Электр ускуналарни иқтисодий меъзонлар бўйича танлаш - Energetika - Slaydlar

Электр ускуналарни иқтисодий меъзонлар бўйича танлаш

Yuklangan vaqt:

01.07.2021

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

230.1865234375 KB

Ko'chirib olish

* ФАН: Электр ускуналар эксплуатацияси ва таъмирлаш . МАВЗУ: Электр ускуналарни иқтисодий меъзонлар бўйича танлаш.

Вақти 2 соат Талабалар сони 40 та Ўқув машғулотининг шакли ва тури Ахборотли маъруза, муаммоли маъруза. Амалий машғулот режаси Ўқув машғулотининг тузилиши 1 . Иқтисодий мезонлар бўйича танлаш. 2. Иқтисодий критерийлар бўйича электр моторнинг ишланишини танлаш. Ўқув машғулотининг мақсади. Сув хўжалигида электр ускунала эксплуатациясининг асосий тушунчалари. Бакалаврнинг энергетика тизимидаги ўрни ва вазифалари Педагогик вазифалар: Ўқув фаолиятининг натижалари: Таълим усули Маъруза , аклий хужум Таълим шакли Жамоавий, гуруҳларда ишлиш Таълим воситалари Махсус техника воситаси билан жиҳозланган ўқув хоналар Таълим бериш шароити Амалий машғулот матни.Махсус техника билан жихозланган гуруҳли ишлашга мўлжалланган хоналар. Мониторнинг ва баҳолаш. Оғзаки сўров, тезкор сўров, реферат, тест ва бошқалар. Мавзу: Электр ускуналарни иқтисодий меъзонлар бўйича танлаш.

Иш босқичлари ва мазмуни Фаолият Таълим берувчи Таълим олувчи 1.босқич тайёргарлик Маъруза мавзуси, унинг мақсади, вазифа ва натижаларини шакллантиради. Адабиётлар рўйхати тузади. Талабаларга маъруза матнини тайёрлайди. Маърузани ўтказишни режалаштиради.Барча талабаларни иштирокини таъминлайди. Хулосалар ва баҳолаш мезонларини тайёрлайди. 2.босқич Кириш 10 мин Маъруза мавзусини ва режасини эълон қилади. Ўзининг мулоҳазаларини айтиб таълим олувчиларфикрини олади. Талабаларни жалб қилувчи бир неча саволлар беради. Танишадилар ёзиб оладилар,саволлар беради. 3.босқич Асосий қисм 60 мин Маъруза матнини баён қилади. Талабаларни фаоллигини оширади. Ақлий хужум билан талабалардан муаммолар бўйича “фикрлариниолади.”,“Қандай қилиб”, “Нима учун,қачон қаерда” деган саволлар билан мурожат қилиб жавоблар олади. Тинглайди саволларга жавоб беради ёзиб боради. 4.босқич Якуний қисм 10 мин Умумий хулосаларга келади. Энг фаол талабаларга баҳо беради.Маърузага якун ясайди. Баҳолари билан танишадилар. 1.Мавзу:Маърузанинг технологик харитаси.

РЕЖА: 2. Иқтисодий критерийлар бўйича электр моторнинг ишланишини танлаш. 1 . Иқтисодий мезонлар бўйича танлаш.

