O’simliklarda urug’lanish hodisasi va uning xususiyatlari - Botanika - Slaydlar

O’simliklarda urug’lanish hodisasi va uning xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

319.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: O’simliklarda urug’lanish hodisasi va uning xususiyatlari

Mavzuning dolzarbligi • Gulli o’simliklarning kelib chiqishi haqida hozircha yagona bir fikr yo’q. Shu bois, gulli o’simliklar qachon va qayerda paydo bo’lgan va eng qadimiy gulli o’simliklarning dastlabki vakillari qaysi o’zimliklar degan savollar paydo bo’lgan. Bu fikrni tasdiqlovchi bir qator dalillar mavjud. Demak, gulli o’simliklar lizozoy erasining trias davrida hattoki, pomozoy erasining perm davrida paydo bo’lgan deb hisoblaydilar. Gulli o’simliklarning kelib chiqishiga ikki xil fikr mavjud. • 1.Manofilitik yil bilan gulli o’simliklar bitta qadimgi ajdoddan kelib chiqqan deyiladi. • 2.Polifilitik yo’l bilan esa gulli o’simliklar bitta o’simlikdan emas balki, bir necha qadimiy ajdodlardan kelib chiqqan.

Mavzuning maqsadi • Dastlabki gulli o’simliklarda, ya’ni hamma bir urug’ pallali va primitiv (sodda) tuzulishga ega bo’lgan. Bundan 120 mln. yil oldin o’sgan gulli o’simliklarga chang 3 porali, ya’ni ikki urug’pallalilarnikiga o’xshash bo’lgan.Bundan taxminan 80-90 mln. yil oldin o’sgan yopiq urug’li o’simliklar yer yuzida hukmronlik qilgan. • Gulli o’simliklar qadimiy vakillarini aniqlash uchun qazilma holda topilgan urug’li o’simliklar asos qilib olingan va ularning bir-biri bilan bog’likligi o’rganila boshlagan. Natijada ularning filogeniyasini yanada yaxshiroq o’rganish imkoni yaratildi.

1. Gul qismlarining joylanishlari • Bir muncha ba’zi gullarda masalan: Kallikan simonlarning kichik oilasida talaygina magnoliyalik gullarda ba’zi ayiqtovonlarda Adonis yoki mushuk o’t va boshqalarda. Gulning hamma qisimlari o’ramlari bir biriga judda zij taqalib turgan spiral bo’ylab joyt olgan.Bunday gullar atlistik yoki spiral gullar deyiladi. Gul qo’rg’oning bir xil qisimlari halqa-halqa bo’lib qolgan qisimlari otaliklari bilan onaliklari esa spiral bop’ylab joylashgan bo’lsa bunday gul gemetiklik yoki yarim doirali gul deb ataladi tag’in kam sonly shunday gullarga ba’zi gullilar ayiqtovon kalujnitsa caltha kupalnitsa trollius sichqon quyuq magnaliya va lola daraxti va boshqalar kiradi. Yopiq urug’li o’simliklardan juda ko’pchiligini gullari siklik yoki doirali gullardir.

II. GULTOJ BARGLAR VA ULARNING VAZIFASI . • Toj(gultoj) murakkab gulqo’rg’oning ichki doirasini hosil qiladi va odatda birmuncha kattaroq hamda boshqacha ko’pincha rangi bilan kosachadan ajalib turadi. Gultoj, odatda, gulning eng ko’zda tashlanadigan qismdir, shunga ko’ra, turmushda gul deyilar ekan, odatda ko’ra gultojning o’zi nazarda tutiladi. Gul tojni hosil qiladigan burglar erkin, bir-biri bilan qo’shilmagan bo’lishi birikmaggan bargli gultoj yoki ma’lum qismi bir-biri bilan qo’shilgan birikkan yo tutashgan bargli gultoj bo’lishi mumkin. Ba’zi o’simliklarning (chinnigul va boshalarning) birikmagan bargli gultojlarida toj barglarining pastki qismi torayib, uski keng qismidan barilla ajralib turadi; toj bargning pastki kambar qismi tirnoqcha deb atalsa, uski qismi pilakcha deb ataladi.

