Hadis va ekologiya O’rta Osiyo xalqlarining madaniy merosi - Ekologiya - Slaydlar

Hadis va ekologiya O’rta Osiyo xalqlarining madaniy merosi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

305.642578125 KB

Ko'chirib olish

Reja: 1. Hadislar va ekologiya 2. O‘zbekistonda ekologiya fanining qisqacha rivojlanish tarixi. Xalqimiz qadimdan badanning quvvati-ovqat, aqlning quvvati - hikmat so‘zdir, deb uqtirib kelgan. Hadislar ana shunday hikmatli so‘zlar, donishmandlik durdonalari hisoblanadi. Hadis bandlari ekologik ta’lim va tarbiyani singdirishiga katta yordam beradi. Ularda ayrim o‘simlik va hayvonlarning xosiyatlari, ozuqa zanjirlarida tutgan o‘rni, shuningdek, inson xo‘jalik faoliyatidagi ahamiyati kabi tmoyillari bayon etilgandir. Hadislarning ayrim bandlari insonni tabiat boyliklarini tejab - tergash va uni muhofaza qilishga o‘rgatadi. www.arxiv.uz

Chunonchi, hadislarda qo‘y boq, zero oyni baroxodur deyiladi. Bu yerda foydali hayvonlarning populyatsiyasini ko‘paytirish va undan turli maqsadlarda foydalanish mumkinligi e’tiborga olingan. "Barcha narsa uning xuzurida o‘lchovlidir" qur’oni karimdan. Barcha muqqaddas kitoblar-intil, tavrot, qur’onda ham bir tirik jonni avaylab-asrash, e’zozlash uqtirilgan. Borliqdagi mavjud hamma narsa-yer, suv, daraxtu - giyohlar, qurt - qumursqa-yu, parranda - darrandalar, odamzod hamda xayvonot ham o‘zaro bog‘liq xolda, munozanatda yashaydilar. Agar ulardan birortasi inqirozga yuz tutsa, bu boshqalariga ham ta’sir qilmasdan qolmaydi. Biz qo‘riqxona deb ataganlarimiz ming yil ilgari ham bo‘lgan. Qur’oni karimning "A’nom"sur’asida "Yer yuzidagi barcha xayvonlar va qushlar ham sizlarga o‘xshagan ummatlaridir" deyiladi. Muqqadas kitoblar xadislarni, o‘qish natijasida tabiatga hurmat bilan qarash, har bir jonzotga mehr shafqatda bo‘lish hissi qaror topgan,o‘ziga xos ekologik ta’lim vujudga keldi. www.arxiv.uz

Mas.Islomda ba’zi bir maxsus joylarda xayvonlarni o‘ldirish, daraxtlarni kesish,o‘simliklarni nobud qilish man etilgan. Muxammad payg‘ambarimiz xadislarida shunday uchratamiz: 176. Ekmoq niyatida qo‘lingizda ko‘chat turgan paytda, behosdan qiyomat qoin bo‘lishi aniq bo‘lganda ham ulgursangiz uni ekib ko‘yavering. 22. Bu tilsiz xayvonlar to‘g‘risida alloxdan qo‘rqinglar. Ularni yaroqli mininglar va yaroqli qilib yenglar. 478. Kimki xayotda tejamkor bo‘lsa, zinxor qashoqlikka tutmaydi. www.arxiv.uz

497. Qaysi bir mo‘min biror ekin eksa, mevali daraxt o‘tkazsa, ularni qushlar, odamlar yoki xayvonlar yesa, bu sadaqa xukmidan bo‘ladi. 545. Qush olloxning o‘lchovi bilan uchadi. 575. Qush barak adir, tuya aqliga izzatdir. Otning peshonasiga qiyomatgacha yaxshilik yozilgandir. 634. Yenglar, ichinglar, kiyinglar, sadaqa qilinglar, ammo isrof qilmanglar mag‘rurlanmanglar. 946. Joni bor narsani o‘q otishda nishon qilmanglar. Darxaqiqat bu xadisalarni, muqqadas kitoblarni o‘qib, tabiatga hurmat bilan qarash, har bir jonzotga mehr-shafqatda bo‘lish xissi qaror topadi. O‘ziga xos ekologik ta’lim vujudga keladi. Tabiat va uning mahsullari inson uchun ekan, ulardan oqilona va odilona foydalanish kerak. Yerga, suvga hayvonlar va nabototga bo‘lgan munosabatimizni tiklashimiz orqaligina ona tabiatnimizni asrab qolishimiz mumkin. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Global ekologiyaning taraqqiyotida V.N.Sukachevning biotsnoz to‘g‘risidagi ta’limoti kuchli burilish vudujga keladi.Umumiy ekologiyaning rivojlanishida katta xissa qo‘shgan olimlar bularga: - D.N.Kashkarov. S.A.Seversov. Ekologik parazitologiyada: V.N.Beklemishev, V.A.Dogel, YE.N.Pavlovskiy: ekolgik entomologiyasida - V.Vasetsov, N.A.Gerbilskiy, K.M.Deryugin, L.A.Zenkevich, S.A.Zernov: o‘simlklar ekologiyasida: I.G.Serebryakov, YE.P.Korovin, K.Z.Zokirov va b. Ekologik fiziologiyaning rivojlanishida olimlarimizning qilgan ishlari kattadir. O‘simliklarning qurg‘oqchilikga chidamligini Maksimov, YU.S.Grigoryevlar o‘rgandilar, yorug‘lik ta’sirini Ivanov, fotosintez ekologiyasini Lyubimenko, Nichiprovich, Zalenskiy, Voznesenskiylar: o‘simliklarning sho‘rga chidamligini G.A.Genkellar o‘rgandilar,sovuqqa chidamligini Tumanov o‘rgandi. Shuningdek ekologiyaning rivojlanishida Ramenskiy, Shennikovlarning xizmati katta bo‘ldi. Populyatsiya ekologiyasi 1930 yilda ekologiyaning yangi tarmog‘i ingliz olimi Elton tomonidan rivojlantirildi. www.arxiv.uz

