Zahiriddin Muhammad Bobur hayoti va ijodi - Adabiyot - Slaydlar

Zahiriddin Muhammad Bobur hayoti va ijodi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1679 KB

Ko'chirib olish

Zahiriddin Muhammad Zahiriddin Muhammad Boburning hayoti va Boburning hayoti va ijodiijodi Tuzuvchi: Samarqand tumanidagi Tuzuvchi: Samarqand tumanidagi 45-umumta’lim maktabining ona 45-umumta’lim maktabining ona tili va adabiyot fani o’qituvchisi tili va adabiyot fani o’qituvchisi Axmedova KamolaAxmedova Kamola www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Reja:Reja:  l.Kirish.Zahiriddin Muhammad Boburning bolalik va l.Kirish.Zahiriddin Muhammad Boburning bolalik va o’smirlik yillari.o’smirlik yillari.  ll.Asosiy qism:ll.Asosiy qism:  1.Zahiriddin Muhammad Bobur o’zbek adabiyotining 1.Zahiriddin Muhammad Bobur o’zbek adabiyotining yorqin vakili.yorqin vakili.  2.Zahiriddin Muhammad Boburning g’azallari va 2.Zahiriddin Muhammad Boburning g’azallari va ruboiylaridan namunalar. ,,Mening ko’nglumki…’’ ruboiylaridan namunalar. ,,Mening ko’nglumki…’’ g’azalining tahlili.g’azalining tahlili.  3.,,Boburnoma’’-eng ajoyib memuar asar.3.,,Boburnoma’’-eng ajoyib memuar asar.  4.Zahiriddin Muhammad Bobur mashhur kishilar 4.Zahiriddin Muhammad Bobur mashhur kishilar e’tirofida.e’tirofida.  lll.Xulosa.Zahiriddin Muhammad Bobur haqidagi lll.Xulosa.Zahiriddin Muhammad Bobur haqidagi fikrlarim.fikrlarim. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Iste’dodli davlat Iste’dodli davlat arbobi, iqtidorli shoir arbobi, iqtidorli shoir va adib Zahiriddin va adib Zahiriddin Muhammad Bobur Muhammad Bobur 1483-yilning 14-1483-yilning 14- fevralida Andijonda, fevralida Andijonda, Farg’ona viloyatining Farg’ona viloyatining hukmdori Umarshayx hukmdori Umarshayx Mirzo va uning Mirzo va uning rafiqasi Qutlug’ rafiqasi Qutlug’ Nigoxonimlarning Nigoxonimlarning oilasida dunyoga oilasida dunyoga keldi.keldi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Keyin ham ikki marotaba bu shaharni Keyin ham ikki marotaba bu shaharni egallashga muvaffaq bo’ldi. Lekin egallashga muvaffaq bo’ldi. Lekin saqlab qolish nasib etmadi. Ikki yilga saqlab qolish nasib etmadi. Ikki yilga yaqin sarson-sargordonlikdan so’ng yaqin sarson-sargordonlikdan so’ng 1503-yilda Kobulga yo’l oladi. Kobul 1503-yilda Kobulga yo’l oladi. Kobul va G’aznani jangsiz egallaydi va o’zini va G’aznani jangsiz egallaydi va o’zini shoh deb e’lon qiladi. 1507-yildan shoh deb e’lon qiladi. 1507-yildan Hindistonni zabt etish harakatiga Hindistonni zabt etish harakatiga tushadi.tushadi.   Davomi www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Bobur dunyoni hayratga solgan yirik davlat Bobur dunyoni hayratga solgan yirik davlat va madaniyat arbobi,mohir sarkarda, va madaniyat arbobi,mohir sarkarda, donishmand tarixchi, zakovatli olim va donishmand tarixchi, zakovatli olim va tarjimondir. Ayni paytda mumtoz tarjimondir. Ayni paytda mumtoz adabiyotimizning yorqin vakilidir.Bobur adabiyotimizning yorqin vakilidir.Bobur xalqimizning har jihatdan yetuk, g’oyat