Zaharli kimyoviy moddalar va ekogigiyena - Ekologiya - Slaydlar

Zaharli kimyoviy moddalar va ekogigiyena

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1442.0341796875 KB

Ko'chirib olish

Zaharli kimyoviy moddalar va ekogigiyena Reja: 1. Kimyoviy zaharli moddalarning ishlatilish sabablari 2. O’simliklarni himoya qilishda ishlatiladigan kimyoviy vositalarning guruhlari 3. Pestitsidlarning gigiyenik va toksikologik sinfi 4. Pesgitsidlar va atrof-muhit 5. Zaharli moddalarni aerozol usuli bilan ishlatish hozirda keng tus olmoqda. 6. Pestitsidlarning organizmga ta’sir qilish mexanizmi 7. Pestitsidlarning tashqi muhitda aylanib yurishi 8. Zaharli ximikatlarning tashqi muhit obyektlari uchun me’yorini ishlab chiqish

Kimyoviy zaharli moddalarning ishlatilish sabablari Hozirgi ilmiy-texnika rivoji davrida hayotning turli jabhalarida kimyo sanoati mahsulotlari keng ko‘lamda qo‘llanilmoqda. Ayniqsa, qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish borasida kimyoviy moddalarni, ya’ni pestitsidlarni, gerbitsidlarni, defoliantlarni, desikantlarni, antibiotiklarni va boshqalarni ishlatish katta ahamiyat kasb etadi. O‘zbekistonning serquyosh tabiati va o‘ziga xos iqlim sharoitlari qishloq xo‘jaligini barcha jabhalarining rivoji uchun qulaylik tug‘dirish bilan bir qatorda qishloq xo‘jalik ekinlariga zarar yetkazuvchi har xil hasharotlar va zamburug‘li, mikrobli, virusli kasalliklarning ko‘payishiga yaxshi sharoit tug‘diradi.

O’simliklarni himoya qilishda ishlatiladigan kimyoviy vositalarning guruhlari O’simliklarni kasalliklar, zararkunandalar va begona o’tlardan asrash uchun ishlatiladigan kimyoviy moddalarning umumiy atamasi pestitsid (lotincha «pestis» — yuqum, «cido» — o’ldirmoq, yo’q qilmoq so’zlardan olingan)lar bo’lib, ular kimyoviy tarkibi, qaysi maqsadlar uchun qo’llanilishiga qarab, shuningdek, zararkunandalar organizmiga o’tish usuli hamda qanday ta’sir qilishiga qarab guruhlarga bo’linadi. Pestitsidlarni ishlatilish maqsadiga qarab shartli ravishda guruhlarga bo’lingan. Chunki, talaygina pestitsidlar ko’p tomonlama ta’sir ko’rsatish xususiyatiga ega va xilma-xil obyektlarga ishlatiladi, ya’ni ular zararkunanda hasharotlar, ularning tuxumlari, g’umbak lichinkalarini ham nobud qilish xususiyatiga ega.

Pestitsidlarning gigiyenik va toksikologik sinfi Joriy etilgan tartibga muvofiq qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi amaliyotida qo’llanish uchun tavsiya etilgan har qanday yangi pestitsid modda oldin toksikologik jihatdan sinab ko’rilishi zarur. Yangi moddani shu tariqa o’rganish asosida uni qishloq xo’jaligida ishlatish mumkin yoki mumkin emasligi to’g’risidagi muammo hal qilinadi, shu bilan birga preparat qanday sharoitlarda foydalanilganda butunlay havfsiz bo’lishi belgilab beriladi. Mazkur kimyoviy modda bilan ishlash vaqtida uning qanday konsentratsiyada havoda bo’lishiga yo’l qo’yilishi, oziq-ovqat mahsulotlarida ko’pi bilan qancha bo’lishiga ruxsat etilishi aniq ko’rsatib beriladi. Zaharli kimyoviy moddalarni qishloq xo’jaligida o’simliklarga purkash, changlash, urug’larni dorilash va ba’zi boshqa ishlar vaqtida qattiq yoki yog’li pestitsid zararlaridan iborat aerozollar hosil bo’ladi.

Zaharli kimyoviy moddalar zaharliligiga qarab bir necha guruhlarga ajratiladi 1. Me’daga (kuzatuvda bo’lgan hayvonlarning me’dasiga) yuborilganida ko’rsatadigan ta’siriga qarab: 2.Teridan so’rilib ta’sir qilishiga qarab: 3.Uchuvchanligiga qarab: 4.To’planishi (kumulyatsiyalanshi)ga qarab: 5.Chidamliligiga qarab (tashqi muhitda):6.Xavfli o’smalar paydo qilishi (kanserogenligi)ga qarab: 7.Mutagenligiga qarab: 8.Teratogenligiga qarab: 9.Embriotropligiga qarab: 10.Allergik xossalariga qarab:

Pesgitsidlar va atrof-muhit Pestitsidlarni qo‘llash usullarini tadbirkorlik bilan olib borish tufayli atrof- muhitni ifloslanishdan ma’lum darajada saqlashga imkon tug‘iladi, qulay ekologik holat saqlanadi. Purkash - dorilashga mo’ljallangan o’simliklarga zaharli ximikatlarni eritmalar holida (bunda o’simliklarga zaharli suv yoki organik erituvchilarda eritilgan bo’ladi), suspenziyalar holida (bunda suvda erimaydigan qattiq pestitsid suvga aralashtirilganidan keyin unda muallaq turadigan qattiq zarralar holida bo’ladi) va emulsiyalar holida (bunda suvda erimaydigan pestitsid suyuqlik ko’rinishida bo’lib, suv bilan aralashtirilganidan keyin bir jinsli purkash tomchilar holida muallaq qoladi), don omborlari, issiqxonalar va boshqa binolarni yuqumsizlantirish uchun ham shu usuldan foydalaniladi.