Кириш Мустақил Республикамиз халқ хўжалиги тармоқларининг, шу жумладан қишлоқ ва сув хўжалиги тармоқларининг ривожланиш даражасини улардаги ишлаб чиқариш жараёнларда қанчалик даражада электр энергияси қўлланилаётганлиги билан баҳолаш мумкин. Қишлоқ ва сув хўжалиги корхоналарида, фермер хўжаликларида тобора кўпроқ электрлаштирилган жиҳозлар ва ускуналар ишлатилмоқда. Электр ускуналар миқдори ортиб бормоқда. Республикамиз аграр соҳасида ҳозирда йирик ва майда насос станциялар агрегатлари, чорвачилик ва паррандачилик технологик машиналар қаторлари, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш объектларининг электр ускуналари ишлаб турибди. Уларда юқори технологик, компьютер техникаси билан жиҳозланган, замонавий назорат ўлчов асбоблари ва автоматлаштириш воситалари билан бошқарилувчи электр ускуналар комплектлари мавжуд. Уларни сифатли электр энергияси билан таъминлаш учун автоматлаштирилган ишончли электр таъминот тизими ишлаб чиқилган. Ишлаб чиқариш унумдорлигини ва самарадорлигини таъминлаш учун электр ускуналарга сифатли электротехник хизмат кўрсатишни ташкил этиш зарур. Ҳозирги кунда қишлоқ ва сув хўжалиги электр ускуналари, автоматлаштириш воситалари ва электр таъминот тизимининг ишончлилиги талаб даражасида эмас. Электр энергетик тизим, жумладан электр ускуналар узлуксиз, технологик талаб режимлари бўйича ишлаб туриши учун электр ускуналар эксплуатацияси ва таъмирини тўғри ташкил қилиш, эскирган электр жиҳозларни таъмирлаб, янгиларига алмаштириш, ходимларни мунтазам равишда малакасини ошириш ва билимларини текшириб туриш зарур.

* Иқтисодий мезонлар бўйича танлаш. Электротехник саноатимиз ўзаро алмаштирувчи турли хил тип – ўлчамли электр жиҳозлар ишлаб чиқармоқда. Уларни техник мезонлар бўйича танланганда бир хил кўрсаткичларга эга бўлишимиз мумкин. янада мукаммалроқ танланши учун электр ускунанинг иқтисодий кўрсаткичларини ҳисобга олинади ва энг самарали ечимлар қабул қилинади. Бу ҳолда фақат мазкур ускунани эмас, ундан фойдаланиш оқибатида юзага келадиган технологик объектлар, электр таъминот тармоқлари кўрсаткичларидаги ўзгаришлар ҳам ҳисобга олинади. Яъни электр ускуна танлашда истеъмолчи электртехнология – технологик жараён - хизмат кўрсатиш комплекси яхлит кўриб чиқилиши зарур. Бунда бирланчи маълумотлар 4 гуруҳга ажратилади: 1 – электр таъминот шароитлари (таъминловчи трансформатор қуввати паст кучланишли тармоқ узунлиги ва сим маркаси…) 2 – фойдаланиш шароитлари (вазифаси, қуввати, айланишлар сони, сутка, йил давомида юкланиши, бандлиги, тўхтаб қолиш муддатлари (руҳсат берилган), тўхтаб қолишдан юзага келувчи зарар).3 – равон ишлаб туришини бузувчи омиллар (иқлим – шароитлари – атроф муҳит шароитлари авария режимлар кўплиги, структураси). 4 – техник эксплуатация кўрсаткичлари (техник хизмат кўрсатиш ҳаражатлари, тўхташлар сони, тўхтаб қолишлар давомийлиги).

Электр ускуналарнинг баланс қиймати - ва . Таъмир ҳаражатлари - Тўхтаб қолишдан технологик зарар - . Ишончлироқ электр мотор қимматроқ бўлади: , лекин таъмир ва технологик зарар кўпроқ бўлади, чунки иккинчи вариантда мотор камроқ тўхтаб қолади, таъмирлар кам бўлади. Буларни ҳисобга олиб биринчи ва иккинчи вариантлардаги келтирилган ҳаражатлар қуйидагича бўлади: (8.2) (8.3) Ечим самарали бўлади, агар бўлса ёки қийматларини қўйсак: (8.4) Демак, қишлоқ ва сув хўжалиги шароитида қўшимча ҳаражатлар эксплуатацион ҳаражатлардан кам бўлсагина самарали бўлади. Одатда капитал ҳаражатларни қопланиш муддати йилдан кам бўлсагина иқтисодий жиҳатдан самарали деб ҳисобланади. Йиллик ҳаражатларни тўхташлар интенсивлиги билан боғлаб кўрамиз. Капитал таъмир қиймати ва бўлса, ҳаражатлар ; кўринишда бўлади. Ишончлирок вариантда тўхташларга камаяди ва ишончлилик кўрсаткичларини боғлиқлиги бўлади. деб ҳисоблаб (3) ифодадан электр ускуналарни иқтисодий мезонлар бўйича танлаш шартини оламиз: (8.5) бу ерда у = – электр моторни бир марта тўхтаб қолишига тўғри келувчи нисбий технологик зарар У – тўхташдан келган зарар миқдори К 2 – капитал таъмир ҳаражатлари.

