Yangi meva va rezavorlar to’g’risida umumiy ma’lumotlar - Biotexnologiya - Slaydlar

Yangi meva va rezavorlar to’g’risida umumiy ma’lumotlar

Yuklangan vaqt:

03.12.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1582.044921875 KB

Ko'chirib olish

Yangi meva va rezavorlar to’g’risida umumiy ma’lumotlar

REZAVOR MEVALI OʻSIMLIKLAR • Rezavor mevali oʻsimliklar — sershira rezavor meva beruvchi koʻp yillik buta, chala utsimon oʻsimliklarning katta guruhi. Mevali oʻsimliklar guruhiga kiradi, yovvoyi va ekma quritilgan holda isteʼmol qilinadi, ulardan qiyom, sharbat, murabbo, vino va boshqa tayyorlanadi. Rezavor mevalar, mas, krijovnik, maymunjon, kulupnay, smorodina, malina va chakanda (oblepixa)lar tarkibida inson salomatligi uchun zarur boʻlgan organik kislotalar, qand, mineral tuzlar, vitaminlar, xushboʻy moddalar koʻp; baʼzilari (mas, zirk, malina, chernika, qora mevali ryabina) dorivorlik ahamiyatiga ega. Mevalari isteʼmol qilinadigan yovvoyi va ekma turlari yer yuzining hamma joyida, ayniqsa, iqlimi moʻʼtadil mamlakatlarda koʻp oʻstiriladi. Oʻzbekistonda kulupnay, malina, smorodina koʻp ekiladi.

MEVA VA REZAVORLARNI TAQQOSLASH • Ma'lum bo'lishicha, botaniyada "meva" atamasi mavjud, ammo "meva" so'zi umuman ishlatilmaydi. • Meva - bu gulning tuxumdonidan hosil bo'lgan va urug'lardan (yoki ichidagi bitta katta suyakdan) iborat bo'lgan o'simlik organi bo'lib, u qutulish yoki qutulish mumkin. Shuning uchun mevalar bodring, pomidor, qovun, shaftoli, gilos va hatto yong'oqdir. • Botanika ma'nosida rezavorlar bektoshi uzumni va smorodina va kartoshka, shuningdek qushqo'nmas, banan, kivi va tarvuz, hatto baqlajon va pomidorni ham o'z ichiga oladi. Shu bilan birga, qulupnay, qulupnay va atirgul kestirib, botaniyada soxta rezavor mevalar hisoblanadi, chunki bu nafaqat tuxumdon, balki hujayra ham homila rivojlanishida ishtirok etadi.

• Rezavorlar : yagona tuxumdondan hosil bo'lgan go'shtli meva. Uzum yaxshi namuna. Berry go'shtli mevaning eng keng tarqalgan turi bo'lib, unda tuxumdon pishib yetganda perikarpga aylanadi. Berry yupqa qoplamali va go'shtli ichki qismi bo'lgan bir yoki bir nechta karpelga ega bo'lishi mumkin. Urug'lar odatda tuxumdonning tanasiga joylashtirilgan (ba'zi istisnolar mavjud, masalan, qalampir). Mevalarni ishlab chiqaradigan o'simlik deyiladi berryli yoki berry (rezavorlarga o'xshash mevalar, aslida ular yo'q bo'lsa ham, ba'zida ularni "rezavorlar" deb atash mumkin). Kundalik hayotda "berry" har qanday mayda berry mevasi deb ataladi. Bu "rezavorlar" odatda suvli, dumaloq yoki yarim cho'ziq, och rangli, shirin yoki nordon va urug'siz, garchi urug'lar bo'lsa. • Pomidor kabi ko'p miqdordagi rezavorlar qutulish mumkin, boshqalari esa bir xil o'simlik oilasidan, masalan, belladonna mevalari ( atropabelladonna ) va kartoshka mevalari ( solanumtuberosum ) odamlar uchun zaharli. Ba'zi mevalar, masalan, capsicum qizil ( capsicum), urug'lar atrofida go'sht emas, balki bo'sh joy mavjud.

