Ijtimoiy bilishning mohiyati, mazmuni va o’ziga xos xususiyatlari - Falsafa - Slaydlar

Ijtimoiy bilishning mohiyati, mazmuni va o’ziga xos xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

372 KB

Ko'chirib olish

IJTIMOIY BILISHNING IJTIMOIY BILISHNING MOHIYATI,MAZMUNI VA O’ZIGA MOHIYATI,MAZMUNI VA O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARIXOS XUSUSIYATLARI .. • Ijtimoiy bilish tushunchasi Ijtimoiy bilish tushunchasi va o’ziga xos xususiyatlari.va o’ziga xos xususiyatlari. • Ijtimoiy bilishning ob’ekti va Ijtimoiy bilishning ob’ekti va sub’ektisub’ekti • Ijtimoiy bilishning metodlari Ijtimoiy bilishning metodlari va haqiqat muammosiva haqiqat muammosi

Ijtimoiy bilish Ijtimoiy bilish tushunchasi va o’ziga tushunchasi va o’ziga xos xususiyatlari.xos xususiyatlari. • Ijtimoiy bilish-bir butun Ijtimoiy bilish-bir butun jamiyatni,uning tarixiy taraqqiyot jamiyatni,uning tarixiy taraqqiyot qonunlarini ,barcha ijtimoiy voqea qonunlarini ,barcha ijtimoiy voqea hodisalarni,xullas,jamiyatning bir hodisalarni,xullas,jamiyatning bir butun moddiy va ma’naviy butun moddiy va ma’naviy hayotini bilishdir.hayotini bilishdir. • Ijtimoiy bilish-bu insonnong Ijtimoiy bilish-bu insonnong ijtimoiy borliqni ma’lum maqsaq ijtimoiy borliqni ma’lum maqsaq asosida o’zlashtirishidir.asosida o’zlashtirishidir.

Ijtimoiy bilish keng Ijtimoiy bilish keng ma’noda-ijtimoiy borliq va ma’noda-ijtimoiy borliq va ijtimoiy ongning in’ikosidir.ijtimoiy ongning in’ikosidir. • U ijtimoiy in’ikos bo’lib borliq U ijtimoiy in’ikos bo’lib borliq in’ikosining hamma ungacha bo’lgan in’ikosining hamma ungacha bo’lgan shakllari va bosqichlaridan tubdan shakllari va bosqichlaridan tubdan farq qiladi.farq qiladi. • Ijtimoiy bilish jamiyatdagi ijtimoiy Ijtimoiy bilish jamiyatdagi ijtimoiy hodisalarning,iqtisodiy,ma’naviy hodisalarning,iqtisodiy,ma’naviy munosabatlarning kishilar munosabatlarning kishilar miyasidagi faol aksidir.miyasidagi faol aksidir.

Ijtimoiy bilishni yuzaga Ijtimoiy bilishni yuzaga keltiradigan omillardan keltiradigan omillardan biri-ijtimoiy ehtiyojlar va biri-ijtimoiy ehtiyojlar va manfaatlardir.manfaatlardir. .. Ijtimoiy bilishning har bir Ijtimoiy bilishning har bir yangi bosqichi oldingi yangi bosqichi oldingi avlodlarning amaliy avlodlarning amaliy tajribalari va nazariy tajribalari va nazariy bilimlarga tayangan holda bilimlarga tayangan holda yuzaga keladi.yuzaga keladi.

Ijtimoiy bilishda 2 xil Ijtimoiy bilishda 2 xil qarash mavjudqarash mavjud • Naturalizm-asosan tabiiy fanlar va Naturalizm-asosan tabiiy fanlar va tabiiy-texnik bilimlarning ahamiyatini tabiiy-texnik bilimlarning ahamiyatini bo’rttirma asosidagi dunyoqarashga bo’rttirma asosidagi dunyoqarashga tayanadigan yo’nalish.(Masalan:Atom tayanadigan yo’nalish.(Masalan:Atom bombasi,reaktor yoki raketa. bombasi,reaktor yoki raketa. E.Topoliskiy tarixiy bilishni inkor etgan)E.Topoliskiy tarixiy bilishni inkor etgan) • Gumanitarizm-ijtimoiy fanlarni Gumanitarizm-ijtimoiy fanlarni mutlaqlashtiriradigan.(masalan:dunyoni mutlaqlashtiriradigan.(masalan:dunyoni go’zallik qutqaradi.)go’zallik qutqaradi.)

