Tuproq gigienasi. Aholi yashash joylarini tozalashning umumiy asoslari - Ekologiya - Slaydlar

Tuproq gigienasi. Aholi yashash joylarini tozalashning umumiy asoslari

Yuklangan vaqt:

18.02.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5673.5126953125 KB

Ko'chirib olish

Tuproq gigienasi. Aholi yashash joylarini tozalashning umumiy asoslari O’quvchi bilishi kerak: 1. Atrof muhitning omili sifatida tuproq muhitiga umumiy gigienik ta’rif. 2. Tuproqning sanitar va epidemiologik ahamiyati haqida tushuncha. 3. O‘zR hududining biogeokimyoviy foni va asosiy endemik kasalliklar, ularni oldini olish tadbirlari.

Тупроқ ўзи нима? Тупроқ – бу табиатнинг асосий қобиғи. У ер юзасида жонли (органик) ва жонсиз (неорганик) табиатнинг ўзаро таъсирлашуви натижасида ҳосил бўлади. Тупроқнинг муҳим аҳамияти унинг унумдорлигидир. У таркибидаги органик моддаларнинг (чиринди) мавжудлиги билан тавсифланади. Тупроқ ўзининг унумдорлиги эвазига ақл билан фойдаланишни талаб этадиган ўлкан бойлик ҳисобланади

1.Тупроқшунослик - тупроқ ҳақидаги фан бўлиб, табиий жисм ва ишлаб чиқариш воситаси ҳисобланган тупроқнинг келиб чиқиши, тузилиши, таркиби ва хоссалари, унумдорлиги ҳамда географик тарқалиши қонунларини ўрганади. Тупроқнинг энг муҳим хоссаси - унумдорликдир. Тупроқ унумдорлигининг ривожланишида тирик организмлар, жумладан яшил ўсимликлар ва микроорганизмларнинг роли алоҳида аҳамиятга эга. Шунга кўра тупроқнинг яна бир таърифини келтирамиз: “Иқлим ва тирик организмлар таъсирида ўзгарган ва ўзгараётган ҳамда унумдорлик қобилиятига эга бўлган ернинг устки ғовак қатламига тупроқ дейилади” .

Тупроқшунослик фанининг бошқа табиий фанлар билан боғлиқлиги ЭкологияГеологиягидрогеология Кимё Физика Математика Биология География Ўсимликшуносли к Агрокимё Мелиорация Деҳқончилик

Тупроқ пайдо бўлиш жараёнининг умумий схемаси . Тупроқнинг пайдо бўлиши ниҳоятда муракккаб биофизик-кимёвий жараёндир А.А.Роденинг кўрсатишича тупроқ пайдо бўлиш жараёни деб моддалар ва энергиянинг тупроқ қатламида ўзгариши ва ҳаракати сингари ҳодисалар йиғиндисига айтилади

Tuproq hosil qilish sxemasi Asosiy tog jinslariga kimyoviy elementlar va yog'ingarchilik, tuproq jonzotlari va o'simliklarning o’zaro bo’lanishi. Bir hujayrali foto va kimyosintetik avtotroflar (erishish qiyin bo'lgan azot, fosfor, kaliy)

Yerdagi o'simliklarning turi, ularning kimyoviy tarkibi va yer osti suvlarining kimyoviy tarkibi tuproq turiga, ularning kimyoviy tarkibiga bog'liq. Tuproq qatlami yer kurrasi bilan atmosfera o'rtasidagi muvozanatni — murakkab moddalar almashinuvi, energiya ajralishini hamda biosferadagi jonivorlarning yashash tarzi mutanosibligini saqlab turadi. Har qanday salbiy ta'sir tashqi muhit tabiiyligiga putur yetkazishi mumkin.