BOTANIKA REZA MEVALARIGA QUYIDAGILAR KIRADI: 1. Avakado ( Perseya Americaana), bitta urug'li berry 8. Uzum, ( Vitit vinifera) 2. Barberry ( Berberis; Berberidaceae) 9. Honeyuck: ba'zi turlarning rezavorlari qutulish mumkin, boshqalari esa zaharli ( Loniceraspp; Caprifoliaceae) 3. Bearberry ( Arktostafilos spp.) 10. Lingonberry ( VaktsiniyVitit- idaea) 4. Qahva rezavorlari 11. Kanadalik g'urur yoki Lentago viburnum ( Viburnum spp; Caprifoliaceae) 5. Vodyanika ( Empetrum spp.) 12. Oregon uzumlari ( Mahonia akifoliy; Berberidaceae) 6. Qorag'at ( Iplar spp; Grossulariaceae), qizil, qora va oq 13. Qulupnay daraxti ( Arbutusunedo), oddiy qulupnay (yovvoyi qulupnay) bilan aralashtirib yubormaslik kerak 7. Dereza 14. Pomidor va boshqa tungi oilaning boshqa turlari

O'ZGARTIRILGAN REZAVORLAR • Apelsin, kumquat va limon kabi tsitrus mevalari qalin po'stlog'li mevalar, ichi juda suvli bo'lib, ularga maxsus nom berilgan - to'q sariq ». • Pastki tuxumdondan rivojlanadigan rezavorlar ba'zan epigony yoki yolg'on rezavorlar deyiladi, haqiqiy mevalar esa yuqori tuxumdondan rivojlanadi. Epigonoz rezavorlarning o'ziga xos xususiyati shundaki, rezavorlar tarkibida gulning qismlaridan olingan va tuxumdonning orqasida joylashgan to'qimalar mavjud. Piyoz pishganida sepals, gulbarg va stamensning bazal qismidan hosil bo'lgan gul naycha go'shtga aylanadi va tuxumdon tanasiga bog'lanib, meva hosil qiladi. Ba'zida epigony rezavorlari deb tasniflanadigan umumiy mevalar orasida banan, qahva va jins a'zolari ham mavjud vaktsiniy (masalan ko'katlar) va qovoq oilasining a'zolari (masalan, bodring, qovun va qovoq).

YANGI MEVALAR . • Yangi mevalar tuzilishiga ko‘ra urug‘li, danakli, rezavorlar, sitrus mevalar va boshqa guruhlarga bo‘linadi.Urug‘li mevalar. Ular po‘choqdan meva mag‘zidan va urug‘lar joylashgan besh uyali urug‘ xonasidan iborat. Bu guruhga olma, nok va behi kiradi.Olma keng tarqalgan urug‘li meva hisoblanadi. • OLMA tarkibida 9% gacha qandlar (fruktoza katta miqdorni tashkil qiladi), 0,2-0,7% organik kislotalar (asosan olma kislotasi), 1,5% gacha pektin moddalar va 5-40 mg% C vitamini, shuning bilan birga azotli va mineral moddalar mavjud. Olmaning pektin moddalari jelelovchi xossalarga ega bo‘lib, undan marmelad, pastila, zefir va jele tayyorlashda foydalaniladi. Olma pishib etilishi vaqtiga qarab yozgi, kuzgi va qishgi navlarga bo‘linadi .

• N O K L A R. Shirin ta‘mga ega, tez pishib etiladi, mag‘zi nozik bo‘ladi. Etilgan mevalar tarkibida 10-13 % qandlar, olmadan farqli ravishda kam miqdorda kislotalar, oshlovchi va pektin moddalar mavjud bo‘ladi. Bu noklarning shirin mazasining yuqori seziluvchanligi bilan asoslanadi. Pishib etilish vaqtiga qarab noklar ham yozgi, kuzgi va qishgi navlarga bo‘linadi. • B E H I. Konservalash sanoati uchun qimmatli xom ashyo bo‘lib, undan xushbo‘y murabbo, jem, marmelad va boshqa mahsulotlar tayyorlanadi. Behining ayrim qandga boy navlarini yangi (tabiiy) holda iste‘mol qilish mumkin. Behi tarkibida qandlar – 7,6 %, organik kislotalar – 0,9 %, pektin moddalar – 0,8 %, C vitamini - 23 mg % mavjud.

