Zahiriddin Muhammad Boburning hayoti va ijodi - Adabiyot - Slaydlar

Zahiriddin Muhammad Boburning hayoti va ijodi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1626 KB

Ko'chirib olish

Zahiriddin Zahiriddin Muhammad Muhammad Boburning hayoti Boburning hayoti va ijodiva ijodi Tuzuvchi: Samarqand Tuzuvchi: Samarqand tumanidagi 45-tumanidagi 45- umumta’lim maktabining umumta’lim maktabining ona tili va adabiyot fani ona tili va adabiyot fani o’qituvchisi Axmedova o’qituvchisi Axmedova KamolaKamola

Reja:Reja:  l.Kirish.Zahiriddin Muhammad l.Kirish.Zahiriddin Muhammad Boburning bolalik va o’smirlik yillari.Boburning bolalik va o’smirlik yillari.  ll.Asosiy qism:ll.Asosiy qism:  1.Zahiriddin Muhammad Bobur o’zbek 1.Zahiriddin Muhammad Bobur o’zbek adabiyotining yorqin vakili.adabiyotining yorqin vakili.  2.Zahiriddin Muhammad Boburning 2.Zahiriddin Muhammad Boburning g’azallari va ruboiylaridan g’azallari va ruboiylaridan namunalar. ,,Mening ko’nglumki…’’ namunalar. ,,Mening ko’nglumki…’’ g’azalining tahlili.g’azalining tahlili.  3.,,Boburnoma’’-eng ajoyib memuar 3.,,Boburnoma’’-eng ajoyib memuar asar.asar.  4.Zahiriddin Muhammad Bobur 4.Zahiriddin Muhammad Bobur mashhur kishilar e’tirofida.mashhur kishilar e’tirofida.  lll.Xulosa.Zahiriddin Muhammad Bobur lll.Xulosa.Zahiriddin Muhammad Bobur haqidagi fikrlarim.haqidagi fikrlarim.

 Iste’dodli Iste’dodli davlat arbobi, davlat arbobi, iqtidorli shoir iqtidorli shoir va adib va adib Zahiriddin Zahiriddin Muhammad Muhammad Bobur 1483-Bobur 1483- yilning 14-yilning 14- fevralida fevralida Andijonda, Andijonda, Farg’ona Farg’ona viloyatining viloyatining hukmdori hukmdori Umarshayx Umarshayx Mirzo va uning Mirzo va uning rafiqasi Qutlug’ rafiqasi Qutlug’ NigoxonimlarninNigoxonimlarnin g oilasida g oilasida dunyoga keldi.dunyoga keldi.

 Keyin ham ikki marotaba Keyin ham ikki marotaba bu shaharni egallashga bu shaharni egallashga muvaffaq bo’ldi. Lekin muvaffaq bo’ldi. Lekin saqlab qolish nasib etmadi. saqlab qolish nasib etmadi. Ikki yilga yaqin sarson- Ikki yilga yaqin sarson- sargordonlikdan so’ng sargordonlikdan so’ng 1503-yilda Kobulga yo’l 1503-yilda Kobulga yo’l oladi. Kobul va G’aznani oladi. Kobul va G’aznani jangsiz egallaydi va o’zini jangsiz egallaydi va o’zini shoh deb e’lon qiladi. 1507-shoh deb e’lon qiladi. 1507- yildan Hindistonni zabt yildan Hindistonni zabt etish harakatiga tushadi.etish harakatiga tushadi.   Davomi

 Bobur dunyoni hayratga solgan Bobur dunyoni hayratga solgan yirik davlat va madaniyat yirik davlat va madaniyat arbobi,mohir sarkarda, arbobi,mohir sarkarda, donishmand tarixchi, zakovatli donishmand tarixchi, zakovatli olim va tarjimondir. Ayni paytda olim va tarjimondir. Ayni paytda mumtoz adabiyotimizning yorqin mumtoz adabiyotimizning yorqin vakilidir.Bobur xalqimizning har vakilidir.Bobur xalqimizning har jihatdan yetuk, g’oyat iste’dodli jihatdan yetuk, g’oyat iste’dodli farzandi edi. U naqadar farzandi edi. U naqadar sertashvish, notinch hayot sertashvish, notinch hayot kechirishiga qaramay, o’z kechirishiga qaramay, o’z davriga nisbatan yetuk bilim davriga nisbatan yetuk bilim olib,yirik badiiy va chuqur olib,yirik badiiy va chuqur

