Urug'ning tuzilishi - Botanika - Slaydlar

Urug'ning tuzilishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1056.25 KB

Ko'chirib olish

Urug’ning tuzilishi 1. Urug' xaqida tushunchaREJA: 2. Urug'’ning tuzilishi 3. Urug'lardan foydalanish 4. Meva xaqida tushuncha www.arxiv.uz0102 0E0F 1302 1702 1B02

1. URUG' XAQIDA TUSHUNCHA • Urug‘ deb o'simliklarning tarqalishiga, ko'payishiga xizmat qiluvchi generativ organga aytiladi. urug'’ kurtakda ro'y bergan qo'sh urug'’lanish jarayonidan keyin rivojlanib xaosil bo'ladi. U o'zida bo'lguvchi o'simlikning barcha qismlarini ildiz, poya va bargini saqlagan bo'ladi. www.arxiv.uz

Bu qismlar qo'sh urug'’lanish jarayonidagi tuxum xujayraning otalanishidan xosil bo'lsa, zapas oziq moddalar to'planadigan epdosperm markaziy xujayraning otalanishidan xosil bo'ladi. urug'’ po'sti urug'’ kurtakdagi integumentning rivojlanishidan xosil bo'ladi. Tabiatda urug'lar turli - tumandir. Ularning og’irligi milligramdan 15 kg gacha bo'ladi (palma). www.arxiv.uz20 1903 13 0A13 0D 22 0E

2. URUG’NING TUZILISHI • Urug'’ning shakli, o'lchami, rangi turlichadir. Xar qanday urug'’ quyidagi qismlardan tashkil topgan bo'ladi. urug'’ po'sti, murtak va zapas oziq moddalar saqlanuvchi qism. Zapas oziq moddalarning saqlanishiga qarab urug'’larni uchta guruxga ajratish mumkin. www.arxiv.uz

1. Endospermali urug'lar. 2. Endospermasiz urug'lar. 3. Perisperimli urug'lar. Endospermasiz urug'’larning tuzilishi. Endospermasiz urug'’lar ikki pallali o'simliklar uchun xos bo'lib (dukkakdoshlar, murakkabguldoshlar, krestguldoshlar, gulxayridoshlar, atirguldoshlar) quyidagi qismlardan tashkil topgan bo'ladi. www.arxiv.uz241D 2A 030203040B 2B1D 2A12070A0C 03 2C1D 03 0F06 03 28 0403 09

1. urug'’ PO'STI. 2. MURTAK. 3. urug'’PALLA urug'’ po'sti, urug'’ kurtakdagi integumentning rivojlanishidan xosil bo'ladi. Ikki pallalilarning urug'' po'sti ayrimlarida tericha, ayrimlarida parda, ayrimlarida yog’ochlangan bo'ladi (uzum). urug' po'stining rangi ok, ko'ngir,, kizil va kora ranglarda bo'lishi mumkin. urug' po'stining yuzasi silliq yoki g’adir-budir (no'xat) tukchali (go'za, terak, kokio't) bo'ladi. Bu o'zgarishlar urug'larning tarkalishiga va tuproqqa joylashib olishga xizmat kiladi. Murtak urug'nig asosiy qismi xisoblanadi. U otalangan tuxum xujayraning rivojlanishidan xosil bo'ladi. Murtakda, murtak kurtakchasi, murtak ildizchasi joylashgan bo'lib, uning rivojlanishidan bargli poya va o‘q ildiz xosil bo'ladi. urug'larda zapas oziq moddalar to'planib u o'simlikning birinchi bargi xisoblanadi. www.arxiv.uz 2D14 1314 3214

• Endospermali urug'larning tuzilishi. Endospermali urug'lar g’allaguldoshlar, lolaguldoshlar va kiyokdoshlar oilasi vakillari uchun xosdir. Endosmpermali urug'lar quyidagi qismlardan tuzilgan bo'ladi. 1. urug' PO'STI 2. ENDOSPERM 3. MURTAK www.arxiv.uz2D140803 1314080F16 321408

• Qalqoncha bir pallali urug'lar uchun xarakterli organ xisoblanadi. Uning asosiy funktsiyasi endospermadagi zapas oziq moddalarni diostaza fermenti ta'sirida parchalab murtak qismiga o'tkazib berishga xizmat qilishdir. Ayrim o'simliklar endosperm o'rniga zapas oziq moddalarni peresperm qismida to'plash xususiyatiga ega bo'ladi. www.arxiv.uz

