Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi - Ekologiya - Slaydlar

Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi

Yuklangan vaqt:

20.05.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8507.267578125 KB

Ko'chirib olish

Reja: 1. Ekologiyaning maqsadi, o’rganish usullari 2. Ekologiya fanining vazifalari 3. Ekologiya fanining bo’limlari 4. Ekologiyaning tarixi

ALYUMINIY ISHLAB CHIQARISH 15 BARAVARGA OSHDI.

500 MLN. AHOLI CHO‘L HUDUDLARIDA ISTIQOMAT QILADI.

Hozirgi paytda yer yuzida 900 mln. dan ko‘proq transport vositalari mavjud.

Yiliga yer yuzidan 13 mln. ga. O‘rmonzor yo‘qolib ketmoqda. Oxirgi 40 yil ichida amazoniya o‘rmonlari 20%ga qisqargan. Tasavvur qiling, tanangiz 20% qisqarib qolsa nima bo‘ladi?

2050 yilga borib, hayvonot turlarining 25%i yo‘qolib ketish xavfi ostida qolishi mumkin; - har to‘rttadan bitta sut emizuvchi; - har 8 tadan 1 ta qush; - har 3 tadan 1 ta quruqlik va suvda yashovchi hayvon turlari. - Biologik turlar tabiiy sur’atlardan 100 marotaba tezroq tugab bitish xavfi bor.

Biz o‘zimiz Yer yuzining ko‘rinishini o‘zgartirmoqdamiz. Yomg‘irlar davriyligi o‘zgardi. Iqlim geografiyasi o‘zgarmoqda. So‘nggi 15 yil davomida o‘rtacha harorat eng yuqori ko‘rsatkichga yetdi.

SO2 gazi bir necha yilda tashqariga chiqadi. Atmosfera isib bormoqda. Metan SO2 ga nisbatan 20 marotaba zararliroq issiqxona gazi hisoblanadi. Iqlimiy o‘zgarishlarning ta’siri qutblarda ayniqsa yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Suv isishi jarayoni tezlashib bormoqda. Yer shari qutb qopqog‘ining qalinligi so‘nggi 40 yilda 40% ga kamaygan. Grenlandiyada o‘rtacha harorat oshib bormoqda. Grenlandiya muzliklari sayyoramizdagi ichimlik suvi zaxiralarining 20 % ini tashkil etadi. Agar ular erisa suv sathi 7 metrga ko‘tariladi.

 Harorat oshishi sabali XX asrning o‘zidayoq dengiz sathi 20 sm.ga ko‘tarilgan.  2050 yilga borib iqlim o‘zgarishi tufayli qochoqlarning soni 200 mln.kishiga yetishi mumkin.

 Insoniyat bir yil davomida iste’mol qiladigan energiyani Quyosh bir soatda beradi.  Qayta tiklanuvchi energiya manba (texnologiya)larining tadbiq etilishi natijasida Yer yuzida hozirda 2,5 mln. kishi ish bilan ta’minlangan.

Ekologiya - organizmlarning o’zaro va atrof- muhit bilan munosabatlari haqidagi fan. «Ekologiya» tushunchasini fanga birinchi bo’lib nemis olimi E.Gekkel tamonidan 1866 yil kiritilgan. (« Organizmlarning umumiy morfologiyasi » asarida.) Hozirda ommalashib ketgan bu atama yunoncha so’z bo’lib, « Oykos » - uy-joy; « logos » - fan degan manoni beradi.

Ekologiyaning predmeti — organizmlar guruhi va tashqi muhit orasidagi bog‘lanishlaming tuzilishini, unga bog'liq bo‘lgan jonlanish, taraqqiy etish, tarqalish va konkurentlik xususiyatlarini; tirik tabiat qanday tuzilgan, qaysi qonunlar asosida mavjud va rivojlanadi, inson ta’siriga qanday javob beradi, — bularning hamrnasi ekologiyaning predmeti hisoblanadi.

Ekologiyaning maqsadi — hozirgi va kelajak avlodlar uchun ekologik xavfsiz muhitni ta’minlash. Ekologik xavfsiz muhit organizmlaming barqaror holatda ko‘payishi, o‘sishi va rivojlanishi uchun toza, sog‘lom va qulay atrof tabiiy muhit holatini yaratishdan iborat

Ekologiya fanini vazifalari Organizmlarni muhit omillari bilan munosabati Biologik resurslarda oqilona foydalanish Tabiiy tizimlarni tiklash Muhitni organizmlarga ta’siri Zararkunandalarga qarshi biologik kurashish Organizmlarni muhitga moslashishini

Ekologiyaning bo‘limlari. Organizmlaming yashash sharoiti va ulaming tashqi muhit bilan o‘zaro munosabati, turlar, populyatsiyalar, biosenozlar, ekotizimlar, biosfera va boshqa tushunchalar ekologiya fanining manbaini tashkil etadi. Shu bois, umumiy ekologiya, asosan, to‘rt bo'limga bo‘lib o‘rganiladi. Bular: autoekologiya, populyatsiyalar ekologiyasi, sinekologiya va biosfera haqidagi ta’limot. Autekologiya — “autos” — yunoncha so‘z bo‘lib “o‘zi” degan ma’noni beradi. Autekologiya — ayrim turlaming o‘zlari yashab turgan muhit bilan o‘zaro munosabatlarini, ulaming qanday muhitga ko‘proq va uzviy moslashganini o'rganadi.

