Олам эволюцияси - Falsafa - Slaydlar

Олам эволюцияси

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2973.427734375 KB

Ko'chirib olish

Мавзу: Олам эволюцияси Режа: 1. Олам ва Ер тушунчалари. 2. Ерда ҳаётни пайдо бўлиши. 3. Инсон ҳаётида табиатни ўрни.

Биз яшаб тургувчи тўгарак жаҳон, На боши маълуму, на сўнги аён. Ҳеч ким менга шуни айтиб беролмас, Биз қайдин келурмиз ва кетурмиз қаён? Умар Ҳайём

Олам деганда биз мутлоқ борлиқни, доимо мавжуд, бизни ўраб турган атроф- муҳитни тушунамиз .

Бизнинг Еримиз Қуёш атрофида айланиб турган 9 сайёранинг биридир. Қуёш эса ўртача бир юлдуз бўлиб, Сомон йўли туркумига киради. Уни биз Галактика деб атаймиз. Галактика эса 105 млн юлдуздан иборат бўлиб, ясси спираль шаклга эгадир, унинг марказдан узоқроғидаги бир тармоғида Қуёш жойлашган. Сомон йўлига ўхшаш галактикаларнинг ўзи беҳисоб экан, уларнинг сони 102-105 млн га етади

Оламнинг боши “катта портлашдан” эътиборан ҳисобланилади ва охири “қора туйнуклар” билан тугалланиши тасаввур қилинади. Демак, Оламдаги барча материя аввало жуда кичик ҳажмга, аммо ҳаддан ташқари катта зичликга эга бўлган. Унинг портлаши натижасида материя тарқоқланиб тобора катта ҳажмга, лекин кам зичликга эга бўлиб бормоқда. Ваҳоланки, бу жараён ҳам чексиз давом этмайди, балки вақт ўтиши билан материя дастлабки энергиясини йўқотиб ожизлана боради ва тортиш кучи устун чиқиб, яна зичланиш тараддудига тушади. Ниҳоят, шунга бориб етадики, Оламнинг маълум бир нуқталарида материя тўплана бориб катта массага эга бўлиши ва нимаики бўлса ўзига тортиб олабошлаши мумкин. Уни ҳаттоки ёруғлик нури ҳам тарк этиб кетолмайди. Шунинг учун ҳам бундай жисмларни бевосита кузатиб бўлмайди. Оламнинг ана шунақа ўзидан ҳеч дарак бермайдиган қисмлари “қора туйнуклар” деб аталади. Уларда макон кичраяди, вақт эса секинлашади.

“ Коперник нинг улуғ ютуғи,- деб ёзган эди А. Эйнштейн, - фақат ҳозирги астрономияга йўл очиб берибгина қолмай, балки коинотга кишиларнинг муносабатининг кескин ўзгаришини таъминлашдан ҳам иборат бўлди. Ер Оламнинг маркази эмаслиги, балки кичик сайёралардан бири эканлиги тан олингач, инсоннинг ҳам марказий ўринда туриши ҳақидаги хом тасаввур пучга чиқди”.

Ер радиуси 6371 км га тенг шар шаклидаги жисмдир, унинг сиртида 20-70 км қалинликда қаттиқ қобиқ қатлами бор. Ундан сўнг 2900 км чуқурликгача мантия қатлам келади. Ернинг марказий қисмини унинг ядроси ташкил қилади. Ернинг ичкарисига яқинлашган сари ҳарорат ошиб боради. Унинг марказида иссиқлик 6000°С га, сиртқи қобиқ остида 1000°С га етади. Демак, биз нақ оловнинг устида яшаб турар эканмиз, яхшиям- ки, қобиқ қатлами бор экан, у бизни сақлаб тураркан.

Унинг энг баланд жойи Ҳимолай тоғларидаги Жомолунгма чўққисидир (8848 м) ва энг паст жойи Тинч океанидаги Мариан чуқурлигидир (11030 м). Қуруқликнинг денгиз сатҳидан ўртача баландлиги 875 м бўлса, гидросферанинг ўртача чуқурлиги 3800 м дир.

Мавзу: ОЛАМ ЭВОЛЮЦИЯСИ Режа: 1.Олам ва Ер тушунчалари. 2.Ерда ҳаётни пайдо бўлиши. 3.Инсон ҳаётида табиатни ўрни. Ҳаёт - тирикликнинг намоён бўлиши. Шарқ мутафаккирлари ҳаётни жонзодларга яратгувчи томонидан ато этилган неъмат деб ҳисоблашган.

