Iqlim o‘zgarishiga moslashuv - Ekologiya - Slaydlar

Iqlim o‘zgarishiga moslashuv

Yuklangan vaqt:

27.08.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6491.7958984375 KB

Ko'chirib olish

IQLIM O‘ZGARISHIGA MOSLASHUV

1. Iqlim oʻzgarishiga moslashuv haqida ma’lumot 2. Rejalashtirilgan va operativ moslashuv 3. Iqlim oʻzgarishiga moslashish strategiyasi 4. Moslashish qobiliyati, moslashuv imkoniyatlar tengsizligi, moslashuvga misollar. Reja

Iqlim hosil qiluvchi omillar. O‘zbekiston iqlimining vujudga kelishida uning geografik o‘rni va u bilan bog‘liq quyosh radiatsiyasi; atmosfera sirkulatsiyasi; relyefi: yer yuzasining holati (yer yuzasi nimalar bilan qoplanganligi) va kishilaming xo‘jalik faoliyati (antropogen) ta‘sir etadi

Iqlim hosil qiluvchi omillar. O‘zbekiston iqlimining vujudga kelishiga uning geografik o‘rni va u bilan bog‘liq quyosh radiatsiyasi, atmosfera sirkulatsiyasi, relyefi ta’sir etadi. O‘zbekiston hududi shimoldan janubga 925 km cho‘zilganligi tufayli quyoshning nuri uning hamma qismiga bir xil tushmaydi. Agar shimoliy qismiga yozda (22-iyunda) quyosh 71-72° burchak hosil qilib tushsa, janubida 76° ni tashkil etadi. Binobarin, shimolda quyosh yiliga 2500-2800 soat nur sochib tursa, janubda 3000-3100 soat nur sochib turadi. Shu sababli O‘zbekiston «serquyosh o‘lka» deb ataladi.

Respublika hududida ishlab chiqarishning keng miqyosda taraqqiy etishi tabiat bilan inson oʻrtasidagi munosabatlarni keskinlashtirmoqda. Bu keskinlashuv odatda atrof muhitning ifloslanishi, tuproq va oʻsimlik qoplamlarining buzilishi, kambagʻallashuvi va boshqa koʻrinishlarda ifodalanadi. Har bir tabiiy kompleks bu jihatdan ma’lum ekologik ahvolga ega, ular bir-birlaridan ushbu ahvolning ogʻir-yengilligi, murakkabligi, majmualigi bilan farq qiladi.

Iqlim isishi natijasida iqlim hududlari ham qutblarga tomon siljiy boshlaydi. Oʻrtacha yogʻingarchilik miqdori oshadi, ayrim mintaqalarda suv toshqinlari, boshqalarida esa qurgʻoqchiliklar kuzatiladi. Muzliklar qaytishi va tez erishi davom etadi. Iqlimni antropogen davrdagi qisqa muddatli “samarali oʻzgarishi” ming yillar va hattoki, million yillar davomi tabiiy oʻzgarish samarasi bilan tenglashtiriladi, zero odamlarni biologik tur sifatida yashab qolishiga hech qanday havf tugʻdirmaydi. Biroq yaqin yuz yillikdagi iqlimni oʻzgarishi insonlar hayotida koʻpgina salbiy oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkin.

Odamlar dinozavrlar yashagan iqlimda ham yashay oladi, lekin ushbu muhitgaga ham moslashish zarur, tropik hududdagi kasalliklarga qarshi immunitet hosil qilish uchun muayyan muddat kerak boʻladi. Shu tariqa, iqlim oʻzgarishi, bir tomondan boshqa global muammolardan keskin farq qilsada, ikkinchi tomondan, ularni keskin ravishda kuchaytiradi. Yerning iqlim tizimini juda inertsiyali, shuning uchun unda nimanidir oʻzgartirish (yoki jarayonni sekinlashtirish) uchun oldindan harakat qilish lozim, bizning holatda bunga bir necha oʻn yilliklar bor.

