Ichimlik suvining yetishmovchilik muammolari - Ekologiya - Slaydlar

Ichimlik suvining yetishmovchilik muammolari

Yuklangan vaqt:

20.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

13504.994140625 KB

Ko'chirib olish

Ichimlik suvining yetishmovchilik muammolari.

Suv tanqisligi Markaziy Osiyoda yaqin 10 yillikdagi eng dolzarb muammolardan biriga aylanadi. O'zbekistonda nafaqat sug'orish, balki ichimlik suvi yetishmovchiligi ham kuchaymoqda. Mintaqada muzliklar erishi tezlashmoqda, qishloq xo'jaligida suvdan tejamli foydalanish mexanizmi shakllanmagan. Tejamkorlikni ta'minlovchi yangi texnologiyalar katta mablag' va davlat e'tiborini talab qiladi.

Yaqin yillardan boshlab kuzatilyotgan qurg'oqchilik sabablari haqida mutaxassislar orasida ikki xil qarash mavjud. Birinchi qarashga ko'ra, mintaqa global iqlim o'zgarishi ta'siri ostida. Bu mintaqada nafaqat keskin qurg'oqchilikni, balki o'ta og'ir ekologik inqirozlarni yuzaga keltiradi. Ta'kidlash joiz, turli xalqaro hisobotlarda ham suvsizlik, qurg'oqchilik mintaqada turli ziddiyatli holatlarga sabab bo'ladi deya ogohlantirilgan. Ekologik inqirozlar taxminlarga ko'ra 2020 yillardan boshlab yaqqolroq namoyon bo'ladi.

Mintaqadagi qurg'oqchilikni tahlil qilayotgan ikkinchi guruhga ko'ra, suv yetishmovchiligi haqidagi hisob-kitoblar haddan oshirilgan, yuz yillikda mintaqada qurg'oqchilikning davriy bosqichiga kirish boshlanadi. Har 7-8 yilda bir kuzatilayotgan qurg'oqchilik davriylik boshlanganidan dalolat beradi. Professor Rustam Razzoqovga ko'ra ikki qarash ham o'rinli. Biroq asosiy masala bunda emas, balki yer sho'rlanayotganiga qarshi biror samarali chora ko'rilmayotganidadir.

"Olimlar ishlab chiqarayotgan texnologiyalarni kuzatadigan, tatbiq qiladigan, tajriba uchastkalariga ko'mak ko'rsatadigan davlatni maxsus yordami bo'lishi kerak. Tajriba maydonlarida olimlarni o'zlari ishtirok etishi kerak, shunda natija bo'ladi. Oxirgi 30-40 yilda birorta yangi texnologiya qo'llanilmadi. Masalan, Amerikada yopiq aylanma sug'orish qo'llaniladi. Chuchuk suvni o'simlik turiga qarab bir necha bor qayta ishlatish mumkin. 75 foiz chuchuk suvga sho'r suv qo'shib paxtani sug'orish, undan chiqarib boshqa bir o'simlikni sug'orsa bo'ladi. Asosiysi suvni saqlash mumkin bo'ladi", - deydi "Ekoservis" nodavlat tashkiloti rahbari professor Rasul Razzoqov.

Mutaxassislar tashvishiga sabab bo'layotgan masalalardan biri nafaqat qishloq xo'jaligi, balki toza ichimlik suvining ham kamayishi, sifatini buzilishidir. Yaqinda tashkil etilgan "O'zbekiston Ekologlari" ijtimoiy harakati ijroiya qo'mitasi raisi o'rinbosari Saidrasul Sanginovga ko'ra, avval Orolbo'yi havzasida kuzatilgan ichimlik suvi sifatining buzilishi respublikaning boshqa hududlari tomon kengaymoqda. "Toza ichimlik suvini sifati pasayayotgani, afsuski, bor masala. Sabablari albatta birinchi navbatda sho'rlanish, keyin yerosti suvlaridan foydalanishni noto'g'ri tashkil qilingani. Sanoat va maishiy chiqindilarni ham bu jarayonga ta'siri bor. Shu bois ko'p joylarda ichimlik suvining sifati pasayib ketmoqda", - deydi Sanginov.