 mazmunli ilmiy asarlar ijodkori mazmunli ilmiy asarlar ijodkori darajasiga ko’tarildi.Uning darajasiga ko’tarildi.Uning hayoti faqat janglar bilan hayoti faqat janglar bilan emas,ilhomiy onlar bilan ham emas,ilhomiy onlar bilan ham to’la edi. Umr bo’yi ajoyib to’la edi. Umr bo’yi ajoyib she’lar yozdi, devon tartib qildi. she’lar yozdi, devon tartib qildi. Musiqa bilan shug’ullanib, Musiqa bilan shug’ullanib, ‘‘Chorgoh maqomiga ‘‘savt’’lar ‘‘Chorgoh maqomiga ‘‘savt’’lar bitdi. 1521-yilda soliq ishlarini bitdi. 1521-yilda soliq ishlarini tartibga soluvchi ‘‘Mubayyin al-tartibga soluvchi ‘‘Mubayyin al- zakot’’asarini, 1523-1525-zakot’’asarini, 1523-1525- yillarda aruz vazni haqida yillarda aruz vazni haqida ‘‘Muxtasar’’ nomli risolasini ‘‘Muxtasar’’ nomli risolasini

 yozdi.Boburlda 1519-yilda yozdi.Boburlda 1519-yilda Kobulda, 1528-1529-yillarda Kobulda, 1528-1529-yillarda Hindistonda devonlar Hindistonda devonlar tuzgan.Kobul devoni topilgan tuzgan.Kobul devoni topilgan emas. Mutaxassislarning emas. Mutaxassislarning fikricha,saqlanib qolgan fikricha,saqlanib qolgan she’rlarining soni 400dan she’rlarining soni 400dan ortiq. Shundan 119tasi g’azal, ortiq. Shundan 119tasi g’azal, 231tasi ruboiy. Shuningdek, 231tasi ruboiy. Shuningdek, shoir devonidan tuyuq, fard, shoir devonidan tuyuq, fard, qit’a, muommo kabi janrlar qit’a, muommo kabi janrlar ham o’rin olgan.ham o’rin olgan.

ll  Ma’rifatli hukmdor Ma’rifatli hukmdor Umarshayx Mirzo, Umarshayx Mirzo, shubhasiz, o’g’li shubhasiz, o’g’li Zahiriddinning ta’lim-Zahiriddinning ta’lim- tarbiyasiga katta tarbiyasiga katta e’tibor berdi. Otasining e’tibor berdi. Otasining to’satdan vafot etishi to’satdan vafot etishi yosh Zahiriddinning yosh Zahiriddinning davlat, el-yurt davlat, el-yurt tashvishlari bilan tashvishlari bilan yoshligidan band yoshligidan band bo’lishga majbur qildi. bo’lishga majbur qildi. O’g’illarning kattasi – O’g’illarning kattasi – Bobur taomil bo’yicha Bobur taomil bo’yicha taxtga o’tiradi. 15-taxtga o’tiradi. 15- yoshida bobomeros yoshida bobomeros Samarqandni zabt Samarqandni zabt etadi. Lekin moddiy etadi. Lekin moddiy tanqislik, qaltis siyosiy tanqislik, qaltis siyosiy vaziyat tufayli bu vaziyat tufayli bu shahri azimni tashlab shahri azimni tashlab chiqishga majbur chiqishga majbur bo’ladi.bo’ladi.

Hijron qafasida jon qushi ram qiladur, G’urbat bu aziz umrni kam qiladur, Ne nav’ bitay firoqi g’urbat sharhin, Kim ko’z yoshi nomaning yuzin nam qiladur.

1.Bobur tug’ilgan yil.1.Bobur tug’ilgan yil. 2.Bobur birinchi marta 2.Bobur birinchi marta Samarqandni Samarqandni egallagan yil.egallagan yil. 3.Hindistonni zabt 3.Hindistonni zabt etgan yil.etgan yil. 4.Vafot etgan yili.4.Vafot etgan yili.11 44 88 33 11 44 99 77 11 55 22 66 11 55 33 00

‘‘‘‘ Klaster’’metodiKlaster’’metodi shoh 231ta ruboiy yozgan Muxtasarshoir tarjimon Bobur Mubayyin al zakot

