Ilm maskanimiz hayotidan. So’zlashuv uslubi - Davlat tilida ish yuritish - Slaydlar

Ilm maskanimiz hayotidan. So’zlashuv uslubi

Yuklangan vaqt:

14.05.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

900.298828125 KB

Ko'chirib olish

ILM MASKANIMIZ HAYOTIDAN. SO‘ZLASHUV USLUBI O‘ZBEK TILI

ILM MASKANIMIZ HAYOTIDAN. SO‘ZLASHUV USLUBI. Mavzu rejasi: 1.Ilm maskanimiz hayotidan. 2. Ozod Sharafiddinov – buyuk olim va ustoz. 3.So‘zlashuv uslubi.

O‘zbekiston Milliy universiteti O‘zbek ziyolilari azaldan ilm-fanni rivojlantirish masalasiga jiddiy e’tibor qaratganlar. Yosh avlodning bilim olishi, yuksak intellektual salohiyat egalari bo‘lishlari uchun barcha sharoitlarni yaratishga intilganlar. Xususan, 1918- yilda Toshkentning eski shahar qismida Munavvarqori Abdurashidxonov, Mahmudxo‘ja Behbudiy, Abdulla Avloniy singari ma’rifatparvarlar tashabbusi bilan milliy dorulfunun tashkil qilingan. Universitetimiz dastlab Xalq universiteti degan nom bilan faoliyat ko‘rsatgan. 1920- yildan Turkiston davlat universiteti, 1923- yildan esa O‘rta Osiyo davlat universiteti , 1960- yildan 2000- yilgacha Toshkent Davlat Universiteti deb yuritilgan. 1995-yil 14- sentabrda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Qarori bilan Toshkent Davlat Universititiga Mirzo Ulug‘bek nomi berildi. 1. ILM MASKANIMIZ HAYOTIDAN

Universitet olimlari va o‘qituvchilari jamoasining ilm-fan, ta’lim, ma’naviyat va ma’rifat sohasidagi, ilmiy tadqiqot, ta’lim tizimini shakllantirishdagi alohida o‘rni va xalqaro nufuzini e’tiborga olib, 2000-yil 28-yanvarda O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining Farmoniga muvofiq mazkur ilm maskaniga milliylik maqomi berildi va hozirgi kunda u Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti deb yuritiladi. Universitetda xalqaro talablarga mos fundamental tadqiqotlar olib borish, xorijiy mamlakatlardagi nufuzli fan va ta’lim markazlari bilan o‘zaro hamkorlikni yo‘lga qo‘yish borasida ko‘pgina ishlar amalga oshirilmoqda. Unversitetda tahsil olgan ziyolilardan Ozod Sharafiddinov, Avdulla Oripov va Erkin Vohidovlar “O‘zbekiston Qahramoni” yuksak unvoni sohiblaridir. Shuningdek, ko‘plab professor-o‘qituvchilarimiz “O‘zbekiston Respublikasi fan arbobi” faxriy unvoni, “Buyuk xizmatlari uchun” ordeni, “Shuhrat” medali bilan mukofotlangan. Iqtidorli talaba qizlarimizdan 36 nafari Zulfiya nomidagi davlat mukofoti sovrindorlaridir.

Xorijiy filologiya fakulteti Xorijiy filologiya fakulteti Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universitetining nufuzli fakultetlaridan biri. Xorijiy filologiya fakultetiga 1962-yilda asos solingan. Fakultetning nomi Roman - german filologiyasi deb yuritilgan. Rus filologiyasi fakulteti 1943-yilda universitetning o‘zbek filologiyasi fakulteti tarkibida tashkil topgan. Rus filologiyasi fakulteti 1980-yilda alohida fakultet bo‘lib ajralib chiqqan.

Xorijiy filologiya fakulteti 1994-yilda roman-german filologiyasi va rus filologiyasi fakultetlarining birlashishi natijasida tashkil topgan. Roman- german filologiyasi fakultetining tashkil topishida Ikkinchi Jahon urushi yillarida O'rta Osiyo universitetida mehnat qilgan rus olimlari akademiklar V.M.Jirmunskiy, V.F.Shishmarev, professor G.P.Vladimirovlarning xizmatlari katta bo‘lgan. Bugungi kunda fakultetda 5 nafar professor, 4 nafar fan doktori, 29 nafar fan nomzodlari, ulardan 24 nafari dotsent, 45 nafar katta o‘qituvchi va 79 ta assistent o‘qituvchilar faoliyat ko‘rsatmoqda. Fakultet talabalari o‘zbek, rus, ingliz, nemis, fransuz tilshunosligi va adabiyotshunosligi, tarjima nazariyasi, kompyuter lingvistikasi sohalari bo‘yicha bilimga ega bo‘lib, malakali mutaxassis bo‘lib yetishadilar.

