Tarmoqdagi ruxsat etilgan kuchlanish isrofini aniqlash - Energetika - Slaydlar

Tarmoqdagi ruxsat etilgan kuchlanish isrofini aniqlash

Yuklangan vaqt:

29.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2684.5966796875 KB

Ko'chirib olish

Tarmoqdagi ruxsat etilgan kuchlanish isrofini aniqlash

Elektr ta’minot tarmoqlarining umumiy ko‘rinish

Oldingi bo‘limlarda turli metal o‘tkazgichlardan qurilgan havo liniyalaridagi kuchlanish isrofini aniqlash usullari ko‘rib chiqilgan edi. Yuqoridagi hisoblardan ma’lumki, elektr tarmog‘ini hisoblash uchun ruxsat etilgan kuchlanish isrofini hisoblashda u oldindan berilar edi. Ushbu bo‘limimizda ruxsat etilgan kuchlanish isorfini qiymatini topishni o‘rganamiz. Qishloq va suv xo‘jaligi sharoitida ko‘pchilik holatlarda ushbu qiymat iste’molchilardagi kuchlanishning og‘ishiga qarab aniqlanadi. Shu sababli ushbu bo‘limda kuchlanishning og‘ishiga kengroq e’tibor qaratiladi.

Kuchlanishning og‘ishi va uning elektr energiyasi iste’molchilarga ko‘rsatadigan salbiy ta’siri. Elektr yuklamasi sutka, oy fasl va yil davomida doimo o‘zgarib turganligi bois u hech qachon o‘zgarmas emas. Yuklamaning o‘zgarishi elektr linyasidagi isrofni va iste’molchilardagi kuchlanishni o‘zgartiradi. Yilning fasllari, mavsumlari va sutkalaridagi kuchlanishning asta- sekinlik bilan o‘zgarishi, kuchlanishning og‘ishi deyiladi. U qiska muddatli kuchlanish o‘zgarishlaridan (qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron elektr dvigatelining ishga tushish vaqtidagi) farq qiladi.

Kuchlanishning og‘ishi – ma’lum bir nuqtadagi kuchlanishning xuddi shunday ish rejimi va tarmoqning nominal kuchlanishdan algebraik farqidir. Kuchlanishning og‘ishi, tarmoqdagi nominal kuchlanishga nisbatan volt yoki foizda ifodlanadi. 5.38 - rasmda o‘zgarmas kesimli, yuklamasi taqsimlangan elektr tarmog‘i keltirilgan. Liniya bo‘ylab kuchlanish taxminan bir xilda (egri chiziqning kvadrati bo‘yicha) o‘zgarib boradi. Liniyaning boshi - A nuqtada nominalda bir oz kattaroq, liniyaning oxiri - V nuqtada esa undan past.

Liniyaning boshidagi kuchlanishning og‘ishi voltlarda quyidagicha ifodalanadi: liniyaning oxirida:n A A U U U    n B B U U U   

Kuchlanishning og‘ishi elektr energiyasi iste’molchilari ishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu salbiy holatga qishloq va suv xo‘jaligida, ko‘pincha yoritish (ayniqsa cho‘g‘lanma lampali) qurilmalari moyil bo‘ladi. Cho‘g‘lanma lampalarning kattaligini tavsiflovchi kattaliklarga: quvvat (Vt), yoritish oqimi (lm), nur taratish (lm/Vt) va xizmat muddati (soat) kiradi. 5.38 - rasm. Yuklamasi taqsimlangan liniyadagi kuchlanishnng og‘ishi

Agar tarmoqdagi nominal kuchlanishni 100% deb hisblab ushbu barcha kattaliklar qabul qilinsa, tarmoqdagi kuchlanishning ± 1,0 % og‘ishi cho‘g‘lanma lampadagi quvvatning ± 1,5 % , nur oqimini ± 3,7 % , nur tratishni ± 1,8 % ga va xizmat muddatini ± 14 % ga o‘zgarishiga olib keladi. Shunday qilib kuchlanish ortishi bilan nur oqimi va nur taratish miqdori ortadi lekin lampaning xizmat muddati keskin qisqaradi. Kuchlanishning miqdori 105 % ga ortganda lampaning xizmat muddati 2 martaga zaiflashadi. Masalan standart ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan lampalar 1000 soat emas, 480 soat xizmat qiladi.