‘‘‘‘ Mening ko’nglumki…’’ Mening ko’nglumki…’’ g’azalig’azali  Mening ko’nglumki gulning g’nchasidek tah-battah qondur,Mening ko’nglumki gulning g’nchasidek tah-battah qondur,  Agar yuz ming bahor o’lsa ochimog’I ne imkondur.Agar yuz ming bahor o’lsa ochimog’I ne imkondur.  Agar ul qoshi yosiz bog’ gashtini orzu qilsam,Agar ul qoshi yosiz bog’ gashtini orzu qilsam,  Ko’zumga o’qdurur sarv-u ko’ngulga g’uncha paykondur.Ko’zumga o’qdurur sarv-u ko’ngulga g’uncha paykondur.  Bahori sayrin ne qilaykim, dilistonimning,Bahori sayrin ne qilaykim, dilistonimning,  Yuzi gul,sochi sunbul, qomati sarvi xiromondur.Yuzi gul,sochi sunbul, qomati sarvi xiromondur.  Visolilazzatidin zavq topmoqlik erur dushvor,Visolilazzatidin zavq topmoqlik erur dushvor,  Firoqi shiddatinda yo’qsa jon bermaklik osondur.Firoqi shiddatinda yo’qsa jon bermaklik osondur.  Boshidin evrulur armoni birla o’ldum, ey Bobur,Boshidin evrulur armoni birla o’ldum, ey Bobur,  Mening na’shimni bori ul pari ko’yidin aylondur.Mening na’shimni bori ul pari ko’yidin aylondur.

DavomiDavomi  G’azal 5baytdan iborat.G’azal 5baytdan iborat.  Hajazi musammani solim bahrida yozilgan.Hajazi musammani solim bahrida yozilgan.  Afoyili:mafoiylun,mafoiylun,mafoiylun,mafoiylunAfoyili:mafoiylun,mafoiylun,mafoiylun,mafoiylun  Paradigmasi:v- - - ,v- - -,v- - -,v - - -. Paradigmasi:v- - - ,v- - -,v- - -,v - - -.  Qofiyalar:qondur,imkondur,paykondur,xiromondurQofiyalar:qondur,imkondur,paykondur,xiromondur ,osondur,aylondur.,osondur,aylondur.  Se’riy san’atlar g’azalning ta’sirchanligini Se’riy san’atlar g’azalning ta’sirchanligini oshirgan.Birinchi baytda tashbeh san’ati oshirgan.Birinchi baytda tashbeh san’ati qo’llangan.Ko’ngul gulning g’unchasiga qo’llangan.Ko’ngul gulning g’unchasiga o’xshatilmoqda.Ikkinchi,uchinchi baytlarda tanosib o’xshatilmoqda.Ikkinchi,uchinchi baytlarda tanosib san’ati qo’llangan:bog’,g’uncha,sarv,sunbul kabi san’ati qo’llangan:bog’,g’uncha,sarv,sunbul kabi bir-biriga yaqin so’zlar.bir-biriga yaqin so’zlar.  To’rtinchi baytda tazod san’ati qo’llangan:visol-To’rtinchi baytda tazod san’ati qo’llangan:visol- firoq,dushvor-osondur.firoq,dushvor-osondur.

‘‘‘‘ Boburnoma’’-eng ajoyib Boburnoma’’-eng ajoyib memuar asarmemuar asar  Boburning qomusiy xarakterdagi yirik Boburning qomusiy xarakterdagi yirik nasriy asari ‘‘Boburnoma’’jahon nasriy asari ‘‘Boburnoma’’jahon adabiyotining nodir namunasi sifatida adabiyotining nodir namunasi sifatida uning shuhratini keng yoydi. Bu memuar uning shuhratini keng yoydi. Bu memuar asarida Bobur o’n ikki yoshida taxtga asarida Bobur o’n ikki yoshida taxtga chiqishidan boshlab umrining oxirigacha chiqishidan boshlab umrining oxirigacha boshidan o’tkazganlarini, ko’gan-boshidan o’tkazganlarini, ko’gan- kechirganlarini,guvohi bo’lgan voqealarni kechirganlarini,guvohi bo’lgan voqealarni siyosatchi,davlat arbobi,olim,sayyoh va siyosatchi,davlat arbobi,olim,sayyoh va shoir nigohi bilan tahlil etadi.Shuning shoir nigohi bilan tahlil etadi.Shuning uchotun bu asar uchotun bu asar tarix,etnografiya,geografiya,tilshunoslik,atarix,etnografiya,geografiya,tilshunoslik,a dabiyotshunoslik vaboshqa fanlarbirday dabiyotshunoslik vaboshqa fanlarbirday manba bo’la oladi. ‘‘Boburnoma’’ning manba bo’la oladi. ‘‘Boburnoma’’ning o’zbek nasri taraqqiyotidagi o’rni o’zbek nasri taraqqiyotidagi o’rni beqiyosdir. beqiyosdir.