xalqimizning har jihatdan yetuk, g’oyat iste’dodli farzandi edi. U naqadar iste’dodli farzandi edi. U naqadar sertashvish, notinch hayot kechirishiga sertashvish, notinch hayot kechirishiga qaramay, o’z davriga nisbatan yetuk bilim qaramay, o’z davriga nisbatan yetuk bilim olib,yirik badiiy va chuqur olib,yirik badiiy va chuqur www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 mazmunli ilmiy asarlar ijodkori darajasiga mazmunli ilmiy asarlar ijodkori darajasiga ko’tarildi.Uning hayoti faqat janglar bilan ko’tarildi.Uning hayoti faqat janglar bilan emas,ilhomiy onlar bilan ham to’la edi. emas,ilhomiy onlar bilan ham to’la edi. Umr bo’yi ajoyib she’lar yozdi, devon Umr bo’yi ajoyib she’lar yozdi, devon tartib qildi. Musiqa bilan shug’ullanib, tartib qildi. Musiqa bilan shug’ullanib, ‘‘Chorgoh maqomiga ‘‘savt’’lar bitdi. ‘‘Chorgoh maqomiga ‘‘savt’’lar bitdi. 1521-yilda soliq ishlarini tartibga soluvchi 1521-yilda soliq ishlarini tartibga soluvchi ‘‘Mubayyin al-zakot’’asarini, 1523-1525- ‘‘Mubayyin al-zakot’’asarini, 1523-1525- yillarda aruz vazni haqida ‘‘Muxtasar’’ yillarda aruz vazni haqida ‘‘Muxtasar’’ nomli risolasini nomli risolasini www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 yozdi.Boburlda 1519-yilda Kobulda, yozdi.Boburlda 1519-yilda Kobulda, 1528-1529-yillarda Hindistonda devonlar 1528-1529-yillarda Hindistonda devonlar tuzgan.Kobul devoni topilgan emas. tuzgan.Kobul devoni topilgan emas. Mutaxassislarning fikricha,saqlanib Mutaxassislarning fikricha,saqlanib qolgan she’rlarining soni 400dan ortiq. qolgan she’rlarining soni 400dan ortiq. Shundan 119tasi g’azal, 231tasi ruboiy. Shundan 119tasi g’azal, 231tasi ruboiy. Shuningdek, shoir devonidan tuyuq, fard, Shuningdek, shoir devonidan tuyuq, fard, qit’a, muommo kabi janrlar ham o’rin qit’a, muommo kabi janrlar ham o’rin olgan.olgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ll  Ma’rifatli hukmdor Umarshayx Ma’rifatli hukmdor Umarshayx Mirzo, shubhasiz, o’g’li Mirzo, shubhasiz, o’g’li Zahiriddinning ta’lim-tarbiyasiga Zahiriddinning ta’lim-tarbiyasiga katta e’tibor berdi. Otasining katta e’tibor berdi. Otasining to’satdan vafot etishi yosh to’satdan vafot etishi yosh Zahiriddinning davlat, el-yurt Zahiriddinning davlat, el-yurt tashvishlari bilan yoshligidan tashvishlari bilan yoshligidan band bo’lishga majbur qildi. band bo’lishga majbur qildi. O’g’illarning kattasi – Bobur O’g’illarning kattasi – Bobur taomil bo’yicha taxtga o’tiradi. taomil bo’yicha taxtga o’tiradi. 15-yoshida bobomeros 15-yoshida bobomeros Samarqandni zabt etadi. Lekin Samarqandni zabt etadi. Lekin moddiy tanqislik, qaltis siyosiy moddiy tanqislik, qaltis siyosiy vaziyat tufayli bu shahri azimni vaziyat tufayli bu shahri azimni tashlab chiqishga majbur tashlab chiqishga majbur bo’ladi.bo’ladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Hijron qafasida jon qushi ram qiladur, G’urbat bu aziz umrni kam qiladur, Ne nav’ bitay firoqi g’urbat sharhin, Kim ko’z yoshi nomaning yuzin nam qiladur. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

