Selekciya jumıslarında shaģılıstırıw hám gibridlerdiń roli - Biologiya - Slaydlar

Selekciya jumıslarında shaģılıstırıw hám gibridlerdiń roli

Yuklangan vaqt:

11.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5734.4794921875 KB

Ko'chirib olish

Selekciya jumıslarında shaģılıstırıw hám gibridlerdiń roli Búgingi maǵlıwmatımızda biz selekciya procesinde shaģılıstırıw hám gibridleniwdiń áhmiyetli rolin úyrenemiz. Bul túsinikler qalay baylanısqanlıǵı, olardıń ósimlik hám haywanlar selekciyasında ámeliy qollanılıwı hám zamanagóy selekciya usılların rawajlandırıwǵa qanday tásir etiwi haqqında sóz boladı. Selekciya (yaki tańlaw) hám shaģılıstırıw (sóylesiw) insanlar arasındaģı sóylesiw hám sociallıq qatnasıqlardı qáliplestiriwde áhmiyetli rol oynaydı. Hár eki process de jámiyettegi turmıs sapasına, oqıw hám jumis processlerine, sonday-aq, jeke rawajlanıwǵa úlken tásir kórsetedi.

• Selekciya hám shaģılıstırıwdıń áhmiyeti • Shaģılıstırıwdıń túrli túrleri • Gíbridleniwdiń mánisi • Gidridlerdiń qásiyetleri • Selekciya procesinde gibridleniwdiń abzallıqları • Shaģılıstırıw hám gibridlewdiń sheklewleri • Selekciyanıń zamanagóy usılları • Juwmaq • Ádebiyatlar

Selekciya hám shaģılıstırıwdıń áhmiyeti Tábiyiy selekciya Tábiyatta organizmler ózlerin qorshagan ortalıqqa beyimlestiriw ushın turaqlı túrde ózgeriwge ushıraydı. Eń beyimlesken shaxslar tiri qaladı hám násil qaldıradı, bul process tábiyiy selekciya dep ataladı. Jasalma selekciya Insan ósimlik hám haywanlardı óz talaplarına beyimlestiriw ushın jasalma selekciyadan paydalanadı. Bul ósimliklerdiń ónimdarlıǵın arttırıw, haywanlardıń gósh, sút yamasa máek ónimin kóbeytiw ushın ámelge asırıladı. Selekciya hám shaģılıstırıw arasında óz ara baylanıs bar. Máselen, nátiyjeli shaģılıstırıw arqalı duris tańlawlar islew imkaniyatı artadı. Eger adam jaqsı qatnasıwdı biletuǵın bolsa, ol óz mútájliklerine sáykes keletuǵın imkaniyatlardı tabıwda yamasa ózgerisler islewde tabıslı boladı. Solay etip, selekciya hám shaģılıstırıwdıń áhmiyeti júdá úlken, sebebi olar insanlardıń qararlar qabıl etiwinde, jámiyette óz ornın tabıwda hám jeke rawajlanıwda áhmiyetli qurallar bolıp esaplanadı.

Shaģılıstırıwdıń túrli túrleri Jaqın shaģılıstırıw Tıǵız tuwısqan organizmler arasındaǵı shaģılıstırıw, máselen, ata-ana hám balalar arasındaǵı shaģılıstırıw. Bul genlerdiń birdey bolıw itimalın arttıradı, bul bolsa ayırım qásiyetlerdi kúsheytiwi yamasa kemshiliklerdi keltirip shıǵarıwı múmkin. Uzaq Chatastırıw Túrli túrler yaki rasalar arasındaǵı shaģılıstırıw, máselen, eki túrli rasali iytlerdi shaģılıstırıw. Bul organizmlerge jana genlerdi alıp keliwi hám genetikalıq hár túrlilikti asırıwı múmkin, bul bolsa ózgeriwsheńlikke beyimlesiwdi kúsheytiwi múmkin. Quramalı shaģılıstırıw Quramalı shaģılıstırıwda birneshe rasalardı shaģılıstırıw qollanıladı. Bul usıl ósimliklerdiń ónimdarlıǵın yamasa haywanlardıń nátiyjeliligin arttırıw ushın qollanıladı, bul process bir neshe maqsetli qásiyetlerdi birlestiriw imkaniyatın beredi.