Иқтисодий нуқтаи назардан самаралироқ электр ускуналар танлаш мезонлари фақат атроф муҳит шароити кўрсаткичларига боғлик бўлмай, балки электр ускуналарнинг тўхтаб қолишлари интенсивлиги билан, алмаштирилган самарадорли ускуналар салмоғи билан, тўхтаб қолишлари оқибатида юзага келувчи технологик зарар билан аниқланади. Электр ускуналарнинг бажарилишини иқтисодий мезонлар бўйича танлаш учун 4-формуладан янги ишланишли қурилманинг руҳсат этилган қимматлашиш миқдори аниқланиб, янги қурилма нарҳларининг ҳисобий қийматларини ҳақиқий (прейскурант бўйича) қийматлари билан солиштириб кўрилади, натижада такомиллаштирилган ва нисбатан янги электр қурилма олинади. Ҳисобларга асосланиб ишлаб турган моторлардан 15–20% қимматроқ бўлган қишлоқ ва сув хўжалиги электр моторлари учун самарали фойдаланиш зоналари аниқланган (8.1- расм). 8.1-расм. Иқтисодий критерийлар бўйича электр моторнинг ишланишини танлаш графиклари. - тўхташлар интенсивлиги; К - электр ускунанинг нисбий қиймати; У - нисбий технологик зарар - тўхтаб қолишларнинг нисбий пасайиши.02 0F 03 04 1A 1C0D18 03 11 03 3E 19 10

Графикдан кўриниб турибдики, янги қишлоқ ва сув хўжалиги электр моторларнинг қўлланилиши ҳар қандай тўхтаб қолишлар интенсивлиги ва тўхтаб қолишларнинг камайиш миқдорида иқтисодий самарали бўлади, қачонки технологик зарар бўлса, яъни масъул технологик тизимларда. Технологик зарар дан кам бўлганда, янги электр моторларни қўллаш тўхтаб қолишлар интенсивлиги юқори бўлгандагина мақсадга мувофиқ бўлади. :Юқори намликни, кимёвий фаол моддали ток ўтказувчи чангли муҳитларда ва шунга ўхшаш биноларда ҳамда оғир режим шароитлари ишловчи моторларда. Электр ускуналарни қуввати бўйича танлаш электр ускуналар қувватини танлаш масаласини келтирилган ҳаражатлар мезони бўйича бажарилиши мумкин. Уларнинг техник кўрсаткичлари бўйича танланганда электр мотор қувватини технологик машина қувватига мос танлаш ҳар доим ҳам тўғри аниқ бўлавермайди, яъни электр ускуна қуввати катта ёки тенг бўлиши мумкин. Кўплаб ускуналар қабул қилинганда бу фарқ катта зарарга олиб келиши мумкин. Камроқ қувватли курилиш қабул килинса ишончлилиги пасаяди, каттароқ қувватли қабул қилинса, капитал ҳаражатлар ортади энергетик кўрсаткичлар пасаяди. Иқтисодий мезон ҳар бир тип-ўлчамли электр ускунанинг мақсадга мувофиқ юкланиш диапазонини аниқ белгилаш имконини беради. Бу диапазон юкланишнинг иқтисодий самарали диапазони дейилади. Бу диапазон ҳар бир электр ускунанинг кутиладиган эксплуатация шароитидан, тип-ўлчамидан (размеридан) келиб чиқиб, келтирилган ҳаражатлар тенгламаси таҳлилидан келиб чиқиб аниқланади.