QO‘SHILIB KETGAN KICHIK MEVALARDAN TASHKIL TOPGAN M U R A K K A B (MALINA)URUG‘LARI MAG‘ZI ICHIDA JOYLASHGAN H A Q I Q I Y (UZUM, QORAG‘AT, KRIJOVNIK, KLYUKVA, BRUSNIKA, CHERNIKA)URUG‘LARI MAG‘ZI ICHIDA JOYLASHGAN HAQIQIY REZAVORLAR (UZUM, QORAG‘AT, KRIJOVNIK, KLYUKVA, BRUSNIKA, CHERNIKA) REZAVORLAR

• Q o r a g‘ a t (s m o r o d i n a) qora, qizil va oq bo‘lishi mumkin. Tarkibida C vitamini (200 mg% gacha) va pektin moddalar ko‘p bo‘lgan (2-5 % gacha) qora qorag‘at keng tarqalgan bo‘lib, yangi holda iste‘mol qilinadi va pyure, jele, marmelad va qiyomlar tayyorlashda ishlatiladi. Qizil va oq qorag‘at tarkibida vitaminlar va pektin moddalar kam, ammo kislotalar ko‘p bo‘lib, yangi holda parhezga ishlatiladi. • K r i j o v n i k. Mevalari yumaloq, chuzinchoq shaklli, sariq, yashil, qizil rangda bo‘ladi. Mevalari katta, sersuv, shirin etli krijovik yangi holida parhezbop sifatida iste‘mol qilinadi. Pishib etilmagan mevalar pyure, pripas, murabbo, jem va jele tayyorlashda ishlatiladi. • Z e m l ya n i k a (e r t u t) hamma joyda uchraydi. Mevalar tarkibidagi qandlar (7,2%), organik kislotalar (1-2%) va xushbo‘y moddalarning mutanosib nisbatlarda mavjudligi tufayli ajoyib ta‘m va hidga ega. Birinchi terib olingan hosil katta va ahamiyatli hisoblanadi. Oshpazlikda yangi holida qaymoq va shakar bilan birgalikda parhezbop taom sifatida iste‘mol qilinadi. Shuning bilan birgalikda pyure, pripas, murabbolar tayyorlashda ishlatiladi.

SITRUS MEVALAR • Sitrus mevalar. Bu guruhga limon, apelsin, mandarin, greypfrutlar kiradi. Sitruslilarning mevalari po‘stloqdan, mag‘izdan, urug‘dan, meva bandidan va kosachadan iborat. Po‘stlog‘i qalin, zich bo‘lib, meva umumiy massasining 25-34 foizini tashkil qiladi. Po‘stloqda mevalarning qariyb barcha efir moylari (1,2-2,5 %), glyukozidlar va pektin moddalari to‘plangan. Sitrus mevalarning po‘stlog‘i qimmatli efir moylari va pektin olish uchun xom ashyo bo‘lib xizmat qiladi. Bu mevalarning 12 mag‘zi tilimlardan iborat bo‘lib, yangi holda va pyure, pripas, sharbatlar, va sukatlar tayyorlashda ishlatiladi. • Yangi meva va rezavorlarni saqlash. Yangi meva va rezavorlarni uzoq vaqt davomida saqlash maxsus omborxonalarda amalga oshiriladi. Saqlash rejimi havoning ma‘lum harorati va nisbiy namligini, muhitning gaz tarkibini nazarda tutadi. Har bir meva va rezavorlar uchun saqlashning ma‘lum bir muvofiq sharoitlari mavjud. Ko‘pchilik meva va rezavorlar uchun havoning 0 °C harorati va 85-90 % nisbiy namligi muvofiq hisoblanadi. Yangi meva va rezavorlarning tarkibida 85-90 % atrofida suv mavjud. Shu tufayli ular saqlashga chidamsizdir. Buni inobatga olib yangi meva va rezavorlarni qayta ishlab, oziq-ovqat sanoati uchun zarur bo‘lgan yarim tayyor mahsulotlar tayyorlanadi.