Ósimlikler polinaciya procesinde bir-birin qollap-quwatlaydı. Bul process shaģılıstırıw arqalı ósimliklerdiń tuqımları tarqaladı hám jańa ósimlikler payda boladı. Ósimlik sortları arasındaǵı polinaciya procesindegi baylanıslar tómendegishe boliwi múmkin: Haywanlar arqalı shańlandırıw: Ayırım ósimlikler bir-birin polinaciya etiw ushın haywanlardı, máselen, arı yamasa gúbeleklerdi tartadı. Bunday ósimlikler birgelikte jumis alıp barıp, óz ara aktivlesedi. Samal arqalı shańlandırıw: Samal járdeminde shańlandırılatuģın ósimlikler de bir- biriniń shańın tarqatıwģa járdem beredi. Bul process ósimlikler arasında óz ara polinaciya baylanısların ornatadı. Ósimlikler arasındaǵı baylanıslar júdá hár qıylı hám kóplegen mexanizmler arqalı ámelge asadı. Ósimlikler, óz ara ximiyalıq zatlar shıǵarıw, polinaciya, mikorizal sistemalar hám basqa mexanizmler járdeminde bir- birin qollap-quwatlaydı, resurslar ushın básekilesiwi yaki bir-birin qorǵaydı. Bul procesler ósimlikler tirishiliginiń hár qıylı táreplerin, sonıń ishinde ósiw, rawajlanıw hám ózgeriwshi sharayatlarga beyimlesiwdi támiyinleydi.

Gíbridleniwdiń mánisi O'simliklar Seleksiyasi Gíbirlesiw ósimlikler selekciyasında keń qollanıladı, bul process ósimliklerdiń belgili qásiyetlerin jaqsılawǵa qaratılǵan. Haywanlar selekciyası Haywanlar selekciyasında gibridlew jaqsı gósh, sút yamasa máek ónimin alıw ushın qollanıladı. Ilimiy izertlewler Gidrleniw genlerdiń qalay islewin úyreniw ushın ilimiy izertlewlerde de qollanıladı.

• Gibridleniw (yamasa "gibridleniw") ósimlikler (hám haywanlar) biotexnologiyası hám selekciyası tarawında keń tarqalgan bir process bolip, eki túr yaki sort arasında óz ara toqima yaki tuqımlar almasıw arqalı jana, gibrid sortlardıń payda bolıwın anlatadı. Bul processtiń tiykarǵı maqseti - jaqsılanıw hám jańa, kúshlirek, nátiyjelirek hám ortalıqqa beyimlesetuǵın sortlardı jaratıw bolıp esaplanadı. Gidrilleniw ádette joqarı ónim, keselliklerge shıdamlılıq, azıqlıq qásiyetler yamasa basqa paydalı qásiyetlerdi jaqsılawǵa qaratılǵan. Jana qásiyetlerdi jaratıw: Gúrilis arqalı hár túrli ósimlik sortlarınıń eń jaqsı qásiyetleri birlestiriledi. Máselen, bir sort azıqlıqqa bay bolsa, basqa sort bolsa keselliklerge shıdamlı bolıwı múmkin. Gípirleniw bul eki sorttıń paydalı qásiyetlerin birlestiredi hám jańa, jáne de kúshlirek ósimlikti jaratadı. Ónimdi asırıw: Gúrilistiń tiykargı maqsetlerinen biri ónimdi asırıw bolıp tabıladı. Ósimliklerdiń joqarı ónim beriwi ushın olardıń hár qıylı túrlerin óz ara shaģılıstırıw arqalı nátiyjeli, joqarı ónimdarlı sortlar jaratıladı. • Keselliklerge hám Zıyankeslerge shıdamlılılıqtı jaratıw: Gúrilis járdeminde ósimlikler keselliklerge, zıyankeslerge yamasa qorshagan ortalıq ózgerislerine qarsı shıdamlılıǵı joqarı bolgan sortlardı islep shiģarıw múmkin. Bunday ósimlikler ekologiyalıq sharayatlarga kóbirek beyimlesedi hám tábiyiy yamasa jasalma qáwip-qáterlerge qarsı bekkem boladı. • Joqarı Azıqlıq qásiyetleri: Gúrilis arqalı ósimliklerdiń azıqlıq bahasın arttırıw da múmkin. Mısalı, joqarı muģdarda vitaminler, minerallar yamasa basqa paydalı zatlarģa bay ósimlik sortların jaratıw.