 Bi yilgi qurg'oqchilikdan nafaqat O'zbekiston ziyon ko'rgan. Paxta ekiniga moslashgan Janubiy Qozog'istonda ham suv ta'minoti bilan bog'liq avhol ancha og'ir. Qurg'oqchilik chorva bilan shug'ullanuvchi aholiga ham katta zarar yetkazgan.  Mutaxassislar bu kabi qurg'oqchilik 2000-yillarda kuzatilganini qayd etadi. Mamlakatda qurg'oqchilikdan zarar ochiq hisob-kitob qilinmaydi. Fermerlarga ko'ra bu yil hukumat paxta planini talab qilayotganda qurg'oqchilikni e'tiborda tutmoqchi emas.  Sharhlovchilarga ko'ra davlat suvdan foydalanishni samarali yo'lga qo'yganda, bu yilgi qurg'oqchilik asoratini yumshatish mumkin edi.  "Hozir suv tanqisligi yaqqol sezilayotgani yo'q. Asosan me'yoriy ravishda kuzatilmoqda. Boshqarishni o'zini qoniqarli deb bo'lmaydi. Qancha suv kelayapti, biz bilmaymiz. Qurg'oqchilik deyilayapti, nima sababdan, buni hisob-kitob qilish kerak. Osiyo Bankining yaqindagi majlisida aytilishicha 10 yil ichida suvdan foydalanish 25 foizga ko'paygan. Nimaning hisobiga ko'paygan, yangi yer o'zlashtirilmasa, ko'p yerlar ishdan chiqqan, sug'orilmayotgan bo'lsa, suv qayerga ketdi? Bu jumboq. Bunga mutaxassislar aniq javob berishi kerak. 40 kub kilometrga sig'adigan ko'llar paydo bo'layapti, yerosti suvi ko'tarilib sho'rlanish darajasi yanada kuchayishi mumkin. Bu muammo ham bor, buni ham hisobga olish kerak", - deydi professor Rustam Razzoqov.

 "Suv kam bo'lgan paytda har bir tomon imkon qadar ko'proq olishga urinadi, bu aniq. Bu yil ham shu narsa kuzatildi. Ehtimol keyingi yil suv ko'p bo'lar, lekin issiqlanish jarayoni ketayotgani aniq. Muzliklar erib bo'lishi mumkin. Hukumatlar bu muammoni inobatga olishi va tegishli xalqaro bitimlarga ko'ra bir bitimga kelishi zarur", - deydi akademik Bekjon Toshmuhammedov.  Hukumatlar orasida kelishmovchiliklar, raddiyalar kuzatilmoqda. O'zbekiston qishloq va suv xo'jaligi vaziri o'rinbosari Shavkat Hamroyev yaqinda matbuotda e'lon qilingan maqolasida Qirg'izistonni barcha kelishuvlarni buzgan holda suvni energetik maqsadda ishlatayotganlikda ayblagan.

 Qirg'iziston Sirdaryodan foydalanishda monopollikni saqlab qolmoqda va o'z muammolarini qozog'istonlik va o'zbekistonliklar uchun belgilangan suv evaziga hal etishga harakat qilmoqda", - deyiladi bu maqolada.  Qirg'iziston bayonotiga ko'ra esa bu yilgi qurg'oqchilik mintaqaning barcha davlatlarida bilinmoqda. Mintaqa suvidan foydalanish bo'yicha 1998 yilda imzolangan bitim o'z kuchini yo'qotgan. O'zbekiston yangi taqdim etilgan bitimga imzo chekmagan, avvalgi bitimdagi ayrim majburiyatlarini bajarmagan.  Ma'lumotlarga ko'ra bu yilgi suvsizlik Qirg'izistonda keskin energetik inqiroz bilan kuzatilishi mumkin.  O'zbekiston va Qozog'iston, Qirg'izistondan kelayotgan suv miqdoriga qarab, ayniqsa yoz payti elektr energeyiasi o'rnini yonilg'i mahsulotlari bilan qoplash majburiyatini olgan. Biroq keyingi paytda yonilg'i va elektr quvvati narxini belgilash ham turli muzokaralar, kelishmovchiliklarga sabab bo'lmoqda.