NOVVOYLIK MAKARONI VA QANDOLATCHILIKDA QO‘LLANADIGAN QAYTA ISHLANGAN MEVAREZAVORLAR • PULPA - bu butun yoki o‘rtasi (urug‘lari, urug‘ xonasi, danaklari) olingan va olinmagan mevalar yoki rezavorlar bo‘lib, konservalash uchun odatda ularning ustidan sulfit kislotasining eritmasi quyiladi. Pulpa faqat yangi meva va rezavorlardan tayyorlanadi va quyidagi turlarga bo‘linadi: olma, behi, o‘rik, zemlyanika, qulupnay va boshqalar. Sifatiga qarab pulpa birinchi va ikkinchi navlarga bo‘linadi. Pulpada mevalar va ularning bo‘laklari o‘lchamlari va shakliga ko‘ra bir xil bo‘lishi kerak. Bir-biriga yopishib qolgan yoki ezilgan mevalar bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi. • PYURE - qandolatchilik sanoatida eng tarqalgan meva-rezavorli yarim tayyor mahsulotdir. U qirg‘ichdan o‘tkazilgan meva-rezavorlarning mag‘zidan iborat. Qirg‘ichlash paytida mevalarning urug‘lari, urug‘ xonasi, danaklari va boshqa eb bo‘lmaydigan qismlari ajratib olinadi va mag‘iz mayin maydalanadi. Pyure yangi meva-rezavorlardan yoki konservalangan pulpadan ishlab chiqariladi.

KAKAO DUKKAKLARI. KOFE. YONG‘OQLAR • Kakao dukkaklarining tavsifi. Kakao dukkagi - tropik mamlakatlarda (afrika, amerika, hind va tinch okeani orollarida) etishtiriladigan kakao daraxtining (thebroma cacao) urug‘idan maxsus ishlov berish va quritish natijasida olinadi. Kakao dukkaklari shimoliy markaziy va janubiy amerika mamlakatlari braziliya, venesuela, peru, ekvador, trinidal va tabago, kuba, grenada va boshqalarda etishtiriladi. Osiyo va okeaniya davlatlaridan papua, yangi gveniya, g‘arbiy samoa, shrilanka, indoneziya, filippin va boshqalarida kakao dukkaklari nisbatan ko‘p bo‘lmagan miqdorda etishtiriladi.

• O‘rta sifatli «furostero» deb ataluvchi kakao dukkaklarining daraxtlari juda hosildor, lekin dukkaklarining sifati ancha past. Kakao dukkaklarining hidi ancha qo‘pol va ta‘mi taxir. Bularga akkra, baya, kamerun, kongo kabi navlar misol bo‘la oladi. Kakao daraxtining balandligi 15 m ga etadi. Biroq plantatsiyalarda ushbu daraxtning balandligi 4-8 m qilib parvarishlanadi. Kakao daraxtlariga soya qilish va ularni shamoldan asrash maqsadida ular boshqa daraxtlar bilan aralashtirib quriladi. Kakao daraxtlari harorati 22-26 °C bo‘lgan iliq nam iqlimni talab qiladi.

• KOFE . Uning alohida turlari, sifatiga va saqlashiga qo‗yiladigan talablar. Kofe asosan keng tarqalgan ichimlikni tayyorlashda ishlatiladigan qimmatli ta‘m beruvchi mahsulot hisoblanadi. U qandolat mahsulotlari va muzqaymoq tayyor- lashda tam beruvchi modda sifatida ishlatiladi. Kofe afrika, amerika, osiyo va avstraliya kabi tropik mamlakatlarda o‘sadigan kofe daraxtining mevalaridan iborat. Ishlab chiqarilish joyiga ko‘ra kofe amerika, afrika va osiyo kofelariga bo‘linadi. Har bir guruh o‘z ichiga ularni etishtirayotgan va jo‘natayotgan portlarning nomlaridan kelib chiqqan kofe navlari kiradi.