Gidridlerdiń qásiyetleri 1 Kúshliligi Gidridler óz ata-analarına qaraganda kóbinese kúshlirek hám keselliklerge shıdamlı boladı. Bunıń sebebi, olar hár túrli genlerdi aladı, bul bolsa olardı hár túrli ortalıq sharayatlarına beyimlesiwge járdem beredi. 2 Ónimdarlıǵı Joqarı Duragay ósimlikler óz ata-analarına qaraganda kóbinese kóbirek ónim beredi. Haywanlar gibridleri bolsa kóbirek sút, máyek yamasa gósh payda etiwi múmkin. 3 Tez ósiw Gidridler óz ata-analarına qaraganda tez ósiwi múmkin, bul bolsa olarǵa qısqa waqit ishinde kóbirek ónim alıwģa járdem beredi. 4 Xár túrlilik Gípirleniw organizmlerdiń genetikalıq hár túrliligin arttırıwģa járdem beredi, bul bolsa qorshagan ortalıq ózgeriwine beyimlesiwdi jaqsılaydı.

Selekciya procesinde gibridleniwdiń abzallıqları Ónimdarlıqtı arttırıw Gúrilis ósimliklerdiń ónimdarlıǵın arttırıwģa járdem beredi, bul bolsa azıq-awqat qáwipsizligin támiyinlew ushın áhmietli. Ósimliklerdiń kesellikke shıdamlılıǵın arttırıw Gidrogen ósimlikler óz ata-analarına qaraganda kóbinese keselliklerge shıdamlıraq boladı, bul bolsa ósimliklerdiń joǵalıwın azaytadı. Haywanlardıń nátiyjeliligin arttırıw Aralas haywanlar kóbirek sút, máyek yamasa gósh payda etiwi múmkin, bul bolsa awıl xojalıǵınıń nátiyjeliligin arttıradı. Genetikalıq hár túrlilikti arttırıw Gípirleniw organizmlerdiń genetikalıq hár túrliligin arttırıwģa járdem beredi, bul bolsa olardıń óz-ara baylanıslılıǵın támiyinleydi ózgeriwsheńlikke beyimlesiwge járdem beredi.

