Qurilish materiallari haqida umumiy ma’lumot, ularning tasnifi. Qurilish materiallarining asosiy fizik va mexanik xossalari - Arxitektura - Slaydlar

Qurilish materiallari haqida umumiy ma’lumot, ularning tasnifi. Qurilish materiallarining asosiy fizik va mexanik xossalari

Yuklangan vaqt:

03.06.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4252.9248046875 KB

Ko'chirib olish

Qurilish materiallari haqida umumiy ma’lumot, ularning tasnifi. Qurilish materiallarining asosiy fizik va mexanik xossalari Reja: Kirish. Qurilish materiallarining qisqacha tarixi Qurilish materiallari haqida umumiy ma’lumot Suv xo’jaligida qurilish materiallarining ahamiyati Qurilish materiallarining fizik va mexanik xossalari

Adabiyotlar • A.Hamidov “Qurilish materiallari va buyumlari”, Toshkent, Fan va texnologiya, 2014 • Самиғов Н.А., Хасанова М.К., Зокиров Ж., Комилов Х. Қурилиш материаллари фанидан мисол ва масалалар тўплами. Ўқитувчи. 2005. 146б. • Samig’ov N.A., Xasanova M.K., Zokirov J.S., Komilov X.X. Qurilish materiallari fanidan misol va masalalar to`plami. O’qituvchi. 2005. 146b. • Интернет сайтлари:

Mustaqil mamlakatimizda sanoat, uy- joy, qishloq xo’jaligi va suv xo’jaligi qurilishining kun sayin o’sib borishi, qurilish materiallariga bo’lgan ehtiyojini yanada oshirmoqda. Shuning uchun qurilish materiallari hamda ularni ishlab chiqarish texnologiyasi, ulardan yasalgan buyumlar tarkibini bilish va o’rganish har bir quruvchi mutaxassis uchun muhimdir. KIRISH06 0313 0A07 0A07 1D13 15 0A07 20 1D07 1D0B1C

Fanni o‘qitishdan maqsad - talabalar qurilish materiallari ishlab chiqarishda hom ashyoni tanlashni, xossa va xususiyatlarini aniqlashni, ishlab chiqarishda energiya va resurs tejamkor texnologiyalarni va ularni ishlatish sohalarini belgilash kabi bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirishdir. Fanning vazifalari: - talabalarga import o‘rnini bosuvchi va eksportga yo‘naltirilgan qurilish materiallar va buyumlar ishlab chiqarishni tashkil etish; - Ishlatilish sohalariga ko‘ra munosib materiallar va buyumlarni tanlash; - Materiallar va buyumlar ishlab chiqarishda va ishlatishda energiya va resurs tejamkorlikni ustivor deb hisoblash. O‘quv fanining maqsadi va vazifalari

Qurilish materiallari ishlab chiqarish ularni xalq xo’jaligida ishlatishning o’ziga xos tarixi bor. Juda qadimgi va eng ko’p gil qurilish materiali sifatida insoniyat taraqqiyoting boshlang’ich davridayoq ishlatilgan. Vaqt o’tishi davomida insoniyat har xil shaklli buyumlar tayyorlash va ularning mustahkamligini oshirish maqsadida quritish va kuydirishni o’rgangan. Sopol buyumlar ishlab chiqarish bir necha ming yillardan beri mavjud.

Qurilish materiallari haqida qisqacha ma’lumotlar Har qanday qurilish yoki ta’mirlash ishlarida ishlatiladigan tabiiy va sun’iy ashyolar hamda buyumlarga qurilish materiallari deyiladi. Qurilish materillari

Qurilish materiallari xossalariga ko’ra turlari: FIZIK Zichligi Massa elastik likMustahkam MEXANIK MAXSUS Kimyoviy jihatdan turg’unlig i Yemirilish ga chidamlili gi

• polimer materia llar;• keramik materiallar; • yog‘och materia llar;• tabiiy tosh materiallar; Issiqlik o’tkazuvcha n materiallar bog‘lovchi moddali materiallar suv o‘tkazmaydi gan materiallarbetonlar va temirbetonl ar materiallar;