Gullash. Gullarning hosil bo’lishi uchun o’simlikda oziq moddalarni birmuncha to’plangan bo’lishi kerak: shuning uchun hayotining birinchi yo’li gullagandan o’simliklar ekiladigan so’ng kamida 20-30 kun o’tgandan keyin yoki, ko’pincha, vegetatsiya davrining o’rtalarida gullaydi. Ko’p o’simliklar esa hayotining ikkinchi- uchinchi va undan keying yillarda,ko’pincha daraxtlar bo’lsa,o’nlab yil o’tganda keyingina gullaydi. Bu o’rinda muayyan o’simlik turining mustahkamlanib qolgan irsiy xuxusiyatlari asosiy factor bo’lib hisoblanadi, ammo gullash davrining boshlanishiga bundan boshqa faktorlar ham ta’sir etadi. To’ka yoki ildiz bachkilaridan yoki yetilgan daraxtlardan olingan qalamchalardan o’sib chiqqan daraxtlar urug’lardan chiqqan daraxtlardan ko’ra tezroq gullaydi, yakka o’sadigan daraxtlar daraxtzorlarda o’sadigan daraxtlarga nisbatan oldinroq gullaydi. Daraxtzorlarda daraxtlar sustroq rivojlanadi.

CHANGLANISH. Ikki jinsli gullarda chang o’z gulidagi onalik og’izchasini changlatish (o’zidan changlanish) yoki shu o’simlikdagi boshqa gullarni yoki bo’lmasa boshqa o’simlikdagi gullarni changlanish mumkin( chetdan changlanish). Ko’p o’simliklarda o’zidan changlanish hodisasi, odatda, chetdan changlanish yuzaga chiqmay qolsa, gullash davrining oxiridagina sodir bo’ladi. Chetdan changlanish (ayniqsa,boshqa tur o’simlik chang bilan changlanishda) ko’p o’simliklar uchun qulaydir, chunki bunday changlanishda changlanishda har xil irsiy belgilari bor gametalar qo’shiladi:nasllar har xil bo’lib, turli yashash sharoitiga yaxshiroq moslasha oladi. Shuning uchun o’simliklar gullarining tuzilishi va ekologiyasida chetdan changlanish ta’minlaydigan ko’pdan-ko’p xususiyatlar borligini ko’ramiz.

Кўп уруғли қуруқ м e валар қутичалари : А - қанотли , б - мураккаб қанотли , в - дуккак , г - кўзоқ , д - кўзоқча , E , ж , з – қутича , и - бўғинли кўзоқ

Ёнғоқсимон бир уруғли қуруқ мeвалар: А- ёнғоқ, б-ёнғоқча, г-хакалак, д-қанотли, йe-икки қанотли, ж-писта, з- мураккаб ёнғоқча, и-пистача

Xulosa . Urug ’ lanish jarayonidan avval urug ’ chi tumshuqchasiga tushgan chang una boshlaydi , ya ’ ni bo ’ rtib chang trubka ( naycha ) si hosil qiladi . Chang trubkasi har xil fermentlar aminokislotalar , garmonlar va vitaminlarga boy bo ’ lgani uchun kuchli fiziologik jarayonlar natijasida o ’ sib , urug ’ kurtakning mikropile orqali murtak xaltachasiga o ’ tganda chang trubkasining uchi yorilib , uning ichidagi 2 ta spermiya murtak xaltasiga to ’ kiladi . Bu spermiyalardan bittasi murtak xaltadagi tuxum hujayrasi , ikkinchisi esa ikkilamchi yadrosi bilan qo ’ shiladi . Mazkur jarayon qo ’ sh urug ’ lanish deyiladi . Qo ’ sh urug ’ lanish jarayoni 1898- yilda rus olimi - sitalog va embriolog S . G . Navashin tomonidan aniqlangan . Murtak xaltasining tuxum hujayrasi bilan spermiya qo ’ shilganda diploid zigota hosil bo ’ ladi . Bu zigotadan urug ’ ning murtagi rivojlanadi . Urug ’ ning murtagida : murtakning ildizchasi , poyachasi , urug ’ pallalari va kurtakchasi mavjud . Ikkilamchi yoki markaziy yadro bilan ikkinchi spermiya qo ’ shilishida endosperm hosil bo ’ ladi . Endosperm yirik parenxekmatik hujayralarga kraxmal , oqsil , moy to ’ planadi va ualr murtakning rivojlanishida asosiy oziq hisoblanadi .

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!!!

O'xshashlar

O’simliklarda boshqariluv va integratsiya tizimlari

Gullarning changlanishi

Botanika faniga kirish

Meva urug’ tuzilishi, tiplari va klassifikatsiyasi. Jinsiy ko’payish evolyutsiyasi

Botanikaning bo’limlari. O’simliklarning ahamiyati