O’rta ta’lim maktablarining 9 – sinfida “Yorug’lik energiyasidan foydalanish” bo’limini o’qitish usullari - Fizika - Slaydlar

O’rta ta’lim maktablarining 9 – sinfida “Yorug’lik energiyasidan foydalanish” bo’limini o’qitish usullari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

799.7939453125 KB

Ko'chirib olish

Mavzu : O’rta ta’lim maktablarining 9 – sinfida “Yorug’lik energiyasidan foydalanish” bo’limini o’qitish usullari I. KIRISH II. ASOSIY QISM. II.1. Fizika fanidan umumiy o’rta ta’limning Davlat ta’lim standarti va fizika fanidan umumiy o’rta ta’lim maktabining o’quv dasturi. II.2 Interfaol texnologiyalardan namunalar. II.3. Yorug’likning kimyoviy va biologik ta’siri mavzusini o’qitish metodikasi. II.4.O’zbekistonda Quyosh energiyasidan foydalanish va uning istiqbollari mavzusini o’qitish metodikasi. III. XULOSA

KIRISH • Boshqa fanlar singari maktabda fizika o’qitish ham ta’limning umumiy maqsadlariga xizmat qilishi, ya’ni o’quvchilarning ilmiy dunyoqarashini, mantiqiy tafakkur qila olish qobiliyatini, aqliy rivojlanishini, o’z-o’zini anglash salohiyatini shakllantirishi va o’stirishi, ularda milliy va umuminsoniy qadriyatlarni tarkib toptirishi hamda ijtimoiy hayotlari va ta’lim olishni davom ettirishlari uchun zarur bo’lgan bilimlar bilan qurollantirishi lozim. • Umumiy o’rta ta’limning davlat ta’lim standarti o’quvchilar umumta’lim tayyorgarligi, saviyasiga qo’yiladigan majburiy minimal darajani belgilab berdi. • Davlat ta’lim standartini ishlab chiqqan holda fizika kursi mazmuni belgilab olindi, fizikadan umumiy o’rta ta’lim o’quv dasturi ishlab chiqildi. • Dasturga asosan umumiy o’rta ta’lim maktablarini tugatgan o’quvchilar umumiy fizika kursining barcha bo’limlaridan, chunonchi, mexanika, molekulyar fizika va termodinamika, elektr, optika, atom va yadro fizikasidan ma’lum darajada tugallangan bilimlarga ega bo’lishlari zarur ekanligi inobatga olingan. • Umumiy o’rta ta’lim maktablarida fizika ta’limining ahamiyati uning fan-texnika taraqqiyotida, ishlab chiqarish sohalari va kundalik hayotda tutgan o’rni hamda o’quvchilarning ta’lim olishni davom ettirishi uchun zamin tayyorlash zarurligi bilan belgilanadi. Fizika fanini o’rganish orqali o’quvchilar tabiatning eng umumiy qonunlarini, hodisalarni o’rganib o’zlarini ilmiy dunyoqarashini shakllantiradi, fizikadan amaliy ko’nikma va malakalarga ega bo’lishadi, o’qishni davom ettirish uchun zarur bo’lgan bilimlarga ega bo’lishadi.

II.1. Fizika fanidan umumiy o’rta ta’limning Davlat ta’lim standarti va fizika fanidan umumiy o’rta ta’lim maktabining o’quv dasturi. • O’quvchilar fizika asoslariga oid quyidagi bilim, ko’nikma va malakalarni egallashlari shart: • fizik hodisalar haqida tasavvurga ega bo’lish va ularni tahlil qila olish; • mexanika, molekulyar fizika va termodinamika asoslari, elektr, yorug’likka oid asosiy tushunchalar, atamalar, kattaliklar va ularning birliklari, qonuniyatlar, formulalarni bilish va ularni qo’llay olish; • fizik hodisalarni kuzatishni rejalashtirish va o’tkazish, kuzatish natijalarini umumlashtirish ishlarini bajara olish; • Optika (18 soat) • Yorug’likning qaytish va sinish qonunlari. Qavariq va botiq linzalar. Linzaning fokus masofasi. YUpqa linza hosil qiladigan tasvirni yasash. Linzaning optik kuchi. Optik asboblar va ularning qo’llanilishi. Ko’z va ko’rish. Ko’zoynak. • Yorug’lik tezligini aniqlash. Geliotexnika. O’z bekistonda Quyosh energiyasidan foydalanish va uning istiqbollari. YOrug’likning kimyoviy ta’siri. Fotografiya. YOrug’likning biologik ta’siri. Fotosintez va uning ahamiyati.