Qurilish materiallari fani ishlatilish sohasiga qarab bo’limlarga bo’lib o’rganiladi: Suv xo’jaligi qurilishi Qishloq xo’jaligi qurilishiBino va inshootlar qurilishi01 201110

SUV XO’JALIGI QURILISHIDA QURILISH MATERIALLARINING AHAMIYATI 2020-2030 yillarda mo’ljallangan Suv xo’jaligini rivojlantirish to’g’risida konsepsiya tasdiqlandi. Suv xo’jalagi qurilishida qurilish materiallarining o’rni juda muhimdir. Gidrotexnika inshootlarini qurishda ishlatiladigan qurilish materiallari fizik, mexanik va kimyoviy xossalariga ko’ra doimiy suv ta’siriga chidamli bo’lishi shart. Suv xo’jaligida ishlatiladigan qurilish materiallari va buyumlari doimiy suv ta’siriga balki tashqi muhit ta’sirida chidamli bo’lishi, fasl almashinishi va vaqt o’tishi bilan ta’mirlash ishlarini olib borish davrida ishlatiladigan qurilish materiallari bilan birikuvchanlik qobiliyati yuqori bo’lishi talab etiladi.

• Qurilish materiallarining fizik xossalari Materialning fizik xossalari uning tuzilishini yoki atrof-muhitdagi fizik jarayonlarga munosabatini ko‘rsatadi. Materiallarning fizik xossalariga: MASSA Jism tarkibidagi material zarrachalar (atom, molekula, ionlar) yig’indisidir. g, kg, t HAQIQIY ZICHLIK Mutloq zich holatdagi, g’ovaksiz va kovaksiz material massasining hajmiga nisbati ρ= m/V m O’RTACH A ZICHLIK Material namunasining uning egallagan butun hajmiga nisbati ρ m = m/V

MATERIALNING G’OVAKLIGI Uning hajmining g’ovakliklar bilan to’ldirilish darajasi G’=1-ρ m /ρ SUV SHIMUV- CHANLIGI Materialning o’ziga suv shimdirish va saqlab turish qobilyatidir MATERIALNING NAMLIGI Quruq holatdagi material massasidagi nam miqdori bilan aniqlanadi. Materialning namligi materialning xossalariga ham (g‘ovakligi, gigroskopikligi), uni o‘rab olgan muhitga (havo namligi, suv bilan bog‘lanishiga) ham bog‘liq bo’ladi. Sovuqqa chidamlili k suvga to ‘yingan materialni navbatma-navbat takrorlanadigan muzlash va erishda buzilmasligi hamda mustahkamligi pasaymaslik xossalaridir.

Bug‘ va gaz o‘tkazuvc han-lik Materialning o‘z qatlami orqali bosim ostida suv bug‘i yoki gaz (havo) o'tkazish xossasidir. Tutashmagan g‘ovaklari mavjud bo’lgan barcha g‘ovakli materiallar bug‘ yoki gaz o‘tkazish xususiyatiga egadir. Issiqlik o‘tkazuvchan lik materialni chegaralab turuvchi yuzalarda harorat turlicha bo‘lganda o‘z qatlami orqali issiqlik uzatish xossasidir. 0 ‘tga chidamlilik materialga yuqori harorat uzoq vaqt ta’sir qilganda erimasdan va shakli o‘zgarmasdan chidash xossasiga aytiladi. O’tga chidamlilik darajasiga ko'ra materiallar olovga chidamli, qiyin eriydigan va oson eriydigan materiallarga bo'linadi.

Materiallarning mexanik xossalari • Materiallarning mexanik xossalari tashqi kuchlarning yemiruvchi va shaklini buzuvchi ta’siriga qarshilik ko'rsatish xususiyatlaridir. Mexanik xossalar mustahkamlik, egiluvchanlik, plastiklik, m o‘rtlik, zarbga qarshiligi, qattiqligi, ishqalanib yedirilishi, yeyilishi va hokazolardan iborat.