Ҳаёт шундан далолат берадики, ҳозирги замон фалсафасидаги барча фикр-мулоҳазаларни тўғридан- тўғри инкор этиш, уларни реакцион деб айтиш нотўғри, балки муҳокамада оқилона йўл тутиш, диалектик қарашларни мантиқий жиҳатдан асослаш мақсадга мувофиқдир. Янгича сиёсий тафаккур мафкуравий мухолифликни таҳлил қилиш душманлик кайфиятидан халос бўлишни, у ёки бу қарашларни холисона баҳолашни талаб этади. Инсон киши, унинг онги, одоб-ахлоқи, маънавияти, дунёқараши, талаб-эҳтиёжларининг қондирилиши, ижтимоий-иқтисодий, сиёсий муносабатларга, ижтимоий тузум моҳияти ва табиатига бевосита боғлиқдир. Жамият қандай бўлса, ижтимоий муносабатлар мажмуи бўлган инсон ҳам унга мос бўлади. Инсон дунёда энг мураккаб, олий мавжудот, табиатнинг юксак маҳсулоти, ҳаёт гулидир. Инсоннинг бебаҳолиги - унинг ақи-идрок ва тафаккурга эгалигида. У ақл-идрок соҳиби бўлганлиги учун реал дунёдаги воқеаларни билади, илму тафаккури, меҳнати, салоҳияти билан дунёни бошқаради.

Ҳаёт мантиги , деганда, нималарсиз одамзод турмуш тарзининг ўзини бўлиши мумкин эмаслиги ва қандай қилиб, ушбу мантиққа таянган ҳолда, уни чинакам инсонийлик даражасига кўтариш кераклигини тушунмоқ мақсадга мувофиқдир. 09 11 01 0F 0D07 13 0B 17 19 1B 04 1E 07 0F 18 18 0B 0403 04

 Бирннчидан, одамзод пайдо бўлибдики, у ўзининг ҳаётий фаолияти, биринчи галда, жисмоний мавжудлигини таъминлаш учун меҳнат, ишлаб чиқариш билан шуғулланмоғи зарур. Зеро, ўз ҳаёти, турмуши учун керак нарсаларни кишилар табиатдан, тайёр ҳолда, топа олмайдилар. Биз меҳнатсеварлик ҳақида жуда кўп гапирамиз. Бу умуман, тўғри. Бироқ, фикримизча, етарли эмас. Негаки, меҳнатнинг инсон ҳаётидаги аҳамияти уни севиш зарурати орқалигина тушунилмаслиги лозим. Аксинча, уни инсоният учун туб ҳаётий зарурат эканлигини англаш, меҳнатни, унинг муайян тур ҳамда шаклларини тегишли тарзда эътироф этиш, жумладан севиш, учун замин бўлиб хизмат қилиши мумкин. Меҳнатсиз одамзод ҳаётий фаолияти, турмуш тарзининг ўзи содир бўлмайди. Иккинчидан, меҳнат, ўзининг мумтоз шаклида, одамзоднинг мақсадга мувофиқ, яъни ақл-заковат, тафаккур воситасида, уларга таяниб, амалга оширадиган фаолиятидир.

Учинчидан, меҳнат одамзоднинг-ўз, авваламбор, моддий эҳтиёжлари, манфаатларини қондиришга қаратилган маънавий-амалий саъйи ҳаракатидир. Тўртинчидан, одамзоднинг бирдан-бир яшаш макони - жамият. Ҳанузгача жамиятдан ташқарида бирон-бир инсон шаклланган эмас. Демак, инсоннинг моҳияти жамият ҳаёт тарзининг мазмуни билан белгиланади.

Бешинчидан, жамият ҳаётий фаолиятини, унинг барча тарихий шакллари ва кўринишларини, муайян бошқарув тизимисиз тасаввур этиш мумкин эмас. Олтинчидан, мулк, унинг жамиятдаги ҳукмрон шаклига асосланган мулкий, иқтисодий муносабатлар, ижтимоий ҳаётнинг бошқа соҳаларига нисбатан доимий бирламчи, ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Еттинчидан, манфаат, меҳнат, мулк барча ҳаётий муаммоларни тушуниш ва ҳал этишнинг калитидир. Яъни, одамзод яшаши учун меҳнат қилмоғи, меҳнат қилиши учун бундан манфаатдор бўлмоғи, бунинг учун эса мулкнинг у ёки бу шаклининг соҳиби ёхуд унга асосланган иқтисодий муносабатларнинг иштирокчиси бўлмоғи зарур. Саккизинчидан, ҳеч бир инсон, халқ, миллат ўзи учун зарур бўлган моддий ва маънавий неъматларнинг ҳаммасини ишлаб чиқара олмайди. Бунинг учун, демак, жамиятда, яъни одамлар ўртасида, меҳнат тақсимоти, ишлаб чиқариш натижаларини айирбошлаш зарурати пайдо бўлади. Ана шундан кейингина, жамият аъзолари орасида, уларнинг мулкий муносабатлари, ишлаб чиқаришдаги ўринларидан келиб чиқувчи, тақсимот ва истеъмол жараёнлари юз беради.

Эътиборингиз учун раҳмат23240B07171306 141F140D0C0C0C0C 06031E04030B

O'xshashlar

Олам борлиқ, табиат, инсон тўғрисидаги ибтидоий билимлар пайдо бўлиш муаммоси

Фалсафий тафаккур эволюцияси. Қадимги давр, ўрта асрлар, уйғониш даври фалсафаси

Билиш назарияси - асосий муаммолари ва йўналишлари

Қадимги Ҳиндистон фалсафаси

Диалектика ривожланиш ҳақида таълимот. Фалсафада қонун тушунчаси ва турлари. Категория тушунчаси ва уларнинг турлари