AQLIY HUJUM METODI Aqliy hujum metodidan ham leksiya, ham amaliy darslarda foydalanish qulay. Bu metod bir zumda auditoriyadagi barcha o’quvchi-talabalarni qamrab olib ularni aktiv holatga keltiradi. BUMERANG TEXNOLOGIYASI Otilgan buyumning otuvchiga qaytib kelishini ta’minlovchi o’roqsimon otish quroliga bumerang deyiladi. MULOQOT TRENINGI Ushbu trening o’quvchi–talabalarda dars jarayonida mustaqil fikrlashga, o’z fikrini erkin holda bayon eta olishga hamda ularda bahslashish madaniyatini tarbiyalashga qaratilgan bo’lib, odatda bunday mashg’ulot tinglovchilarni kichik guruhlarga bo’lgan holda o’tkaziladi. BLITS-SO’ROV TEXNOLOGIYASI Blits- pedagogikada tezkor, bir zumlik ma’nosida ishlatiladi. FSMU TEXNOLOGIYASI Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda, bahs munozaralar o’tkazishda yoki o’quv–seminari yakunida (tinglovchilarning o’quv seminari haqida fikrlarini bilish maqsadida), yoki o’quv rejasi asosida biron bo’lim o’rganib bo’lingach qo’llanilishi mumkin. SINKVEYN Sinkveyn – qisqa gapda katta o’quv axborotini o’z ichiga olgan she’r. Sinkveyn - fransuzcha so’z bo’lib, “besh” degan ma’noni anglatadi. Demak u besh qatordan iborat. II .2. INTERFAOL TEXNOLOGIYALARDAN NAMUNALAR

Guruhlar Dars o’tiladigan NAZARIY DARS REJASI O’quv fanining nomi: FIZIKA. Mavzu nomi: Yorug’likning kimyoviy va biologik ta’siri. Darsning maqsadi: • ta’limiy: yorug’likning kimyoviy va biologik ta’sirini o’rganish, fotosintez jarayoni bilan tanishtirish, yorug’likning kimyoviy va biologik ta’sirini fan va tehnikaning rivojida tutgan o’rni haqida ma’lumot berish. • tarbiyaviy: o’quvchilarni vatanga sadoqat, tabiatni sevish va uni asrab avaylash ruhida tarbiyalash. • rivojlantiruvchi: o’quvchilarni tabiatni asrab – avaylash, uni ko’z qorachig’iday asrash va tabiatga bo’lgan muhabbatlarini rivojlantirish. Darsdan kutilayotgan natijalar: • Yorug’likning kimyoviy va biologik ta’siri bilan tanishadilar. • Fotosintez jarayoni bilan tanishadilar. • Yorug’lik ta’siridagi fizik – kimyoviy jarayonlar haqida ma’lumot oladilar. Darsning metodlari: Blits so’rov, asalari galasi metodi, ma’ruza, guruhlarda ishlash, sinkveyn. Baholash metodlari: savol – javob. Axborot manba’lari va tehnik vositalar: Kodoskop, plakatlar, videoproyektor, tarqatma materiallar. Dars turi: nazariy. Darsga ajratilgan vaqt miqdori: 45 minut. Uyga vazifa: Yorug’likning kimyoviy ta’siriga “sinkveyn” yozib kelish.II.3. “YORUG’LIKNING KIMYOVIY VA BIOLOGIK TA’SIRI”