Bobur-mashhur kishilar Bobur-mashhur kishilar e’tirofidae’tirofida  Bobur-dilbar shaxs …Uyg’onish Bobur-dilbar shaxs …Uyg’onish davrining tipik hukmdori,mard va davrining tipik hukmdori,mard va tadbirkor odam bo’lgan. (Javoharla’l tadbirkor odam bo’lgan. (Javoharla’l Neru)Neru)  Bobur botirligining cheki bo’lmagan,uning Bobur botirligining cheki bo’lmagan,uning butun hayoti jasorat namunalari bilan butun hayoti jasorat namunalari bilan to’lib to’lib  toshib yotibdi. (N.I.Ilmenskiy)toshib yotibdi. (N.I.Ilmenskiy)  Biz Osiyodagihukmdorlar ichidan Bobur Biz Osiyodagihukmdorlar ichidan Bobur singari genial va talantli kishilarni kamdan singari genial va talantli kishilarni kamdan kam uchratamiz. (Erskin)kam uchratamiz. (Erskin)  Farg’onalik mard,nozikdid Bobur ismli Farg’onalik mard,nozikdid Bobur ismli yigit Gang tekisliklarimizgacha yetib yigit Gang tekisliklarimizgacha yetib kelgan,buyuk mo’g’llar sulolasi atalgan kelgan,buyuk mo’g’llar sulolasi atalgan saltanatimizga asos solib,o’zini hind deb saltanatimizga asos solib,o’zini hind deb bilgan edi. (Rajiv Gandi) bilgan edi. (Rajiv Gandi) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

TestlarTestlar  1.Sendek menga bir yori jafokor 1.Sendek menga bir yori jafokor topilmas,topilmas,  Mendek senga bir zori vafodor Mendek senga bir zori vafodor topilmas.topilmas.  Misralarning janrini toping.Misralarning janrini toping.  A)g’azal B)ruboiy C)fard D)qit’aA)g’azal B)ruboiy C)fard D)qit’a  2.’’Hech yog’iy qahr va g’alaba ila 2.’’Hech yog’iy qahr va g’alaba ila munga dast topmog’on uchun ‘‘baldayi munga dast topmog’on uchun ‘‘baldayi mahfuza’’ derlar’’.mahfuza’’ derlar’’.  ‘‘‘‘ Boburnoma’’dan olingan ushbu Boburnoma’’dan olingan ushbu parchada qaysi shahar ta’rifi parchada qaysi shahar ta’rifi keltirilgan?keltirilgan?  A)Andijon B)Koson C)Samarqand A)Andijon B)Koson C)Samarqand DXo’jandDXo’jand

Davom ettiring… Davom ettiring…  1.Tole’ yo’qi jonimg’a balolig’ bo’ldi,1.Tole’ yo’qi jonimg’a balolig’ bo’ldi,  (Har ishniki ayladim xatolig’ bo’ldi.(Har ishniki ayladim xatolig’ bo’ldi.  O’z yerni qo’yib, Hind sori yuzlandim,O’z yerni qo’yib, Hind sori yuzlandim,  Yorab netayiyin ne yuz qarolig’ bo’ldi.)Yorab netayiyin ne yuz qarolig’ bo’ldi.)  2.Beqaydmenu xarobi siym ermasmen…2.Beqaydmenu xarobi siym ermasmen…  (Ham mol yig’ishtirur laim ermasmen.(Ham mol yig’ishtirur laim ermasmen.  Kobuldaiqomat qildi Bobur,dersiz,Kobuldaiqomat qildi Bobur,dersiz,  Andoq demangizlarki,muqim ermasmen.)Andoq demangizlarki,muqim ermasmen.)  3.Yod etmas emish kishini g’urbatda kishi…3.Yod etmas emish kishini g’urbatda kishi…  (Shod etmas emish ko’ngulni mehnatda kishi.(Shod etmas emish ko’ngulni mehnatda kishi.  Ko’nglum bu g’ariblikda shod o’lmadi ,oh,Ko’nglum bu g’ariblikda shod o’lmadi ,oh,  G’urbatda sevinmas emish albattakishi.G’urbatda sevinmas emish albattakishi.  Ruboiyning qofiyalarini toping.Ruboiyning qofiyalarini toping.  1.Balolig’,xatolig’,qarolig’.1.Balolig’,xatolig’,qarolig’.  2.siym,laim,muqim.2.siym,laim,muqim.  3.G’urbatda,mehnatda,albatta.3.G’urbatda,mehnatda,albatta.