Kuchlanishning pasayishi lampadan chiquvchi nur oqimini kamaytiradi va natijada yoritilganlik zaiflashadi. Kuchlanish 95 % bo‘lganda lampaning nominal nur oqimi 81,5 % ni tashkil etadi. 5.39-rasm. Kichik quvvatli elektrostansiyaning past kuchlanishli elektr tarmog‘i

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar asosida kuchlanishning pasayishi yoritish tizimi uchun salbiy oqibatlarga olib keladi. Shu sababli kuchlanishning o‘zgarishini imkon qadar cheklash kerak. Lyuminissent lampalar yoki kunduzgi yoritish lampalariga (yoy razryadli va h.k) cho‘g‘lanma lampalarga qaraganda kuchlanishning o‘zgarishi sezilarli darajada ta’sir etmaydi. Tarmoqdagi kuchlanishning o‘rtacha o‘zgarishi ±1% bo‘lsa lampalardagi nur oqimi ±1% ga o‘zgaradi, nur tarqatish esa ±0,5% ga pasayadi. Ammo kuchlanish nominal kuchlanishga nisbatan 93...94% pasayganda lampa yonmaydi.

Uy ro‘zg‘or elektr anjomlari (isitish asboblari, dazmol va h.k.) kuchlanish o‘zgarishi sezilarli ta’sir etmaydi. Ammo shuni e’tiborga olish kerak-ki, elektr quvvati kuchlanishning o‘zgarishiga to‘g‘ri proporsional ravishda o‘zgaradi. Demak, masalan, elektr tarmog‘idagi nominal kuchlanish 90% ga o‘zgarganda quvvati 400 Vt bo‘lgan dazmol atigi 324 Vt quvvatga ega bo‘ladi.

Asinxron elektr dvigatellarning ish faoliyati ham kuchlanishning o‘zgarishiga bog‘liq. Ayniqsa, elektrodvigatelning momenti tarmoqdagi kuchlanishni o‘zgarishiga to‘g‘ri propotsional bo‘ladi. Shu sababli kuchlanish pasayganda normal yuklangan elektrodvigatellar to‘xtaydi yoki qizib ketadi. Bundan tashqari elektrodvigatelning izolyatsiyasi kuyadi va u ishdan chiqadi. Yuqorida bayon etilgan ma’lumotlar asosida shunday xulosaga kelish mumkinki, elektr tarmoqlarni loyihalaganda ularda kuchlanishning og‘ishi ruxsat etilgan qiymatlardan ortmasin. Qishloq va suv xo‘jaligi elektr iste’molchilarining kirish qismida kuchlanishning tushini, tarmoqlarida nominal kuchlanishga nisbatan 5% atrofida o‘zgarishi ruxsat etiladi.

Elektr tarmoqlarni loyihalaganda kuchlanishning eng katta miqdordagi og‘ishi ruxsat etilgan qiymat doirasida bo‘lishi va ta’minot manbai (transformator) imkon qadar iste’molchiga yaqin bo‘lishi talab etiladi. Aks holda kuchlanish isrofini kamaytirish maqsadida elektr o‘tkazgichning kesim yuzasini kattaroq tanlash talab etiladi, bu o‘z navbatida metal sarfining ortishiga olib keladi. Liniyalardagi kuchlanish isrofi kuchlanishning o‘zgarishiga bevosita bog‘liq. Oldinroq keltirilgan 5.39-rasmga ko‘ra kuchlanishni og‘ishini quyidagicha ifodalash mumkin: Birinchi tenglamadan ikkinchisini ayramiz va quyidagiga erishamiz: ; n A A U U U    n B B U U U    . AB B A A A U U U U U      