Iqlimni rivojlanishini hududiy darajada prognozlash global darajadan ham mushkulroqdir. Shunga qaramasdan, oxirgi yillarda olimlar bu sohada oldinga qadam qoʻyishda va quyidagi xulosalarga kelishdi:

Afrika. iqlim oʻzgarishi va tebranishlariga oʻzining boshqaruv idoralarining kuchsizligi, mojaro va ofatlar majmui, kambagʻallik sabablaridan juda zaifdir. 1970-yillardan beri qurgʻoqchilik maydonlari kengayishi, XX yuz yillikda Saxel va Janubiy Afrika hududlarida qurgʻoqchilik ortdi. Suv ta’minoti tizimi va qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishi ham katta havf ostida turibdi. 2020-yilga kelib hosildorlikni 50 % ga kamayishi kutilmoqda va qishloq xoʻjaligiga kirishni minimal tabiiy-iqlimiy sharoitlariga ega yirik hududlarda unumdorlik hajmini tushib ketish ehtimoli bor. AFRIKA

ANTARKTIDA. Antarktida. Ushbu materikdagi vaziyatni tushunish va oldindan bashorat qilish ancha murakkab. Tez oqimli isish kuzatilgan Antarktika yarim oroli bundan mustasno. Kontinentda butunligicha keyingi 50 yil ichidagi harorat koʻrsatkichi va qor yogʻish miqdori turgʻunligicha qolmoqda. Antarktika muzliklari sayyoramizdagi muzlatilgan holatdagi chuchuk suvlarning 90% ini tashkil etadi, tadqiqotchilar muzliklarning erishi va materikda toʻsiq boʻlgan muzliklar alomatlarini diqqat bilan kuzatishadi.

Osiyo. Iqlim oʻzgarishi natijasida 2050-yilga kelib milliarddan ortiq odamlar, ayniqsa, katta daryolar basseynlarida chuchuk suvga tanqisligidan aziyat chekadilar. Himolay muzlarining erishi rognozga asosan, toshqinlar va tosh koʻchkilarining ketma-ket yuz berishi va keyingi ikki-uch oʻn yilliklar mobaynida suv resurslarining holatiga ta’sir qiladi. Muzliklarning kamayishi jarayoni suv oqimlarini pasaytiradi. Agar dengiz sathini, ba’zida daryolarda suv koʻtarilish holatlarida asosan qirgʻoq boʻyi, ayniqsa qirgʻoq deltasidagi zij aholili hududlari katta havf ostida qoladi. OSIYO.

Yevropa. Muzliklar va koʻp yillik muzliklar erimoqda, vegetatsion davrlar choʻzilmoqda, 2003-yildagiga oʻxshash halokatli iliq oqim kabi ekstremal tabiiy sharoitlar tez-tez kuzatilmoqda. Tadqiqotchilar Yevropaning shimoliy hududlarida qishni iliq kelishi, yogʻingarchiliklar koʻpayib, oʻrmon hududlari kengayishi hamda qishloq xoʻjaligi unumdorligini oshishiga amin boʻlmoqdalar. Oʻrta Yer dengizi doirasidagi janubiy hududlarda yozda haroratni oshishiga, yogʻingarchiliklar sonini kamayishiga, qurgʻoqchilik intensivligi kengayishiga, oʻrmon maydonlari qisqarishi va qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishi qisqarishiga guvoh boʻladilar. Yevropa hududidagi koʻpgina qirgʻoqboʻyi pasttekislik hududlarida dengiz sathining koʻtarilishiga duchor boʻlishi mumkin. Shuningdek koʻplab oʻsimliklar, sudralib yuruvchilar, quruqlikda yashovchi hayvonlar va boshqa biologik turlar ming yillik oxiriga kelib yoʻqolish havfi ostida qoladi. Yevropa.

Avstraliya va yangi Zelandiya suv ta’minoti, qishloq xoʻjaligi, tabiiy ekotizimlarning oʻzgarishi, qor qatlami va muzliklarning mavsumiy darajasini tushishi kabi salbiy holatlari haqida havotir olmoqda. Keyingi oʻn yilliklar mobaynida Avstraliya hududining shimoliy-gʻarbiy hududi va Yangi Zelandiyaning janubi-gʻarbiy qismlarida katta miqdorda iliq toʻlqinlar, shuningdek kuchsiz sovuq havo va yogʻingarchiliklar kuzatilmoqda; Avstraliyaning janubiy va sharqiy hududlari hamda Yangi Zelandiyaning shimoli- sharqiy hududlarida yogʻingarchilik miqdori pasaydi; Avstraliya hududida qurgʻoqchilik intensivligi kuchaydi.

O'xshashlar

Iqlim omillari

Global iqlim o’zgarishi va unga sabab bo’ladigan omillarni tahlil qilish. Iqlim o’zgarishi indikatorlari

Iqlim o’zgarishi va tuproqlarnging ifloslanishi muammolari

Iqlim oʻzgarishini keltirib chiqaruvchi manbalar va omillar

Iqlim o‘zgarishini oldini olish bo‘yicha chora-tadbirlar