Suvning tabiat va jamiyat uchun ahamiyati - Ekologiya - Slaydlar

Suvning tabiat va jamiyat uchun ahamiyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6167.5 KB

Ko'chirib olish

Suvning tabiat va jamiyat uchun ahamiyati www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

REJA I. Kirish Suvning tabiatdagi va inson hayotidagi ahamiyati II. Asosiy qism 1. Suvlarning ifloslanishi va isrof qilinishi. 2. Tabiat boyliklari orasida suv alohida o'rin tutadi III. Xulosa www.arxiv.uz

Suvning tabiatdagi va inson hayotidagi ahamiyati Suvning Yerdagi hayot uchun ahamiyati beqiyosidir. Uzining uzluksiz xarakati tufayli suv Yer kurrasida kuzatiladigan barcha tabiiy jarayonlarda ishtirok etadi. Akademik V.I.Vernadskiyning ta‘biri bilan aytganda suvning geografik qobiqdagi ishini miqdor jixatdan Quyosh radiatsiyasi bilan taqqoslasa buladi, sifat jixatdan esa uning o’rnini hech narsa bosa olmaydi. Ison qadim zamonlardan boshlab suvdan turmush ehtiyojlarini qondirishda eng sodda usullarni qo’llab foydalanib kelgan bo’lsa, xozirgi kunga kelib suv maxsus inshoot va qurilmalar yordamida tinitilib, tabiiy yoki sun‘iy ravishda tozalanib, kerak bulgan hollarda zararsizlantirilib ishlatilmoqda. www.arxiv.uz

Qishloq xujaligi va sanoatda suvning o’rnini hech narsa bosa olmaydi. Masalan, bug’doydan olinadigan xosilning har bir tonnasi uchun 1500 tonna, 1 t sholi uchun 4000 t., 1 t paxta tolasini yetishtirish uchun 10000 tonnagacha suv talab etiladi. Sanoatda 1 t g’isht tayyorlash uchun 1-2 t, 1t ko’mir qazib chiqarish uchun 3 t, 1 t pulat, qog’oz ishlab chiqarish uchun esa 250-300 t suv zarur buladi. 1 t sintetik tola ishlab chiqarish vaqtida esa 4000 t gacha suv talab etiladi. 1 t ip gazlama tayyorlash uchun 10 t suv sarflansa, ba‘zi bir sintetik tolalardan 1 t gazlama tayyorlash uchun 3000 t suv talab etiladi. Suv havzalarining eng arzon transport vositasi ekanligi ham hammaga ma‘lum. Suv transportining xalq xujaligini rivojlantirishdagi ahamiyati beqiyosdir. Shu maqsadda dunyodagi ko’p daryolar kanallar orqali bir-biri bilan va dengizlar bilan tutashtirilgan. www.arxiv.uz

Daryolar juda katta energiya manbaidir. Shu sababli ko’pgina daryolarda eng arzon elektr energiyasi beruvchi GES lar qurilgan va qurilmokda. Tuproq namligini unga kirib kelayotgan, harakatlanayotgan va sarf-lanayotgan suvga bog’liq holda o’zgarishi tuproqning suv rejimi deyiladi Tuproqdagi suvning ahamiyati beqiyos. Tuproqda va o’simlikda bo’ladigan kimyoviy va biokimyoviy jarayonlar suvli muhitda kechadi. www.arxiv.uz

O’simlik suv bilan yetarli ta’minlangandagina unda o’sish, rivojlanishi va barcha fizologik jarayonlar normal o’tadi. Fotosintez jarayonida suv asosiy omillardan biri sifatida reaksiyada ishtirok etadi. Har qanday madaniy o’simlik urug’i unib chiqishidan oldin ma’lum miqdorda suv shimadi. Urug’lar o’ziga kerak bo’lgan suvni shimib olgandan keyin qulay sharoit bo’lsa ko’karib chiqa boshlaydi. O’simlikka shu davrdan bosh-lab, to o’suv davrining oxirigacha namlik zarur bo’ladi. Tuproqdagi oziq moddalar eritma holida bo’lgandagina o’simlik ildizlari orqali so’riladi.Suv tufayli o’simlikda barcha biologik jarayonlar normal o’ta-di, turgor holati saqlanadi. www.arxiv.uz

