DNK rekombinatsiyasi - Biologiya - Slaydlar

DNK rekombinatsiyasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

380.640625 KB

Ko'chirib olish

DNK rekombinatsiyasi www.arxiv.uz

Reja: 1. Rekombinatsiya haqida tushuncha 2. Rekombinatsiya turlari 3. Bu jarayonda ishtirok etadigan fermentlar. 4. Rekombinatsiyaning evolutsiyon ro’li www.arxiv.uz

Genetik rekombinatsiya - bu genlarning yangi kombinatsiyasini yuzaga keltiruvchi DNK ,yani genetik materialning qayta taqsimlanishidir. Rekombinatsiya yo`llari: -hujayra yadrolarining almashinuvi; -DNKning butun hujayralari almashinuvi; -DNK hujayralarining bo`laklari almashinuvi. www.arxiv.uz

“ Rekombinatsiya” tushunchasi o`z ichiga tabiatan har xil bo`lgan ko`plab hodisalarni qamrab oladi. Barcha raekombinatsion jarayonlar uchun umumiy bo`lgan bosqich bo`lib, bunda DNK molekulalari polinukleotid zanjir almashuvi ro`y beradigan xududda aloqaga kirishadilar. Bu bosqich “sinapsis” deb nomlangan. Ammo sinapsis mexanizmi turli rekombinatsiya tiplarida turlichadir. Bundan tashqari sinapsis rekombinatsiyani klassifikatsiyalash tamoillaridan biri hisoblanadi. www.arxiv.uz

Gomologik , yoki umumiy rekombinatsiya (krossingover) DNKning komplementar zanjirlarining juftlashuviga asoslangan. Sharti : rekombinatsiyalanuvchi DNKlar orasida umumiy (hujayralarning butun uzunligi bo`ylab) gomologiya mavjudligi. Natija: gomologik malekulalarning teng qisimlarda ayraboshlanishi. Bu jarayonda maxaua oqsillarning katta miqdori qatnashadi. Nogomologik rekombinatsiya 1.Sayt- spetsefik rekombinatsiya 2. Transpozitsiyalar 3. Noqonuniy rekombinatsiya www.arxiv.uz

Gomologik rekombinatsiya sxemsi meyozning profaza I dagi Krossengoveri. somaatik hujayra siklining G1 bosqichidagi krossengoveri . Escherichia coli ichak tayoqchasi hujayrasidagi Krossengover www.arxiv.uz

Xollidey modeli Bir zanjirda uzilish ro`y bergan DNK duplekslari. Xoledey «yarimxiazma»si, geterodupleks Poluxiazmani ng Izomerlanishi Poluxiazma yechimi www.arxiv.uz

Xollidey poluxiazmasining elektron-mikroskopik fotografiyasi. www.arxiv.uz

RecA Escherichia coli in vitro oqsili amalga oshiradigan rekompinatsion reksiylarning uch xil sxemsai. А –D-ilmoqning hosil bo`lishi. Ikki zanjirli halqasimon DNK va bir zanjirli gomologik DNK orasidagi reaksiya. B – bir zanjirli xalqasimon DNK va chiziqli gomologik dupleks o`rtasidagi reaksiya. C – duplekslardan biri 1 zanjirli uchga ega bo’lgan gomologik duplekslar orasidagi reaksiya RecA – oqsilning asosiy vazifasi shuki, u bir zanjirli DNK bilan gomologik dupleksni o’zaro aloqasini ta’minlaydi. www.arxiv.uz

RecBCD-nukleaza - Subbirliklar recA, recB, recD genlar bilan kodlanadi - ATF mavjudligida faol - Ekzonukleaz faollik : bir va ikki zanjirli DNKni ikkala uchidan gidrolizlaydi - Xelikaza faollik: DNK dupleksini echadi -maxsus –sayt endonukleaza sifatida xizmat qiladi: bir zanjirli DNK ni maxsus 8 nukleotidli ketma-ketligiga ega bo’lgan- Chi- sayt yonida parchalaydi (5'-GCTGGTGG-3‘) - RecA oqsiliga substrat tayyorlaydi www.arxiv.uz

RecBCD-nukleaza ishtirokidagi rekombinatsiya sxemasiнуклеазы а – ferment dupleks uchini echa boshlaydi б – 5'- zanjirda ikkinci ilmoq hosil bo’ladi в – ferment zanjirdagi Chi saytgacha bo’lgan 4-6 ta nukleotidlar ketma-ketligini uzadi г –bir zanjirli rekombinogen 3’ li uchining siqib chiqarilishi д – RecA-DNK_filamentning shakllanishi е – yopiq D ilmoq hosil bo’ladi ж – D-ilmoq endonukleaza ta’sirida bo’linadi, Xollidey poluxiazmasi yuzaga keladi з – DNK polimeraza va DNK ligaza zanjirlardagi yoriq va uzilishlarni bartaraf etadi www.arxiv.uz

Replikatsiya fermentlari RecA - bir zanjirli DNK bilan gomologik dupleksning o’zaro munosabatini ta’minlaydi RecBCD-нуклеаза RuvA -hojsimon poluxiazmani taniydi va unga RuvB ni yo’naltiradi RuvB -RuvA-poluxiazma kompleksini taniydi va poluxiazmani ko’chishini amalga oshiradi (DNK xelikaza kabi ishlaydi) RuvC - (rezolvaza) связывается с комплексом RuvB-poluxiazma kompleksi bilan bog’lanadi va ma’lum bir vaqtta poluxiazmani echadi ДНК-ligaza ДНК-giraza ДНК-polimeraza www.arxiv.uz