Organizmga tuproq orqali zaharli moddalar tushishining biologik tarixini quyidagicha ifodalash mumkin. 1. Odam — tuproq, bunda patogen mikroblar, gijja va uning tuxumlarining organizmga tushishi katta xavf tug'diradi, bunday sharoit shaxsiy gigiyena qoidalarini qo'pol buzilganda kuzatiladi. 2. Tuproq — atmosfera havosi — odam. Bunday hol tuproqning yuqori darajada organik birikmalar, atmosferani radioaktiv moddalar hamda zaharli birikmalar bilan bulg'anishi natijasida organizmga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. 3. Tuproq—yer osti suvlari —odam. Tuproq tarkibidagi tuzlar, radioaktiv moddalarning suv bilan yer osti suvlariga qo'shilishi va bu suvning iste'mol qilinishi kasallikka sabab bo'lishi mumkin. 4. Tuproq yer osti suvlari —ochiq suv manbalari—odam. Katta shaharlarda atmosferaning sanoat chiqindilari bilan ifloslanishi, qishloq joylarida pestitsidlarning yer osti suvlari orqali yer sathidagi ichiladigan suv manbalariga qo'shilishi o'z sal biy ta'sirini ko'rsatishi mumkin. 5. Tuproq—ochiq suv manbalari —odam. Yog'ingarchilik natijasida ochiq suv manbalarining ifloslanishidan kelib chiqadigan kasalliklar. 6. Tuproq—ochiq suv manbalari—baliq —odam. Zaharli birikmalar, radioaktiv moddalar bilan ifloslangan suvdagi baliqlarni iste'mol qilganda zaharlanish mumkin. 7. Tuproq—qishloq xo'jalik mahsulotlari —odam. Kimyoviy tarkibi buzilgan tuproqda yetishtirilgan qishloq xo'jalik mahsulotlari iste'mol qilinganda zararli ta'sirlanish mumkin. 8. Pestitsidlar, radioaktiv moddalar bilan zararlangan yem-xashak berib boqilgan hayvonlarnmg suti va go'shti turli kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin.

Tuproqning katta-kichikligi 0,1 dan 3 mm gacha bo'lishi — qumtuproqning asosini tashkil qiladi Tuproqning g'ovakligi uni donadorligiga bog'liq, tuproq qancha mayda bo'lsa, g'ovakligi shuncha kam bo'ladiTuproq tarkibida 90% qum, 10%loy bo'lsa — umloq, 10- 30% loyligi— soz tuproq, 50% dan ortig'i loy bo'lsa—loy tup roq deyiladi Tuproq kattaligi bir necha mikrondan santimetrlarg acha qattiq jinslardan tashkil topib, donadorligi, sochilib turishi, g'ovakligi bilan sifatlanadi

Nurash (gipergenez) - atmosfera, gidrosfera va biosfera ta'siri ostida tog 'jinslari va ularning minerallarini mexanik ravishda buzilishi va kimyoviy o'zgartirish jarayoni.

Тупроқ нураши Физикавий Кимёвий Биологик

Тоғ жинсларида азотнинг ҳосил бўлиши ва тўпланиши асосан микроорганизмларнинг биокимёвий фаолияти натижасидир. Ўсимликлар ҳаводаги карбонат ангидридни, сув, кул элементлари, азот ва қуёш нурлари энергиясидан фойдаланиб, органик моддаларни синтезлайди. Органик моддалар ҳосил бўлиши

Органик модалар микрорганизмлар таъсирида парчаланиб, унинг бир қисми янги органик модда-гумусли моддаларга айланади. Бу моддалар микроорганизмлар таъсирида секин парчаланиб ўзгарганлиги сабабли тоғ жинсларининг юқори қисмларида тўплана бошлайди, қисман эса минераллашиб азот ва кул элементлари каби озиқа моддаларга ажралади. Органик моддалар ҳосил бўлиши

Органик моддаларнинг ҳосил бўлиш ва парчаланиши натижасида тупроқ унумдорлигининг муҳим омили ҳисобланган минерал ва азотли озиқа моддаларнинг тоғ жинсларининг юқори қисмларида аста секин биологик тўпланиши юз беради. Моддаларнинг табиатда ана шундай айланишини В.Р.Вильямс моддаларнинг кичик биологик айланиши деб атаган. Кичик биологик айланиш

