Dialektika, gegel dialektikasi, tarix va ruh, o’rganish va rivojlanish - Falsafa - Slaydlar

Dialektika, gegel dialektikasi, tarix va ruh, o’rganish va rivojlanish

Yuklangan vaqt:

13.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5800.5146484375 KB

Ko'chirib olish

Reja: • 1. Gegel dialektikasi. • 2. Tarix va Ruh • 3. Gegel falsafaning markazida ,,haqiqat”. • 4. O’rganish va Rivojlanish. • Xulosa Dialektika, gegel dialektikasi, tarix va ruh, o’rganish va rivojlanish

Gegel haqida Gegel — (1770-1831) falsafiy va siyosiy qarashlarning butun bir tarixida oʻzining salmoqli hissasini qoʻshgan buyuk mutafakkir. Toʻliq ismi Georg Vilgelm Fridrix Gegel. Gegelning „Germaniya Konstitutsiyasi“, „Tabiiy huquqni tadqiq etishning ilmiy usullari, amaliy falsafada uning oʻrni va pozitiv huquq munosabati“, „Rux fenomenologiyasi“, „Vyurtemberg qirolligining tabaqa yigʻilishi haqidagi fanga hisoboti“, „Rux falsafasi“, „Huquq falsafasi“, „Tarix falsafasi“ kabi asarlarida yoritilgan. Gegelning davlat va huquq haqidagi taʼlimoti asosan 1820-yilda yozilgan „Huquq falsafasi“ kitobida bayon etilgan boʻlib, bu kitob siyosiy — huquqiy taʼlimotlar tarixida muhim manbalardan biri sanaladi [ GEGEl — yirik nemis faylasufi, nemis mumtoz falsafasining eng mashhur vakili. 1788—93 yillarda Tyubingen institutida taxsil olgan. Bu yerda falsafa va ilohiyotni oʻrgangan. Bernda (1793—96), Frankfurtmaynda (1797—1800) zodagon oilalarda oʻqituvchi, Iyena (1801—07), Geydel-berg (1815—18) universitetlarida professor, Nyurnberg gimnaziyasida (1807— 16) direktor, ayni paytda, „Bamberg gazetasi“ da muharrir, Berlin universiteti professor (1818-28), rektori (1829-30

Dialektika Dialektika [yun. dialektike (techne) — suhbat olib borish, bahslashish sanʼati] — borliqning vujudga kelishi, uning taraqqiyoti haqidagi falsafiy taʼlimot hamda voqelikni bilish va unga asoslangan tafakkur uslubi. "D" tushunchasi falsafa tarixida dFalsafa qonunlarining o‘zaro aloqadorligi. Dialektikaning asosiy qonunlari yagona rivojlanish jarayonining turli jihatlarini tavsiflab, alohida- alohida emas, balki uzviy dialektik birlikda amal qiladi. Masalan, miqdor o‘zgarishlarining sifat o‘zgarishlariga o‘tishi va buning aksi ziddiyatni ham, dialektik inkorni ham o‘z ichiga oladi. astlab hozirgi maʼnosidan boshqacha tushunilgan.

Ma’lumki, G.Gegel falsafasining eng kuchli tomoni dialektika hisoblanadi.U dialektikani mantiq va bilish nazariyasi bilan tenglashtiradi. Gegel falsafasida dunyo mutlaq ruhning o‘z-o‘zini rivojlantirishi sifatida namoyon bo‘ladi. Mutlaq ruh bir vaqtning o‘zida ham substansiya (borliq asosi), ham sub’ekt, ya’ni o‘z rivojlanishi va bilishining manbaidir. Inkorni-inkor Gegel falsafasining asosiy tamoyili hisoblanadi.

Gegel ta’riflab bergan tabiatni o‘rganishning asosiy tamoyillari hozirgi kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q. Bular: antireduksionizm, tabiatni o‘rganishga nisbatan yaxlit yondashuv, tabiatning asosiy sohalari: mexanika, fizika, organikaning o‘ziga xos xususiyati kabilardir . XX asrda biz yashayotgan sayyora qiyofasi butunlay o‘zgardi. Insonning ishlab chiqarish faoliyati insoniyatni dunyo miqyosidagi ekologik tanglikka giriftor etdi. Yutuqlar va ziddiyatlardan iborat og‘ir va mashaqqatli globallashuv jarayoni yuz berdi.