Бу диапазон қуйидаги 8.3 ва 8.4-жадвалларда келтирилган. Асинхрон моторни юкланишининг иқтисодий самарали оралиқлар Электр ускуналарнинг иқтисодий самарали юкланиш оралири келтирилган харажатлар чизиқларининг кесишиш нуқталари бўйича аниқланади (3.2-расм). Яъни шу иқтисодий интервал оралиғида шу электр ускуна энг кам келтирилган харажатларга эга бўлади.Моторнинг номинал қуввати, кВт Эксплуатация шароитларида юкланиш оралиқлари, (кВт) Енгил Ўрта Оғир 1,1 0,60 -1,10 0,50 -1,00 0,45 -0,95 1,5 1,11 -1,50 1,01 -1,40 0,96 -1,30 2,2 1,51 -2,20 1,41 -1,90 1,31 -1,90 3,0 2,21 -3,00 1,91 -2,80 1,91 -2,60 4,0 3,01 -4,00 2,81 -3,70 2,61 -3,50 5,5 4,01 -5,50 3,71 -5,20 3,51 -5,00 7,5 5,51 -7,50 5,21 -6,30 5,01 -6,00 11,0 7,51 -11,00 6,31 -10,00 6,01 -9,20 15,0 11,10 -15,00 10,10 -13,00 9,21 -12,50 18,5 15,10 -18,50 13,10 -17,00 12,60 -16,00 22,0 18,60 -22,00 17,10 -20,00 16,10 -19,00

3.2-расм. Электр моторнинг иқтисодий самарали юкланиш оралиғини аниқлаш учун графиклар. -мотор қувватлари; S-харажатлар. 8.4-жадвал 6-10/0,4 кВ кучланишли таъминловчи трансформаторларни юкланишининг иқтисодий самарали оралиқлари№ Юклама тури Трансформатор номинал қуввати, кВ А 25 63 16 0 400 1 Коммунал -маиший истеъмолчилари 45 гача 76 -120 151 -315 346 -630 2 Ишлаб чи қариш об ъектлари 45 гача 86 -125 161 -320 356 -620 3 Аралаш 50 гача 86 -115 151 -295 331 -565 4 Тову қ фермаси 45 гача 86 -115 151 -295 331 -560 5 Сут товар фермаси 45 гача 86 -115 146 -300 331 -570 6 Чўч қа бо қиш фермаси 50 гача 91 -125 151 -295 331 -560 7 Исси қхона 55 гача 96 -130 171 -360 401 -740 8 Дон тозалаш пункти 65 гача 111 -155 206 -405 451 -820

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. Каримов И.А. Деҳқончилик тараққиёти – фарровонлик манбаи. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси йиғилишида сўзланган нутқ. 1994 йил 18 феврал.- Т.: Ўзбекистон, 1994.- 72 б. 2. Қишлоқ хўжалигидаги иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш дастури (1998-2000 йиллар).- Т.: Ўзбекистон, 1998.- 96 б. 3. Александров К.К., Кузьмина Е.Г. Электротехнические чертежи и схемы.- М.: Энергоатомиздат, 1990.- 288 с. 4. Голигин А.Ф., Ильяшенко Л.А. Саноат корхоналари электр жиҳозларининг тузилиши ва уларга хизмат кўрсатиш.- Т.: Ўқитувчи, 1990.- 216 б. 5. Гуревич Д.Ф., Цырин А.А. Таъмирные мастерские совхозов и колхозов: Справочник.- Л.: Агропромиздат.Ленингр. отд-ние, 1988.-336с. 6. Додобоев Ю., Хамидов М. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида меҳнат муҳофазаси.- Т.: Меҳнат, 1990.- 136 б. 7. Ерошенко Г.П., Пястолов А.А. Курсовое и дипломное проектирование по эксплуатации электрооборудования.- М.: Агропромиздат, 1988.-160 с. 8. Иофинов С.А., Лышко Г.П., Хабатов Р.Ш. Курсовое и дипломное проектирование по эксплуатации МТП.- М.: Агропромиздат, 1989.- 191 с. 9. Yo’ldоshеv SH.U. Mаshinаlаr ishоnchliligi vа ulаrni tа’mirlаsh.- T.: O’zbеkistоn, 1994.- 479 b.

O'xshashlar

Электр ускуналарни таъмирлашнинг умумий масалалари

Электр ускуналарни таъмирлаш базасининг структураси ва ускуналари

Электр ускуналарга бошкариш ва ҳимоя воситаларни танлаш. Электр ускуналарнинг ишончлилигини ошириш

Электр техник хизматининг йиллик иш хажмини ҳисоблаш

Электр моторларни таъмирлаш