Ikki zanjirli DNK uzilishi reparatsiyasi asosidagi rekombinatsiya modeli 1983-yilda Dj. Jostak tomonidan taklif etilgan а, б - maxsus endonukleaza duplekslardan birining ikkala zanjiriga uzilishlar kiritadi в – zanjirlarning 5’ uchi uzilish nuqtalarda 3’ uchini hosil qilib ekzonukleaza bilan gidrolizlanadi г – 3'-zanjiri boshqa dupleksga kiritiladi. DNK ning yo’qolgan bo’laklarining reparativ sintezi amalga oshadiwww.arxiv.uz

Nogomologik rekombinatsiya Rekombinatsiyalanovchi DNK larning o’zaro cheklangan gomologligiga yoki umuman u siz amalga oshishiga asoslangan rekombinatsiya jarayonlari guruxidir. 1. Sayt- spetsefik rekombinatsiya 2. Transpozitsiya 3. Noqonuniy rekombinatsiya www.arxiv.uz

Maxsus-sayt rekombinatsiyasi. DNK ning o’zaro maxsus ketma-ketligiga odatda juda qisqa gomologlikka ega bo’lgan, taxminan 15-30 juft nukleotidlar orasida bo’ladi. - Bakateriyalar xromosomasiga faglar DNKsining ko`chishini (qo`shilishini) ta’minlab beradi. - DNKning ma’lum qisimlarinibakteriyalar xromosomasiga,bakteriofaglar va achitqilar plazmidasiga inversiyasini ta’minlaydi. - immunoglobulinlarni kodlovchi DNKdagi ketma-ketliklar qayta tuzilishini ta’minlaydi. www.arxiv.uz

λ fag da sayt-spetsefik rekombinatsiya sxemasi. а, б – fagning ikki zanjirli DNKsi xalqa bo`lib yopiladi б, в – fag DNKsining bakteriya xromosomsidagi gal va bio genlari orasidagi maxsus sayt att (attachment)-saytlar orasida rekombinatsiyalashish yo`li bilan integratsiyalanishi в – profag г – rekombinatsiyalanish jarayonining umumiy ko`rinishi yozuvi www.arxiv.uz

Transpozitsiyalar Harakatchan (mobil) genetik elementlar harakatlanuvi asosidir. Harakatchan elementlar – bu DNK hujayrasi molekulasining bir bo`limidan boshqasiga , shu hujayradagi boshqa molekulaga, yoki boshqa organizm hujayrasiga ko`chib o`ta oladigan maxsus ketma-ketligi. Harakatchan elementlar odatda avtonom bo`la olmaydi, xromosoma yoki plazmidalar tarkibida bo`ladi. Transpozitsiyaning asosiy oqsili bu transpozazadir. www.arxiv.uz

Transpozitsiyalarda rekombinatsiyaning 3 xil mexanizmi ajratiladi: - replikativ transpozitsiya - noreplekativ transpozitsiya - retrotranspozonla ning ko’chib o’tishi www.arxiv.uz

Replikativ transpozitsiya Harakatchan element boshqa molekulaga ko’chib o’tayotganda, o’z nusxasini boshlang’ich DNK da qoldiradi. Mu fagida va Tn3 oilasiga mansub bakterial transpozonlarda aniqlangan. www.arxiv.uz

Noreplekativ transpozitsiya Elementni kesish va uni boshqa joyga ko’chirib o’tkazishga asoslanadi. Ko’pgina bakteriyalarning harakatchan elementlari va eukariotlarning lementlariga xos.www.arxiv.uz

Retrotranspazonlarn ing ko’chib o’tishi. Pol retrotranspazoning geni bir nechta fermentlarni ko’dlaydi: integraza, teskari transkriptaza, RNKazaH ni va proteazani. www.arxiv.uz

Noqonuniy rekombinatsiya DNK molekulalari orasida gomologiyasiz rekombinatsiya yuz beradigan jarayonlar yig`indisi bo`lib,sayt-maxsus rekombinatsiya mexanizmlari va trsndpozitsiyalar qatnashmaydi . Ular uchin umumiy bo`lib DNKning nogomologik molekulari uchining qo`shilishi hisoblanadi. - ba’zi hujayra genlarining xo`jayin hujayrasi xromosomasidan ekssiziyalanayotganda retrovirus tomonidan tutilishi - Mikroinyeksiyalar yordamida umirtqalilar hujayrasiga kiritilayotgan DNK qisimlarining hujayraga integratsiyasi. Birinchi marta yapon tadqiqodchisi X.Ikedo tomonidan 1982 yilda ta’riflangan . www.arxiv.uz

O'xshashlar

Rekombinat dnk olish va gen injenerligi

Rekombinat dnk olish va gen injenerligi

Genetikaning nazariy va amaliy ahamiyati, DNK replikatsiyasi

Xromosoma abberatsiyalari yoki qayta tuzilishlari

Meyozning biologik ahamiyati