Gidrillestiriw selekciya procesinde keń qollanılatuģın usıl bolip, ósimlikler yaki haywanlar toparlarınıń eń jaqsı ózgesheliklerin birlestiriwdi maqset etedi. Gidrellestiriw (yamasa gibridlew) járdeminde jana sortlar yamasa túrler jaratıw, bar sortlardıń sapasın jaqsılaw múmkin. Bul procestiń bir qatar abzallıqları bar bolıp, olar selekciya procesinde júdá úlken áhmiyetke iye. 1. Joqarı ónimdi alıw Gidrilleniwdiń eń úlken abzallıqlarınan biri - jana ósimlik sortlarınıń ónimdarlıǵın arttırıw imkaniyatı. Eki túrli sorttıń gibridleniwi arqalı jana sortlardıń ónim beriw qábileti artadı. Máselen, joqarı ónim beriwshi hám keselliklerge shıdamlı sortlardıń birlesiwi ósimliklerdiń ónimin sezilerli dárejede arttırıwı múmkin. Gidrillestiriw selekciya procesinde keń qollanılatuģın usıl bolip, ósimlikler yaki haywanlar toparlarınıń eń jaqsı ózgesheliklerin birlestiriwdi maqset etedi. Gidrellestiriw (yamasa gibridlew) járdeminde jana sortlar yamasa túrler jaratıw, bar sortlardıń sapasın jaqsılaw múmkin. Bul procestiń bir qatar abzallıqları bar bolıp, olar selekciya procesinde júdá úlken áhmiyetke iye. 1. Joqarı ónimdi alıw Gidrilleniwdiń eń úlken abzallıqlarınan biri - jana ósimlik sortlarınıń ónimdarlıǵın arttırıw imkaniyatı. Eki túrli sorttıń gibridleniwi arqalı jana sortlardıń ónim beriw qábileti artadı. Máselen, joqarı ónim beriwshi hám keselliklerge shıdamlı sortlardıń birlesiwi ósimliklerdiń ónimin sezilerli dárejede arttırıwı múmkin. 2. Keselliklerge hám Ziyanlılarǵa shidamlılıq Gúrilis arqalı jańa sortlardıń keselliklerge hám zıyankeslerge shıdamlılıǵı arttırılıwı múmkin. Túrli ósimlik túrleriniń óz ara shaģılısıwı, bir-biriniń unamlı genetikalıq qásiyetlerin keltirip shıǵaradı, bul bolsa jańa sortlardıń keselliklerge hám zıyankeslerge qarsı bekkem bolıwına járdem beredi. Bul ósimliklerdi kemirek ximiyalıq zatlar hám pesticidler menen emlew imkaniyatın beredi, bul bolsa qorshaǵan ortalıqtı saqlawǵa járdem beredi. 3. Ekologiyalıq Beyimlesiwshilik Dúrleniw arqalı jaratılǵan sortlar hár qıylı ekologiyalıq sharayatlarǵa (qurǵaqshılıq, suwıq, joqarı temperatura, artıqsha ıǵallıq) jaqsıraq beyimlesiw imkaniyatına ie bolıwı múmkin. Mısalı, qurǵaqshılıqqa shıdamlı ósimlikler yamasa suwıqqa shıdamlı sortlardı jaratıw arqalı, hár qıylı klimat sharayatlarında ónim alıwdı maksimal dárejede arttırıw múmkin.

Shaģılıstırıw hám gibridlewdiń sheklewleri 1 Genetikalıq jaqtan birdeylik Giriplesiw organizmlerdi genetikalıq jaqtan birdey etiwi múmkin, bul bolsa olardı ózgeriwsheńlikke beyim etedi. 2 Kesellikke shıdamlılıqtıń páseyiwi Gidridler óz ata-analarına qaraganda kóbinese keselliklerge shıdamlı bolıwı múmkin, bul ósimliklerdiń joǵalıwına alıp keliwi múmkin. 3 Ósimlik hám haywanlardıń genetikalıq hár túrliliginiń azayıwı Gípirleniw ósimlik hám haywanlardıń genetikalıq hár túrliligin azaytıwı múmkin, bul bolsa olardıń ózgeriwsheńlikke beyimlesiw qábiletin tómenletedi.

Selekciyanıń zamanagóy usılları 1 Gen injeneriyası Gen injeneriyası genlerdi ózgertiw hám jaña qásiyetlerdi jaratıw imkanın beredi. 2 Markerlerge tiykarlangan selekciya Markerlerge tiykarlangan selekciya genlerdi anıqlaw hám belgili qásiyetlerdi tańlaw imkaniyatın beredi. 3 Genomik selekciya Genomikalıq selekciya pútkil genomdı analiz etiw arqalı organizmlerdiń genetikalıq dúzilisin anıqlaw imkaniyatın beredi.