1.Bobur tug’ilgan yil.1.Bobur tug’ilgan yil. 2.Bobur birinchi marta 2.Bobur birinchi marta Samarqandni egallagan yil.Samarqandni egallagan yil. 3.Hindistonni zabt etgan yil.3.Hindistonni zabt etgan yil. 4.Vafot etgan yili.4.Vafot etgan yili.11 44 88 33 11 44 99 77 11 55 22 66 11 55 33 00 www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

‘‘‘‘ Klaster’’metodiKlaster’’metodi shoh 231ta ruboiy yozgan Muxtasarshoir tarjimon Bobur Mubayyin al zakot www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

‘‘‘‘ Mening ko’nglumki…’’ g’azaliMening ko’nglumki…’’ g’azali  Mening ko’nglumki gulning g’nchasidek tah-battah qondur,Mening ko’nglumki gulning g’nchasidek tah-battah qondur,  Agar yuz ming bahor o’lsa ochimog’I ne imkondur.Agar yuz ming bahor o’lsa ochimog’I ne imkondur.  Agar ul qoshi yosiz bog’ gashtini orzu qilsam,Agar ul qoshi yosiz bog’ gashtini orzu qilsam,  Ko’zumga o’qdurur sarv-u ko’ngulga g’uncha paykondur.Ko’zumga o’qdurur sarv-u ko’ngulga g’uncha paykondur.  Bahori sayrin ne qilaykim, dilistonimning,Bahori sayrin ne qilaykim, dilistonimning,  Yuzi gul,sochi sunbul, qomati sarvi xiromondur.Yuzi gul,sochi sunbul, qomati sarvi xiromondur.  Visolilazzatidin zavq topmoqlik erur dushvor,Visolilazzatidin zavq topmoqlik erur dushvor,  Firoqi shiddatinda yo’qsa jon bermaklik osondur.Firoqi shiddatinda yo’qsa jon bermaklik osondur.  Boshidin evrulur armoni birla o’ldum, ey Bobur,Boshidin evrulur armoni birla o’ldum, ey Bobur,  Mening na’shimni bori ul pari ko’yidin aylondur.Mening na’shimni bori ul pari ko’yidin aylondur. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

DavomiDavomi  G’azal 5baytdan iborat.G’azal 5baytdan iborat.  Hajazi musammani solim bahrida yozilgan.Hajazi musammani solim bahrida yozilgan.  Afoyili:mafoiylun,mafoiylun,mafoiylun,mafoiylunAfoyili:mafoiylun,mafoiylun,mafoiylun,mafoiylun  Paradigmasi:v- - - ,v- - -,v- - -,v - - -. Paradigmasi:v- - - ,v- - -,v- - -,v - - -.  Qofiyalar:qondur,imkondur,paykondur,xiromondur,osondur,aylondurQofiyalar:qondur,imkondur,paykondur,xiromondur,osondur,aylondur ..  Se’riy san’atlar g’azalning ta’sirchanligini oshirgan.Birinchi baytda Se’riy san’atlar g’azalning ta’sirchanligini oshirgan.Birinchi baytda tashbeh san’ati qo’llangan.Ko’ngul gulning g’unchasiga tashbeh san’ati qo’llangan.Ko’ngul gulning g’unchasiga o’xshatilmoqda.Ikkinchi,uchinchi baytlarda tanosib san’ati o’xshatilmoqda.Ikkinchi,uchinchi baytlarda tanosib san’ati qo’llangan:bog’,g’uncha,sarv,sunbul kabi bir-biriga yaqin so’zlar.qo’llangan:bog’,g’uncha,sarv,sunbul kabi bir-biriga yaqin so’zlar.  To’rtinchi baytda tazod san’ati qo’llangan:visol-firoq,dushvor-To’rtinchi baytda tazod san’ati qo’llangan:visol-firoq,dushvor- osondur.osondur. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