Dastlab ta’kidlangandek, elektr liniyasidagi yuklama domio o‘zgarishsiz qolmaydi, lekin beto‘xtov ravon o‘zgarib turadi. Elektr tarmog‘i maksimal yuklama ostida yilning juda oz fursatidagina ishlaydi. Kuzatishlarga qaraganda, ta’minot tarmoqlardagi minimal yuklama aksariyat qishloq elektr iste’molchilarida maksimalga nisbatan 25% gacha pasayishi mukin, ya’ni:max min 25 , 0 S S  

Shu sababli elektr tarmoqlaridagi kuchlanishning og‘ish hisobini ikki xil holat: maksimalga nisbatan 100 va 25% uchun bajariladi. Ayonki birinchi holatda elektr tarmog‘idagi isrof eng yuqori va tarmoqning eng oxirida joylashgan iste’molchilarda kuchlanish eng past. Shu sababli liniyani shunday hisoblash kerakki, unda kuchanishning og‘ishi 5% dan yuqori bo‘lsin , ya’ni: n U U    % 5 100 

Elektr tarmog‘ida kuchlanishning 25% ga ortishi elektr energiyasi isrofini 25% ga qisqartirish imkonini beradi, shu sababli elektr tarmog‘ining boshlang‘ich qismida (transformator yaqinida) kuchlanish nominaldan yuqori bo‘lganligi bois isrof oz bo‘ladi. Bunday holat uchun elektr tarmog‘idagi yuklanish 25% bo‘lganda kuchlanishning og‘ishi +5% dan ortmasligi, ya’ni: choralari ko‘riladi. n U U    % 5 25 

Elektr tarmog‘idagi turli uskunalarning kuchlanish og‘ishiga ta’siri. Elektr tarmog‘i uskunalariga turli elementlar: generatorlar, transformatorlar, o‘tkazgichlar va h.k., kiradi, ular elektr iste’molchidagi kuchlanish og‘shiga turlicha ta’sir etadi. Kuchlanishning og‘ishini aniqlash uchun ushbu barcha elementlarning ta’sirini o‘rganish zarur. Elektr stansiyasidagi generatorlar. Generatorda kuchlanishni o‘zgartirishning ikki xil rejimi mavjud.

1. O’zgarmas kuchlanish rejimida yuklama o‘zgarishidan qat’iy nazar butun ekspluatatsiya davomida o‘zgarmas holda nominalga nisbatan 5% yuqori holda tutib turiladi. Oldingi belgilanishlarga tayangan holda buni quyidagicha ifodalash mumkin: ya’ni generatordagi kuchlanishning og‘ishi har qanday yuklamada ham nominal kuchlanishga nisbattan bir xil +5% ga teng. %, 5 25 100    Г Г U U  

2. Qarama-qarshi o‘zgartirish rejimi bo‘lib uning mohiyati, yuklama ortishi bilan generatordagi kuchlanish ham ortadi. Generatorda nominal kuchlanishga nisbatan quyidagi og‘ish chegaralari mavjud: Kuchlanishni qarama-qarshi o‘zgartirishning ustunlik tomoni, ruxsat etilgan kuchlanish isrofini oshirish imkoniyatining mavjudligidir. Ammo uni qo‘llash imkoniyati chegaralangan. Bu haqda keyingi 5.4 - bo‘limda batafsil to‘xtalamiz.%; 10 100   Г U  ; 0 25  Г U 

Ta’minot podstansiyasining shinalari . Aksariyat qishloq va suv xo‘jaligidagi kommunal, maishiy va ishlab chiqarish elektr iste’molchilari ta’minot podstansiyasining shinalaridan elektr energiyasi bilan ta’minlanadi. Buning uchun kuchlanishi 35/10 kV li yoki 110/35 kV li podstansiyalari ishlatiladi. Suv xo‘jaligi tizimlarida kuchlanishi 110/35 kV li podstansiyalar keng tarqalgan.