 So'nggi yillarda elektr quvvatiga bo'lgan talab oshishi Tojikistonda Qirg'izistonda ham elektr bilan bog'liq inqirozlarni yuzaga keltirdi. Bu davlatlarda suvdan elektr quvvati olishga zo'r berilmoqda. Mintaqa suvining asosiy iste'molchilari Qozog'iston va O'zbekiston bundan tashvishda.  "Suv bu energetik resurs. Qirg'iziston, Tojikiston uchun ham. Lekin bu degani katta suv omborlari qurib, qo'shnilarga suv bermasdan, elektrni Pokistonga yoki Xitoyga sotish degani emas. Birinchi galda o'z mintaqamizni suv bilan ta'minlashimiz kerak. Keyin boshqalar bilan birgalashib gaplashish mumkin bo'ladi", - deydi "Suvchi" nodavlat tashkiloti rahbari Tohir Majitov.

 O'zbekiston Ekologlari ijtimoiy harakati faollaridan biri Saidrasul Sanginovga ko'ra avvalo mintaqa daryolari Amudaryo va Sirdaryoning trans-chegaraviy maqomini belgilash kerak. Buning uchun mintaqa davlatlari trans-chegaraviy daryolar haqidagi xalqaro konvensiyani ratifikatsiya qilishi kerak.  "Shartnomaga kelishishni ancha murakkab tomonlari bor. Xabaringiz bor, O'zbekiston yaqinda transchegaraviy suvlar haqidagi xalqaro konvensiyaga qo'shildi. Biz qo'shnilarimiz Tojikiston, Qirg'izistonni ham shu konvensiyalarga qo'shilishga undab kelayapmiz. Lekin hozircha natija yo'q. Har kimni o'z siyosati bor. Agar ular ham shu konvensiyaga qo'shilishsa, suvdan foydalanish bo'yicha shartnomaga kelishish, xalqaro tashkilotlar ko'mak berishi yuzasidan ham yangi imkoniyatlar bo['lardi", - deydi Saidrasul Sanginov.

 69.7% of the population of Uzbekistan have access to centralized drinking water. The remaining 30.3% use alternative water sources. Such data is given by JSC “Uzsuvtaminot”, the agency responsible for water supply in the country. 9% of them, mainly in non-drinking areas, deliver drinking water in personal vehicles or carry it on their own. According to the department, the lowest availability of centralized drinking water is in several regions of the republic: Kashkadarya region – 43.3%, Surkhandarya region – 58.6% and Djizak region – 58.7%.

 “ Prices depend on the quality of water. For example, we buy water from a four- ton truck for 35,000 soums ($3.5). There are 16 people in our family – I live with my wife, children, daughters-in-law and grandchildren. We buy water up to three times a month. We store the water we buy in a 3m-long, 2m-wide concrete pool with a capacity of 4.5 tonnes,” Toiyin Urokov said.  On average, his family spends more than $10 per month on drinking water, he said. That’s a significant amount for the residents of the region. The average annual income of Surkhandarya Oblast residents is considered one of the lowest in Uzbekistan. The average salary here is $206. And in the villages, incomes are even lower.

 According to the WB analytical indicators, by 2050 the demand for water in Uzbekistan will increase from 59 cubic km to 62-63 cubic km, and the available water resources will decrease from 57 cubic km to 52-53 cubic km, which will increase the current water shortage (from 2 cubic km to 11-12 cubic km) increases by five times.  Environmental problems that are becoming more serious day by day  One of the most unfortunate manifestations of misuse of water resources is the drying up of the Aral Sea. As a result, a new desert - Aralkum - appeared on an area of 5 million hectares. Dust and salt storms from the dry layer of the sea affect both the irrigated lands and the health of the population.  In addition to the Aral Sea, the ecological situation in the Aydar-Arnasoy lake system continues to deteriorate year by year.

E’tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Atrof muhit global muammolari

Suvning tabiat va jamiyat uchun ahamiyati

Hozirgi zamon ekologik muammolari

Ozon tuynugi. Yomg'irli kislotalar muammolari

Okean va dengizlarning ekologik muammolari