‘‘‘‘ Boburnoma’’-eng ajoyib memuar Boburnoma’’-eng ajoyib memuar asarasar  Boburning qomusiy xarakterdagi yirik nasriy asari Boburning qomusiy xarakterdagi yirik nasriy asari ‘‘Boburnoma’’jahon adabiyotining nodir namunasi sifatida ‘‘Boburnoma’’jahon adabiyotining nodir namunasi sifatida uning shuhratini keng yoydi. Bu memuar asarida Bobur uning shuhratini keng yoydi. Bu memuar asarida Bobur o’n ikki yoshida taxtga chiqishidan boshlab umrining o’n ikki yoshida taxtga chiqishidan boshlab umrining oxirigacha boshidan o’tkazganlarini, ko’gan-oxirigacha boshidan o’tkazganlarini, ko’gan- kechirganlarini,guvohi bo’lgan voqealarni kechirganlarini,guvohi bo’lgan voqealarni siyosatchi,davlat arbobi,olim,sayyoh va shoir nigohi bilan siyosatchi,davlat arbobi,olim,sayyoh va shoir nigohi bilan tahlil etadi.Shuning uchotun bu asar tahlil etadi.Shuning uchotun bu asar tarix,etnografiya,geografiya,tilshunoslik,adabiyotshunoslitarix,etnografiya,geografiya,tilshunoslik,adabiyotshunosli k vaboshqa fanlarbirday manba bo’la oladi. k vaboshqa fanlarbirday manba bo’la oladi. ‘‘Boburnoma’’ning o’zbek nasri taraqqiyotidagi o’rni ‘‘Boburnoma’’ning o’zbek nasri taraqqiyotidagi o’rni beqiyosdir. beqiyosdir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Bobur-mashhur kishilar e’tirofidaBobur-mashhur kishilar e’tirofida  Bobur-dilbar shaxs …Uyg’onish davrining tipik Bobur-dilbar shaxs …Uyg’onish davrining tipik hukmdori,mard va tadbirkor odam bo’lgan. hukmdori,mard va tadbirkor odam bo’lgan. (Javoharla’l Neru)(Javoharla’l Neru)  Bobur botirligining cheki bo’lmagan,uning butun hayoti Bobur botirligining cheki bo’lmagan,uning butun hayoti jasorat namunalari bilan to’lib jasorat namunalari bilan to’lib  toshib yotibdi. (N.I.Ilmenskiy)toshib yotibdi. (N.I.Ilmenskiy)  Biz Osiyodagihukmdorlar ichidan Bobur singari genial va Biz Osiyodagihukmdorlar ichidan Bobur singari genial va talantli kishilarni kamdan kam uchratamiz. (Erskin)talantli kishilarni kamdan kam uchratamiz. (Erskin)  Farg’onalik mard,nozikdid Bobur ismli yigit Gang Farg’onalik mard,nozikdid Bobur ismli yigit Gang tekisliklarimizgacha yetib kelgan,buyuk mo’g’llar sulolasi tekisliklarimizgacha yetib kelgan,buyuk mo’g’llar sulolasi atalgan saltanatimizga asos solib,o’zini hind deb bilgan atalgan saltanatimizga asos solib,o’zini hind deb bilgan edi. (Rajiv Gandi) edi. (Rajiv Gandi) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