Perisperm urug'kurtakning nutsellus qismidan xosil bo'ladi. Perisperimning farqi uning tarkibida oqsil va yog’ miqdori kamroq bo'lib, asosiy qismini kraxmal tashkil kiladi. Perisperm xosil qilish chinnigul, lavlagi, shura, olabuta uchun xosdir. urug'ning otalanmasdan rivojlanishi. O'simliklar dunyosida urug'ning xosil bo'lishi va rivojlanishi xar doim yuqoridagi qonuniyatga amal kilavermaydi. Ayrim o'simliklarda urug' va meva otalanmasdan rivojlanishi mumkin. Bunga apomiksis deyilsa. urug' va mevani otalanib xosil bo'lishi amfimiksis deyladi. Apomiksis jarayonida urug' va mevalar urug' kurtaklarning nutsellusidan urug'kurtak po'stidan, sinergiddan xosil bo'ladi. www.arxiv.uz2C 06110C110703 2F0C160A 0605 050C1E193216 0605 2E1D1E0A 23 2D1908

URUG’ MURTAK QISMINING XOSIL BO'LISHIDA QUYIDAGI JARAYONLAR BUZILISHI MUMKIN. 1. Partenogenez - murtaknnig otalanmagan tuxum xujayradan xosil bo'lishi (qoqi o't). 2. Apogamiya - murtakning tuxum xujayra o'rniga sinergid va antipodning rivojlanishidan xosil bo'lishi (zubturum, sarimsoq piyoz) 3. Aposporiya - murtakni nutsellusning yoki urug'kurtak po'stining rivojlanishidan xosil bo'lishi. 4. Poliembrioniya - urug'da bitta murtak o'rniga bir necha murtak xosil bo'ladi. masalan: limon, apelsin, mandarin. 5. Partenokarpiya – urug'siz meva xosil qilish. Bunday o'simliklarda vegetativ, usulda ko'payishi yaxshi rivojlangan bo'ladi. Masalan: mandarin, apelsin, nok, uzumda. www.arxiv.uz2D1408 1E09 261E0C070B 13 26033A222A022208 2206 27 1F 321408 06 1F1E230C09070607060408 27 3C14 21030209222408 261E0C 221F 3D1408 261E0C070B 3B20042009220907 02073B1E3A0B 212206

URUG’NING YETILISHI. Urug’ning yetilishini quyidagi davrlarga bo'lish mumkin. 1.Urug’ning sut pishishi. 2.To'liqsiz pishish davri. 3.To'liq pishish davri. Tinchlik davrini boshidan kechirgan urug’ ma'lum vaqtdan keyin qulay sharoitda una boshlaydi. www.arxiv.uz

Unayotgan urug’ quyidagi uch momentni boshidan kechiradi. Fizik - suvni qabul qilish. Bioximik - zapas oziq moddalarning eriydigan xolga etishi. Biologik - murtakning rivojlanishi. Urug’ning unishi uchun suv, xavo, xarorat kerak bo'ladi. www.arxiv.uz

• Unuvchanlik qobiliyati o'simliklarda xar xil bo'ladi. Ayrim urug’lar to’liq tingandan keyin 3-5 kunda unib chiqa oladi. Beda urug’i unuvchanlik qobiliyatini 3-5 yilgacha, saqlay oladi. Urug’ qancha ko'p saqlansa shuncha unuvchanlik qobiliyati pasayib boradi. Ko'pchilik daraxtsimon o'simliklar urug’i (limon, xurmo, pista, yongok) me'yorida pishib, qulay sharoitda ekilsada unish qobiliyati yomon bo'ladi. Chunki, urug’ po'sti yog’ochlangan bo'lib suvni yomon o'tqazadi. Buning uchun bunday urug’lar skarifikatsiya qilinishi lozim. www.arxiv.uz

• Ikki pallali o'simliklardan loviya, soya, beda, qovun, tarvuz, qovoqda urug’ pallalar erning ustki qismiga o'sib chiqadi va fotosintez jarayonida ishtirok etadi.Urug’dan unib chiqqan o'simlik o'simta deyiladi. Unda ildiz, poya barg bo'lib, ildizdan poyaga o'tish joyi ildiz bo'yni deyiladi. • Ildiz bo'ynidan urug’paladan xosil bo'lgan barggacha bo'lgan qism gipokotil deyiladi. Undan birinchi barggacha bo'lgan qismi epikotil deyiladi. www.arxiv.uz