Populyatsiyalar ekologiyasi — “populatio” — fransuzcha so‘z bo‘lib, “aholi” degan ma’noni beradi. Populyatsiyalar tuzilmasi, dinamikasi, ma’lum sharoitlarda turli organizrnlar sonining o‘zgarish sabablarini o‘rganadi. Sinekologiya — “sin” degani yunoncha so‘z bo‘lib, “biigalikda” degan ma’noni bildiradi . Sinekologiya — biogeosenozlaming tuzilishi va xossalarini, ayrim o‘simlik va hayvon turlarining o‘zaro aloqalarini hamda ularning tashqi muhit bilan bo‘ladigan munosabatlarini o‘rganadi. Ekotizimlami tadqiq qilishning rivojlanishi ekologiyaning yangi bir bo‘limini, ya’ni biosfera (yunoncha “bios” - hayot; “sfera” - shar) haqidagi ta’limotni vujudga keltirdi. Bu ta’limot asoschisi V.I.Vemadskiy hisoblanadi (1863-1945y). Organizrnlar tarqalgan qobiq — biosferadir.

EKOLOGIYANI O’RGANISH USULLARI Tasvirlash Taqqoslash Modellashtirish Tajriba 1C

Ekologiya fanining maqsadi Ekosistema komponetlarini aniqlash va himoyalash. Evolyutsion nazariya bosqichlarini o’rganish . Ekosistemada hayvonlar mavjudlgi va himoyasini muhokama qilish Ekologik vaziyatlarni muhokama qilish. Tog’lar, daryolar va cho’llarni ekologik xususiyatlarini o’rganish va muhokama qilish Marjon qoya toshlari va namgarchilik ko’p hududlarni o’rganish.

ATROF-MUHIT VA TABIATNI MUHOFAZA QILISH SOHASIDAGI ASOSIY VAZIFALAR O’zbekiston Respublikasining atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish sohasidagi birinchi navbatdagi vazifalari quyidagilar hisoblanadi: 1. Jamiyatning ta’lim olish va intelektual potentsialini o’sishini ta’minlovchi sharoit yaratish; 2. Atrof-muhit holatini yaxshilash uchun hamda global ekologik muammolarni hal etishga etarli mablag’ ajratish kerak; 3. Genetik fond, turlar va landshaftlar xilma-xilligini saqlash; 4. Tabiiy resurslardan foydalanishning iqtisodiy mexanizmlarni takomillashtirish; 5. Maxsus muhofazaga olingan hududlarni boshqarish bo’yicha dasturlar ishlab chiqish; 6. Atrof-muhitni ifloslanish manbalarini aniqlash bo’yicha nazorat tizimini takomillashtirish va rivojlantirish;

7. Xususiylashtirish jarayonlarida ekologik talablarga rioya qilish va atrof-muhitga zarar keltirmaslik uchun javobgarlik kabilarni nazorat qilish mexanizmini yaratish; 8. Ekologik xavfsiz mahsulotlar va texnologik jarayonlar sohasida ekologik sertifikatlash tizimini takomillashtirish; 9. Ekologik axborotlar va atrof-muhit monitoringi bo’yicha bank tizimini yaratish; 10. Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo’mitasining tabiatni muhofaza qilish ishlari bo’yicha faoliyatini yorituvchi markazlashgan axborot tizimini yaratish; 11. ekologik va tarbiyaviy tizimini yanada rivojlantirish; 12. Xalqaro ekologik normalar va standartlar bo’yicha bosqichma-bosqich dasturlar ishlab chiqish; 13. Xalq xo’jaligining turli sohalarida ekologik toza texnologiyalar, chiqindilarni zararsizlantirish va o’zlashtirish bo’yicha ilmiy-texnik ishlanmalarni hayotga tadbiq etish, hamda ilmiy tadqiqot ishlari olib borishni davom ettirish; 14. Atrof-muhitni muhofazasi, tabiiy resurslardan foydalanish masalalari bo’yicha hamjamiyat ekologik tashkilotlari bilan o’zaro hamkorlikni kuchaytirish va birgalikda ekologik qarorlar qabul qilish.