№ Mashg’ulot bosqichi Mashg’ulotning mazmuni Ta’lim metodlari Ta’lim vositalari 1 Tashkiliy qism (4 min.) Davomat olinadi. O’quvchilarning darsga tayyorgarligi tekshiriladi. Ma’naviy – ma’rifiy qism o’tkaziladi 2 Takrorlash (4 min.) O’tgan dars mavzusini takrorlab olish uchun savollar beriladi (1-ilova) Blits so’rov 3 Yangi mavzu bayoni (24 min.) Sinf bir necha guruhga bo’linadi. Guruhlarga oftobda rangi o’zgargan gazlama, rasm, gazeta, daraxt bargi tarqatiladi. (2-ilova) Guruhlarning javoblari umumlashtiriladi. O’qituvchi ma’ruza qiladi (3-ilova) Asalari galasi metodi, Ma’ruza, Guruhlarda ishlash Plakatlar, slaydlar, tarqatma materiallar 4 Mustahkamlash (10 min.) O’quvchilarning mavzuni qay darajada o’zlashtirganliklari aniqlanadi (4-ilova) FSMU Savolli kartochkalar 5 Yakuniy qism (3 min.) Darsda baholangan o’quvchilar e’lon qilinadi. Uyga vazifa beriladi. (5-ilova) Sinkveyn Sinkveyn yozish tushuntiriladiNAZARIY DARSNING TEXNOLOGIK HARITASI O’qituvchi: ____________________ __________

- Yorug’lik tezligini birinchi bo’lib kim aniqlagan? -Fizo tajribasi nimadan iborat? -Fuko va Maykelson tajribasi Fizo tajribasidan qanday farq qiladi? -yorug’lik tezligi qanchaga teng? DARSNING BORISHI Mavzu: Yorug’likning kimyoviy va biologik ta’siri. BLITS-SO’ROV UCHUN SAVOLLAR1-ilova

2-ilova MUAMMOLI SAVOLLAR 1 – guruhga: Oftobda qolgan gazlama, gazeta yoki fotorasmlarning rangi nima sababdan rangi o’zgaradi. 2-guruhga: Rang o’zagarishi yil fasllariga bog’liqmi? 3-guruhga: Ikkita bir xil o’simliklarda biri oftob joyda, ikkinchisi salqin joyda o’smoqda. Bular bir – biridan qanday farq qiladi?

Modda molekulalari yorug‘lik energiyasini yutib parchalanishi va boshqa molekulalarga aylanishi mumkin. Molekulalarning bunday o‘zgarishi kimyoviy jarayondir. Yorug‘likning kimyoviy ta’siri — yorug’lik ta’sirida moddalarda yuz beradigan kimyoviy o‘zgarishlardir. Oftobda gazlamalar rangining o'zgarishi, odam tanasining qorayishi yorug'likning kimyoviy ta’siridandir. Yorug‘liksiz o‘simliklar o‘smasligini bilasiz. Daraxt va o’tlarning yorug’lik nurlari bilan ta’sirlashishi ularning barglari orqali sodir bo’ladi. O‘simlik ildizi orqali ichgan suv tanasi bo’ylab ko’tarilib, bargiga yetib boradi. Yoruglik ta’sirida suv va karbonat angidrid ishtirokida o‘simliklarda organik birikmalar hosil bo‘lishi va havoga kislorod ajralib chiqish jarayoni fotosintez deb ataiadi. Fotosintez yunoncha so‘z bo'lib, fotos - yorug’lik, sintez — qo ‘shish, birlashtirish degan ma’noni bildiradi Fotosintez jarayoni zamburug‘lar, bakteriyalar va boshqa mikroorganizmlarda ham bo‘ladi. O’qituvchi maruzaga yakun yasashda yorug’likning tabiati ikki xil bo’lishiga o’quvchilarning e’tiborini qaratadi. Fotosintez jarayoni yerdagi hayotning asosi ekanligi, shu bois tabiatni asrab avaylash kerakligi haqida gapirib o’tadi. 3-ilova