Suv va uning tirik organizmlar hayotidagi ahamiyati Astronomlar o`zga sayyoralarda hayot bor yoki yo`qligini bilmoqchi bo`lsalar, avvalambor o`sha sayyorada suv bor yoki yo`qligini aniqlashga kirishadilar. Chunki, hayot bo`lishi uchun eng avvalo suv mavjud bo`lishi kerak. YErda hayot dastlab suvda paydo bo`lib, undan quruqlik – havo va tuproqqa o`tganligini fan allaqachon isbotlagan. Suv o`zining erituvchanlik hususiyati bilan tabiatdagi barcha tirik organizmlarning hayotini ta`minlab turadi. Rus geologiya fanining otasi akademik A.P.Karpinskiy "Suv eng qimmatbaho boylik bo`lib, usiz yashash mumkin emas", deb yozgan edi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Kishilar suvning ahamiyatini bilib, qadimdan daryo yoki ko`l bo`yida uylar, shaharlar qurib yashaganlar, ko`chmanchi xalqlar doimo suv bor joyni izlaganlar. Kishilar dam olish uchun doimo suv bo`lgan joylarga intiladilar. Suvda cho`milib turish kishi salomatligini saqlashda va chiniqishda eng asosiy vositadir. Nemis olimi G.Libman aytganidek, "Bizning planetamizda kishilarning salomat qolishlari uchun texnikaning mo``jizalari emas, balki toza, ichish uchun yaroqli suv etarli bo`lishi kerak". Suv barcha tirik mavjudotlarning yashashi uchun tabiat tomonidan in`om etilgan oliy ne`matdir. Biz kundalik hayotimizni suvsiz tasavvur eta olmaymiz. Suv inson salomatligini saqlashda katta ahamiyatga egadir. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Bilamizki, odam tanasining 75-80% i suvdan iborat. Agarda, tanasidagi suvni 6-8% ini yo`qotsa, harorati ko`tariladi, yurak urushi , nafas olishi tezlashadi, boshi aylanadi va oriy boshlaydi. Suv yanada ko`proq yo`qotilsa, odam halok bo`lishi ham mumkin. Shundan ko`rinib turibdiki, suv-hayot tiriklik manbaidir. Uni tejash, asrab avaylash har bir fuqaroning muqaddas burchiga aylanmoi kerak. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Ma`lumki, suv sayyoramizning 70% ni tashkil etib, u okeanlar, dengiz, daryo, ko`l va er osti suvlaridan tashkil topgan. Sayyoramizdagi mavjud suv zahirasining o`rtacha 1 foizini ichimlik suvi, qolgan qismini dengiz va okeanlarning sho`r suvlari tashkil etadi, qaysiki, ular ichishga, o`simlik va hayvonlarni suorishga yaramaydi. Ammo, okean va dengiz suvlari ham iqlimni hosil qilishda, suvni aylanma harakatida, ulardagi barcha o`simlik va hayvonlarning yashashi uchun hamda suv transporti vositalarini yurishi uchun katta ahamiyatga ega. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Afrikadagi Klimandjaro toi muzliklari erib tugagan, Antraktidadagi muzliklardan aysberglar hosil bo`lib, okean suvlariga erib ketmokda. Deyarli har yili YEvropaning ko`p mamlakatlarida, Rossiyaning ko`p viloyatlarida suv toshqinlari sodir bo`lmoqda. Atmosfera havosining isishi davom etaversa XXI asrda Dunyo okeani sathi 1-5 metrga ko`tariladi, quruqlikning salmoqli qismini suv bosishiga olib keladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