Aqliy hujumAqliy hujum  1.Bobur 20yoshida qaysi yozuvni kashf 1.Bobur 20yoshida qaysi yozuvni kashf qilgan? (Xatti Boburiy)qilgan? (Xatti Boburiy)  2.Bobur qaysi tilllarda ijod qilgan? 2.Bobur qaysi tilllarda ijod qilgan? (o’zbek va fors tillarida)(o’zbek va fors tillarida)  3.Bobur devonlaridan qaysi biri 3.Bobur devonlaridan qaysi biri topilmagan? (Kobul devoni)topilmagan? (Kobul devoni)  4.’’Boburnoma’’da ‘‘Qovun mahalida poliz 4.’’Boburnoma’’da ‘‘Qovun mahalida poliz boshida qovun sotmoq rasm emas’’deb boshida qovun sotmoq rasm emas’’deb qaysi joyni aytgan? (Andijon)qaysi joyni aytgan? (Andijon)  5.Memuar so’zi qaysi tildan olingan? 5.Memuar so’zi qaysi tildan olingan? (fransuz)(fransuz)  6.Boburning saqlanib qolgan asrlari soni.6.Boburning saqlanib qolgan asrlari soni. (400dan ortiq.)(400dan ortiq.)

Bilasizmi?Bilasizmi?  1.Boburning avlodidan kimlar 1.Boburning avlodidan kimlar ijodkor bo’lgan?ijodkor bo’lgan?  J)o’g’li Komron Mirzo, qizi J)o’g’li Komron Mirzo, qizi Gulbadanbegim, Avrangzeb Gulbadanbegim, Avrangzeb Mirzoning qizi Zebunisobegim.Mirzoning qizi Zebunisobegim.  2.Tojmahalni qurdirgan boburiy 2.Tojmahalni qurdirgan boburiy podshoh.podshoh.  J)ShohjahonJ)Shohjahon  3.Bobur o’limidan oldin nimaga intiq 3.Bobur o’limidan oldin nimaga intiq bo’lgan?bo’lgan?  J)qovungaJ)qovunga

XulosaXulosa  Zahiriddin Muhammad Bobur Zahiriddin Muhammad Bobur mumtoz adabiyotimizga o’z mumtoz adabiyotimizga o’z hissasini qo’shgan eng ajoyib hissasini qo’shgan eng ajoyib shoir,balki mehribon ota,qariyb uch shoir,balki mehribon ota,qariyb uch yarim asr davom etgan boburiylar yarim asr davom etgan boburiylar sulolasining asoschisidir.sulolasining asoschisidir.  Shoirning lirik Shoirning lirik she’rlaridahayotbaxsh tuyg’lar-she’rlaridahayotbaxsh tuyg’lar- hayotdan zavqlanish,yor vasli bilan hayotdan zavqlanish,yor vasli bilan quvonish,ona-Vatandan uzoqda quvonish,ona-Vatandan uzoqda yurganlirik qahramonning iztirobli yurganlirik qahramonning iztirobli tuyg’ulari,ilm-ma’rifat va axloq-tuyg’ulari,ilm-ma’rifat va axloq- odobga chaqiruvchi kabi she’rlari odobga chaqiruvchi kabi she’rlari yuksak mahorat bilan kuylangan. yuksak mahorat bilan kuylangan.

 E’tiboringizE’tiboringiz  uchunuchun  rahmatrahmat

O'xshashlar

Z.M. Boburning hayoti va ijodi

Zahiriddin Muhammad Boburning “Boburnoma” asarining o`rganilishi

Zahiriddin Muhammad Boburning ijodiy merosi Dars ishlanma

Muhammad Yusufning hayoti va ijodi

Muhammad Yusuf hayoti va ijodi