Amaldagi «Elektr uskunalardan foydalanish qoidalari» ga asosan kuchlanishi 35/10 kV va 110/35 li podstansiyaning ikkilamchi cho‘lg‘ami tarmoqdagi nominal kuchlanishga nisbatan 0 dan +5 % gacha kuchlanishni qarama-qarshi roslash qurilmasi bilan jihozlanishi kerak. Shunday qilib shinalardagi kuchlanishning og‘ishi quyidagicha bo‘lishi kerak: %; 5 100 . .   st p U  %; 0 25 . .  st p U 

Amalda, doimo podstansiyadagi kuchlanishning og‘ishi yuqorida belgilangan chegaralardan ortib turadi. Bu, nafaqat kuchlanishni o‘zgartirish va boshqarish qurilmalarining yo‘qligi bilan emas, balki qishloq podstansiyalarida maksimum va minimum yuklamaning yuklama grafigidagi nuqtalarning mos kelmasligiga ham bog‘liq. Bunday holatda podstansiya shinalaridagi kuchlanish rejimi turicha bo‘lishi mumkin va u ko‘pchilik holatda qishloq elektr iste’molchilari talabini qanoatlantirmasligi mumkin.

Havo liniyalarining o‘tkazgichlari .

Havo liniyalarining o‘tkazgichlari . Elektr liniyalaridagi kuchlanishning isrofini maksimal yuklanishga bog‘liq holda o‘tgan bo‘limlardagi kabi aniqlanadi. Kuchlanishning isrofi minimal quvvat iste’molidagi yuklamaga taxminan proporsional bo‘lganligi sababli qishloq elektr tarmoqdlaridagi o‘tkazgichlarda eng ko‘pi bilan 25% ni tashkil etadi.100 . утк U 100 . ' 25 . ' 25 , 0 tk o tk o U U   

Transformatorlar.

Transformatorlar. Eng oddiy ikki cho‘lg‘amli transformatorning o‘rin almashish sxemasidagi bir fazasi ketma-ket ulangan aktiv r T va reaktiv x T qarshiliklardan iborat bo‘ladi. Transformatorning chulg‘ami orqali tok o‘tganda kuchlanish isrofi quyidagi formuladan aniqlanadi: Bu yerda: - transformatorning eng katta ishchi toki, A.  sin cos ( 3 max        T T Т x r I U max I

Transformatorlarning asosiy ma’lumotlari keltirilgan jadvalda chulg‘am qarshiliklari haqidagi ma’lumotlar berilmaydi. Unda faqat transformatorning qisqa tutashuv kuchlanishi u q.t. %, salt holat toki I s.h. , salt holatdagi isrof ∆R s.h. va qisqa tutashuv isrofi ∆R m haqidagi ma’lumotlar beriladi. Transformator qarshiligini ushbu kattaliklar orqali belgilaymiz. Transforatordagi qisqa tutashuvning aktiv tashkil etuvchisini quyidagicha ifodalaymiz:100 3 % max     n T a U r I u

Bu yerda: U n va I n – transformatordagi nomial tok va kuchlanish. Ushbu tenglamadan: O’z navbatida transformatordagi qisqa tutashuv kuchlanishining aktiv tashkil etuvchisi quyidagicha ifodalanadi:n n a n n a T S U u I U u r 2 100 % 3 100 %      %. 100 100 3 3 3 100 3 % 2 max M n M n n T n n T a P S P U I r I U r I u              

Shunday qilib foizda ifodalangan transformatordagi qisqa tutashuv kuchlanishining aktiv tashkil etuvchisi, transformatorning qisqa tutashuviga teng bo‘lib u, nominal quvvatining foizlardagi miqdorini ifodalaydi. Tansformator chulg‘amidagi induktiv qarshilik 5.99- formulaga ko‘ra quyidagini tashkil etadi:. 100 % 2 n n p Т S U U х  

O’z navbatida qisqa tutashuv kuchlanishining aktiv tashkil etuvchisi: Transformatordagi kuchlanish isrofini aniqlash formulasiga r t va x t ni qiymatlarini qo‘yib quyidagiga erishamiz: qavsdan chiqarib o‘zgacha ifodalash orqali quyidagi oxirgi natijaga ega bo‘lamiz:. %) ( %) ( % 2 2 a n р u u u   , sin 100 % cos 100 % 3 2 2 max                    n n p n n a Т S U u S U u I U n n S U 2