• Oliy navdagi kofe - 75 % maydalangan oliy kofe va 25% I navda-gi kofedan, maydalangan I navdagi kofe esa I navdagi kofe donlaridan iborat bo‘lishi kerak. Qo‘shimchalar qo‘shilgan oliy navdagi kofe tarkibida 60 % dan kam bo‘lma-gan oliy navdagi, 20 % dan kam bo‘lmagan I navdagi kofe donlari, 20 % sikoriy yoki rezavorlar yoki ularning aralashmasi bo‘lishi kerak. I navdagi qo‘shimchalar qo‘shilgan kofe esa 80 % I navdagi kofe donlaridan va 20 % sikoriy yoki rezavorlar yoxud ularning aralashmasidan iborat bo‘lishi kerak. Oliy navdagi tabiiy kofe aniq seziladigan turli tuslardagi mazaga va nozik hidga ega bo‘lishi, I navdagi kofeda esa bu ko‘rsatkichlar biroz zaifroq bo‘lishi mumkin. • Eruvchan kofe - kukunsimon holgacha quritilgan qovurilgan tabiiy kofening ekstraktidan iborat. U yoqimli mazaga va xushbo‘ylikka, yuqori qo‘zg‘atuvchilik qobiliyatiga va suvda cho‘kma hosil qilmasdan erish qobiliyatiga ega. Kofening namligi 4 %, kofeinning quruq moddalarga hisoblangan miqdori 2,8 % bo‘lishi, metall aralashmalar 1 kg mahsulotda 3 mg ko‘p bo‘lmasligi kerak. Don holidagi qovurilgan kofe ichiga pergament qoplangan qog‘oz qutilarga yoki kombinatsiyalashtirilgan materiallardan tayyorlangan qutichalar va xaltachalarga 50 dan 250 g gacha joylanadi. Ichiga o‘rovchi qog‘oz va pergament qog‘ozi yoki polimer materiallardan tayyorlangan plenka qoplangan yog‘och yashiklarga 25 kg dan joylanadi.

YONG‘OQLAR VA YOG‘LI URUG‘LAR • . Yong‘oqlar quruq yog‘ochsimon po‘choqqa o‘ralgan mag‘izdan iborat bo‘ladi. Ularga grek yong‘og‘i, bodom, kedr yong‘og‘i, pista, funduq, keshyu va boshqala r taaluqlidir. Yong‘oqlar tarkibida 70 % gacha yog‘, 15-25 % oqsil, 2-3 % mineral moddalar, A, C vitaminlari va B guruhidagi vitaminlar mavjud bo‘ladi. Energetik qiymati (kaloriyaligi) jihatdan ular barcha ma‘lum bo‘lgan o‘simlik mahsulotlaridan yuqori turadi. Qandolatchilik sanoatida yong‘oqlar yuqori sifatli konfet va shokolad mahsulotlarini, pirojniy va tortlar ishlab chiqarishda ishlatiladigan qimmatli xom ashyo hisoblanadi. Ba‘zi bir yong‘oqlardan oziq-ovqat sanoatida, tibbiyot va parfyumeriyada qo‘llaniladigan a‘lo darajadagi mazali yog‘lar olinadi. • Yong‘oqlarni saqlash. Yong‘oqlarni hajmi 75 kg gacha bo‘lgan toza quruq qoplarga joylanadi, mag‘zini esa ichiga pergament to‘shalgan yashiklarga massasi 25 kg gacha qilib joylanadi. Yong‘oqlar havoning harorati 8-12 °C va nisbiy namligi 75% dan yuqori bo‘lmagan omborxonalarda saqlanadi. Kunjut va kungaboqar urug‘lari toza,shamollatiladigan, zararkunandalardan himoya qilingan, havo harorati 18 °C dan, nisbiy namligi 75 % dan yuqori bo‘lmagan omborxonalarda saqlanadi.

O'xshashlar

Meva va sabzavotlardan pyure ishlab chiqarish biotexnologiyasi

Yangi biotexnologik mahsulotlar va preparatlar bozori

Genetikaning yangi yo’nalishi

Biotexnologik usulda olingan yangi materiallar (biopolimerlar va boshqalar). Biomassa va energiya

Qiymatni oshiruvchi moddalar klassifikatsiyasi, tuzilishi va xususiyati