O`zbekistonlik mutaxassislarning hisob-kitobiga ko`ra, atmosfera havosining isishi davom etaversa 2000-2030 yillarda Respublikadagi suv resurslari 15- 25% kamayadi; atmosfera havosi isiganda suvni parlanishi kuchayib, ekinlar rivojlanish davrida ko`p marta suorishni talab qiladi. Ekinlarga suv etishmasligidan hosildorlik kamayadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Suvlarning ifloslanishi va isrof qilinishi. Suvsiz hayot yo`q lekin inson o`zining befarq faoliyati tufayli suvni shunchalik ifloslantirganki, endilikda bunday suv tabiatdagi barcha tiriklikni emiruvchi manbaga aylandi. Buning natijasi esa tuproq tarkibining buzilishiga, hayvonlar va insonlarning har xil kasalliklariga chalinishiga olib keldi. Suvga nisbatan bunday noto`ri munosabatda bo`lish faqat ekologik falokat emas, balki ma`naviy fojea hamdir. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Suvlarni ifloslovchi manbalar juda ko`p: va xilma- xildir. Bularga sanoat korxonalari va maishiy xo`jalikdan chiqadigan oqova suvlar, qazilma boyliklarni ishlab chiqarishdagi oqovalar: neftni qayta ishlash korxonalaridan chiqadigan suvlar; kasalxonalardan oqib chiqadigan, chorvachilik komplekslardan oqib chiqadigan tozalanmagan suvlar va boshqalar kiradi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Dunyo okeanlariga tashlanayotgan neft mahsulotlari, sanoat-maishiy chiqindilar, okova suvlar, radioaktiv va turli zaharli kimyoviy moddalar salmoi yil sayin ortmoqda. Dunyo okeani suvlariga yiliga taxminan 10 mln. tonna neft mahsulotlari qo`shilmoqda. Dengiz ostidan neft qazib olish oqibatida yiliga 100-200 ming tonna neft quduqlaridan chiqib okean suvini ifloslantirmoqda. Yaqinda Portugaliya qiroqlarida avariyaga uchragan Gresiya tankeridan 11 ming tonna neft Atlantika okeaniga oqib suvni ifloslantirgan. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Oqibatda Portugaliya, Ispaniya yaqinidagi okean suvidagi hayvon va o`simliklar dunyosi ancha talofat ko`rdi. Okean suvlariga neft to`kilganda suv yuzasini parda qoplab, okean va atmosfera o`rtasida issiqlik, gaz almashinuvi jarayonini buzadi. Oqibatda tabiatda suvning aylanma harakati, okean yuzasining radioaktiv hususiyatlari o`zgarib, suvdagi hayvon va o`simliklarning nafas olishi, hayotini qiyinlashtiradi. Okean suvlariga yilida bir necha yuz ming tonna pestisidlar daryolar va atmosfera havosi orqali tushadi. www.arxiv.uz

Dunyo okeaniga simobning 30-35% (9-10 ming tonna), qo`roshinning 2 mln.tonnasi tushayapti. Yakinda (2005 yil) Xitoydagi zavod avariyasidan Amur daryosiga oqqan nitrobenzol, kadmiy va boshqa moddalar undan Tinch okeaniga oqib o`tdi. Bulardan tashqari kemalardan yiliga taxminan 7 mln.dona turli metal buyumlar, 500 ming donadan ziyod shisha idishlar, 1 mln.dan ortiq qooz va plastmassa qutichalar okeanlarga chiqindi sifatida tashlanmoqda. Okean suviga tashlangan pestisidlar undagi o`simliklarni fotosinteziga zararli ta`sir etadi, hayvonlarni oir kasalliklar va o`limga mahkum etadi. Okeanga tashlangan oir metallar esa hayvon mahsulotlari orqali kishilarni zaharlaydi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Okean suvlari ifloslanganligi uchun ba`zi kurort shaharlari yaqinidagi joylarda hatto cho`milish taqiqlangan. Okean suvlarini ifloslanishi tufayli ularda baliq ovlash 15-25 mln.tonnaga kamayib ketdi, faqat baliq ovlashdan Yaponiya yilida 100 mln.dollar, AQSh da okean suvlari ifloslanishining barcha yo`qotishlari 10 mlrd.dollardan ortiqni tashkil etadi. Agar okean suvining ifloslanishini oldini olish borasida barcha mamlakatlar keskin choralar ko`rmasalar mashhur fransuz okeanologi Jak Kustoning bashoraticha "Sanoat va turizm rivojlangan yirik davlatlar zaharlashni to`xtatmas ekanlar, asrimizning so`ngidayoq okeanlarda hayot yo`qoladi". www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Hozirgi davrda sayyoramizda ichimlik suvi etishmasligidan 2 mlrd.kishi qiynalyapti. Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) ning bosh kotibi Kofi Annanning fikricha, 2015 yilda sayyoramizdagi aholining yarmi ichimlik suvi etishmasligidan qiynalib qoladi, 2025 yilda esa sayyoramiz aholisini uchdan ikki qismiga ichimlik suvi etmay koladi. Odam soni hozirgi darajada ko`payib borsa, bu 7,5 mlrd.kishini tashkil etadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Hozirgi vaqtda dunyo bo`yicha 1 trillion dollar miqdorda ichimlik suvi idishlarga solib sotilmoqda. Yana 10 yildan sung, ichimlik suvini sotilishi 15 trillion dollarga ko`payadi. Bu neft mahsulotlarini sotishdan olinadigan daromadni 40 foizini tashkil etadi. Shuni ta`kidlash kerakki, suvni neftga o`xshash qayta ishlash zarurati bo`lmaydi. Kelgusida ichimlik suvi zapasiga ega bo`lgan mamlakatlar suvni sotib, katta daromad ko`radilar, ammo ichimlik suvi kam bo`lgan mamlakatlar katta iqtisodiy zarar ko`radilar. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