Baden maktabi vakillari-Baden maktabi vakillari- Videlband RikkertVidelband Rikkert • “ “ Tarixiy fanlar va qonunlar yaratuvchi Tarixiy fanlar va qonunlar yaratuvchi (tabiiy)fanlar,bir-birini inkor qiluvchi (tabiiy)fanlar,bir-birini inkor qiluvchi bilimlar sohalaridir ”.Bu fikr bilan ular bilimlar sohalaridir ”.Bu fikr bilan ular ijtimoiy fanlarda real fikr aks etishiga ijtimoiy fanlarda real fikr aks etishiga e’tibor qaratmaydi.Ya’ni ijtimoiy fan e’tibor qaratmaydi.Ya’ni ijtimoiy fan sohalariga oid bilimlar haqiqiymi,ular sohalariga oid bilimlar haqiqiymi,ular voqelik qonunlariga mosmi,degan voqelik qonunlariga mosmi,degan masalalar paydo bo’ldi.Ushbu masala masalalar paydo bo’ldi.Ushbu masala insoniyatga tegishliligi hamda ijtimoiy insoniyatga tegishliligi hamda ijtimoiy bilish va gumanitar fanlar uchun umumiy bilish va gumanitar fanlar uchun umumiy bo’lganligi bilan ahamiyatli.bo’lganligi bilan ahamiyatli.

Ijtimoiy bilishning Ijtimoiy bilishning ob’ekti va sub’ektiob’ekti va sub’ekti Ijtimoiy bilish jarayoni Ijtimoiy bilish jarayoni ayni shu sub’ekt va ayni shu sub’ekt va ob’ektning ta’siri ob’ektning ta’siri natijasida vujudga natijasida vujudga keladi.keladi.

Ijtimoiy bilishning Ijtimoiy bilishning ob’ektiob’ekti • KENG MA’NODA.KENG MA’NODA. • Bir butun Bir butun jamiyat,ijtimoiy jamiyat,ijtimoiy borliq va ijtimoiy borliq va ijtimoiy ong,uning moddiy ong,uning moddiy va ma’naviy va ma’naviy hayoti, umumiy hayoti, umumiy taraqqiyot taraqqiyot qonunlari va qonunlari va asosiy asosiy harakatlantiruvchharakatlantiruvch i kuchlaridiri kuchlaridir • TOR MA’NODATOR MA’NODA • Jamiyatning ma’lum bir Jamiyatning ma’lum bir konkret bosqichidagi konkret bosqichidagi tizim,bazis va tizim,bazis va ustqurtma,unga xos ustqurtma,unga xos ishlab shiqaruvshi ishlab shiqaruvshi kushlar va ishlab kushlar va ishlab shiqarish shiqarish munosabatlari,ularning munosabatlari,ularning tarkibi , rivojlanish va tarkibi , rivojlanish va o’zgarish o’zgarish qonunlari,ijtimoiy,iqtisodiqonunlari,ijtimoiy,iqtisodi y,mafkuraviy va ma’naviy y,mafkuraviy va ma’naviy munosabatlar,sodir munosabatlar,sodir bo’ladigan konkret voqea bo’ladigan konkret voqea va hodisalar.va hodisalar.

Ijtimoiy bilishning sub’ektiIjtimoiy bilishning sub’ekti • KENG MA’NODAKENG MA’NODA • Kishilar,shaxslKishilar,shaxsl ar,inson va ar,inson va insoniyat,ya’ni insoniyat,ya’ni bir butun bir butun jamiyat jamiyat a’zolari.a’zolari. • TOR MA’NODATOR MA’NODA • Jamiyatning ma’lum Jamiyatning ma’lum bir konkret bir konkret bosqichidagi yashovchi bosqichidagi yashovchi aniq aniq shaxs,kishilar,sosial shaxs,kishilar,sosial guruhlar guruhlar sinflar,ijtimoiy sinflar,ijtimoiy qatlamlar,partiyalar, qatlamlar,partiyalar, xalqlar va xalqlar va millatlar,ma’lum jamoa millatlar,ma’lum jamoa va shu kabilar.va shu kabilar.

Ijtimoiy bilishda ob’ekti va Ijtimoiy bilishda ob’ekti va sub’ektning paydo bo’lishi.sub’ektning paydo bo’lishi. • Jamiyat voqea Jamiyat voqea hodisalari hodisalari kishilarning kishilarning bilish faoliyatlari bilish faoliyatlari doirasiga kirgan doirasiga kirgan chog’da ijtimoiy chog’da ijtimoiy bilishning bilishning ob’ektigaob’ektiga aylanadi.aylanadi. • Ma’lum Ma’lum shaxslar,guruhlar,sshaxslar,guruhlar,s inf yoki millat,o’z inf yoki millat,o’z bilishini biror bilishini biror ijtimoiy voqea yoki ijtimoiy voqea yoki hodisaga qaratgan hodisaga qaratgan paytdagina,ular paytdagina,ular ijtimoiy bilishning ijtimoiy bilishning sub’ektinisub’ektini tashkil tashkil qiladi.qiladi.