Mustahka mlik • Materialning mustahkamligi tashqi kuchlardan vujudga keladigan ichki kuchlanishlar ta’siri ostida yemirilishga qarshilik ko‘rsatish xossasidir. Mustahk am-lik chegarasi • Materialning mustahkamligi mustahkamlik chegarasi (siqilish, egilish va cho‘zilishda) orqali belgilanadi. Mustahkamlik chegarasi deb, material namunasini yemira oladigan kuchga teng bo‘lgan kuchlanishga aytiladi . Materialning mustahkamlik chegarasi tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. Buning uchun tajribaxonada gidravlik presslarda yoki uzish mashinalarida maxsus tayyorlangan namunalar sinaladi. Materiallarning siqilishga qarshiligini sinash uchun namunalar kub yoki silindr ko‘rinishida, cho'zilishini sinashda yumaloq steijenlar yoki polosalar ko‘rinishida, egilishini siqilishda esa to‘sinchalar ko‘rinishida tayyorlanadi

Elastikli k • Materialning kuch ostida shakl o'zgarishi va kuch olinganidan keyin boshlang‘ich shakl va o‘lchamlariga kelish xossasidir. Plastiklik • Materialning kuch ta’sirida yorilmasdan va darz ketmasdan shakl va o‘lchamlarini o‘zgartirish hamda kuch olingandan keyin o‘zgargan shakl va o‘lchamlarida qolish xususiyatidir. M o‘rtlik • Materialning tashqi kuchlar ta’sirida shakli o'zgarmay bir onda buzilish xossasidir.

XULOSA • Shiddat bilan rivojlanib borayotgan bu davrda insoniyat yangiliklar qilishga, yangi loyihalar yaratishga va o’z ehtiyojini qondirish uchun yangi binolar qurishga intiladi. Shunday ekan, davr talablariga mos keluvchi, qurilish sohasiga moddiy va ma’naviy foyda keltiradigan qurilish materiallari ishlab chiqarish talab etiladi. Qurilish materiallarining xossalari har bir mutaxassis uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ma’ruza matnida aytib o’tganlarimizdan ko’rib turibmizki, qurilish materiallarining fizik, mexanik va maxsus xosslarini o’rganib to’liq mulohaza qilsak keyingi ma’ruza mashg’ulotlarimizni va tajriba ishlarizni o’zlashtirish hamda natijalar olishda qiyinchiliklar tug’dirmaydi.

FAN VA TALABA • 1. Fan haqida tushunchangiz va fikringiz? • 2. Ushbu fanning siz uchun ahamiyati? • 3. Bugungi darsdan nimalar o’rgandingiz? O’z fikr va mulohazalaringizni qoldiring: qulashov93@mail.ru

Nazorat savollari • 1. Qurilish materiallari fanining tarixi va rivojlanishi? • 2. Qurilish materiallari deganda nimani tushunsiz? • 3. Suv xo’jaligi qurilishida qurilish materiallaring o’rni? • 4. Qurilish materiallarining holatlari xususiyatlarini belgilovchi xossalari? 5. Qurilish materiallarining xaqiqiy va o’rtacha zichligi qanday aniqlanadi? 6. Qurilish materiallarining issiqlikka nisbatan xossalari? • 7. Materialning mustaxkamligi nima va u nima bilan tavsiflanadi? 8. Elastiklik, plastiklik va mo’rtlik nima? 9. Elastik, plastik va mo’rt qurilish materiallariga misollar keltiring. • Ushbu berilgan nazorat savollari bo’yicha keyingi ma’ruza mashg’ulotigacha qo’shimcha ma’lumotlar to’plab, har bir talaba o’z fikrini bildirishi kerak!!!

E’tiboringiz uchun rahmat! Salomat bо‘ling!

O'xshashlar

Qurilish materiallari sanoati

Qurilish materiallari va buyumlari

Qurilish ob’yektlari

Qurilish ob’ektlari

Tabiiy tosh materiallar. Sun’iy kuydirilgan materiallar va buyumlar-sapol buyumlar haqida umumiy tushuncha