Transformatordagi kuchlanish isrofi, elektr tarmog‘ining nominal kuchanishiga nisbatan foizda ifodalasak: - yuklamaning maksimal quvvati., sin 100 % cos 100 % max                 p a n n Т u u S S U U  , sin % cos % 100 % max          p a n n T Т u u S S U U U max S

Qishloq va suv xo‘jaligi qurilmalarida ishlatiladigan transformatorlardagi odatiy yuklanganlikdagi yuklama koeffitsiyentiga bog‘liq bo‘lgan kuchlanish isrofi o‘rtacha qiymati:%) 5 ... 4 ( 100   Т U

Dastaval pasaytiruvchi podstansiyadagi oddiy transformatorning normal ish rejimidagi holatini o‘rganamiz. Transformator standartga ko‘ra shunday yasalganki, birlamchi chulg‘amda 100% kuchlanish berilsa, salt holatda ikkilamchi chulg‘amda 105% kuchlanish paydo bo‘ladi (masalan, 35/10,5 kV, 10/0,4 kV). Shunday qilib transformatsiyalash koeffitsiyenti evaziga, doimo +5% qo‘shimcha (kuchlanishi 35/10 kV li yuklama ostida kuchlanishni boshqarish qurilmasi bilan butlangan transformatorlarda +10%) bo‘ladi. Bundan tashqari yuqori kuchlanish chulg‘amida 2,5% li beshta o‘ramni o‘zgartirish uchun shaxobchalash klemmalari mavjud. O’rtadagi shaxobchaga ulanish 0% qo‘shimcha kuchlanshni ta’minlaydi. Eng chekkadagi shaxobchalanish klemmalariga ulanish nominalga nisbatan +5% va -5% o‘zgaruvchan kuchlanishga erishi imkonini beradi.

O’zgaruvchan va o‘zgarmas qo‘shimchalar umumiy qo‘shimcha yig‘indini berib, o‘rnatilgan qo‘shimchaga bog‘liq holda +10%; +7,5%; +5%; +2,5%; 0% ni beradi. Transformatorni o‘rnatish paytida xohlagan qo‘shimcha bilan ulash mumkin. Loyihachining vazifasi – montajchiga eng qulay shaxobchani ko‘rsatishdan iborat. Transformatorning shaxobchasini tanlash tartibi quyida bayon etilgan. Mavsumdagi yuklamaning o‘zgarishiga qarab transformatorning ulanish shaxobchalarini o‘zgartishish mumkin.

Qishloq va suv xo‘jaligi elektr stansiyalari va podstansiyalarida transformatorlardan kuchlanishni oshirish vositasi sifatida foydalaniladi. Bunday holatda transformatorning birlamchi chulg‘amiga 105% kuchlanish berilsa, ikkilamchi chulg‘amdan 100%, agar birlamchi chulg‘amga 100% kuchlanish berilsa ikkilamchi chulg‘amdan 95% olinadi va h.k. Shunday qilib, doimiy qo‘shimcha bu yerda manfiy ishorali (-5%) bo‘ladi. O’zgaruvchan qiymatli qo‘shimchalar oldingi holatdagi kabi o‘zramasdan (shunday) qoladi, faqat o‘rini almashadi. Umumiy qo‘shimcha esa shaxobchalanishga ulanishga bog‘liq holda 0%; -2,5%; -5%; -7,5%; - 10% qiymatlarga ega bo‘lishi mumkin. Chunki kuchlanishning pasayishi foydali emas, shu sababli qo‘shimchani 0% deb qabul qilinadi.