TestlarTestlar  1.Sendek menga bir yori jafokor topilmas,1.Sendek menga bir yori jafokor topilmas,  Mendek senga bir zori vafodor topilmas.Mendek senga bir zori vafodor topilmas.  Misralarning janrini toping.Misralarning janrini toping.  A)g’azal B)ruboiy C)fard D)qit’aA)g’azal B)ruboiy C)fard D)qit’a  2.’’Hech yog’iy qahr va g’alaba ila munga dast 2.’’Hech yog’iy qahr va g’alaba ila munga dast topmog’on uchun ‘‘baldayi mahfuza’’ derlar’’.topmog’on uchun ‘‘baldayi mahfuza’’ derlar’’.  ‘‘‘‘ Boburnoma’’dan olingan ushbu parchada qaysi Boburnoma’’dan olingan ushbu parchada qaysi shahar ta’rifi keltirilgan?shahar ta’rifi keltirilgan?  A)Andijon B)Koson C)Samarqand DXo’jandA)Andijon B)Koson C)Samarqand DXo’jand www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Davom ettiring… Davom ettiring…  1.Tole’ yo’qi jonimg’a balolig’ bo’ldi,1.Tole’ yo’qi jonimg’a balolig’ bo’ldi,  (Har ishniki ayladim xatolig’ bo’ldi.(Har ishniki ayladim xatolig’ bo’ldi.  O’z yerni qo’yib, Hind sori yuzlandim,O’z yerni qo’yib, Hind sori yuzlandim,  Yorab netayiyin ne yuz qarolig’ bo’ldi.)Yorab netayiyin ne yuz qarolig’ bo’ldi.)  2.Beqaydmenu xarobi siym ermasmen…2.Beqaydmenu xarobi siym ermasmen…  (Ham mol yig’ishtirur laim ermasmen.(Ham mol yig’ishtirur laim ermasmen.  Kobuldaiqomat qildi Bobur,dersiz,Kobuldaiqomat qildi Bobur,dersiz,  Andoq demangizlarki,muqim ermasmen.)Andoq demangizlarki,muqim ermasmen.)  3.Yod etmas emish kishini g’urbatda kishi…3.Yod etmas emish kishini g’urbatda kishi…  (Shod etmas emish ko’ngulni mehnatda kishi.(Shod etmas emish ko’ngulni mehnatda kishi.  Ko’nglum bu g’ariblikda shod o’lmadi ,oh,Ko’nglum bu g’ariblikda shod o’lmadi ,oh,  G’urbatda sevinmas emish albattakishi.G’urbatda sevinmas emish albattakishi.  Ruboiyning qofiyalarini toping.Ruboiyning qofiyalarini toping.  1.Balolig’,xatolig’,qarolig’.1.Balolig’,xatolig’,qarolig’.  2.siym,laim,muqim.2.siym,laim,muqim.  3.G’urbatda,mehnatda,albatta.3.G’urbatda,mehnatda,albatta. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Aqliy hujumAqliy hujum  1.Bobur 20yoshida qaysi yozuvni kashf qilgan? (Xatti 1.Bobur 20yoshida qaysi yozuvni kashf qilgan? (Xatti Boburiy)Boburiy)  2.Bobur qaysi tilllarda ijod qilgan? (o’zbek va fors 2.Bobur qaysi tilllarda ijod qilgan? (o’zbek va fors tillarida)tillarida)  3.Bobur devonlaridan qaysi biri topilmagan? (Kobul 3.Bobur devonlaridan qaysi biri topilmagan? (Kobul devoni)devoni)  4.’’Boburnoma’’da ‘‘Qovun mahalida poliz boshida qovun 4.’’Boburnoma’’da ‘‘Qovun mahalida poliz boshida qovun sotmoq rasm emas’’deb qaysi joyni aytgan? (Andijon)sotmoq rasm emas’’deb qaysi joyni aytgan? (Andijon)  5.Memuar so’zi qaysi tildan olingan? (fransuz)5.Memuar so’zi qaysi tildan olingan? (fransuz)  6.Boburning saqlanib qolgan asrlari soni.(400dan ortiq.)6.Boburning saqlanib qolgan asrlari soni.(400dan ortiq.) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Bilasizmi?Bilasizmi?  1.Boburning avlodidan kimlar ijodkor bo’lgan?1.Boburning avlodidan kimlar ijodkor bo’lgan?  J)o’g’li Komron Mirzo, qizi Gulbadanbegim, J)o’g’li Komron Mirzo, qizi Gulbadanbegim, Avrangzeb Mirzoning qizi Zebunisobegim.Avrangzeb Mirzoning qizi Zebunisobegim.  2.Tojmahalni qurdirgan boburiy podshoh.2.Tojmahalni qurdirgan boburiy podshoh.  J)ShohjahonJ)Shohjahon  3.Bobur o’limidan oldin nimaga intiq bo’lgan?3.Bobur o’limidan oldin nimaga intiq bo’lgan?  J)qovungaJ)qovunga www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

XulosaXulosa  Zahiriddin Muhammad Bobur mumtoz Zahiriddin Muhammad Bobur mumtoz adabiyotimizga o’z hissasini qo’shgan eng ajoyib adabiyotimizga o’z hissasini qo’shgan eng ajoyib shoir,balki mehribon ota,qariyb uch yarim asr shoir,balki mehribon ota,qariyb uch yarim asr davom etgan boburiylar sulolasining davom etgan boburiylar sulolasining asoschisidir.asoschisidir.  Shoirning lirik she’rlaridahayotbaxsh tuyg’lar-Shoirning lirik she’rlaridahayotbaxsh tuyg’lar- hayotdan zavqlanish,yor vasli bilan hayotdan zavqlanish,yor vasli bilan quvonish,ona-Vatandan uzoqda yurganlirik quvonish,ona-Vatandan uzoqda yurganlirik qahramonning iztirobli tuyg’ulari,ilm-ma’rifat va qahramonning iztirobli tuyg’ulari,ilm-ma’rifat va axloq-odobga chaqiruvchi kabi she’rlari yuksak axloq-odobga chaqiruvchi kabi she’rlari yuksak mahorat bilan kuylangan. mahorat bilan kuylangan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 E’tiboringizE’tiboringiz  uchunuchun  rahmatrahmat www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

Zahiriddin Muhammad Bobur ijodi va uning ruboiylari

Zahiriddin Muhammad Boburning hayoti va ijodi

Zahiriddin Muhammad Bobur 6

Zahiriddin Muhammad Bobur 5

Zahiriddin Muhammad Bobur buklet