O`zbekiston Respublikasida, shuningdek viloyatimiz sharoitida yildan-yilga, ayniqsa, yoz oylarida ichimlik suvining etishmayotganligi sezilmoqda. Bundan tashqari mamlakatda aholining ko`payishi xam yuqori darajada. Yaqin yillarda uning soni 30 mln.ga etishi ko`zda tutilmoqda. Ya`ni suvga talab oshib bormoqda, suv esa kamaymoqda. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Viloyatimizda yagona bo`lgan Qashqadaryoning viloyat aholisi uchun ahamiyati benihoya kattadir. Ushbu daryo atrofida kishilar ming-ming yillardan buyon dehqonchilik, bodorchilik va chorvachilik bilan shuullanib, tirikchilik o`tkazib kelishgan. Bir so`z bilan aytganda, Qashqadaryo vohasi xalqlarining ijtimoiy- siyosiy, iqtisodiy va ma`naviy-madaniy taraqqiyoti bevosita ushbu daryo bilan bolangan. Viloyatning nomi ham undagi xalqlarning hayot-manbai bo`lgan daryo nomi bilan atalgan. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Suvning tarkibida normadan ortiq ko`payib ketgan xlor, sulfat, kalsiy tuzlari, neft mahsulotlari, radioaktiv elementlari chiqindilaridan hayvonlar va kishilar har xil kasalliklarga chalinmoqdalar, nobud bo`lib ketmoqdalar. Ayniqsa, Orol dengizi atrofidagi aholi suv sho`rlanishidan buyrak va oshqozon-ichak kasalliklariga ko`p duchor bo`lmoqda. Suvga nisbatan noto`ri munosabat tufayli sodir bo`lgan noxush ahvol bu faqat ekologik falokat emas, balki bizning ma`naviy fojiamizdir. Chunki, tabiatga qaratilgan zo`ravonlik ortida kelgusini ko`ra olmaydigan ma`naviy basir kishilar turadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Viloyatimizning yuqori zonasidagi mavjud er osti suvi xalqimiz uchun katta omaddir, chunki banday toza ichimlik suvi hamma joyda ham topilmaydi. Viloyatning pastki zonasida joylashgan er osti suvining ko`p qismi sho`rlanib, iste`mol qilishga yaroqsiz holga kelib qolgan. Yuqori zonadagi sifatli er osti suvi bugungi kunda minglab quduqlar orqali surilib olinayapti. Ushbu quduqlardan chiqqan suvning bir qismi suorish ishlariga sarflanayotgan bo`lsa, qolgan qismini Muborak gazni kayta ishlash zavodi va Sho`rtan gaz konlari ishlatmoqdalar. Dunyo bo`yicha er osti suvidan foydalanish yildan-yilga ko`paymokda. YEr osti suvini ko`p olinaverishi, uning sathini pasaytirib, erni cho`kishiga olib keladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Masalan, AQSh ning Texas shtatida er osti suvini ko`p olinaverishidan er sathi 2-3 metr cho`kkan; Yaponiyaning Tokio, Osaka shaharlarini tuproq yuzasi yilida 18 sm cho`kayapti; Meksikaning Mexiko shahrida er osti suvini ko`p olinaverishidan, ba`zi joylarda 8-9 m cho`kkanligi haqida ma`lumotlar bor. Eng yomoni shundaki er osti suvi ko`p olinaversa, uning o`rni to`lib ulgurmaydi. Oqibatda AQSh ning Texas shtatidagi ko`p quduqlaridan suv chiqmay qolgan. Artizan quduqlari suv bermay qolsa, shaharlar suvsiz qoladi, qishloq xo`jaligi xarob bo`ladi. Bunday holat bizda ham bo`lishi mumkin. Shuning uchun er osti suvini ham tejab, me`yorida olish kerak. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Buning asosiy sabablaridan biri o`tgan asrning birinchi yarmilarida tolardagi o`rmon-daraxtlarning, ayniqsa, archazorlarning qirqilib yuborilganligi, tolarning yalonoch bo`lib qolganligidir. Viloyatimiz tolaridagi o`rmonlarning 50 foizidan ko`proi qirqilib yuborilgan. Buning oqibatida suv kamayib, ko`p buloqlar qurib ketdi. Bahor oylarida tushgan nam xam tez bulanadi, shamol va yoingarchilik ta`sirida er eroziyaga uchraydi. Oldingi avlodlar yo`l qo`ygan xatoning jabrini keyingi avlodlar tortayapti. Hozirgi kunda bu borada yo`l qo`yilgan xatolar tuzatilmasa, kelajak avlodning ahvoli bundan ham tang bo`ladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