U ayrim organizmlarni o‘rganishdan populyatsiyalarni o‘rganishda o‘tish kerakligini aytdi, chunki moslanish protsesslari populyatsiyada bo‘ladi. Populyatsion ekologiyaning rivojlanishida Seversov, Shvars, Naumov, Viktorov, Rabotnov va Uranovlar katta rol o‘ynaydilar 40 yillarda tabiiy sistemalarni o‘rganish asosida yangi yo‘nalishlar kelib chiqdi. 1935 yilda fanga "ekosistema" terminini ingliz Tensli kirgizdi. 1942 yilda esa V.N.Sukachev "biotsenoz"terminini berdi. Biotsenoz xaqida ta’limotni ilgari surdilar. Bu tushunchalarda organizmlar va abiotik muxit orasida bog‘lanishlarni ifodalaydi va modda aylanishi to‘g‘risida aytilgan. www.arxiv.uz

O‘ZBEKISTONDA EKOLOGIYA FANINING QISQACHA RIVOJLANISH TARIXI. Yuqorida aytib o‘tganimiz kabi, bizning buyuk allomalarimiz tabiat, tirik organizimlar va ularning tashqi muxit bilan o‘zaro aloqasiga doir masalalarga to‘xtalganlar. O‘z FA qoshidagi Botanika, Zoologiya va Parazitologiya instituti olimlari o‘simlik va xayvonlar ekologiyasiga bog‘langan ishlar olib borishgan, xozirda ham bu ishlar olib borilmoqda. O‘rta Osiyo o‘simliklar olamini o‘rganishda-M.S.Popov akademiklar: K.P.Korovin, K.Z.Zokirov, A.M.Muzaffarov, I.I.Granitov, S.Saxobidinov, A.I.Vvedinskiy kabi olimlarning nomi bilan bog‘liq. O‘zbekistonda ekologik yo‘nalishdagi ishlarning asoschilari- D.N.Kashkarov, YE.P.Korovinlar edi. 30 yillarda Kashkarovning ekologiya masalalari xal qiladigan qaror: Muhim va jamoa, Turkiston xayvonlari", www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Xayvonlar ekologiyasi asoslari"kabi yirik ilmiy asarlar chop etiladi. Ular ekologik ilmiy tadqiqot ishlari rejalashtirish,ekolog mutaxasislar tayyorlash masalasini o‘rtaga tashlaydilar,ularning nixoyatda zarurligini aytishgan. Shu yillarda Korovin-o‘simliklar jamoasi va muxitni birgalikda o‘rganish kerakligini aytadi.Bunday ilmiy ishlar o‘sha vaqtda. UODU biol.f-i qoshida olib borilgan.CHo‘l zonasining o‘simliklarini o‘rganish maqsadida kompleks ekspeditsiyalar tashkil qiladi.Korovin, Grinov kabi olimlar rahbarligida cho‘l mintaqasidagi yaylovlarni yaxshilash borasida u yerdagi kserofit guruxiga oid o‘simliklarni o‘rganishga kirishiladi. 1950 yilda ekologiya ishlarining dolzarbligi munosabati xisobga olib UFA Botanika institutida Burgin raxbarligida xodimlari tomonidan cho‘l va chalacho‘l sharoitida o‘simliklarning qurg‘oqchilikga moslanish yo‘llari o‘rganildi. www.arxiv.uz

O‘rta Osiyoda ekologiya soxasida katta ilmiy ishlar D.N.Kashkarov, YE.P.Korovin, M.G.Popov,K.Z.Zokirov, I.I.Granitovlar tomonidan olib borildi. Danil Nikolayevich Kashkarov tomonidan bizning sobiq davlatimizda birinchi marta kompleks zooekologik kuzatishlar metodikasi ishlab chiqildi. U bir qator ekologiya masalalarini xal qilishda rol o‘ynagan kitoblar qoldirdi. Bu "Sreda i soobshestvo","Jivotnыye Turkestana,"Osnovы ekologii jivotnыx va b. O‘zbekistonda ekologik izlanishlarning yana bir asoschisi va tashkilotchisi YE.P.Korovin edi.U 30-yillarda o‘simliklar jamoasi va muhitini birgalikda o‘rganish kerakligini aytdi.Bunday ilmiy kuzatish keyinchalik 1967-1987 yillarda Farg‘ona vodiysi sharoitida kompleks ekologik ishlar b.f.d.O.X.Xasanov va R.S.Bernik va boshqalar tomonidan davom ettirildi. Natijada adir o‘simliklarning ekologik klassifikatsiyasi berildi. Xozirda bunday ishlar Jizzax cho‘llarida, Orol sharoitida davom ettirilmoqda. www.arxiv.uz

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT! www.arxiv.uz

O'xshashlar

Ekologiya va inson

Inson va ekologiya

Radiatsiya va ekologiya

Ekologiya

Ekologiya