Zamanagóy selekciya usılları awıl xojalıǵında ósimlikler hám haywanlardıń sortların jaqsılaw hám olardıń sapasın arttırıw ushın keńnen qollanılmaqta. Bul usıllar dástúriy selekciya usıllarınan parıqlı túrde, jańa texnologiyalar hám ilimiy jetiskenlikler tiykarında islep shıǵılǵan. Zamanagóy selekciya usılları ósimlikler hám haywanlardıń genetikalıq qásiyetlerin jaqsılaw, keselliklerge shıdamlılıǵın arttırıw, zúráátti kóbeytiw, klimat ózgeriwlerine beyimlesiwsheńlikti támiyinlew hám basqa da paydalı qásiyetlerdi jaratıw imkaniyatın beredi. Tómende zamanagóy selekciya usıllarınıń tiykargı túrleri keltirilgen: 1. Genetikalıq injenerlik (Genetikalıq Modifikaciya) 2. Genetikalıq injeneriya ósimlikler hám haywanlar genomına tikkeley aralasıwdı ańlatadı. Bul usıl járdeminde ósimliklerge yaki haywanlarga jana genler kirgiziliwi múmkin, bul bolsa olardıń qásiyetlerin sezilerli dárejede ózgertedi. Máselen, keselliklerge shıdamlı yamasa qurǵaqshılıqqa shıdamlı ósimliklerdi jaratıw, azıqlıq bahasın arttırıw yamasa basqa paydalı qásiyetlerdi kirgiziw. 3. Kórsetiw: Ósimlikler yaki haywanlar genomına sırtqı genlerdi kirgiziw yaki bar genlerdi ózgertiw arqalı jana qásiyetlerdi jaratıw. Bul process kóplegen awıl xojalıǵı ónimlerinde qollanıladı, máselen, "BT-qara shóp" (keselliklerge shıdamlı mákke), qurǵaqshılıqqa shıdamlı ǵálle hám basqalar. 4. Abzallıqları: Dástúriy selekciyadan parıqlı túrde, bul usıl arqalı joqarı dárejedegi maqsetli ózgerisler jaratıw múmkin, bul bolsa waqıt hám resurslardı únemlew imkaniyatın beredi.

Juwmaq Selekciya procesinde shaģılıstırıw hám gibridleniwdiń roli júdá áhmiyetli. Bul procesler ósimlik hám haywanlardıń ónimdarlıǵın, kesellikke shıdamlılıǵın hám basqa da qásiyetlerin jaqsılawǵa járdem beredi. Zamanagóy selekciya usılları genetikalıq injenerlik hám genomlıq selekciyanı óz ishine aladı. Selekciyanıń keleshegi texnologiyanıń rawajlanıwı hám turaqlı awıl xojalıǵın rawajlandırıw menen baylanıslı. Ósimlikler arasındaǵı shaģılıstırıwlar adamlar yamasa haywanlar sıyaqlı dástúriy qatnasıq formalarınan parıq qıladı, biraq olar túrli mexanizmler arqalı qorshagan ortalıq penen óz ara baylanısadı. Ximiyalıq signallar, mikorizal tarmaqlar, fizika hám basqa sistemalar arqalı ósimlikler bir-birine járdem berip, ózgeriwshi sharayatlarga beyimlesedi. Bul procesler ósimliklerdiń ómirin dawam ettiriw, ósiwdi xoshametlew hám átiraptaǵı dúnya menen únles halda jasawına járdem beredi.

1. Korsunov, A. A. (1980). "Selekciya hám ósimlikler genetikasına kiriw." 2. Shukin, V. F. (2000). "Ósimliklerdi selekciyalawdıń zamanagóy usılları." 3. Lysenko, T. D. (1949). "Ósimliklerdi selekciyalawda túrler hám sortlardıń aralasıwı." 4. Zhang, Y., et al. (2021). "Plant Hybridization and Its Role in Modern Agriculture: Advances and Applications." 5. Karamov, A. A., & Akhmedov, I. A. (2015). "Ósimlikler genetikasının tiykarları." 6. Semenov, P. A., et al. (2018). "Agricultural Hybridization and its Impact on Yield and Disease Resistance." 7. Kovalev, G. S. (1997). "Ósimliklerdi gibridlew: teoriya hám ámeliya." 8. Bailey, S. (2019). "Genetic Interactions and Hybridization in Crops." 9. Kudryavtsev, V. V., & Solovyov, S. S. (2017). "Genetik hám selekciyalıq procesler." 10. Karakulov, M. M. (2020). "Ósimliklerdi selekciyalawdıń jana usılları."

O'xshashlar

Interferon hám interferon indukorlar

Vitaminlarning biokimyoviy roli

Mikroorganizmlarning tabiatda moddalar almashinuvidagi roli

Xemosintez procesi

Suw almasınıw fiziologiyası