3. Urug’dan foydalanish. • Inson xayotida muxim oziq ovqat xisoblanadi. Chorva mollari uchun oziq sifatida foydalaniladi. • Sanoatda spirt va pivo tayyorlashda, yog’ olishda, nonvoychilikda foydlaniladi. Meditsinada dori tayyorlashda. Ko'pchilik o'simlik urug’lari ekin dalalarini begona o'tlar bilan ifloslanishga olib kelsa, ko'pchilik urug’lar zaxarli xisoblanadi. www.arxiv.uz

4. Meva xaqida tushuncha • Urug’chi tugunchasining rivojlanishi natijasida xosil bo'ladigan, o'zida urug’ saqlagan organga meva deyiladi. Meva faqat yopiq urug’li o'simliklar uchun xosdir. Mevaning shakli, o'lchami. Rangi turlichadir. Uning vazifasi urug’ni ximoya kilish tarqalishiga xizmat qilishidir. qo'sh urug’lanish jarayonidan keyin urug’chi qismlari o'zgarib ketadi. Natijada tuguncha devori o'zgarib meva qatini xosil qiladi. www.arxiv.uz

• Meva qavati quyidagi asosiy qismlardan tuzilgan bo'ladi. Mevaning tashqi qavati - ekzokarpiy. Mevaning o'rta qavati - mezokarpiy. Mevaning ichki qavati - endokarpiy. Ekzokarpning asosiy vazifasi mevani ximoya qilishga xizmat qilishidir. Mezokarpiy zapas oziq moddalarni saqlashga xizmat qilib, boshqa qavatlariga nisbatan yaxshi rivojlangan bo'ladi. Endokarpiy urug’ni tashqi tomonidan o'rab turishga xizmat qiladi. www.arxiv.uz

Xulosa • Urug'’ning shakli, o'lchami, rangi turlichadir. Xar qanday urug'’ quyidagi qismlardan tashkil topgan bo'ladi. urug'’ po'sti, murtak va zapas oziq moddalar saqlanuvchi qism. Zapas oziq moddalarning saqlanishiga qarab urug'’larni uchta guruxga ajratish mumkin. • Inson xayotida muxim oziq ovqat xisoblanadi. Chorva mollari uchun oziq sifatida foydalaniladi. • Sanoatda spirt va pivo tayyorlashda, yog’ olishda, nonvoychilikda foydlaniladi. Meditsinada dori tayyorlashda. Ko'pchilik o'simlik urug’lari ekin dalalarini begona o'tlar bilan ifloslanishga olib kelsa, ko'pchilik urug’lar zaxarli xisoblanadi. www.arxiv.uz

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR • -Toshkent: «O`qituvchi», 1992 y • Agzamov A., Yusupov A. «O`quvchilarga bilim berishda innovatsion usullandan foydalanish». –Toshkent. 2003 y • To`raqulov E., Musaev J., Xalilov J., Toshmuhamedov V., Abdukarimov A., Nishonboev K., Gafurov A. Umumiy biologiya. • – Toshkent: «Sharq», 2003 y • Tolipova J., Gafurov A. Biologiya ta'lim texnologiyalari. • – Toshkent: «O`qituvchi». 2002 y • Yo`ldoshev J.G. Malaka oshirish ta'lim-tarbiya omili. • – Toshkent: «O`qituvchi», 1993 y • Azimov I., Zikiryaev A., To`xtaev A., Fayzullaev S. «Biologiya» (Metodik qo`llanma) (Tsitologiya va genetika asoslari).-Toshkent: «Ibn Sino». 2002 y • Isroilova B. «Biologiyadan laboratoriya mashgulotlari». • – Toshkent: «O`qituvchi». 2002 y www.arxiv.uz

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT ! www.arxiv.uz

O'xshashlar

Gullarning morfologik tuzilishi

Barglarning ichki tuzilishi

Hujayra va uning tuzilishi

Bargning morfologik va anatomik tuzilishi

Poyaning o’tkazuvchi to’qimalari ularning tuzilishi