Fotosintez sxemasi

FSMU TEXNOLOGIYASI4-ilova

Mavzuga doir Sinkveyn yozib kelish SINKVEYN Sinkveyn – qisqa gapda katta o’quv axborotini o’z ichiga olgan she’r. Sinkveyn - fransuzcha so’z bo’lib, “besh” degan ma’noni anglatadi. Demak u besh qatordan iborat. 1 – qatoq. Mavzu bitta so’z bilan yoziladi. 2 – qator. Mavzuni ikkita so’z bilan yoritiladi. 3 – qator. Mavzudagi voqelikni ikki yoki uchta so’z bilan ochish 4–qator. Mavzuga munosabat, hissiyot to’rtta so’z bilan yoritiladi. 5 – qator. Mavzu mazmuni bitta so’z bilan yoziladi.5-ilova

MASALAN:

XULOSA O’qitish metodlari – o’qituvchi va o’quvchilarning qo’yilgan ta’lim maqsadlariga erishishga yo’naltirilgan, o’zaro bog’langan faoliyatining tartibli usullaridir. Har bir o’qitish metodi usullar tizimi orqali amalga oshiriladi. Metodik usul o’qitish jarayonida o’qituvchi va o’quvchilarning alohida amallarini ifodalovchi element, metodning bir qismi hisoblanadi. O’quvchilar fizika asoslariga oid quyidagi bilim, ko’nikma va malakalarni egallashlari shart: fizik hodisalar haqida tasavvurga ega bo’lish va ularni tahlil qila olish; mexanika, molekulyar fizika va termodinamika asoslari, elektr, yorug’likka oid asosiy tushunchalar, atamalar, kattaliklar va ularning birliklari, qonuniyatlar, formulalarni bilish va ularni qo’llay olish; fizik hodisalarni kuzatishni rejalashtirish va o’tkazish, kuzatish natijalarini umumlashtirish ishlarini bajara olish; o’lchov asboblari(sekundomer, shtangensirkulь, tarozi, menzurka, dinamometr, manometr, barometr, termometr, elektrometr, ampermetr, volьtmetr, ommetr)dan foydalana bilish, asboblarning o’lchash xatoligini qo’llay olish; mustaqil ravishda tajriba o’tkaza olish, tajriba natijalarini sxema, jadval, grafik ko’rinishda tasvirlay olish, ularni tahlil qila olish va xulosalar chiqarish; buyuk allomalarimiz va ularning fizika fani rivojlanishiga qo’shgan hissalari haqida tasavvurga ega bo’lish; darsliklar, o’quv qo’llanmalar va qo’shimcha adabiyotlardan foydalanib, mustaqil bilim olish va ularni amaliyotda qo’llay bilish; masalalar yechish bo’yicha ko’nikma va malakaga ega bo’lish; fizik asboblar bilan ishlash jarayonida texnik xavfsizlik qoidalariga rioya qila olish; fizikaga oid olgan bilimlarini amaliyotda qo’llay olish. 9-sinf fizika kursida molekulyar fizika va termodinamika, optika, atom va yadro fizikasidan ma’lum darajada bilimga ega bo’lishlari zarur. Optika (18 soat). Yorug’likning qaytish va sinish qonunlari. Qavariq va botiq linzalar. Linzaning fokus masofasi. YUpqa linza hosil qiladigan tasvirni yasash. Linzaning optik kuchi. Optik asboblar va ularning qo’llanilishi. Ko’z va ko’rish. Ko’zoynak. Yorug’lik tezligini aniqlash. Geliotexnika. O’z bekistonda Quyosh energiyasidan foydalanish va uning istiqbollari. YOrug’likning kimyoviy ta’siri. Fotografiya. YOrug’likning biologik ta’siri. Fotosintez va uning ahamiyati.

O'xshashlar

Shamol energiyasidan foydalanish

6-sinfida “Yorug’lik hodisalari” bobini o’qitishda interfaol usullari (zig-zag, key-stadi, suhbat, bahs munozaralardan foydalanish, darslarni tahlil etish)

Kasb hunar kollejlarida “kavnt optik element”lari bo’limini o’qitishda muammoli

7 - sinfida fizikaning “Kinematika asoslari” bo’limini o’qitishni tashkillashda didaktik materiallarning roli

8-sinfda fizikaning “Turli muhitlarda elektr toki” bobini o’qitishni didaktik materiallar asosida tashkil qilish metodikasi