Biologiya fakulteti (1931-yil) Bioximiya kafedrasi Inson va hayvon fiziologiyasi kafedrasi Mikrobiologiya va mikro- texnologiyalar kafedrasi Genetika kafedrasi Zoologiya kafedrasi Botanika va o‘simliklar fiziologiyasi kafedrasi Ekologiya kafedrasi Biofizika kafedrasi Tuproqshunoslik kafedrasi

2. OZOD SHARAFIDDINOV – BUYUK OLIM VA USTOZ Ozod Sharafiddinov poeziya muammolari bilan shug‘ullandi, o‘zbek she’riyati va uning holati haqida adabiy-tanqidiy maqolalar yozdi. O‘sha davrdagi ilmiy-ijodiy, adabiy-tanqidiy izlanishlari «Zamon. Qalb. Poeziya» (1962) asarida o‘z aksini topgan. XX asrning 60-80 yillarida u Cho‘lpon hayoti va ijodini targ‘ib qilishga intildi. O. Sharafiddinov o‘zbek adabiyotining Oybek, G‘afur G‘ulom, Abdulla Qahhor, Shayxzoda, Mirtemir, Zulfiya singari namoyandalari haqida adabiy portretlar yaratdi: «Iste’dod jilolari» (1976), «Adabiy etyudlar» (1968), «Abdulla Qahhor» (1988), «Birinchi mo‘jiza» (1979). Olim ijodida o‘zga adabiyotlar namoyandalari ijodi haqida yaratilgan «Yalovbardorlar» (1974) adabiy- tanqidiy ocherklar kitobi muhim o‘rin egallaydi.

Ozod Sharafiddinov Mustaqillik yillarida O. Sharafiddinov ham adabiy tanqidchi, ham tarjimon, ham jamoat arbobi sifatida ulkan ishlarni amalga oshirdi. «Cho‘lpon» (1991), «Cho‘lponni anglash» (1994) kitoblari, «E'tiqodimni nega o‘zgartirdim» (1997) asarlarida munaqqidning estetik prinsiplari aks etgan. Keyingi yillarda O. Sharafiddinov o‘zbek adiblari, madaniyat-san’at arboblari, olimlar haqida o‘nlab maqolalar yozdi. U jahon adabiyotining ko‘plab namoyandalari asarlarini o‘zbek tiliga tarjima qildi. "Ko‘lmak suvda quyosh parchasi" (fransuaza Sagan), «Qadimgi xitoy nasri namunalari», «Monumental targ‘ibot» (Vl. Boynovich), «Al-ximik» (Paulo Koel’o) singarilar. Ozod Sharafiddinov XX asrning 90-yillari o‘rtalarigacha O‘zbekiston Milliy universitetida professor bo‘ldi. 1995—1997 yillarda «Tafakkur» jurnali bosh muharrir o‘rinbosari vazifasini bajardi. U 1997 yildan beri «Jahon adabiyoti» jurnalining bosh muharriri. Ozod Sharafiddinov Beruniy nomidagi Davlat Mukofoti laureati (1970), «Buyuk xizmatlari uchun» (1999), «Mehnat shuhrati» (1997) ordenlari sohibi. 2002 yil 23 avgustda Ozod Sharafiddinovga «O‘zbekiston qahramoni» unvoni berildi. 2005 yil, 76-yoshida vafot etdi.

3. SO ‘ ZLASHUV USLUBI VA UNING XUSUSIYATLARI Kundalik hayotda oilada, ko‘cha – ko‘yda, ish joylarida va boshqa joylarda kishilarning bir-biri bilan erkin muloqotga kirishuvi va fikr almashish jarayonida qo‘llanadigan nutq uslubi so‘zlashuv uslubi deyiladi. So‘zlashuv uslubi adabiy va oddiy so‘zlashuv uslublarini o‘z ichiga oladi. So‘zlashuv uslubining har ikki turi ko‘pincha dialog shaklida ro‘yobga chiqadi. Bu uslubda so‘zlar odatda kinoya, piching, qochirmalarga boy bo‘ladi. So‘zlashuv uslubining yana bir o‘ziga xos xususiyati erkinligidir. Jumlalar qisqa va ta’sirli bo‘lib, ko‘pincha so‘z – gaplar, to‘liqsiz gaplar, maqol va matallar hamda iboralardan keng foydalaniladi.

SO ‘ ZLASHUV TILI kasb-hunarga oid so‘zlar sheva va lahjalar atamalar jargonlar Umumxalq tili -- ma’lum bir xalqning so‘zlashuv tilidir.