Ijtimoiy bilishning Ijtimoiy bilishning sub’ekti va ob’ekti sub’ekti va ob’ekti dialektikasi dialektikasi shundayki,bunda shundayki,bunda ularning o’zaro ta’siri ularning o’zaro ta’siri jarayonida ob’ektning jarayonida ob’ektning o’zgarishi va rivojlanishi o’zgarishi va rivojlanishi sub’ektning ham sub’ektning ham o’zgarishi va o’zgarishi va rivojlanishiga olib keladi.rivojlanishiga olib keladi.

Ijtimoiy bilishning Ijtimoiy bilishning sub’ekti va ob’ekt sub’ekti va ob’ekt kategoriyalarinig kategoriyalarinig metodologik roli metodologik roli shundaki,ular shundaki,ular yordamida bizning yordamida bizning tafakkurimiz ijtimoiy tafakkurimiz ijtimoiy hodisalarni bir-biridan hodisalarni bir-biridan ajratadi. ajratadi.

Ijtimoiy bilishning Ijtimoiy bilishning metodlari.metodlari. • TarixiylikTarixiylik • Qonuniylik,umumiylik,yakQonuniylik,umumiylik,yak kalik ,individuallik.kalik ,individuallik. • Emperik va nazariy Emperik va nazariy komponentlar.komponentlar.

Tarixiylik metodiTarixiylik metodi • Bunda - ijtimoiy hodisalarni Bunda - ijtimoiy hodisalarni bilishda tarixiylikni roli bilishda tarixiylikni roli shundaki, jamiyat standart holda shundaki, jamiyat standart holda emas,bajki unda bo’ladigan emas,bajki unda bo’ladigan hodisalar cheksiz hodisalar cheksiz takrorlanish,ba’zida takrorlanish,ba’zida qaytarilmas,turli-tuman holatda qaytarilmas,turli-tuman holatda talqin qilinadi.talqin qilinadi.

QonuniylikQonuniylik • Qonuniylik- ularni aniqlash va Qonuniylik- ularni aniqlash va foydalanish ijtimoiy bilishning asosiy foydalanish ijtimoiy bilishning asosiy maqsdlaridan biri.maqsdlaridan biri. • Qonunlar asosida ijtimoiy bilishning Qonunlar asosida ijtimoiy bilishning predmetini ajratib olish murakkab predmetini ajratib olish murakkab vazifadir.vazifadir. • Shu tufayli bu sohada Shu tufayli bu sohada umumlashtirish qiyin kechadi.umumlashtirish qiyin kechadi.

Umumiylik,yakkalik.Umumiylik,yakkalik. • Umumiylik-har qanday yakkalik Umumiylik-har qanday yakkalik ma’lum ma’noda umumiylik bo’lib ma’lum ma’noda umumiylik bo’lib o’zida unversallik elimetlarini o’zida unversallik elimetlarini birlashtiradi. birlashtiradi. • Jamiyatda sof yakkalik,umumiylik Jamiyatda sof yakkalik,umumiylik bo’lmaydi.Ular doimo boshqa bo’lmaydi.Ular doimo boshqa yakkaliklar bilan o’zaro ta’sir tizimida yakkaliklar bilan o’zaro ta’sir tizimida bo’ladi.bo’ladi.

IndividuallikIndividuallik • Ijtimoiy voqelik ma’lum ma’noda Ijtimoiy voqelik ma’lum ma’noda individuallashgani uchun uni individuallashgani uchun uni strukturlashtirish qiyin, bu uning aniq strukturlashtirish qiyin, bu uning aniq ifodasini va modelini yaratishni ifodasini va modelini yaratishni murakkablashtiradi.i mutaxsislar murakkablashtiradi.i mutaxsislar • Ijtimoiy bilish o’rganilayotgan voqeilikning Ijtimoiy bilish o’rganilayotgan voqeilikning sifatiga bevosita e’tibor qaratadi.bunda sifatiga bevosita e’tibor qaratadi.bunda hodisa va jarayonlar , eng avvalo, son va hodisa va jarayonlar , eng avvalo, son va raqam,aniq natijalar nuqtai bnazaridan raqam,aniq natijalar nuqtai bnazaridan emas,balki sifat va individual emas,balki sifat va individual ahamiyat,qadr nuqtai nazaridan o’rganiladi. ahamiyat,qadr nuqtai nazaridan o’rganiladi.