BMT ning tashabbusi bilan 22 mart kunini "Butun jahon suv zaxiralari kuni" deb e`lon qilingan. Bu bilan butun dunyo mehnatkashlarini suv zaxiralarini muhofaza qilishga chaqiriladi. Respublikamizda tabiiy suv zaxiralari nihoyatda cheklangan. Shu sababli ham ichimlik suvi mamlakatimizda qadrli hisoblanadi. Biroq keyingi yillarda suvdan foydalanishda jiddiy nuqsonlarga yo`l qo`ydik va qo`ymoqdamiz. Suvni isrof va iflos qilish hollarini ko`plab uchratish mumkin. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

2005 yil ma`lumotlariga ko`ra Qashqadaryo viloyatida ham bu borada ko`pgina kamchilik va nuqsonlarga yo`l qo`yilgan. Hozirgi kunda viloyatimizda 69 ta tashkilot bo`lib, ulardan 45 tasi suv havzasiga 24 tasi esa relefga 21 mln. oqindi suvlarni tashlaydilar. Jumladan, misol qilib, Muborak gazni qayta ishlash zavodini, Sho`rtan gaz konlarini, Qarshi shahar “Suv oqova” tashkilotini va Sho`rtan-Kimyo majmuasini ko`rsatishimiz mumkin. www.arxiv.uz

Tabiat boyliklari orasida suv alohida o'rin tutadi Chunki barcha tirik jonzotlar hayotining asosiy manbai suvdir. Suvsiz hayot bo ’ lishi mumkin emas. Hattoki ota bobolarimiz suvni toza saqlashga, undan oqilona foyda lanishga alohida e'tibor berganlar. Har doim odamlanni suv bilan ta'minlash masalasi muammo bo'lib kelgan. Hattoki, hozirgi paytda ham Gretsiya, Gollandiya, Germaniya, Shveysariya, AQSH va boshqa ko ’ plab mamlakatlarda ichimlik suvi bilan ta'minlash bosh masaladir. www.arxiv.uz

Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida va ekologik tanglik bor paytda mustaqil O'zbekiston Respublikasining fuqarolari tabiatning barcha boyliklari qatori, suv resurslariga ehtiyojlari benihoya katta. Kelajak avlo-dimizning taqdiri, baquvvatligi, sog'ligi obi-hayotimiz bilan bog’liq ekan, demak, ayni shu kunlarda qabul qilinayotgan suv tog ’ risidagi qonun, qaror va farmonlar, suv boyliklaridan oqilona foydalanish, uni bulg’anish va ifloslanish hamda kamayib ketishidan saqlash ishiga ko'maklashishi lozim. Asosan suv resurslarini huquqiy ekologik muhofaza qilish maqsadida huquqiy ilmiy yo ’ nalishni kuchaytirish maqsadga muvofiqdir. www.arxiv.uz

