhda ishlash (umumiy vaqtning 20 % ) . muqobil variantlarni qo’llash imkoniyatlarini asoslash; . xisobot xamda natijalar taqdimotini tayorlash.

Keys-study metodi bo’yicha tayyorlanish va o’qitish

Ta’lim texnologiyasining modeli

 I-TOPSHIRIQ  1. Yorug’likning tabiiy va sun’iy manbalari.  2. Yorug’likning to’g’ri chiziq bo’ylab tarqalishi. Soya va yarim soya.  3. Quyosh va Oy tutilishi.  II -TOPSHIRIQ  1. Yorug’likning tezligi. Yorug’likning qaytishi va sinishi.  2.Yorug’lik hodisalari haqida. Beruniy va Ibn Sinoning fikirlari.  III -TOPSHIRIQ  1. Yassi ko’zgu.  2. Linzalar haqida tushincha. Lupa. Fotoapparat.  3. Shisha prizma yordamida yorug’likning tarkibiy qisimlarga ajralishi. Kamalak.  Keysni tahlil qilish uchun yordamchi savollar.  1. Sizga bugingi darsni qanday foydali tomonlari bor?  2. Qanday ma’lumotlar siz uchun muhin hisoblanadi?  3. Qanday ma’lumotlarni siz foydali deb hisoblaysiz?  4. Bu kabi muammolarni hal etish orqali fizikaga bo’lgan qiziqishni ortirish mumkinmi?  5. Berilgan savollarda qanday umumiylik bor?

2.3 Laboratoriya mashg’ulotlarida keys- stadi usulidan foydalanish  Laboratoriya mashg’ulotlarining asosiy tavsifi shundaki, unda o’quvchlilar mustaqil ravishda vazifa bajaradilar yoki eksperiment o’tkazadilar. Laboratoriya mashg’ulotlari talabada tadqiqot o’tkazish ko’nikmalarinishakllantiradi, fan va texnikada ijodiy yondashishni ta’minlaydi va eksperimentning umumiy metodikasini egallashga imkon beradi.  -Laboratoriya mashg’ulotlarini rejalashtira olish va o’tkaza olish;  Laboratoriya mashg’ulotlarining maqsadini aniq belgilab olish;  Fan va ishlab chiqarish bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish imkoniyatlariga talabalarda qiziqish uyg’otish;  o’quvchilarda natijani mustaqil ravishda qo’lga kiritish imkoniyatini ta’minlash;  o’quvchilar bilimlarini nazariy jihatdan tayyorlash.  Laboratoriya mashg’ulotlari nafaqat aniq mavzu bo’yicha bilimlarni yakunlash, balki o’quvchilarni tarbiyalash manbai ham hisoblanadi.

Shisha prizma yordamida yorug’likning spektrga ajra’ishini o'rgasnishning texnologik xaritasi modeli

XULOSALAR  O’quv jarayoniga komp’yuter texnologiyalarini qo’llash va ular asosidagi multimedia vositalaridan foydalanish pedagogik va psixologik nuqtai nazaridan katta ahamiyatga ega bo’lib, quyidagi muhim natijaga olib keladi.  - o’quv-tarbiya jarayoni faollashtiriladi, jadallashtiriladi, ta’lim samaradorligi oshadi;  - o’quv materialining turli shaklda (ovoz, matn, video, grafika, animatsiya yordamida) uzatilishi o’quvchining diqqatini tortadi;  - yuqori darajadagi ko’rgazmalilik esa o’quvchida o’rganilayotgan fanga nisbatan katta qiziqish uyg’otadi;  - o’rganilgan o’quv materialining uzoq muddat xotirada saqlanishini ta’minlaydi;  - o’quvchilarda mustaqil ta’lim olish imkoniyatlari ko’payadi va mustaqil ta’lim olish ko’nikmalari rivojlanadi;  - vaqt tanqisligi muammosi keskin kamayadi; Demak fizik hodisalarni namoyon qila olishda yangi pedagogik texnologiyalar qobig’i ichida pedagogik texnologiyalaridan foydalanish yaxshi natijalar beradi. O’quvchilar tasavvurlarini kengaytirishda va ularning bilimlarini yanada oshirishda ta’lim samaradorligiga erishishda zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini qo’llash eng qulay vosita va unumli usullardan biri hisoblanadi.

O'xshashlar

“Mexanik hodisalar” bobini o’qitishda pedagogik texnologiyalar asosida darslarni tashkil etish

O’rta ta’lim maktablarining 9 – sinfida “Yorug’lik energiyasidan foydalanish” bo’limini o’qitish usullari

AL va KHK larda fizikaning “kvant fizikasi elementlari” bobini o’qitishda didaktik materiallardan foydalanish uslubi

“Akademik litseylarda fizika fanidagi “elektrostatika” bobidan laboratoriya mashg’ulotlarini o’tkazishda axborot texnologiyalaridan foydalanish”

Kasb hunar kollejlarida “kavnt optik element”lari bo’limini o’qitishda muammoli