• Gegel • falsafasi, asosan, dialektik usulga asoslanadi. U fikrlarning bir-biriga qarama- qarshiligini va ularning rivojlanishini ta’kidlaydi. Gegelga ko‘ra, tarix va haqiqat doimiy o‘zgarishda bo‘ladi. Uning eng muhim g‘oyalaridan biri "Hegel dialektikasi" bo‘lib, bu jarayon uch bosqichdan iborat: tesis (tezis), antitesis (antitezis) va sintesis (sintez ).

• Gegel falsafasi, shuningdek, "Duh" (Geist) tushunchasi orqali o'z ifodasini topadi. U Duhni tarixiy jarayon sifatida ko‘rib, insoniyatning rivojlanishida uning muhim rolini ta’kidlaydi. Duh, Gegel fikricha, o'zini anglash va ozodlikka erishish jarayonida rivojlanadi. Gegel falsafasi inson, tabiat va ruh o'rtasidagi bog'liqlikni tushunishga intiladi. U insoniyat tarixini va madaniyatini o'rganishda dialektik metodni qo'llayd

• ,,Inson bilim tufayligina barhayotdir. Bilim tafakkur inson hayoti, barhayotligi negizidir’’ • GEORG VILGELM FRIDRIX GEGEL

• Nafaqat Gegelning butun falsafasi, balki u ilgari surgan fikrlarning har bir kichik • hujayrasi ham uch qismga bo‘linadi («Mantiq fani», «Naturfalsafa», «Ruh • falsafasi»). • Masalan, mantiqni Gegel ilohiy aqlga mos keladigan sof aql sohasi sifatida • ta’riflaydi. U uch qismdan iborat: • - borliq; • - mohiyat; • - tushuncha.

• Mushtaraklik sanʼatda „mushohada“ qilinadi, dinda esa „tasavvur“ etiladi, faqat mutlaq ilm — falsafada u bilinadi, yaʼni ayni shu yerda pirovard maqsadga — inson cheklangan mohiyatining cheksizlikka daxldor boʻlishligiga erishiladi. Ilohiy aql bilan ana shu mushtaraklik Georg falsafasining sir-sinoati, asl maʼnosini tashkil etadi. Georg ning falsafiy taʼlimoti davlat va tarixii tushunish sohalariga katta taʼsir kursatdi. U umumiy jahon tarixiga „olamiy ruh“ ning oʻzini oʻzi anglash jarayoni va shu bilan birga „ozodlikni anglashdagi taraqqiyot“ sifatida qaraydi.

• Gegel o‘z ta’limotini butun G‘arb falsafasi rivojining yakuni, deb bo‘lsada, aslida, uni Yangi davr Yevropa falsafasi hisoblagan taraqqiyotining so‘nggi, yuqori bosqichi deyish mumkin.Gegel ta’limoti tizimining turli sohalarida Sharq, jumladan O‘rta Osiyo xalqlari tarixi, falsafasi, diniy, badiiy va umuman ma’naviy dunyosi masalalari tegishli tarzda talqin topgan .

• Georg taʼlimotida rivojlanish „triada“ — 3 bosqichlilik (tezis, antitezis va sintez) shaklida yuz beradi. Shunga muvofiq, mazkur falsafaning markaziy tushunchasi — „mutlaq ruh“ dialektik rivojlanish jarayonida 3 bosqichni bosib oʻtadi: 1. „Mutlaq ruh“ ning tabiat yaratilganiga qadar boʻlgan sof tafakkur bosqichi. 2. „Mutlaqruh“ ning tabiatga aylanishi. 3. „Mutlaq ruh“ ning tabiatiing inkori sifatida yana oʻziga qaytishi.

Hegel 1831-yil 14-noyabrda Berlin shahrida vafot etdi. Uning falsafasi, hayotida muhim ijtimoiy va siyosiy o‘zgarishlar bilan bog‘liq bo‘lib, Hegelning g‘oyalari keyingi zamon falsafasiga, shu jumladan, marxizm va ekzistensializmga katta ta’sir ko‘rsatdi.