Lug‘at jumboq – секрет, тайна to‘qnashuv – столкновение voqelik – реальность kashf etmoq – изобретать axloq – нравственность insoniyat – человечество kamolot – совершенство munosabat – отношение ta’minlamoq – обеспечивать nazariy-falsafiy – теоритическофилософский kasb etikasi – профессиональная этикa

Topshiriq-1 Bilagi zo ‘r birni yiqar, Bilimi zo ‘r mingni. Bir yigitga qirq hunar ham oz. Hunar o ‘rganish uchun ham hunar kerak Berilgan maqollarni tahlil qiling va yod oling.

Topshiriq -2 Ilm martabasi martabalarning zo ʻ ridir, degan gap shubhasiz to ʻ g ʻ ri. Qaysi yerda ilmu ma’rifat kuchli bo ʻ lsa, o ʻ sha yer baxt maskani hisoblanadi. Qaysi yerda nodonlik mavjud bo ʻ lsa, u yer quruq yoki toshloq joy kabidir. Go ʻ zal xulq bilan payvasta bo ʻ lgan ilm odamlarni baxtiyor qiladi, martabasini balandlatadi. Ilmdan maqsad ko ʻ rkam va ezgu ishlarni amalga oshirishdir. Matnni o‘qing, matn yuzasidan fikrlaringizni bayon eting

Test topshiriqlari 1. “Hamma qobiliyatlarning eng yaxshisi nutq qobiliyatidir…..”. Ushbu fikr kim tomonidan aytilgan? a) Kaykovus b) Yusuf Xos Hojib s) Alisher Navoiy d) Mahmud Qoshg‘ariy 2. Adabiy til me’yorlari qaysi javobda to‘g‘ri berilgan? a) grammatik, publitsistik, sintaktik, fonetik, imlo b) ilmiy, uslubiy, so‘z tanlash va qo‘llash s) badiiy, talaffuz, grammatik, uslubiy, imlo d) grammatik, uslubiy, so‘z tanlash va qo‘llash, imlo, talaffuz 3. Tilshunoslikda qo‘llanilgan til birligining ma’lum bir o‘lchovga asoslanishi nima deyiladi? a) nutq uslubi b) badiiy tasvir s) adabiy til me’yori d) nutqiy qolip 4. Berilgan gap nutq uslublarining qaysi biriga xos? Yomg‘irdan keyin osmonda paydo bo‘ladigan kamalak jahondagi jamiki ranglarni yettita ipga tortib turganga o‘xshaydi. a) badiiy b) ilmiy s) publitsistik d) rasmiy 5. Qaysi qatorda adabiy tilga to‘g‘ri ta’rif berilganini aniqlang a) qadimgi turkiy til adabiy til deb ataladi b) ilmiy asar tili adabiy til hisoblanadi s) badiiy asar tilini adabiy til deb ataymiz d) umumxalq tilining sayqallangan, ma’lum me’yorga solingan shaklidir.

Mavzuni mustahkamlash uchun savollari: 1.Adabiy tilning qanday shakllari mavjud? 2.Adabiy til me’yorlari deganda nimani tushunasiz? 3.So‘zlashuv uslubida me’yorning buzilishiga sabab nima? 4.Xususiy me’yorlarga nimalar kiradi? 5.Jargon va argolarga ta’rif bering.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR Asosiy adabiyotlar: 1. Abduraxmonova M., Fattoxova D., Xalmuxamedova U., Inogamova N., Egamberdiyeva N. O‘zbek tili (o‘quv qo‘llanma). – Toshkent: “Mumtoz so‘z”, 2019. 2. Muhiddinova X., Salisheva Z., Po‘latova X. O‘zbek tili (oliy ta’lim muassasalari rus guruhlari uchun darslik). – Toshkent: O‘qituvchi, 2012. – 288 b. Qo‘shimcha adabiyotlar: 3. Rahmatullayev Sh., Hojiyev A. O‘zbek tilining imlo lug‘ati. – Toshkent: “O‘qituvchi”, 2019. 2. Nazarova K., Xo‘janova G. O‘zbek tili (darslik). – Toshkent: TDYU, 2003.

O'xshashlar

Fuqarolik protsessual hujjatlari va ularning til xususiyatlari

Farmoyish xat diplomatik va tijorat yozishmalari

Vasiyatnoma. Da'vo xati

Ma'lumot axborot hujjatlari

“Davlat tilida ish yuritish” fanining maqsad va vazifalari. Imlo va savodxonlik masalalari. Og‘zaki va yozma nutq, uning xususiyatlari