T. R. Qurilmaning elementi % yuklama ostida kuchlanishning og‘ishi, foiz 100 25 1. Generator +5 +5 2. Kuchlanishi 380 V li tarmoq -10 0 3 Iste’molchi -5 +55.2-javal. O’zgarmas kuchlanishga ega bo‘lan generatordagi kuchlanishning og‘ishi

Past kuchlanish tarmog‘iga ega bo‘lgan elektr stansiyasi

Past kuchlanish tarmog‘iga ega bo‘lgan elektr stansiyasi Bunga misol tariqasida unchalik katta bo‘lmagan qishloq elektr stansiyasini olish mumkin. Kichik elektr stansiyalar markazlashgan elektr tarmoqlariga qaraganda o‘ta katta ahamiyatga ega bo‘lmasada, hozirgi kunda energiya tejamkorligi va induvidual (muqobil, noan’anaviy va h.k) elektr stansiyalarning rivojlanib borayotganligi sababli uni o‘rganish maqsadga muvofiq. Bunday tarmoqning sxematik ko‘rinishi 5.37-rasmda keltirilgan. Oldingi bo‘limlarda bayon etilgandek elektrostansiyadagi generator ikki xil variantdagi ish rejimi: o‘zgarmas kuchlanish va kuchlanishni qarama-qarshi rostlashga ega.

1. O’zgarmas kuchlanish rejimida generatorda kuchlanishni o‘zgarmas holda saqlash quyidagicha ifodalandi: (5.2- jadval) Jadvalga ma’lum bo‘lgan kattaliklarni yo‘g‘on harflar bilan yozib chiqamiz, ya’ni maksimum yuklama davrida (5.37- rasm) generatordagi hamda undan eng uzoq masofada joylashgan elektr iste’molchidagi ruxsat etilgan kuchlanish og‘ishi:% 5 25 100    G G U U   % 5   b U 

U holda maksimal yuklamada tarmoqdagi ruxsat etilgan kuchlanish isrofi quyidagicha ifodalanadi: Minimal yuklanish davrida eng yomon ish sharoitda shinaga yaqin joylashgan ( a nuqtadagi) iste’molchi bo‘ladi, chunki u eng yuqori darajadagi kuchlanishda ishlaydi. Agar ushbu iste’molchini shinaga bevosita yaqin joyda turib ulanishini e’tiborga olsak ushbu iste’molchida kuchlanish isrofi nolga teng deyish mumkin, ya’ni: % 10 ) 5 ( 5 100 100 100        b Г U U U   . 0 25 100     U U

T. R. Qurilmaning elementi % yuklama ostida kuchlanishning og‘ishi (%) 100 25 1. Generator +10 0 2. Kuchlanishi 380 V li tarmoq -15,0 0 3 Iste’molchi -5 05.3.-jadval. Generatordagi kuchlanish og‘ishini qarama-qarshi rostlash orqali to‘g‘rilash

Bu yerda minimal yuklamadagi elektrostansiyaga yaqin joylashgan ist’molchidagi kuchlanishning og‘ishi quyidagicha ifodalanadi:%. 5 0 5 25 25 25       а G а U U U  

2. Kuchlanishni qarama-qarshi rostlash . Yuklama maksimum bo‘lganda generatorda kuchlanishni nominaldan yuqori holatda tutib turiladi, ya’ni: Yuklama minimumda bo‘lganda generatorning kuchlanishini tarmoqning nominal kuchlanishi darajasigacha pasaytiriladi. Bunday holatda kuchlanishning og‘ishi:% 10 100 .  G U  0 25 .  G U 

Oraliq yuklamalarda generatordagi kuchlanishning og‘ishi ham oraliq ko‘rsatkichlarda bo‘ladi. Kuchlanishning og‘ish grafigi (5.3-jadval) ni tuzamiz. Tarmoqdagi ruxsat etilgan kuchlanish isrofi:

O'xshashlar

Teng yuklangan uch fazali tarmoqlarda kuchlanishning isrofi. Uch fazali tarmoqlarni hisoblash tartibi

Transformatorlarning tuzilishi va ishlash tamoyili

Qishloqlardagi turar joylarini kirish qismidagi yuklamalarni hisobl

Elektr yuritma energetikasi

Uzluksiz ishlab turuvchi rostlagichlarni sozlash talablari