Ўзининг моҳияти билан моддаларнинг катта геологик айланишига қарама-қарши бўлган бу жараён натижасида сувда осон эрийдиган нураш маҳсулотлари ва органик моддаларнинг минераллашувидан ҳосил бўладиган моддаларни ўсимликлар ўзлаштириб олади ва натижада бу моддалар қисман ёки тўлиқ равишда тоғ жинсларининг юқори қисмларида тўпланиб, ушланиб қолади. Кичик биологик айланишнинг моҳияти

Тупроқ пайдо қилувчи омиллар Иқлим Тоғ жинслари Ҳар бир кўрсатилган омилларнинг тупроқ ҳосил бўлишидаги тутган аҳамиятини эсланг.Вақт Хайвонот дунёси Рельеф Ер ости сувлари Инсон таъсириЎсимлик қоплами

Тупроқ пайдо қилувчи омиллар … - тупроқдаги органик моддаларни тўпланишида ёрдам беради, физик хоссаларини, иссиқлик ва сув режимини яхшилайди … - тупроқнинг сифатини қанчалик тез яхшиласа шунчалик тез ёмонлаштира ди . Микроорганизмлар - … она жинс - … иқлим - … ер о ст и су в л а р и - …Ҳар бир бўш катакчаларни тупроқ пайдо қилувчи омилларнинг тутган ўрни ҳақидаги маълумот билан тўлдиринг

Тупроқ қатламлари бир-бири билан ранги –туси билан фарқ қилиб, алоҳида қатламларга ажралиб туриши-тупроқ горизонтлари деб аталади. Ҳар бир тупроқ горизонти ўзининг қалинлиги, морфологик белгилари, минералогик таркиби ва хоссалари билан фарқланади. В.В.Докучаев бу қатламларни генетик горизонтлар деб атаган. Тупроқнинг генетик горизонти

Тупроқ профили тупроқнинг генетик горизонтларининг вертикал йўналиши бўйича муайян тарзда алмашиб туриши натижасида юзага келадиган ташқи кўринишидир. Тупроқ профилиини ташкил этувчи генетик горизонтлар ўзига хос ташқи морфологик белгилари билан ажралиб туради. Ҳар бир генетик қатламнинг номи ва алфавитдаги ҳарфи (индекси)га эга. Ао-торфли оргоноген горизонт, А-гумусли аккумулятив қатлам, А2-элювиаль-ўтувчи, С-она жинслар, Д-остки ғовак тоғ жинслари бўлиб, С-қатламдан литологик таркиби билан фарқланади. Тупроқнинг морфологик белгилари 8 хил. Тупроқ профили

Тупроқнинг морфологик кўриниши

Тўқ тусли бўз тупроқ (лессда шаклланган) Тўқ тусли бўз тупроқ (учламчи ётқизиқда шаклланган) Тоғ жигарранг карбонатли тупроқларСУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИ ТОҒ ВА ТОҒОЛДИ ТУПРОҚЛАРИ ПРОФИЛИНИНГ КЎРИНИШИ

Эскидан суғориладиган ботқоқ - ўтлоқи тупроқлар Суғориладиган тақир - ўтлоқи тупроқларСУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИ ЧЎЛ МИНТАҚАСИ ТУПРОҚЛАРИ ПРОФИЛИНИНГ КЎРИНИШИ

СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИ ТОҒ ВА ТОҒОЛДИ ТУПРОҚЛАРИ ПРОФИЛИНИНГ КЎРИНИШИ

O'xshashlar

Tuproq muhofazasi

Tuproq resurslarini muhofaza qilish

Ekosan tashkiloti faoliyati

Tuproq resurslarini muhofaza qilish 2

Ekologiya. Yashash muhitlari. Ekologik omillar va ularning organizmga ta’siri