• Faylasufning eʼtirof etishicha, falsafaning mazmuni, uning ehtiyoj va manfaatlari dinning ehtiyoj hamda manfaatlari bilan tamomila mushtarak, umumiydir; dinga xos narsa abadiy haqiqat, xudo va uni anglashdir; falsafa dinni qay darajada kashf qilsa, oʻzini shu darajada namoyon etadi va aksincha, u qay darajada oʻzini namoyon etsa, dinni shu darajada kashf qiladi; din va falsafa oʻzaro mutanosibdir. Georg ning fikricha, agar xudo dinda eʼtiqod shaklida tasavvur qilinsa, u falsafada mantiqiy yoʻl bilan bilinadi.

• Georg ning falsafiy taʼlimoti davlat va tarixii tushunish sohalariga katta taʼsir kursatdi. U umumiy jahon tarixiga „olamiy ruh“ ning oʻzini oʻzi anglash jarayoni va shu bilan birga „ozodlikni anglashdagi taraqqiyot“ sifatida qaraydi. Biroq ozodlik shundan iboratki, inson oʻzining „mutlaq gʻoya“ bilan mohiyatan birligini biladi va oʻzini obyektiv ruh hosilalari hamda uning xohish-irodasi (davlat va huquq) bilan tenglashtiradi. Bu hosilalar pirovard natijada „mutlaq ruh“ tomonidan vujudga keltirilgandi

• Haqiqat — voqelikning kishi ongida toʻgʻri aks etishi, bilimlarimizning obyektiv reallikka mos kelishi. H. insonning borliqni bilishdagi asosiy maqsadlaridan biri. U asosan inson bilimlari bilan borliqdagi narsa va hodisalar oʻrtasidagi munosabat masalasini oʻz ichiga oladi. Haqiqat atamasi ostida voqeʼlik , fakt ; real narsa, hodisa yoki holat tushuniladi. Falsafa obyektlaridan biri boʻlib, haqiqatning aslida nima ekanligini aniqlash ustida qator ishlar yozilgan. Haqiqat boʻlmagan holat yolgʻon, deb ataladi. Haqiqat subyektiv , obyektiv yoki mutlaq darajalarga ajratiladi; bunda obyektiv va mutlaq haqiqatlar mavjudligi hamon savol ostidadir.

Gegelning harakat haqidagi fikri • . Harakat — dialektik rivojlanishning muhim tamoyili boʻlib, u ayni ziddiyatning mahsulidir. Xuddi tabiatiing oʻzida ruhning undan, yaʼni oʻzining „oʻzgacha borligʻi — begonalashuvidan“ yana „oʻziga qaytishi“ boshlanadi. Oʻz hayotining ilk bosqichlarida hali tabiat qoʻynida boʻlgan inson ongning vujudga kelishi (fenomenologiya) natijasida oʻz mavjudligining ibtidoiy holatidan asta-sekin uzilib, koʻtarila, yuksala boshlaydi va u ruhiy mavjudot („subyektiv ruh“) sifatida, oʻzining bunday mohiyatini tegishli (anglovchi va xoxlovchi) xususiyati va uning mazmuniga mos tarzda payqamas, oʻzlashtirmas ekan, ibtidosi qanday boʻlsa, shundayligicha qolaveradi.

Obyektiv ruh • „ Obyektiv ruh“ ning koʻrinishlari ijtimoiy hayot shakllari — huquq, axloq, urf-odat va davlat ham xuddi shunday tadrijiylik jarayonlarini bosib oʻtadi. Bu yerda ham boshqa joylardagidek, uchinchi bosqich uzidan avvalgi ikkitasining omixtasi (sintezi) hisoblanadi. Ijtimoiy hayotda huquqiy mazmun bilan axloqiy eʼtiqodning mushtarakligi hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Mazkur mushtaraklik davlat timsolida oʻzining oliy ifodasini topadi.

• ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

O‘rta asrlar, Yangi va eng yangi davr falsafasi

Fan ijtimoiy hodisa sifatida

Global jarayonlar dialektikasi

Olamning universal aloqalari va rivojlanishi. Falsafaning qonun va kategoriyalari

Islom teologiyasi va tarix falsafasi