Yuqoridagi talablar hamda suv resurslaridan foydalanish va ularni huquqiy muhofaza qilish, umuman olganda suv resurslari bilan bog’liq barcha muammolar, O'zbekiston Respublikasining "Suv va suvdan foydalanish to ’ g ’ risida"gi 1993-yil 6-mayda qabul qilingan qonunida 1 o’z aksini topdi. O’zbekiston Respublikasining 1993-yil 6-mayda qabul qilingan "Suv va suvdan foydalanish to"g"risida"gi qonunning 3-moddasiga asosan, "Suv O'zbekiston Respublikasining davlat mulki - umummilliy boylik hisobla nadi, suvdan oqilona foydalanish lozim bo ’ lib, u davlat tomonidan qo ’ riqlanadi." www.arxiv.uz

Mazkur qonunning 101-moddasida, yer osti suvlarini muhofaza qilish tartibi ifodalangan. Yer osti suvlari chiqarish va undan foydalanish bilan shug’ullanuvchi idoralar suv chiqarilayotgan uchastka va unga tutash hududlarda yer osti suvlariga doir rejimlarga rioya etilishini kuzatib borishlari, shuningdek foydalanilayotgan suvning miqdori va sifatining hisobini yuritishlari shart. www.arxiv.uz

Basharti foydali qazilmalar konlarini qidirish, ularni o"rganish va ulardan foydalanish bilan bog ’ liq burg ’ ilash hamda boshqa kon qidiruv ishlarini bajarish chog'ida yer osti suvlari bor qatlamlar aniqlangan taqdirda, bu haqda tabiatni muhofaza qilish, suv xo'jaligi organlariga ma'lum qilinishi hamda belgilangan tartibda yer osti suvlarini muhofaza qilishga qaratilgan chora-tadbirlar ko ’ rilishi lozim. Sanoat oqindi suvlarini oqizish uchun qaziladigan quduqlar suvli qatlamlarni ifloslantirish manbaiga aylanishi mumkin bo ’ lsa, bunday quduqlar qazish hollari man etiladi. www.arxiv.uz

O’z-o ’ zidan suv chiqarib, suvi foydalanish uchun yaroqsiz bo'lgan quduqlarga suvni boshqarish uskunalari o'rnatilishi, ular qonunlarda belgilangan tartibda to v xtatib qo ’ yilishi yoki tugatilishi lozim. Sifatli yer osti suvlari to ’ planadigan manbalar tegrasida qattiq va suyuq chiqindilar to’plash, axlatxonalar b а rp о etish, yer osti suvlarining ifloslanish manbaiga aylanish ehtimoli bo'lgan sanoat, qishloq xjalik obyektlari va boshqa obyektlar qurilishiga yol qo'yilmaydi. www.arxiv.uz

Yer osti suvlarini muhofaza qilish chora-tadbirlarini ko ’ rish, shu jumladan quduqlarni kuzatish tarmog’ini yaratish faoliyati yer osti suvlarining holatiga ta'sir ko'rsatuvchi korxonalar tomonidan amalga oshiriladi. Ko ’ rinib turibdiki, ushbu moddada yer osti suvlarini huquqiy ekologik muhofaza qilishga har tomonlama e'tibor berilgan. Yoyinki, xo'jalik faoliyati kichik daryolarning holati va rejimiga salbiy ta'sir ko'rsatuvchi korxonalar, tashkilotlar, muassasalar, dehqon xo'jaliklari suv xo ’ jaligi, tabiatni muhofaza qilish organlari bilan birgalik-da suvni, uning musaffoligi va sifatini saqlash chora-tadbirlarini ko’rishlari lozim. www.arxiv.uz

Kichik daryolarning suvini muhofaza qilish mintaqalari, bu mintaqa-lardagi korxonalar, tashkilotlar, muassasalarning xo ’ jalik faoliyati rejimi qonunlar bilan belgilanadi. Suv manbalarini ifloslanishdan muhofaza qilishning eng yaxshi yo ’ li markazlashgan suv ta'minotini tashkil qilishdan iborat. Ochiq suv havzalaridan suv olinadigan joyni tanlashda suvning ifloslanmasligi, suv havzasiga yetarli miqdorda suv tushib turishini, suvhavzasi atrofining tef silganligini, qirg ’ oqning buzilmasligini hisobga olish kerak. Suv olinadigan joyni tanlash har safar murakkab sanitariya masalasi hisoblanadi. Muhimi, suv olinadigan joy oqava suvlar tushadigan joydan va aholi yashaydigan territoriyadan ancha yuqori yerda bo ’ lishi kerak.www.arxiv.uz