Ekologiya fani sohalari Fiziologik ekologiya Global ekologiya Ijtimoiy ekologiya Muhandislik ekologiyasi Biokimyo ekologiya Evolyutsiya ekologiyasi Bioekologiya Qishloq ho’jaligi ekologiyasi O’simliklar va hayvonlar ekologiyasi Koinot ekologiyasi Hashorat va boshqa tirik guruhlar ekologiyasiGidroekologiya Shahar ekologiyasi Landshaftlar ekologiyasi Sanoat ekologiyasi Meditsina ekologiyasi01 0102 02 0C 0E 12 1803 191A 1803 1B 01 1E 2005 21 09 0C 2214 01 23 220B 12

EKOLOGIYANI O’RGANISH TARIXI  Dastlabki ekologik tushunchalar qadimgi yunon olimlari asarlarida qayd etilgan bo’lib, ularning ishlarida biz ekologik yo’nalishlarni ko’ramiz.  Lekin ular «Ekologiya» terminini ishlatishmagan. Aristotel (eramizdan 384 - 322 yil avval), qadimgi yunon faylasufi Teofrast (371-280 yil) hayvon va o’simliklarni yashash sharoitiga bog’liq holda ko’rib chiqishgan.  Aristotel 500 tur hayvonlarni o’rganib, ularning xulq-atvori, ko’chib yurishi haqida, Teofrast – o’simliklarning shakli va o’sishi - iqlim, tuproq sharoitiga bog’liqligini aniqlagan.  Fransuz M.Byuffon (1707-1788)ning ishlarida hayvonlarning tuzilishiga tashqi muhitning tasiri masalasi ko’tarilgan.

1834-1919 Gekkel Darvinning "turlarning kelib chiqishi" asaridan ilhomlanib, u 1800 yillarning o'rtalarida biologik bilimlarning "qorong'u betartibligi" ga oydinlik kiritishga yordam berganini aytdi. Darhaqiqat, Gekkel Darvin g'oyalarini Evropaga yoyishda, evolyutsion fanni oddiy odamlar va shubhali olimlar tushunishi mumkin bo'lgan usullar bilan tushuntirishda muhim rol o'ynagan.

Jan Batist Lamark. (1744-1829) Karl Linney birinchi bo'lib "Tabiat tizimi" asarida o'sha davrdagi o'simlik va hayvonlarning mashhur ilmiy tasnifini taklif qildi. Qadimgi Yunonistonning taniqli olimi Aristotel o'z vaqtida 454 turdagi hayvonlarga ta'rif bergan. O'shandan beri ikki ming yil o'tdi. Olimlar ko'plab yangi turdagi hayvonlarni kashf etdilar va o'rgandilar. Karl Linney 4200 hayvon turini tavsiflab, ularni oltita sinfga ajratdi: sutemizuvchilar, qushlar, amfibiyalar, baliqlar, qurtlar va hasharotlar. U o'simliklarni 24 sinfga ajratdi.

DARVIN (Darvin) Charlz Robert (1809.12.2, Shrusberi shahri - 1882.19.4, London yaqinidagi Daun qishlogʻi) — ingliz tabiatshunosi, hayvon va oʻsimlik turlarining tabiiy tanlanish yoʻli bilan kelib chiqqanligi haqidagi evolyusion taʼlimot asoschisi "Bigl" kemasida tabiatshunos sifatida dunyo sayohatiga chiqib (1831—36), zoologiya, botanika, geol., paleontologiya, antropologiya va etn. sohasida kuzatishlar olib bordi. Shu kuzatishlar asosida biol. va amaliy seleksiyaning zamonaviy yutuqlariga asoslanib organik dunyo evolyusiyasining asosiy omillarini ochib berdi. D. "Turlarning kelib chiqishi" asarida hayvon va oʻsimlik turlarining kelib chiqish, rivojlanish sabablarini va atrof muhitga moslanishini tahlil qildi. "Odamning paydo boʻlishi va jinsiy tanlanish" asarida (1871) odamning maymunsimon ajdodlardan kelib chiqqanligining biologik va ijtimoiy shart-sharoitlarini ilgari surdi

EKOLOGIK muammolar ko’lamiga ko’ra 3 guruhga bo’linadi. Lokal Chiqindilar Tuproqlarning sho’rlanishi Endemik turlarning yo’qolishi Mintaqaviy Orol dengizi Tojikiston aluminiy zavodi Global Iqlim o’zgarishi Dunyo okeanining chiqindilar bilan ifloslanish Ozon qatlamining yemirishi

O'xshashlar

Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi faniga kirish

Ekologiya va atrof muhit

Qishloq xo’jaligi va atrof-muhit

Atrof muhit global muammolari

Tuproq qoplami va atrof muhit ifloslanishi