Ba’zzi mutaxasislar Ba’zzi mutaxasislar fikricha,ijtimoiy bilishning fikricha,ijtimoiy bilishning tili 2 xil bo’ladi.raytili 2 xil bo’ladi.ray • Birinchidan.Birinchidan. • Jamiya Jamiya atshunoslikda atshunoslikda ko’p uchraydigan ko’p uchraydigan jamoa tili bo’lib jamoa tili bo’lib masalalar masalalar mohiyatini sodda mohiyatini sodda tushuntirishg tushuntirishg mo’ljallangan.mo’ljallangan. • IkkinchidanIkkinchidan • Falsa,sot-ya,madaniyat Falsa,sot-ya,madaniyat nazariyasi,antro-nazariyasi,antro- ya,psix-ya,va boshqa ya,psix-ya,va boshqa sohalarga oid sohalarga oid tadqiqotlarning tadqiqotlarning murakkab terminologik murakkab terminologik fondini fondini mujassamlashtirib mujassamlashtirib il’miy va germenevtik il’miy va germenevtik faoliyatga faoliyatga mo’ljallangan. mo’ljallangan.

Haqiqat muammosiHaqiqat muammosi • Ijtimoiy haqiqat-ijtimoiy bilimlarning Ijtimoiy haqiqat-ijtimoiy bilimlarning ijtimoiy borliqqa mos kelishidir.ijtimoiy borliqqa mos kelishidir. • O’ziga xosligi-sub’ektning ob’ektni O’ziga xosligi-sub’ektning ob’ektni o’zlashtirishga bo’lgan amaliy ta’siri o’zlashtirishga bo’lgan amaliy ta’siri bilan bo’g’liq.bilan bo’g’liq. • Etik ob’ektgina sub’ektga ob’ektni Etik ob’ektgina sub’ektga ob’ektni to’la bilish etuk mazmunli bilim to’la bilish etuk mazmunli bilim olish imkonini beradi.olish imkonini beradi.

Jtimoiy haqiqat.Jtimoiy haqiqat. • O’z tabiatiga ko’ra O’z tabiatiga ko’ra kishilarning his tuyg’ulari va kishilarning his tuyg’ulari va ehtiroslari bilan chambarchas ehtiroslari bilan chambarchas bo’g’liq.kishilarning his-bo’g’liq.kishilarning his- tuyg’usiz haqiqatni qidib tuyg’usiz haqiqatni qidib bo’lmagan va bo’lishi ham bo’lmagan va bo’lishi ham mumkin emas.mumkin emas.

Ijtimoiy haqiqatda Ijtimoiy haqiqatda farqlanib turuvchi farqlanib turuvchi haqiqatlar.haqiqatlar. • Tarixiy haqiqat.Tarixiy haqiqat. • Hayot haqiqati.Hayot haqiqati. • Badiiy haqiqat.Badiiy haqiqat.

Tarixiy haqiqatTarixiy haqiqat • Tarixda yuz bergan biror hodisa Tarixda yuz bergan biror hodisa yoki voqealarning qachon va yoki voqealarning qachon va qanday ob’yektiv va sub’yektiv qanday ob’yektiv va sub’yektiv shart-sharoitlar asosida yuz shart-sharoitlar asosida yuz berganini ilmiy manbalar aniq berganini ilmiy manbalar aniq va haqqoniy aks ettirgan, va haqqoniy aks ettirgan, asoslangan bilimlardir.asoslangan bilimlardir.

HAYOT HAQIQATIHAYOT HAQIQATI Bu – ijtimoiy taraqqiotning Bu – ijtimoiy taraqqiotning ma’lum tarixiy bosqichida ma’lum tarixiy bosqichida hayotda sodir bo’lgan, yoki hayotda sodir bo’lgan, yoki bo’layotgan, jamiyat tomonidan bo’layotgan, jamiyat tomonidan anglangan va e’tirof etilgan anglangan va e’tirof etilgan voqea va hodisalar haqidagi voqea va hodisalar haqidagi ularga mos keluvchi ijtimoiy ularga mos keluvchi ijtimoiy bilimlardir.bilimlardir.

BADIIY HAQIQATBADIIY HAQIQAT Bu – ijtimoiy hayotning sanat va Bu – ijtimoiy hayotning sanat va madaniyat asarlarida estetik madaniyat asarlarida estetik aks ettirish xususiyatlari va aks ettirish xususiyatlari va san’atning voqelikni estetik san’atning voqelikni estetik inikos ettirish prinsiplari bilan inikos ettirish prinsiplari bilan bog’liq holda o’z ifodasini bog’liq holda o’z ifodasini topadi.topadi.

O'xshashlar

Mafkura tushunchalarning mohiyati mazmuni

Ijtimoiy va gumanitar bilimlarning xususiyatlari

Ongning paydo bo'lishi va ijtimoiy-tarixiy mohiyati

Bilish nazariyasi asosiy muammolari va yo‘nalishlari

Tasavvuf ta`limoti rivojining o`ziga xos xususiyatlari