Ob-hayotdan foydalanishdagi boshboshdoqlik va mas'uliyatsizlik yomon oqibatlarga olib kelishini O’rta Osiyoda tashkil topgan mustaqil davlatlar hamda Qozog ’ iston Respublikasi melioratsiya va suv xo ’ jaligi xizmati rahbarlari obdon mulohaza qilib ko v rdilar. Bu masalaning aha miyati va murakkabliklarini tushinib yetdilar. 1992-yilining 18-fevralida Qozog'iston Respublikasi poytaxti Olmaota shahrida mintaqadagi davlatlararo suv zahiralarini birgalikda boshqarish va muhofaza qilish yuzasidan ahdlashuvga kelishildi. www.arxiv.uz

Ahdnoma hujjatini O’rta Osiyo respublikalari hamda Qozog’iston Respublikasi Melioratsiya va suv xovjaligi vazirlari imzoladilar. Hujjatda suv manbalaridan oqilona foydalanishga, suv zahiralarini muhofaza etishda mintaqadagi barcha davlatlar teng huquqli hamda baravar mas'uliyatga ega ekanliklari ko ’ zda tutildi. Har bir respublika o ’ z hududida ahdnomaga asosan amal qilish majburiyatlarini oldi. Jumladan,ahdlashuvchi tomonlarning manfaatlarini hurmat qilish, suvdan foydalanishda bir-biriga ziyon yetkazmaslik, suvdan foydalanish va uning zahiralarini ifloslantirmaslik haqida Ahdnomada ko’zda tutilgan talablarga og'ishmay amal qilish majburiyatlari nazar- e'tiborda tutiladi, deb kelishib olindi www.arxiv.uz

Tomonlar suvni isrof qilmaslik, bu bebaho boylikdan samarali foydalanish xususida, shuningdek, ekologiya muammolari, Orol dengiziga har yili zarur miqdorda suv o'tkazib turish haqida bamaslahat bir fikrga keldilar.1993-yil 6-mayda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasining "Suv va suvdan foydalanish to ’ g ’ risida"gi qonuni qabul qilinib u suv va suvdan foydalanishga doir munosabatlarni tartibga solishdan, aholi va xalq xojaligi ehtiyojlari uchun suvdan oqilona foydalanishdan, suvni bulg'anish, ifloslanish va kamayib ketishdan saqlashdan, suvning zararli ta'sirini oldini olish va uni bartaraf qilishdan, suv obyektlarining holatini yaxshilashdan, shuningdek suvga doir munosabatlar sohasida korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, dehqon xo'jaliklari va fuqarolarning huquqlarini himoya qilishdan iborat bo ’ ldi. Mazkur, qonunda birinchi marta yagona davlat suv fondi masalasi ko'rsatib berildi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

ADABIYOTLAR RO`YXATI 1. Karimov I. A. «O`zbekiston XXI asr bo`saasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» Toshkent. O` zbekiston, 1997. 2. Baratov P . Tabiatni muhofaza q ilish. T.Oqituvchi, 1991. 3. Biologik xilma-xillikni saqlash milliy strategiya va harakat rejasi . T.1998. 4. Tilovov T. Ekologiyaning dolzarb muammolari. Qarshi. Nasaf, 2003. 5. T o` xtayev A. Xamidov A . Ekologiya asoslari va tabiatni muxofaza q ilish. T. O`qit. 1997. 6 . T o` xtayev A. Ekologiya. T. O`q ituvchi,1996. 7. ulomov .N. Inson va tabiat. T.O`qituvchi, 1990. 8. Otaboyev Sh. Nabiyev M. Inson va biosfera. T. O`q ituvchi, 1995. 9. Shodimetov Yu. Ijtimoiy ekologiyaga kirish. T. O`q ituvchi, 1994. 10. Rafiqov A.A. Geoekologik muammolar. T. O`qituvchi, 1997. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Ozon qatlami va uning insoniyat uchun ahamiyati

Tabiat yodgorliklari

Namlik va uning ahamiyati

Suv ekologik muhit sifatida

Qizil kitob va uning ahamiyati