Changlash Kukunsimon zaharli moddalarni qishloq xo’jalik zararkunandalariga qarshi ishlatishda odatda changlash usulidan foydalaniladi. Kukunsimon preparatlar dustlar bilan havo quruq va issiq bo’lib turgan paytda o’tkaziladi. Mazkur usul eng oson bo’lib asosan qurg’oqchil tabiatli joylarda ko’p rayem bo’lgan. Changlashda pestitsid purkash usulidagiga qaraganda ko’proq sarflanadi, preparatning ko’pgina qismi shamol bilan har yoqqa (ayniqsa, yuqori ko’tariladigan havo oqimi bilan yuqoriga) ketib qoladi va iyerof bo’ladi. Yoxud boshqa ekinlarga tushib, ularning zararlanishiga sabab bo’ladi.

Tuproqqa donador preparatlarni solish Qishloq xo’jalik ekinlari zararkunandalariga qarshi kurash chora- tadbirlarini yanada mukammallashtirish, avvalo, o’simliklarni kimyoviy yo’l bilan himoya qilish tadbirlarini tubdan yaxshilashni talab etadi. G’o’za nihollarini o’simlik bitlari, o’rgimchak kana va g’umbaklardan saqlash uchun bir qancha preparatlarni birga qo’shib tayyorlangan donador inseksidlardan foydalaniladi O’zbekiston hududida va boshqa issiq iqlimli sharoitlarda o’simliklarga samolyotlar vositasida kimyoviy moddalar bilan ishlov berish anchagacna ma’qul kelmaydi, chunki bu usulda atrof-muhit obyektlarining (atmosfera havosi, suv, suv havzalari, oziq-ovqat mahsulotlari bo’lmish meva, sabzovot, rezavor, poliz va boshqalar) pestitsidlar bilan ifloslanishi ko’proq bo’ladi.

Zaharli kimyoviy moddalarning tuproqdagi me’yorini Ishlab chiqishda qo’yidaga talablarga ahamiyat beriladi. Birinchi navbatda chidamli pestitsidlar va ularning metabolitlari og’ir metal tuzlari, mikroelementlar, neft mahsulotlari, sulfit birikmalari, mineral o’g’itlar va muntazam ravishda tuproqqa tushib turadigan boshqa moddalar me’yorlashtiriladi. Zaharli kimyoviy moddalarning tuproq uchun gigiyenik me’yorini ishlab chiqishda uning 4 ta zararli ko’rsatkichi nazarda tutiladi, a) zaharli moddalar qishloq xo’jaligi ekinlarining ildiz tizimi orqali o’tishi, uning ko’k massasi va mevalarida to’planishini ta’riflash; b) zaharli moddalarning tuproq orqali yer osti, yer yuzasi, suv havzalariga tarqalishini ta’riflash; v) zaharli moddalarning tuproqdan atmosfera havosiga o’ta olishi xususiyatini ta’riflash; g) tuproqqa tushgan zaharli moddalarning tuproqqa xos umumsanitariya, ya’ni o’z-o’zini tozalash jarayoniga va uning biologik faolligiga ta’sirini ta’riflashdir.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Robert L. Smit. Nash dom planeta zemlya. M.: Misl, 1982. 2. SH.T.Ogabayev, M.N.Nabiyev. Inson va biosfera. Toshkent, 1984. 3. SH.T.Otabayev, M.N.Nabiyev. Inson va biosfera. Toshkent: O’qituvchi, 1996. 4. SH.T.Otabayev, T.I.Iskandarov. Komunal gigiyena. Toshkent: Ibn Sino, 1996. 5. SH.T.Otabayev, E.Tursunov. O’zbekistonda ekologayaning tarixi, buguni va kelajagi. Toshkent, 2000. 6. N. A. Agadjanyan. Chelovek i biosfera. M.: Znaniye, 1987. 7. Vvedeniye v geogigiyeni. AN SSSR. M.: Nauka, 1966.

O'xshashlar

Tuproqlarning zaharli moddalari va texnogen chiqindilar bilan ifloslanishi

Zaharli moddalarning ruxsat etilgan chegaraviy konsepsiyasi

Muhitni ifloslantiruvchi moddalar klassifikatsiyasi

Radioaktiv moddalar bilan ifloslanishning oldini olish

Paxtani dastlabki ishlash korxonalarida ajralib chiqadigan chang va zararli moddalar